oorkondenboek Abdij kloosterrade - Historici.nl

Als eindgrens voor de editie is het jaar 1381 gekozen. Uiteraard is elke eindgrens min of
meer willekeurig. In het geval van de abdij Kloosterrade is er aanleiding te veronderstellen
dat de opzet van de administratie van de abdij in 1381 gewijzigd is. Sinds dat jaar lijkt een
reeks registers te zijn bijgehouden, die een centrale rol gespeeld hebben in de administratie
van de abdij. Weliswaar zijn deze registers zelf niet bewaard gebleven, maar iets van hun
inhoud is bekend uit de voortzetting van de Annales Rodenses door Heyendal. Hij schreef:
Unicum superest de hujus temporibus [nl. vóór het overlijden van abt Jan van Rode] registrum,
quod inter omnia, quae supersunt, antiquissimum continens monasterii rationes sive
computus ab anno 1381, ex quo constat eo tempore hunc fere, qui sequitur, monasterii statum
extitisse. 13 De oorkonden zullen daarmee vanaf 1381 niet meer de ruggengraat van het
archief gevormd hebben.
De overlevering van de teksten
Het materiaal waarop de editie in het Oorkondenboek qua overlevering is gebaseerd is als
volgt samengesteld:
originelen afschriften originelen afschriften alleen in deperdita totaal
Kloosterrade Kloosterrade elders elders druk
1108-1200 19 6 12 6 1 5 49
1201-1300 25 15 41 8 1 5 95
1301-1381 4 3 9 18 0 8 42
Totaal 48 24 62 32 2 18 186
Opvallend is het belang van het archief van Kloosterrade zelf voor de 12de eeuw: de helft
van de teksten is uitgegeven op grond van originelen of afschriften uit Kloosterrade zelf.
De overlevering via Kloosterrade neemt na 1200, zeker voorzover het om originelen gaat,
duidelijk af. Opmerkelijk is ook het kleine aantal nummers vanaf 1300; dat geldt des te
meer wanneer rekening gehouden wordt met het feit dat bijna eenvijfde van deze nummers
stukken zijn waarbij de abt van Kloosterrade namens de paus als intermediair optreedt
(in de tabel opgenomen onder ‘afschriften elders’). 14
Op de originelen uit het archief van Kloosterrade worden dorsale aantekeningen aangetroffen,
die grotendeels tot drie groepen behoren. Een deel dateert uit de tweede helft van
de 13de eeuw; een deel dateert van rond 1700 en hangt mogelijk samen met de werkzaamheden
van Nicolaas Heyendal (zie p. XIV); en een derde deel is rond 1770 aangebracht door
J.P. Pirson, die in deze periode het archief van Kloosterrade inventariseerde. 15
Er zijn in het archief van Kloosterrade drie cartularia geweest, waarvan één niet overgeleverd
is. Het oudste cartularium maakt deel uit van een codex waarin ook enkele andere
teksten zijn opgenomen, waaronder het zogeheten cijnsregister. 16 Het is duidelijk dat de later
ingebonden codex, die uit één katern bestaat, aanvankelijk lange tijd in de hoogte gevouwen
13 Haas, Inventaris Kloosterrade, p. 23-24; Ernst, Histoire du Limbourg VII, p. 91.
14 Zie hierna p. XVIII-XIX.
15 Haas, Inventaris Kloosterrade, p. 67-68.
16 Maastricht, RAL, archief abdij Kloosterrade, inv. nr. 827, hier Cartularium I.
XII