oorkondenboek Abdij kloosterrade - Historici.nl

nr. 3 a. 1127
lijst, p. 22, nr. 11 (1118-1124). – Thesaurus diplomaticus 1997, W 7418 (1124). – Bous
en Klein, Quellen Ahrweiler, p. 38, nr. 13 (1126 na 1 augustus).
Datering
De ongedateerde oorkonde is door Franquinet en door Wauters ten onrechte toegeschreven
aan aartsbisschop Frederik II en met vraagtekens gedateerd in 1159. Op grond van
het optreden van de geestelijke getuigen dateerde Knipping (REK II, zie onder Regesten)
de oorkonde op 1118-1126. De poging van Boeren (Oudste oorkonden, p. 79-80) om deze
datering nader te specificeren door de terminus ante quem op 1124 te bepalen, is door
Gärtner (Chorherrenstift Klosterrath, p. 72-73) terecht verworpen. In de Annales Rodenses
wordt vermeld dat Embrico in 1115 ten behoeve van het klooster een wijngaard had
aangeplant; onmiddellijk daarna wordt de inhoud van onderhavige oorkonde weergegeven
(Annales Rodenses, ed. Augustus en Jamar, p. 106). Gezien de wijze waarop de
annalist zijn gegevens placht te verwerken, kan dit niet als een bewijs dienen voor de
datering van de oorkonde. In Cartularium III heeft Heyendal het stuk als ouder dan 1122
vóór hiervóór nr. 2 geplaatst. In navolging van Dereine (Chanoines, p. 209) achtte Gärtner
(Chorherrenstift Klosterrath, p. 73) het waarschijnlijk dat de schenking van de novale
tienden door de aartsbisschop, op verzoek van Kloosterrade, in dit specifieke geval tot
stand is gekomen na het pauselijke privilege van 1122 maart 24 (hiervóór nr. 2), waarin
Kloosterrade in het algemeen werd vrijgesteld van het betalen van tienden over de vruchten
die door de eigen inspanning van de abdij gekweekt waren. Aangezien Gärtner meende
dat in de periode na 1122 het abbatiaat van Borno het meest in aanmerking kwam,
dateerde hij de oorkonde op 1124-1126.
Deze steeds terugkerende terminus ante quem 1126, die aan Knipping ontleend wordt,
is echter onjuist. De jongste zekere vermelding van domproost Hendrik en domdeken
Egbert, dateert van 1 augustus 1126 (REK II, p. 34-35, nr. 228); hun opvolgers, domproost
Arnold en domdeken Hugo komen voor het eerst voor in een oorkonde gedateerd
op 1127 (REK II, p. 36, nr. 236), die dus uit het gehele jaar 1127 zou kunnen dateren.
De juiste terminus ante quem ligt in het voorjaar van 1127, op het niet precies bekende
moment dat Egbert tot bisschop van Münster verkozen werd; zijn voorganger als bisschop
van Münster stierf op 28 februari (Groten, Priorenkolleg, p. 242, noot 7). Frick (Quellen
Neuenahr, p. 12, nr. 59) heeft al gewezen op de consequenties van het optreden van
graaf Lotharius van Are voor de terminus post quem: in de eerder genoemde oorkonde
van 1 augustus 1126 (REK II, p. 34-35, nr. 228) komt nog graaf Diederik van Are voor.
Deze datering bevestigt de aangehaalde veronderstelling van Gärtner omtrent de relatie
tussen hiervóór nr. 2 en dit nr. 3 en de rol van abt Borno.
Echtheid
Terwijl Oppermann (Urkundenstudien, p. 296-297; Oorkonden Kloosterrade, p. 20-21)
de onderhavige oorkonde voor onbetwistbaar echt hield, beschouwde Boeren het stuk om
drie redenen als onecht (Oudste oorkonden, p. 79-80). Volgens Boeren wees het dictaat
op ‘mundering in Rolduc’, wat in zijn ogen blijkbaar een aanwijzing voor onechtheid
was. Bovendien vond hij het feit dat in de in zijn ogen onechte oorkonden hierna nr. 8
en nr. 13 aan de onderhavige oorkonde gerefereerd werd, verdacht. Tenslotte wees hij
13