oorkondenboek Abdij kloosterrade - Historici.nl

nr. 1 a. 1108
(Oorkonden Kloosterrade, p. 33; Urkundenstudien, p. 304) de bepaling op deze wijze
op. Zowel Dereine (Chanoines, p. 70-71) als Gärtner (Chorherrenstift Klosterrath, p. 69-
71) hebben erop gewezen dat het de Annales Rodenses waren die de beperking tot de
kinderen van vrije mannen hebben laten vallen.
Opvallend is nog de vermelding in de Annales Rodenses (ed. Augustus en Jamar,
p. 94) van de schenking van goederen in Crombach, die ook in de onderhavige oorkonde
vermeld wordt, omdat die schenking blijkens de Annales Rodenses pas in 1109 zou hebben
plaatsgevonden. Hermesdorf, die op deze anomalie gewezen heeft, zag er een bewijs in
van de onechtheid van de onderhavige oorkonde (Enkele beschouwingen, p. 17).
We vatten het voorafgaande samen: Oppermann beschouwde de oudste oorkonden van
Kloosterrade, waaronder de onderhavige ‘als vervalschte stukken van de gewone soort,
die een echt protocol en een onechten context blijken te bezitten.’ Echter: ‘Een sterke
verandering in de oudere geschiedenis der abdij Kloosterrade brengt het inzicht dat
de meeste van haar oudere oorkonden onecht zijn, (…) niet’. (Oorkonden Kloosterrade,
p. 59-60; vgl. Urkundenstudien, p. 326-327). Boeren omschreef zijn visie als volgt: nr. 1
‘(1108) gold in Rolduc als een titel van wereldlijke en kerkelijke vrijheid. Als kerkelijke
vrijheidstitel is hij in hoge mate anachronistisch; immers hij bevat bepalingen van exemptie,
waarvan men vóór 1200 nergens verneemt’ (Oudste oorkonden, p. 78). Dereine concludeerde:
‘Nous pensons que l’acte a été rédigé à Rolduc, peu après décembre 1108, mais
que, pour une raison ou l’autre, il n’a pas été présenté à Liège pour recevoir les signes
de validation, la date et le sceau. Ceux-ci ont été ajoutés par après, sans tenir compte
des usages de la chancellerie liégeoise, et ne sont pas authentiques.’ Niettemin ‘faut-il
le (namelijk het document) considérer comme le récit d’un contemporain dont rien ne
permet de mettre en doute la compétence ou la véracité’ (Chanoines, p. 72). Gärtner
vatte als volgt samen: ‘Insgesamt gesehen fällt es schwer, zu einem eindeutigen Urteil
(…) zu gelangen.’ Maar: ‘Die inhaltliche Authentizität der Gründungsurkunde wird
jedoch durch die Entwicklung und die Geschichte des Stiftes überhaupt nicht infrage
gestellt’ (Chorherrenstift Klosterrath, p. 71-72). Van de genoemde auteurs kortom waren
Oppermann en Boeren overtuigd van de onechtheid van het stuk, Oppermann alleen op
formele gronden, Boeren ook wegens inhoudelijke bezwaren. Dereine en Gärtner hadden
geen bezwaren tegen de tekst, maar wisten het probleem van de bezegeling niet op te
lossen.
Het voorgaande leidt tot de volgende conclusies. Van de bezwaren tegen het schrift hebben
Dereine en Gärtner niets heel gelaten. Inderdaad is er een op hol geslagen fantasie
voor nodig om de soms geringe onregelmatigheden van het schrift dwingend aan een
‘natekening’ toe te schrijven. Het door Boeren geïntroduceerde concept van de ‘schoolhand’
is overigens vreemd aan de klassieke diplomatische methode en schept slechts
verwarring. Ook de inhoudelijke bezwaren van Boeren (ten aanzien van de vrije prelaatskeuze,
de exemptie en de zielzorg) blijken geen stand te houden.
Oppermanns verdenking op grond van de opvallende manier waarop de Luikse bisschop
als uitvaardiger is ingevoerd, snijdt geen hout, omdat de objectief gestelde oorkonde geen
oorkonder kent en de Luikse bisschop ook niet als uitvaardiger voorkomt. De toeschrijving
van de oorkonde aan bisschop Otbert (nog bij Gärtner, Chorherrenstift Klosterrath,
5