PO studenten gaan vreemd - Artesis Hogeschool Antwerpen

Creativiteit ten top!
(jan bergen)
“Het World Creativity forum was een creatieve
verheldering, een evenement waar je als uitgedroogde
inspiratieloze spons naar toe kan gaan en opgezwollen
van schitterende oneliners, nieuw technieken en
inzichten terug van thuiskomen kan. Een plaats waar een
echte productontwikkelaar zich direct thuis voelt.”
(Jan Martinus Stalmans)
Eerst en vooral, wat is het Creativity World
Forum?
De feiten op een rijtje:
Wie: Het Creativity World Forum werd in 2008
georganiseerd door Flanders DC, de Vlaamse organisatie
voor ondernemingscreativiteit
Wat: Het Creativity World Forum 2008 was een conferentie
met als doel mensen tot meer creativiteit te inspireren,
verder te doen denken dan ze gewend zijn. Het is ook de
ideale gelegenheid om de 12 DC regio’s, die creativiteit
hoog op de agenda hebben, bij mekaar te brengen.
Hoe: Een tweedaagse onderdompeling in creativiteit
en ondernemerschap. Dankzij lezingen, workshops,
bezoekmogelijkheden voor innovatieve bedrijven en last
but not least, een sterke nadruk op ‘social networking’.
Waar: Lotto Arena, Antwerpen, Belgie
Wanneer: 19 & 20 november 2008, telkens van ‘s ochtends
vroeg tot ‘s avonds laat.
Hoe het begon: Plan C lanceert...
Op 6 oktober ontving ik een mailtje van Karine van
Doorsselaer getiteld: ”Medewerking gevraagd PLAN C”.
Mijn interesse was gewekt, en Plan C werd opgezocht.
Het bleek het Vlaams Transitienetwerk Duurzaam
Materialenbeheer te zijn met als doel is het vinden van
uitwegen en realiseren van doorbraken op het gebied
van duurzaam materialenbeheer.
Ze zochten ontwerpstudenten om met de lancering
van Plan C op 15 oktober 2008 enkele uren te wijden
aan het concretiseren van enkele concepten die door
de organisatoren naar voren werden geschoven.
Er waren ontwerpstudenten aanwezig uit Kortrijk,
Genk en natuurlijk onze kleine delegatie Antwerpse
productontwikkelaars in spe. Deze bestond uit 3 tweede
master-studenten: Paul Lehouk, Jan Stalmans en ikzelf
We kwamen in dezelfde ontwerpgroep terecht samen
met zowel Kortrijkse als Genkse studenten. Het moet
gezegd dat dit op zijn minst een nieuwe ervaring was,
aangezien ze een zeer verschillende manier hadden om
om te gaan met een ontwerpprobleem. Maar samen zijn
we uiteindeijk toch tot een goed resultaat gekomen.
“Zij kwamen op het creatieve idee ‘Wash by Waste’ om was-
en strijkdiensten, vuilnisophaling en energieopwekking
te combineren tot één innovatieve dienst. Het verdict
van de jury: het idee is radicaal innovatief, biedt potentie
voor Vlaanderen en schept tal van mogelijkheden
tot het vormen van nieuwe allianties. Kortom: een
stevig Plan C gehalte!” (www.planclanceert.be)
Dit bleek bij de jury in de smaak te vallen en onze groep
won bijgevolg ook de C-Challenge ontwerpcompetitie.
Tot onze grote verbazing en verassing werden we als
prijs een gratis deelname aangeboden aan het Creativity
World Forum 2008, Gesponsord door de studio voor
toekomstverkenning en visievorming Pantopicon. Het
staat buiten kijf dat we dit geschenk met open mond
maar van harte dankbaar hebben aangenomen. Nu was
het enkel nog vol ongeduld wachten tot 19 november..
Eindelijk zover: CWF 2008
Toen de grote dag eindelijk aangebroken was, stonden
we om 8u30 in de Lotto Arena met kleine oogjes en
grote verwachtingen. Die verwachtingen waren volgens
mij wel begrijpelijk, aangezien het CWF 2008 stevig uit
de startblokken zou vliegen. Na de officiële opening door
Vlaams Minister van Economie Patricia Ceysens, volgde
een Keynote Lecture door niemand minder dan John
Cleese, ons allen welbekend. Maar dat hij ook bekend is
vanwege zijn corporate training programs was voor de
meesten van ons een interessant nieuwtje.
De twee dagen die hierop volgden deden absoluut
niet onder. We hadden de keuze tussen verschillende
2

activiteiten waaronder de Keynote Lectures van ongeveer
een uurtje, de Roaring Twenties die twintig minuutjes
hadden om hun visie naar voor te brengen en de
Quickshares die elk 7 minuutjes kregen om een tipje
van hun creatieve sluier op te lichten. Na elke pauze en
dus voor de volgende lecture(s) was er altijd een korte
opwarming in de vorm van dans en muziek.
Naast de lectures konden we ook participeren in de
Dynamic Dialogues, interactieve sessies over een bepaald
onderwerp. Als je ook hierin je gading niet vondt
waren er natuurlijk ook de verschillende innovatieve
en/of ondersteunde bedrijven die een eigen standje
hadden op het CWF, in de expo. Enkele voorbeelden :
Namahn, Pantopicon, Bizidee, Business Angels Network
Flanders, Creax, Design Vlaanderen, Flanders in Shape,
IWT, Trendwolves, Triple Helix, Vito en nog vele anderen
waaronder het ons welbekende Verhaert, Masters in
Innovation. Leuk om te zien dat bij een aantal bedrijven
ook Productontwikkelaars tewerk zijn gesteld. Zo hebben
we de eerste dag opgetrokken met Joke Van Kerckhoven,
die in 2007 afstudeerde met Eyesfree: een mobiele
telefoon voor personen met een visuele handicap.
En uiteindelijk kon je ook meedoen aan “Pimp your
idea” door Addict Lab. Dit is een pool van een 4000-tal
creatievelingen uit verschillende disciplines die je helpen
bij het ontwikkelen van je ideeën en concepten, deze
kans op gratis consultancy werd dus ook op het CWF
2008 aangeboden. Als je er dan nog in slaagde van je je
te vervelen, kon je altijd in de uitgebreide inhoud van je
ADOC-map vol extra nuttige informatie terecht, die je
kreeg bij het begin van het CWF.
Ook even leuk om te vermelden is de manier waarop
social networking in de hand werd gewerkt: het Spot
Me device. Dit kleine apparaatje kon je gratis uitlenen
en stelde je in staat je networking activiteiten naar
nieuwe hoogten te tillen. Naast het opzoeken van medeaanwezigen
kon je ze ermee lokaliseren, je Spot Me een
seintje laten geven wanneer ze in de buurt waren waarna
je je elektronische business cards kon uitwisselen. Tof
systeem ondanks enkele heel duidelijke usability- en
ergonomische foutjes.
Lectures
Voor ons drie, en ongetwijfeld ook voor de andere
tweede masterstudenten die aanwezig waren en het de
prijs van een ticket waard vonden, laten zo’n 2 dagen
boordevol creativiteit toch hun sporen na. Elke spreker
liet zo zijn eigen afdruk na en dat waren er best veel. Het
CWF 2008 was op zijn minst inspirerend te noemen en ik
heb het dan ook moe maar voldaan verlaten. Ik zet even
de interessantste sprekers op een rijtje:
Keynote Speakers:
John Cleese: Na een naast ijzersterke en humoris-
tische ook interessante
uiteenzetting over zijn
visie inzake creativiteit
was de trend voor een
inspirerend CWF 2008
meteen gezet. “If you
want creative workers,
give them enough
time to play”.
Martin Heylen: Jawel, inspiratie van eigen bodem. Martin
Heylen kent u waarschijnlijk van het programma “Man bijt
hond”, waarvoor hij de halve wereld heeft afgereisd. Zijn
uiteenzetting bewees dat,
om business-mensen te
inspireren, het heus niet
altijd over business moet
gaan. Een hartverwarmer.
Tom Kelley: Als
general manager
van IDEO, het grote
ontwerpbureau o.a.
verantwoordelijk voor
de Apple Mouse,
Miele stofzuigers en
de Palm V, wist deze
man waarover hij
sprak toen hij ons
zijn “The 10 faces of
innovation” voorstelde. Ook zijn waarnemingsmethoden
voor usability en hoe deze passen binnen het fenomeen
3

innovatie waren buitengewoon stimulerend. Zijn filosofie
is: “You don’t have to be a genius to have a great idea and
companies that encourage this creativity will excel.”
Dan Heath: Deze man bracht ons iets onverwachts, en
deed dat onverwacht goed. Het boek dat hij en zijn broer
schreven, “Made to Stick: Why Some Ideas Survive and
Others Die“, beschrijft
een onderwerp dat
iedere ontwerper
goed kan gebruiken
en Heath doet dat
(hoe kan het ook
anders) zeer ‘sticky’.
Jef Staes: Deze lezing was zo excentriek, dat je ze je
moeilijk niet kan herinneren. Jef Staes’ enthousiasme
werkte op zijn minst inspirerend bij de presentatie van
zijn Red Monkey Innovation Management, waar hij de
onderneming vergelijkt met een jungle, ideeën met Red
Monkeys, hun kwekers en jagers om zo te bepalen hoe
we tot een innovatievriendelijke cultuur kunnen komen.
Het WCF reist de wereld rond, dat het vorig jaar in
Antwerpen werd georganiseerd was een enorme
meevaller. Dit jaar vindt het plaats in Duitsland,
Baden-Württemberg, relatief dichtbij en dus zeker de
moeitewaard
4

PO’er heeft het licht gezien
( Jan Schiettecatte)
Interview met Wim Gielen, Product en R&D
Manager bij Modular Lighting Instruments
Ex-PO-er Wim Gielen (38) is Product en R&D Manager bij
Modular Lighting
Instruments te
Roeselare. Wim is
afkomstig uit Genk
en studeerde af in
1993. We hebben
het met hem over
zijn loopbaan, over
lighting design bij
Modular en hoe
user experience
daarin steeds
centraler komt te
staan.
Veelzijdigheid en kort op de bal kunnen spelen, zijn
elementen die vaak terugkomen als je met Wim over
zijn werk praat. Het zijn aspecten die ook al aanwezig
waren bij zijn opleiding productontwikkeling. Het
professionele parcours van Wim illustreert hoe belangrijk
het is om open te staan voor diverse invloeden, en dat
te kunnen koppelen aan een brede technische kennis.
Wim vindt de stimulering van jong talent van cruciaal
belang. Zo is de loopbaan van Wim ook gestart met een
beurs van de Koning Boudewijn-stichting, hij zetelt dan ook
regelmatig in wedstrijdjury’s. Zo vroeg in november 2008
Optimo (de innovatiecel van Fedustria) hem als panellid
bij de wedstrijd voor pas afgestudeerde ontwerpers.
Wat houdt jouw functie in en hoe sluit jouw
werk aan bij je opleiding als PO-er ?
“Als Product & R&D Manager ben ik enerzijds
verantwoordelijk voor research en development
van nieuwe producten en anderzijds voor ons
productengamma, daarbij leid ik een team van tien
mensen. Op onze designafdeling heb je enerzijds
technisch sterke ontwerpers en anderzijds ontwerpers
die het meer van hun creatieve kant hebben, met
dat evenwichtig team ontwikkelen we dan ook
producten die binnen een jaar de markt in gaan. Een
productassortiment samenstellen is een delicate oefening
omdat je moet voorzien wat de trend binnen enkele jaren
zal zijn. Mijn inspiratie ervoor haal ik uit het alledaagse,
uit socio-culturele ontwikkelingen, die ik doorlopend
observeer. Met mijn team probeer ik concepten uit heel
verschillende domeinen op te pikken en te vertalen
naar ons merk. Een nieuw ontwerp slaat niet altijd
vanaf dag één aan, soms hebben mensen tijd nodig
om een product te leren waarderen. Er is echter geen «
short cut », geen beproefde formule die steeds werkt.
Modular Lighting Instruments ontwerpt en
produceert architecturale designverlichting.
Wat houdt dat precies in ?
“Wij ontwikkelen innovatieve, hoogkwalitatieve en
uiterst betrouwbare designverlichting voor architecturale
toepassingen. Onze ontwerpen worden dan ook door
architecten over de gehele wereld gebruikt. Het bedrijf
maakt zowel binnen- als buitenverlichtingen en je vindt
ons zowel in privé-woningen als in publieke ruimtes.
Product design staat bij ons dan ook centraal. Op
Facebook noemde men ons onlangs nog ‘ Star Trek van de
lighting-industrie’. Een geweldig compliment vind ik dat.
Onze productontwerpers zijn een creatief, flexibel en
multidisciplinair team dat snel op de bal kan spelen.
Daarom zijn onze productietermijnen van één à twee
jaar eigenlijk nog relatief kort te noemen, gezien de hoge
kwaliteitsnormen die we nastreven. Op dit moment
bereiden we de lancering van meerdere nieuwe producten
voor, die zullen voorgesteld worden tijdens Euroluce, het
Europese salon voor designverlichting te Milaan, in april.”
Wat is je bijgebleven uit je opleiding productontwikkeling?
“Wat me heel fel is bijgebleven, is de open mentaliteit
binnen de opleiding. Het niveau lag hoog, maar je
kreeg de vrijheid om, binnen bepaalde grenzen, te
werken aan wat je zélf interessant vond. Dat kon
omdat er plaats was voor creativiteit, voor het richting
geven aan je eigen visie op productontwikkeling
en natuurlijk werden we ook goed begeleid.
5

Wat ook fijn was, was dat je in de opleiding heel diverse
soorten studenten aantrof, net als in ons bedrijf had je zowel
technische mensen, die sterk industrieel onderbouwd
waren, maar je vond er ook de creatieve types, die zich
vooral op vormgevoel toelegden. Dit gaf een heel boeiend
contrast, waardoor je veel van mekaar kon opsteken.”
Design Manager voor je dertigste! Je hebt er
geen gras over laten groeien! Hoe ben je zo snel
in het vak gestapt?
“Toen ik afstudeerde was ik één van de zeven
gelukkigen die een beurs ontvingen van het fonds
design en onderneming van de Koning Boudewijnstichting.
Dat was een initiatief om de Vlaamse,
exportgerichte industrie bewust te maken van de
toegevoegde waarde van het product design, die in de
designscholen aanwezig was. Via mijn beurs kwam ik
bij Samsonite terecht waar ik, gedurende de twee jaar
dat ik er werkte, enorm veel geleerd heb. Ik zat op een
kruispunt van diverse industriële processen en kwam
in contact met allerhande technieken en materialen.
Kort daarop ging ik aan de slag in de meubelsector, wat
mijn eerste raakpunt met interieur werd. Als jonge designer
was ik succesvol omdat ik goed kon aanvoelen wat de
markt nodig had en omdat ik rechtstreeks in dialoog kon
treden met mensen uit marketing of verkoop. Daardoor
stonden zij ook meer open voor creatieve voorstellen.
Daarop contacteerde een headhunter me, om de R&D
afdeling bij Modular te leiden. Dat bedrijf sprak me
zeer aan omdat het een creatieve trendsetter is, die
internationaal actief is, wat het werk afwisselend en
divers maakt. Als Vlaamse KMO halen we tot 80% van
ons zakencijfer uit export, buiten Europa zijn we ook
in Australië en Rusland actief, wat een internationale
dimensie geeft die fijn is voor een designer, die zijn
ontwerpen graag zo ver mogelijk ziet evolueren.”
Waren er toen trends die zich vandaag verder
zetten ?
“Er groeide toen een designbewustwording in de
industrie. Design was vroeger weggelegd voor bedrijven
die puur decoratief bezig waren. Dat is vandaag gelukkig
veel breder geworden, omdat nu ook user experience
meer dan ooit belangrijk is. Naast ergonomie moet een
louter industrieel product ,neem nu een assemblagerobot,
ook goed gaan ogen, net zoals consumentenproducten
dat doen. Designcultuur en -denken sijpelde verder door
in de industrie. Als jonge productontwikkelaars beseften
wij toen dat onze opleiding méér kan betekenen, dat
was een kantelmoment. User experience is méér en
méér van belang geworden voor ontwerpers, en voor
de industrie. Het is een trend die zeker nog niet aan zijn
einde is, en die bepalend is voor het succes van Modular.”
Hoe kan een bedrijf voordeel halen uit user
experience? Hoe is Modular met user experience
bezig ?
“User experience is voor een lichtingproduct heel
belangrijk. Licht beïnvloedt als geen ander sfeer en
stemming. Daarnaast zijn sommige verlichtingen
ook vanuit decoratief oogpunt een statement, ze
zijn ontworpen om in het oog te springen, om
een dialoog aan te gaan met de gebruiker. Andere
verlichtingsarmaturen moeten naadloos passen in de
architectuur van een gebouw, ze moeten dus discreet
zijn en zo weinig mogelijk plaats innemen, zodat ze
de architecturale ‘user experience’ niet storen. Tegelijk
moet het licht dat ze geven ervoor zorgen de gebruiker
zich behaaglijk voelt, en gemakkelijk kan werken.
Vandaag komen we met product design in een
versnelling terecht. Producten moeten tegenwoordig de
evidentie zelve zijn, zodat je ze intuïtief kan gebruiken,
zelfs bediening wordt bij wijze van spreken overbodig.
Ook in lighting is dat de trend ; verlichting zó functioneel
maken, dat je het niet meer hóeft te bedienen, zodat
verlichting jou gewoon volgt waar je ook gaat in je huis
of je kantoor. Ook daglichtsturing is een opkomende
trend, dit betekent dat we lighting-systemen ontwerpen,
die automatisch het binnenvallende daglicht
compenseren met een exacte dosis kunstlicht. Voor de
gebuiker moet de overgang naadloos zijn, we streven
bovendien naar een volkomen natuurlijke lichtervaring
en dat is een heel subtiele oefening. Uiteindelijk moeten
we komen tot lighting-toestellen die autonoom en
‘intelligent’ de verlichting genereren die de gebruiker
aangenaam vindt. Dat vraagt van de designers
een heel bijzondere aandacht voor de gewoonten
en de impliciete verwachtingen van gebruikers.”
6

Over welk designproject ben je tot nu toe het
meest tevreden?
“Ik ben best trots op onze ‘Ace of Diamonds’, een
lichtgevende meteoriet, of diamant, het is maar hoe je
het bekijkt (lacht). De bedoeling was een heel originele
buitenverlichting te ontwerpen. Het zou in je grasperkje
komen te liggen, als een meteoriet die recht uit de ruimte
in je tuin is gevallen, en die oplicht bij het vallen van de
duisternis. Uiteindelijk had het armatuur zoveel succes
dat het nu ook binnenshuis en tegen de wand geplaatst
wordt.”
Tip !
Wil je op de hoogte blijven van wat er reilt en zeilt
op het vlak van design bij Modular? Sluit je dan aan bij
het Modular Young Designers’ Network op Facebook.
Nieuws uit de sector, vermelding van internationale
evenementen in en rond design, en jobaanbiedingen.
www.supermodular.com
7

Jong geleerd is oud gedaan?
(Lieven Bonnaerens)
Een uitvinderskamp
De vzw JCW was op zoek naar uitvinders, bedenkers,
ontwerpers, kortweg naar iemand die 11 jarige kinderen
kon begeleiden bij het bedenken en uitvoeren van
ideeën. JCW staat voor Jeugd, Cultuur en Wetenschap
v.z.w., een vereniging die jongeren tussen 8 en 25 jaar
het leuke aspect van cultuur én wetenschap wil doen
ontdekken. Dat doen ze onder de vorm van cultuur-
en wetenschapskampen, -weekends en –workshops.
Ook de jaarlijkse “Wetenschaps EXPO” (binnenkort
13-14 maart op de Heizel) is een initiatief van hen.
Samen met de CM hebben ze een “uitvinderskamp”
opgezet. Het enige probleem was: waar haal je iemand die
40 kinderen van 11 jaar weet te coachen van speelvogels
tot echte uitvinders of ontwerpers? Uiteindelijk zijn ze
hiervoor bij Productontwikkeling terecht gekomen.
Ontwikkelen van creatief denken, het houdt me al lang
bezig, ik doe in hier op school eigenlijk niets anders dan
dat bij studenten te proberen stimuleren. Zijn we als kind
niet vrijer in denken en doen? Nieuwsgierig naar het
creatief potentieel in de jeugd ging ik de uitdaging aan.
20 Juli 2008 was het zover, met een slideshow over
onderzoekers, uitvinders en ontwerpers op zak trok ik naar
Massembre, een uithoek van België. Met twee assistentes,
modeontwerpster Kornelia en creatieve pedagogische
kracht Charlotte, wisten we vanaf de eerste seconde
de uitvindershonger van onze veertig deelnemers
te stillen. Met traditionele brainstormtechnieken
kwamen ze los, de één al losser dan de ander.
Er waren onverwacht creatieve geesten onder de
kinderen, maar er waren ook grote verschillen merkbaar.
Niet iedereen slaagde erin op korte tijd de teugels van
hun fantasieën los te gooien, anderen ontpopten zich
tot echte ontwerpers in spe. Het zit er dus al zeer vroeg
in, vroeg ontdekken en ontwikkelen is de boodschap.
Belangrijke vaststellingen waren dat creativiteit
aanstekelijk werkt: vriendjes wilden niet onderdoen
voor elkaar en fantasieën sloegen op hol. Of ze werden
meegesleurd in het enthousiasme en schaarden zich
achter een project om het mee uit te voeren. De jongens
construeerden graag en de meisjes konden gelukkig
hun fashion-dromen waarmaken, jongens en meisjes
nog in het hoekje waar ze als kind werden geplaatst.
Jongens construeren graag,
meisje naaien liever.
Aangeboren gevoel voor precisie.
Het werkte een beetje als onze prikbordconsulten
hier op school, goed-beter-best, concurrentie, nooit
goed genoeg, of stilletjes afwachten tot iedereen weg
is. Het gevecht met de deadline, de ontgoocheling
bij tegenslagen, de schaarse meevallers, en de
tevredenheid als alles klaar is, en dan de ideeën over
hoe ze het de volgende keer beter gaan aanpakken…
vanwaar ken ik dat toch. Jong geleerd is oud gedaan…
Geconcentreerd bij het uitvoeren van het ontwerp, het moet en zal perfect
zijn, de concurrentie speelt…
De eindconclusie voor mij is: zoals bij sport moet creatief
talent vroeg opgespoord worden en veel ontwikkelingskans
krijgen. En dan allen naar Productontwikkeling natuurlijk.
Van dat kamp zien we er zeker enkelen in PO binnen 6 jaar.
8

Enkele opvallende creaties:
De RoKZaK, miniROKje met ritsluiting onderaan,
omvormbaar tot een draagZAK, met ceinture
als draagriem en achterzakken als zijzakken.
De BRoeKZaK, niet moelijk, analoog aan de rokzak maar
dan met een lange broek, moeilijkere constructie, maar
als je onverwacht te veel koopt, kan je je broek uitspelen
en als tas gebruiken, pure fashion trend innovation.
Stabieglas glazen met magneetbodem, staan op tafels
met plaatstaal op of onder de bekleding stabieler.
Wekte interesse van de top van de CM (mutualiteit)
om te gebruiken in hun bejaardeninstellingen.
Van een echte uitvinding gesproken!
De kampleiding was geïnteresseerd in
deze uitvinding te commercialiseren.
Tafel-distributie-draaiplateau, potten en pannen, zout,
kruiden...alles op een draaiplateau voor grote tafels, met
menselijke interface. Werkend model, ontwikkeld door
drie meisjes.
De Paraplupet, regen…
petje op en handen vrij.
“handige” tafelhulp om
doorgeven te vermijden.
Verder nog lumineuze ideeën zoals een lichtkonijn,
kaarsenkrokodil, een van-keuken-naar-eettafel-pottenen-pannen-transportsysteem,
en ideeën met nog
langere namen… Daar mogen ze van mij met het
programma “de bedenkers” toch eens achteraan komen.
Toekomst
JCW hebben waarschijnlijk nog snode plannen in
die richting, wie zich geroepen voelt om zo’n kamp
mee te begeleiden kan gerust contact opnemen
met Bart Bynens [bart@jcweb.be]. Wie weet kan je
zoals ik nog wat leren van die jongens en meisjes.
9

Iedereen is uniek. Toch?
(Eline wouters)
“Als je straks thuiskomt, schrijf dan eens op wie je je nog
kunt herinneren van de mensen die je daarnet op straat
hebt gezien. Niet de bekenden, alleen de onbekenden. Dat
meisje met die flubberbenen. Die vrouw met die knalgele
rollator. Het zullen de opvallende types zijn, die je bij zijn
gebleven, de mooie mensen, de rare mensen. Doorsnee
mensen zitten daar niet bij. Hen wacht de vergetelheid,
zij zijn de anonieme massa. Hun identiteit verdwijnt zodra
ze zich op straat begeven om pas weer te verschijnen op
het moment dat ze de huisdeur achter zich dichttrekken.
Zo, ben je daar? Ja, daar ben ik.”
Wat?
DE ORDE DER DINGEN was de najaarstentoostelling van het
MuHKA (Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen),
opgebouwd rond het online beeldarchief van de Canadese
kunstenaar Roy Arden. Het is de beeldbank die hier
centraal stond als esthetisch motief, maar ook als artistieke
methode en culturele strategie: het archief, de atlas, de
encyclopedie en de inventaris als even zoveel manieren
om orde te scheppen in de oceanische zondvloed van
beelden die onze huidige beeldcultuur karakteriseert.
De tentoonstelling toont werken van 26 verschillende
kunstenaars waarbij de ordening en inventarisatie van de
wereld centraal staat in hun werk. Deze tentoonstelling
dankt zijn naam aan het boek ‘DE ORDE DER DINGEN’
van Michel Foucault (Frans filosoof 1926-1984). “Niets is
onzekerder, niets is [althans schijnbaar] empirischer dan
een orde onder de dingen aan te brengen; niets vereist
een alertere blik of een getrouwere, flexibelere taal, niets
verlangt nadrukkelijker dat we ons mee laten voeren
door de woekering van eigenschappen en vormen.”
DE ORDE DER DINGEN is een tentoonstelling van en over
beelden, over de honger en het verlangen naar beelden.
De werken die op deze tentoonstelling te zien waren,
geven uitdrukking aan het verlangen om de wereld te
ordenen en te inventariseren, transparant te maken en
haar overzichtelijkheid terug te geven. Dat waar een
productontwikkelaar naar streeft bij de segmentatie
en keuze van een juiste doelgroep voor te ontwikkelen
producten. In dit verband viel ik op een kunstenaar die mijn
interesse wekte op deze tentoonstelling: Hans Eijkelboom,
een Nederlands fotograaf die al sinds de jaren ’70 bezig
is met het in kaart brengen van de doorsnee mens.
Hans Eijkelboom (°1947) woont en werkt in Amsterdam
en staat al sinds het begin van de jaren ’70 mee
aan de wieg van de opbloei van de conceptuele
kunst. Hij toont van jongs af aan een uitzonderlijke
belangstelling voor de omstandigheden van het dagelijks
leven, wat duidelijk terug te vinden is in zijn werk.
Wat ons als productontwikkelaars echt interesseert
in zijn werk, is zijn strak gedisciplineerde en quasiwetenschappelijke
beeldproductie en vooral ook de
verwerking ervan.
Lang voor er sprake was van zaken als ‘bloggen’, creëerde
Eijkelboom al een papieren versie van een fotoblog.
Tussen 1992 en 2007 maakte hij vijftien jaar lang
elke dag fotonotities die hij verzamelde als dagboek.
Gewapend met zijn digitaal fototoestel ging hij elke
dag de straat op om daar een welbepaald, meestal niets
vermoedend, segment van de plaatselijke bevolking
in beeld te brengen. Hij classificeert personen aan de
hand van uiterlijke overeenkomsten en voorziet iedere
categorie ook van een naam. Identiteit en verschil
wisselen elkaar af, heffen elkaar op, of versterken elkaar.
Hij fotografeerde Afro-Amerikanen met Scarfaceshirts
in New York, dan weer Chinese mannen van
middel¬bare leeftijd in horizontaal gestreepte polo’s
in Shanghai,… (voorbeelden van afbeeldingen)
Zoals te zien is op de afbeeldingen gaan veel
van zijn fotoreeksen over kleding, uniformen,
vestimentaire codes en conventies, wat zijn werk
heel dicht brengt bij de sociale wetenschappen.
“Het structuralisme van Hans Eijkelboom eindigt niet
(zoals dat van Michel Foucault wél deed) met het einde
van de mens, maar met een open, vragende blik naar
de toekomst.” Dit is waar een productontwikkelaar
10

een meerwaarde kan vinden in zijn werk. Het
verzamelen van de informatie werd reeds gedaan door
Eijkelboom zelf, het is nu aan de ontwerper om deze
te interpreteren en te gebruiken om zo te komen tot
succesvolle, nieuwe, doelgroep gerichte producten.
Een foto is niet alleen een weergave van de werkelijkheid,
maar altijd ook een interpretatie van de werkelijkheid.
Info
Deze tentoonstelling liep van 12 september 2008 tot 11
januari 2009 in het Museum voor Hedendaagse Kunst
Antwerpen.
Meer info over deze tentoonstelling vind je op:
http://www.muhka.be/toont_beeldende_kunst_detail.
php?la=nl&id=2590
Meer informatie over Hans Eijkelboom vind je op:
http://www.photonotebooks.com/
11

Design-guru
(Sofie Dieltjens)
Op 18 november woonden de studenten van de eerste en
tweede master een lezing
bij van Richard Seymour.
Velen onder jullie zullen
hem kennen uit de filmpjes
van het vak methodologie
van de eerste bachelor,
waarin hij elke week een
product herontwerpt om
het gebruiksvriendelijker
te maken. Hieronder
het verslag van een zeer
boeiende voormiddag.
De lezing had plaats in de context van de lancering
van de nieuwe Stannah Stairlift. De firma Stannah
contacteerde Seymour een tijd geleden om een ontwerp
voor hun nieuwe traplift te maken, en het resultaat viel te
bewonderen in
de zaal van het
Hotel Bloom, waar
ook de lezing
plaatshad. Met dit
ontwerp hebben
ze de Golden
Trophy Design
award in de
categorie ‘indoor
accomodation’
gewonnen in
2005.
Deze traplift
illustreert perfect
de wijze waarop
Richard Seymour nieuwe producten en het ontwerpen
ervan benadert. Ontwerpen is volgens hem ‘dingen beter
maken voor mensen’, en dit zowel op fysiek als emotioneel
vlak. Een traplift moet gemakkelijk zijn in gebruik, en
mensen in staat stellen om op een eenvoudige en
comfortabele manier van de ene etage naar een andere te
gaan. Bovendien moet dit product er aantrekkelijk uitzien
(niet ‘iets voor oude mensen’) en tegelijkertijd moet het
opgaan in de omgeving, aangezien het onvermogen van
mensen om zelf een trap nog te kunnen beklimmen niet
iets is waar ze telkens aan herinnerd willen worden, laat
staan mensen die bij hen op bezoek komen. Als ontwerper
moet je beschikken over empathie (‘het vermogen
om je te kunnen inleven in de situatie en gevoelens
van iemand anders’), en je
product moet gebruikers hun
waardigheid laten behouden of
terugschenken. Als ontwerper
moet je je constant afvragen
‘why not make it better?’.
Buiten het voorstellen en
omkaderen van het ontwerp
van de nieuwe traplift, heeft
Richard Seymour ook een
presentatie gegeven over zijn visie op, en manier van
ontwerpen van producen in het algemeen. Als ontwerper
maak je producten die in de toekomst deel uit zullen
maken van het dagelijkse leven, of om het met zijn
woorden te zeggen : ‘what I do is the future’. Dit brengt
een grote verantwoordelijkheid met zich mee voor
alle ontwerpers. Als ontwerper moet je daarom naar de
toekomst kijken met optimisme, en ervoor zorgen dat
dit optimisme doordringt in je ontwerpen. Hiertoe zijn 7
regels om te hanteren, 7 ‘regels om de toekomst te creëren’.
Don’t ask people who don’t know (1)
Als ontwerper maak je dingen die pas binnen een
bepaalde tijd zullen uitkomen. Je kan niet aan
consumenten vragen wat ze zullen willen binnen die
tijd, want ze weten het niet. Een voorbeeld daarvan is de
reclamevideo van de eerste apple-computer, uitgekomen
in 1984 (te vinden op www.youtube.com). De focus groep
vond het niets, begreep de reclame niet, en dacht dat
apple niet zou aanslaan. De toekomst heeft hen duidelijk
ongelijk gegeven.
Look for emergent and embedded behavior (2)
Mensen gebruiken producten vaak op een andere
manier dan waarvoor het product werd ontworpen;
zo’n gebruik heet embedded behavior. Een sms,
bijvoorbeeld, was in de eerste plaats een functie op
een gsm waarbij de programmeur kon communiceren
met de operator. Mensen hebben deze functie
gebruikt voor iets waar ze niet voor bedoeld was,
en een hele verandering in communiceren met
elkaar is daaruit ontstaan. Het is belangrijk dat je als
ontwerper kijkt naar zo’n opkomend gedrag, want
het kan een groot stuk van de toekomst uitmaken.
Embedded behaviour is het gedrag dat ontstaat bij
12

mensen door het ontwerp van een product. Mensen
gebruiken producten op een bepaalde manier omdat
het ontwerp van dat product dat gebruik veroorzaakt.
Het bestuderen van dit gedrag kan een schat aan
informatie opleveren voor het ontwerp van toekomstige,
betere producten. Een goede manier om zo’n gedrag
te ontdekken is mensen filmen terwijl ze een product
hanteren, en later die film opnieuw te bekijken, zonder
geluid. Zo wordt hun gedrag duidelijker en kan je dingen
ontdekken die je niet voor mogelijk had gehouden.
The future is often hidden in the past (3)
Deze ‘regel’ spreekt voor zich, het analyseren van het
verleden en het heden zal steeds tot een beter ontwerp
van de toekomst leiden.
Create emotional ergonomics (4)
Emotionele ergonomie betekent dingen aangenamer
maken voor mensen, maar dan op het vlak van beleving
van een product. Een mooi voorbeeld is het lichtje van
een auto, dat na een tijdje langzaam uitgaat. Er zijn weinig
mensen die niet van een traag uitgaand lichtje houden.
Het doet ons denken aan andere dingen, bijvoorbeeld
hoe de lichten uitgaan in de bioscoop. De reflexen van
mensen zijn geconditioneerd (we vinden iets mooi of
aangenaam omdat het ons aan iets anders aangenaams
doet denken). Door hierop in te spelen kan je van vele
saaie aspecten van een product leuke aspecten maken.
Embrace the new order (5)
‘If you lie, you die.’ Door de opkomst van het internet en
youtube is informatie er altijd en overal. Je kan niets meer
verstoppen. De beste manier om hiermee om te gaan is
het te accepteren, en de informatie die vrijkomt gebruiken
voor je eigen goed. Vele mensen kennen bijvoorbeeld de
filmpjes over mentos in cola light. Als je een mentos in
een cola light gooit zou er een gigantische cola-fontein
ontstaan. Iedereen kan op om het even welk moment
het imago van een bedrijf naar beneden halen, omdat
hij daar zin in heeft. En daar valt niets tegen te doen.
The consumer is the medium (6)
Vroeger bepaalden marketeers wat mensen kochten.
Tegenwoordig zijn ‘pushing commercials’ verleden
tijd. De consument beslist zelf wat hij koopt, bij
welk bedrijf en van welk merk. Een product of
technologie zal pas dan op de markt kunnen
komen als mensen er gebruik van willen maken.
In the 21st century, it’s all the product (7)
Niet alleen het fysieke product is tegenwoordig belangrijk,
nu mensen van elk product kunnen kiezen uit honderden
varianten en merken.
Bedrijven moeten
zich onderscheiden
door het verhaal rond
het product, dat is
wat mensen aantrekt.
Als ontwerper ben je
een verhaalverteller.
Creëer een verhaal
dat mensen inspireert.
En soms ook vibreert.
Tot Slot!
Rekening houdend met deze regels kunnen
productontwikkelaars producten ontwikkelen die in
de toekomst succesvol zullen zijn. De belangrijkste
fundamenten blijven : hou rekening met je
verantwoordelijkheid, blijf optimistisch, en bovenal
heb geen schrik om wonderbaarlijke dingen te maken.
Deze conclusie van een zeer boeiende lezing is er een
die we allemaal kunnen onthouden en toepassen.
13

PO studenten gaan vreemd
(Lieven.Bonnaerens)
Een European Project Semester, afgekort EPS.Op
Erasmus gaan … wat trekt ons eigenlijk naar het
buitenland? In eerste instantie studeren natuurlijk, maar
sommigen zien een avontuur(tje), een extra taal, andere
cultuur, nieuwe mensen, soms gewoon het mooie
weer en witte strand... Wat dacht je van een nieuwe
experimentele leervorm? Bijvoorbeeld een European
Project Semester, internationaal multidisciplinair
projectgestuurd onderwijs, meer dan één mond vol dus.
Lieven Bonnaerens
presenteert de plannen
van Artesis als mogelijke
provider van EPS aan
de universiteit van Lodz,
december 2008
Wat is een EPS?
EPS voorziet Internationaal multidisciplinair
projectonderwijs in teams. Een provider (een universiteit,
hogeschool, opleidingsinstituut…) omschrijft een project.
Hiervoor worden teams gevormd van 4-6 studenten,
van minimum 3 verschillende nationaliteiten en 3
verschillende disciplines. Je krijgt als productontwikkelaar
te maken met een marketingstudent, een ingenieur, een
grafisch ontwerper…, waarmee je samenwerkt bij de
uitvoering van het project.
Een EPS heeft een duurtijd 1 semester, voor een totaal
van 30 credits (ECTS), verdeeld in twee delen. 20 tot
25 credits voor het project zelf en 5 tot 10 credits voor
algemene vakken zoals cultuur, taal, teambuilding,
projectmanagement en theorie ter ondersteuning van
het project.
Zo’n project kan in het instituut worden begeleid, ofwel
in samenwerking met een onderneming, organisatie of
binnen een researchgroep. Een supervisor begeleidt het
project, dit kan een lesgever zijn of extern persoon. De
evaluatie gebeurt deels per team, deels individueel.
Nieuw? Hmm…voor ons toch?
In Kopenhagen startte Jörgen Hansen in 1995 met zes
studenten van verschillende ingenieursopleidingen
een project, in samenwerking met een bedrijf. Het was
een succes, net zoals in de praktijk. EPS was geboren
en de volgende jaren werden steeds meer projecten
uitgeschreven. Momenteel ontvangen ze per semester
zo’n 110 studenten van over de hele wereld, in
ongeveer 20-25 projecten. Sinds 2002 volgden er nog 6
universiteiten en hogescholen het voorbeeld.
Nee dank u, geen talenknobbel…
huidige EPS-providers in
Europa Kopenhagen, ’s
Hertogenbosch, Oslo,
Lodz, Valencia, Kiel en
Villanova. Misschien
ook Antwerpen in 2010
Dat Pools niet direct een taal is die je beheerst, is
begrijpelijk. Gelukkig is de voertaal in een EPS Engels.
Je volgt bovendien Engelse lessen. Daarnaast blijf je
niet verstoken van integratiekansen in het gastland,
want de inlandse taal maakt deel uit van de algemene
ondersteunende vakken. Ook een vak over de plaatselijke
cultuur wordt aangeboden binnen het deel waarvoor
je 5 tot 10 credits kan verdienen. Meegenomen, toch?
Iets voor jou? Hoe moet dat dan?
Je ziet het helemaal zitten? Dan kan je je kandidaat stellen
voor erasmus met vermelding dat je EPS wil volgen, met
voorkeuren voor bepaalde instituten. Je kan best eerst
even nakijken bij de providers wat voor soorten projecten
ze aanbieden.
De meeste projecten zijn vanuit ingenieurshoek
geïnspireerd, maar er is altijd wel een project waar inbreng
van een ontwerper zinvol is.
Ben je geïnteresseerd, of heb je nog vragen? Neem gerust
contact op met Lieven Bonnaerens (lieven.bonnaerens@
artesis.be). Hij kent de providers ondertussen persoonlijk
en kan hen altijd contacteren.
14

En Artesis Hogeschool… Inspireert ze echt?
Of Artesis, of Productontwikkeling alleen, provider
gaat worden moet nog blijken. Interesse is er, maar
engagement lijkt toch nog een enorme stap om te zetten.
Voor PO zou het in elk geval een zegen zijn de inkomende
erasmusstudenten te verenigen rond zinvolle projecten,
die naast wat insteek in het Engels, grotendeels op eigen
kracht kunnen worden uitgevoerd.
Interessant detail trouwens is dat aan een EPS binnen
onze opleiding ook studenten van eigen opleiding
kunnen deelnemen. Thuis op Erasmus gaan, zeg maar!
Zoals de zaken nu staan wilt Lieven Bonnaerens een
EPS plannen in voorjaar 2010. Niet zo maar een, nieuw
voor EPS is dat het een multidisciplinair georganiseerd
project zou zijn. Verschillende opleidingen samen (PO, IW,
Lerarenopleiding, Architectuur…) organiseren projecten
waar elkaars disciplines in thuis horen.
Zo zie je maar: Artesis inspireert, Productontwikkeling
innoveert…
Testimonial Julie Seutin.
Zo’n 230 studenten namen in 2008 deel aan een EPS bij één
van de 7 providers. Dat is Europees gezien geen massa. Zo
ook Julie Seutin, zij beet twee jaar geleden de spits af als
studente van onze school met een EPS in Valencia. Ze heeft
er geen spijt van, bewijst haar getuigenis bij dit artikel.
“Twee jaar geleden kreeg ik de kans om voor een half jaar te
studeren in Valencia. Als eerste Belgische studente nam ik
er deel aan het European Project Semester, of kortweg EPS.
Nadat ze vorig jaar
afstudeerde doet julie nu
een master na master in
product innovation and
entrepreneurship.
Het project biedt studenten van over heel Europa de
kans om gedurende een semester samen te werken
aan een real-life project dat nauw aansluit bij hun
studie en interesses. Ter ondersteuning zijn er lessen
rond teambuilding, communicatie, innovatie, ecologie
en marketing. Dit alles gecombineerd met culturele
activiteiten.
Aan het begin van het semester werden er 5 projecten
voorgesteld rond erg uiteenlopende onderwerpen: bioenergie,
navigatiesystemen, spraaktechnologie,… Iedere
EPS-deelnemer gaf zijn of haar persoonlijke voorkeur en
de groepen werden samengesteld. Zelf koos ik voor het
project ‘Innovation in leisure and amusement’, waarbij
er gewerkt moest worden rond amusement voor
kinderen met een handicap. Dit project sprak me het
meest aan, enerzijds omdat ik op vlak van ontwerpen
en productontwikkeling veel kon bijleren en anderzijds
omdat er zeer veel ruimte werd gelaten voor persoonlijke
inbreng.
Zo belandde ik in een groep van vijf meisjes: Linda &
Emma uit Zweden, Jana uit Bulgarije, Chiara uit Italië en ik.
Heel gemotiveerd en enthousiast begonnen we aan onze
opdracht. Tijdens het project werden we nauw begeleid
door Gabriel Songel, onze mentor. Gedurende de vier
maanden die het project duurde hebben we verschillende
fases doorlopen: van een uitgebreide research over de
ideëengeneratie tot ons uiteindelijke concept. Iedereen
had zijn eigen onderdeel binnen het ontwikkelingsproces,
maar de belangrijke beslissingen werden steeds samen
genomen. Hiervoor kwamen we zo’n vier à vijf keer per
week bijeen. Ook met Gabriel hadden we een wekelijkse
meeting waarin we de vorderingen van ons project
besproken.
We creëerden de ‘Travelling Playground’. TPG is een
rondreizende speeltuin, waar kinderen zich volop in
kunnen uitleven, terwijl ze hun motorische vaardigheden
en beweeglijkheid trainen en hun fantasie de vrije loop
kunnen laten gaan. Dat ook gehandicapte kinderen er
kunnen spelen was één van de basisvoorwaarden in de
ontwikkeling van ons concept, want elk kind heeft het
recht om te spelen.
EPS was voor mij het leren samenwerken met mensen
die je amper kent, een project van niets tot een succesvol
resultaat brengen, zelfstandig de hele organisatie en het
verloop van het project plannen om de vooropgestelde
doelen te behalen, leren van anderen, een nieuwe
taal, een andere cultuur,… kortom een onvergetelijke
levenservaring!”
15

Een nieuw gezicht
Wat mogen po-ers over je weten
Sarah Van Sanden
Mijn naam is Sarah Van Sanden, ik ben 28 jaar. Momenteel
woon ik nog in Ranst, maar zeer binnen kort zal dat
Wilrijk zijn. Ik werk hier nu sinds een drietal weken.
Wat doe je nu binnen PO?
De laatste weken was ik vooral bezig met de workshopweek
en de voorbereiding van de visitatiecommissie maar
uiteindelijk zal ik het aanspreekpunt worden voor
docenten en studenten. Momenteel ben ik me echter
nog volledig aan het in werken. Het grootste deel van
mijn taak bestaat uit administratief werk, wat bestaat uit
vergaderingen voorbereiden, helpen bij communicatie, en
nog veel meer. Ook studenten mogen altijd langskomen
met hun problemen. Ik ben dus een administratief anker
voor docenten en studenten.
Waarom kies je voor PO?
In het begin sprak vooral de functie op zich mij zeer aan
maar nu ben ik vooral blij op PO terechtgekomen te zijn.
Het is hier een zeer toffe, fascinerende richting die zowel
het wetenschappelijke als ook het creatieve in zich heeft.
De mensen zijn trouwens op zich hier ook allemaal tof.
Wat deed je hiervoor?
Hiervoor werkte ik als administratief medewerker voor
de Universiteit Antwerpen. Daar werkte ik voor zowel
de sportdesk,als ook in het secretariaat van de Stin
Zie je voor ons interessante zaken ?
Ik zie vooral dat er meer structuur en een nog betere
communicatie nodig is, en daarvoor zal ik me dan ook
wel inzetten.
Data om te onthouden:
Innovatieweek 2009
De Innovatieweek vindt deze keer van 9 tot 13 maart
plaats. Het thema is: Moet Er Nog Trend Zijn? Op 10
maart krijgen in deze week we exclusief bezoek van een
ingenieur van Dyson (UK). Deze zal eerst een presentatie
geven over de Dyson award en nadien twee workshops
begeleiden. Eentje in de voormiddag en een andere in de
namiddag. Neem hiervoor ook een kijkje op Blackboard
en onze website: www.artesis.be/productontwikkeling
Visitatie (17-19 februari)
Van 17 tot 19 februari wordt onze masteropleiding
‘gevisiteerd’. Een visitatiecommissie zal dan
onze vaststellingen en verbetertrajecten uit het
Zelfevaluatierapport (juni 2008) tegen het licht houden.
Ze hebben in die dagen daarover gesprekken met
studenten, docenten, personeel, alumni en sleutelfiguren
uit het werkveld. Op donderdag 19 februari (14.00 tot
15.00 uur) is er Vrij Spreekuur. Onze onderzoekers zullen
dit graag benutten. Uiteraard staat het iedereen vrij om
op dit spreekuur ook gehoord te worden. Daarvoor meld
je je die dagen het best aan bij Sarah.vansanden@artesis.
be. Deze laat het dan weten aan de voorzitter van de
commissie.
De leden van de visitatiecommissie zijn de volgende:
- Henri H.C.M Christiaans (TU Delft)
- Caroline Hummels (TU Eindhoven)
- Maka De Lameillieure (Flanders In Shape)
- Martin Valcke (Universiteit Gent)
16