Jaargang 3, nummer 2 - academisch ziekenhuis Maastricht

magazine voor het azM en de UM-faculteit Health, Medicine and Life Sciences
jaargang 3 / nummer 2 / november 2007
De zin en onzin van ziekenhuisranglijsten
Jong en dement
Poliklinisch Kankercentrum azM van start
Leveroperaties via het sleutelgat

colofon
2
SUMMUM is een gemeenschappelijke, tweemaandelijkse
uitgave voor de medewerkers en externe
relaties van het academisch ziekenhuis Maastricht
en de Faculteit Health, Medicine and Life Sciences
van de Universiteit Maastricht.
Kijk ook op www.summum.mumc.nl
Uitgever stafdienst Communicatie azM
Hoofdredacteur Liz Tans
Eindredactie Ellen Kennes
Postbus 5800, 6202 AZ Maastricht
T 043 387 51 12, F 043 387 51 14
E summum@mumc.nl
Teksten Karin Burhenne / Jos van Cann /
Jules Coenegracht / Jaques van der Heijden /
Willy Janssen / Ellen Kennes / Peter Swelsen
Foto’s Appie Derks / Bert Janssern / NEO/12
Provinciën / Engelbert Schins / Jonathan Vos /
Geertjan van Zonneveld
Illustraties Aad Goudappel / Ruben L.
Oppenheimer / Geertjan van Zonneveld
Basisvormgeving Zuiderlicht, Maastricht
Grafisch design Zuiderlicht, Maastricht /
Geertjan van Zonneveld
Druk Drukkerij Rosbeek BV, Nuth
ISSN: 1871-1758
SUMMUM wordt gedrukt op EMAS milieugecertificeerd
papier.
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of
vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de stafdienst communicatie van
het azM. De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid
voor schade, mogelijk geleden door informatie
uit dit blad, dat met de grootst mogelijke zorgvuldigheid
wordt samengesteld.
inhoud
nr 2
11.07
Opinie
De ranglijst is populair, ook in de ziekenhuiszorg.
De bekendste ranglijsten zijn
de jaarlijkse rankings van het AD en
Elsevier, waarin ziekenhuizen stijgen en
dalen als artiesten in de hitlijsten. Maar
wat moeten patiënten en zorgverleners
daar eigenlijk mee? Relativeren of als
realiteit beschouwen? Betrokkenen in
en buiten het azM reageren.
4
De topper
van de week
Proefschrift
Atriumfibrilleren, ofwel een abnormaal snelle
en onregelmatige hartslag, is de meest voorkomende
hartritmestoornis. Promovendes
Robby Nieuwlaat voerde het grootste
Europese onderzoek naar de behandeling
van atriumfibrilleren tot op heden uit: de
Euro Heart Survey. Zijn onderzoek maakt
duidelijk op welke punten de behandeling
van patiënten met atriumfibrilleren in Europa
tekortschiet.
In de draaideur
Ronald Counet, sinds 3 september de
nieuwe directeur van het stafdirectoraat
Personeelszaken van het azM, vindt
goede samenwerking en openheid in
een organisatie onmisbaar. “Zonder
draagvlak, menselijke warmte, plezier in
het werk en goede communicatie haalt
een onderneming niet het maximale uit
haar mogelijkheden.”
7
8
Grenzeloos
Het tekort aan goed opgeleide artsen is
groot in Saudi-Arabië. De Faculty of Health,
Medicine & Life Sciences van de UM en
de Universiteit Groningen leiden samen
de komende jaren 560 Saudi-Arabische
studenten op tot arts. Onlangs startten
de eerste twaalf Saudische studenten met
hun artsopleiding.
10 12
15 16 18 20 24
Poliklinisch kankercentrum
Sinds 1 september is in het azM het poliklinische
Kankercentrum operationeel. In
dit centrum zijn alle medische disciplines
rondom patiënten met kanker verzameld.
Tijdens één bezoek van de patiënt kunnen
daardoor meerdere onderzoeken of
behandelingen worden gecombineerd.
Patiënt centraal
Toen bij kankerpatiënt Jan van Inden een
stuk darm operatief moest worden verwijderd,
koos hij voor de Enhanced Recovery
after Surgery-methode ofwel Fast Track
Surgery. Daarbij hoeven patiënten niet
dagenlang met een maagsonde en zonder
voeding in bed te liggen en is de opnameduur
aanzienlijk korter. “Van passief blijven
liggen, word je niet snel beter.”
De expert(ise)
Prof.dr. Harry Crijns, hoofd Cardiologie azM/
hoogleraar Cardiologie UM vindt het essentieel
hartpatiënten langdurig te volgen. “Je
kunt meer levens redden door hartpatiënten
goed te monitoren en tijdig preventieve
maatregelen te nemen, dan door in te grijpen
op een acuut moment, zoals een infarct of
ritmestoornis. We moeten veel meer de
schouders onder preventie zetten. Daarom
is het een speerpunt in Maastricht.”
Kijkoperaties
lever minder
belastend
Laparoscopische leveroperaties
Bij een ‘open operatie’ aan de lever wordt
een snee van circa twintig centimeter
gemaakt. Een kijkoperatie (laparoscopische
leverresectie) is aanzienlijk minder
belastend. Het azM voert als enige ziekenhuis
in Limburg kijkoperaties aan de lever
uit. Deze vernieuwende ingreep is ideaal
voor jonge vrouwen die door een zeldzame
bijwerking van de anticonceptiepil, een
goedaardig gezwel in de lever hebben.
Jong en dement
Er zijn ongeveer 15.000 jong dementerenden
in Nederland. Mensen die vaak nog
in het volle leven staan, een gezin met
kinderen hebben en dan te horen krijgen
dat ze dement worden. De UM-faculteit
Health, Medicine & Life Sciences en het
azM onderzoeken de specifieke behoeften
van jong dementerende patiënten en
hun directe omgeving.
3
summum ©
nr 1 / 09.05
Aan de ene kant
Toen analist Armand Gubbels in 2004
de kans kreeg om samen met zeven
andere wijnliefhebbers een eigen wijngaard
in Noorbeek te beginnen, was
dat een droom die uitkwam. “Samen
met een groep leuke mensen in deze
schitterende natuur zelf wijn maken,
is prachtig!”

opinie
De ranglijst is populair, ook in de ziekenhuiszorg. De bekendste ranglijsten zijn de jaarlijkse rankings van het
Algemeen Dagblad en het weekblad Elsevier, waarin ziekenhuizen stijgen en dalen als artiesten in de hitlijsten. Maar
wat moeten patiënten en zorgverleners daar eigenlijk mee? Relativeren of als realiteit beschouwen? Betrokkenen in
en buiten het azM reageren.
4
summum © summum ©
relatief?
5
Voorzitter prof.dr. Maarten van Kleef van het Stafconvent
(de ver tegenwoordiging van de medische staf) van het azM
opent het gesprek met een duidelijke boodschap: “Ik maak
me zorgen over collega’s die zich geen zorgen maken over
de ranglijsten.” Van Kleef, tevens hoofd Anesthesiologie,
heeft goed nagedacht over die uitspraak. “Ik zeg dit heel
bewust. De ranglijsten zijn een realiteit waar wij als ziekenhuis
mee te maken hebben. Het gaat over ons functioneren
en ons imago.” Van Kleef vindt alle ranglijsten even belangrijk.
Hij gelooft er in. “Als je het puur wetenschappelijk
bekijkt, en dat doen specialisten natuurlijk, dan valt veel
af te dingen op de methoden die de samenstellers van de
ranglijsten gebruiken. Toch denk ik dat die ranglijsten iets
zeggen over de ziekenhuizen.”
Als hoofd Anesthesiologie werkte Van Kleef zelf mee aan de
jaarlijkse ranglijst van het weekblad Elsevier. Hij behoort tot
de 21 procent van de 7.602 deskundigen die door het weekblad
met een enquête werden benaderd en de vragen
beantwoordden. Een lage respons, erkent Van Kleef. Maar
wel begrijpelijk. “Je mag namelijk niets zeggen over je eigen
ziekenhuis. En het is moeilijk vragen over andere ziekenhuizen
te beantwoorden, zeker de detailvragen.” Desondanks zit
volgens Van Kleef een kern van waarheid in het beeld dat
Elsevier van de ziekenhuizen schetst, ook van het azM.
“Ik herken het azM wel in het oordeel dat buitenstaanders
geven. Ik ben ook trots dat het azM medisch gezien een
derde plaats heeft bereikt, als eerste universitaire ziekenhuis.
Uiteindelijk zijn de medische prestaties leidend. Het
betekent dat wij tot de top behoren.” Tegelijk noemt hij het
zorgelijk dat het onderzoek bijvoorbeeld ook laat zien dat
Ranglijsten in de zorg
Realiteit of
de wachtlijsten van het azM weer zijn toegenomen. “In het
Stafconvent is dat punt aan de orde gesteld. Daar moeten
we iets aan doen. Kennelijk is de aandacht voor de wachtlijsten
de laatste tijd verslapt.”
Volgens directeur Iris van Bennekom van de Nederlandse
Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) is dat ook meteen
de reden waarom de ranglijsten nuttig zijn. “Ziekenhuizen
kunnen er door gemotiveerd raken iets aan de kwaliteit van
de zorg te doen. Patiënten hebben daar uiteindelijk baat bij.”
Maar patiënten hebben verder niets aan de informatie die
de bestaande ranglijsten aanreiken als zij een arts moeten
kiezen, zegt Van Bennekom. “Want de ranglijsten gaan over
ziekenhuizen in het algemeen. Aan kwalificaties als het
beste en het slechtste ziekenhuis heeft de patiënt weinig”,
oordeelt zij. “Een ziekenhuis heeft zoveel zorgstraten, je
kunt nooit in alles het beste zijn.”
De patiënt heeft juist behoefte aan informatie over de kwaliteit
van de zorg, is de ervaring van de NPCF. Patiënten willen
op de eerste plaats een vaardige arts. “Het is een misvatting
dat ze vooral een aardige arts willen. Dat is prettig, maar
ervaring is belang rijker.” Daarom zijn patiënten ook geïnteresseerd
in de er varingen van andere patiënten met die arts
en willen ze ook meer weten over de behandelmogelijkheden.
Op initiatief van de Nederlandse Vereniging van Zieken huizen
wordt een dergelijk overzicht nu ontwikkeld in een samenwerkings
verband van organisaties voor patiënten, zorgverleners
en verzekeraars. Maar de bestaande rang lijsten
bieden dat overzicht nog niet, concludeert Van Bennekom.

6
summum ©
Ook Martin Prins, hoogleraar Klinische Epidemiologie aan
de UM-faculteit Health, Medicine & Life Sciences en hoofd
van de afdeling KEMTA (Klinische Epidemiologie en Medical
Technology Assessment) van het azM, komt tot de conclusie
dat de huidige ranglijsten alleen zinvol zijn voor de ziekenhuizen
zelf. “Als een probleem steeds in alle ranglijsten
terugkeert, bijvoorbeeld op verpleegkundig niveau, dan is
het goed om daar op te reageren. Maar patiënten hebben
er momenteel niets aan, want de ranglijsten zeggen niets
over de kwaliteit van behandelingen van specifieke aandoeningen.”
Prins stelt verder dat de ranglijsten niet met elkaar
te ver gelijken zijn, omdat verschillende onderzoeksmethoden
worden gehanteerd en verschillende processen worden
onderzocht. Bovendien valt op de gebruikte onderzoeksmethoden
een hoop af te dingen, zegt hij. “Alleen al de
manier van vragen stellen, beïnvloedt de uitkomst.” Het
is daarom zaak de uitkomsten te relativeren, vindt Prins.
“Maar bij de presentatie van de ranglijsten gebeurt dat niet.”
Het grootste probleem bij het vergelijken van ziekenhuizen
is volgens Prins dat zoiets als een landelijk handboek voor
het meten van de kwaliteit van de geleverde zorg ontbreekt.
Neem bijvoorbeeld het aantal klachten dat een ziekenhuis
krijgt. “Als je de aantallen klachten met elkaar wilt vergelijken,
moet je het begrip ‘klacht’ eerst definiëren.”
Volgens Prins is het niet eenvoudig meetmethoden te ontwikkelen
die een goede vergelijking van de ziekenhuizen
mogelijk maken. Tot slot bestaat het risico dat elk ziekenhuis
de gekozen methoden na verloop van tijd toch weer anders
toepast en de cijfers opnieuw niet met elkaar vergeleken
Ranglijsten op een rij
kunnen worden. Het houden van regelmatige steekproeven
zou dat probleem kunnen oplossen, suggereert Prins.
Van Kleef steunt dat idee van harte. Steekproeven houden
de zorgverleners fris, is zijn overtuiging. Bovendien kunnen
de ziekenhuizen die een te rooskleurig beeld van zichzelf
schetsen, meteen worden gecorrigeerd. De voorzitter van
het Stafconvent vindt dat het azM moet meewerken aan het
verbeteren van de ranglijsten en dus aan het ontwikkelen
van goede meetmethoden. Van Kleef prijst dan ook samen
met Martin Prins het initiatief van het azM om ongewenste
effecten en bijwerkingen van behandelingen in kaart te
brengen. Op die manier levert het ziekenhuis een bijdrage
aan meer transparantie.
Of de ontwikkeling van goede meetmethoden veel geld gaat
kosten, durft Van Kleef niet te zeggen. “En als dat zo is, dan
moet dat maar. Je doet beter je best als iemand over je
schouder meekijkt. De kwaliteit van de zorg is er bij gebaat.
We moeten er wel voor oppassen dat academische ziekenhuizen
geen gecompliceerde gevallen gaan weren, omdat
dat slecht is voor de cijfers. In de meetmethoden moet je
rekening houden met de verschillende patiëntengroepen.”
Iris van Bennekom is ervan overtuigd dat die goede meetmethoden
ontwikkeld kunnen worden. De kosten noemt zij
geen argument. “Als je de patiënt beschouwt als klant, dan
wil je die klant toch laten zien welke kwaliteit je te bieden
hebt. Daar ben je toch trots op. Er gaat”, besluit zij, “54
miljard euro om in de zorg. Dan mogen we toch wel weten
wat we daar voor terug krijgen.” •
In Nederland circuleren verschillende ranglijsten over de kwaliteit van de ziekenhuizen. Ook worden
nieuwe initiatieven ontplooid. De belangrijkste ranglijsten in vogelvlucht: De ranglijst van het weekblad
Elsevier is gebaseerd op het oordeel van specialisten, huisartsen, bestuurders en verpleegkundigen
over zaken als de verpleegkundige en medische kwaliteit en de samenwerking met andere zorgin-
stellingen. In de top tien van beste ziekenhuizen van Elsevier komt het azM niet voor. In de deellijst
op het gebied van medische prestaties scoort het azM wel hoog: een derde plaats in de top 10 als
eerste universitaire ziekenhuis.
Het Algemeen Dagblad baseert zich bij de samenstelling van de ranglijst op gegevens van de
Inspectie voor de Gezondheidszorg. De krant kijkt daarbij vooral naar de geleverde kwaliteit, patiënt-
tevredenheid en klantvriendelijkheid. Daarnaast wordt de mening van patiënten via een internetenquête
gepeild. In deze ranglijst zakte het azM van 12 naar 46. Roland Berger Consultants beoordeelde
vooral bedrijfseconomische aspecten en kwam tot de conclusie dat kleine ziekenhuizen klantvriende-
lijker en efficiënter werken.
Tot slot is een nieuwe ranglijst in de maak: in september werd op initiatief van de Nederlandse
Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) het startsein gegeven voor de ‘Transparantie Medisch-specialistische
zorg’. Het betreft een samenwerkingsovereenkomst van organisaties op het terrein van patiënten/
consumenten, zorgverleners en verzekeraars die zich tot doel hebben gesteld de patiënt binnen vier
jaar inzicht te bieden in de kwaliteit van de behandeling van een reeks specifieke aandoeningen.
“Ziekenhuisorganisatie
draait om mensen”
Ronald Counet is sinds 3 september jongstleden de nieuwe
directeur van het stafdirectoraat Personeelszaken (PZ) van
het azM. “Ik vind goede samenwerking en openheid in een
organisatie belangrijk. Zonder draagvlak, menselijke warmte,
plezier in het werk en goede communicatie haalt een onderneming
niet het maximale uit haar mogelijkheden. Ik wil
in deze functie graag dicht bij mijn klanten (de Raad van
Bestuur, de Resultaat Verant woordelijke Eenheden èn de
medewerkers) staan en ze op een zinvolle wijze ondersteunen
bij het bereiken van hun doelen.”
“Ik volgde verleden jaar namens MEANDER [Ronald Counet
was directeur stafdiensten bij deze zorggroep, red.] een
opleiding voor managers aan de Erasmus Univer si teit
Rotterdam. In het kader van de stage van die opleiding
mocht ik drie weken een kijkje in de keuken van het azM
nemen. Er was meteen een klik. Ik werd geraakt door de
energiegevende nationale en internationale ambities en het
open karakter van het azM. Ik werkte al vijftien jaar met
plezier bij MEANDER, maar besefte tijdens die stage dat
ik toch aan iets anders toe was. Voortdurende verbetering
op het gebied van patiëntenzorg, opleidingen en onder zoek
staan bij het azM hoog in het vaandel. Wie zou nu niet in
een dergelijke dynamische organisatie willen werken?” •
in de draaideur
7
summum ©

“Van passief blijven liggen
word je niet snel beter”
8
9
Het was een lastige keuze voor Jan van
Inden die nooit eerder een grote operatie
had gehad. Na bestudering van het
informatiemateriaal, besloot hij voor
de nieuwe ERAS-methode te gaan.
“De risico’s waren vrij klein en de operatie
zelf bleef toch hetzelfde. Als je
eenmaal bent geopereerd, denk je in
eerste instantie dat je niets anders
kunt dan in bed liggen. Ik was er echter
van overtuigd dat ik van passief blijven
liggen niet snel beter zou worden.”
Daarom probeerde hij daags na de
operatie al een beetje bouillon. “Dat
smaakte heerlijk na twee dagen vasten!
Ook ben ik even op een stoel gaan
zitten, maar dat bleek toch te optimistisch.
De volgende dag hield ik het
echter al drie uur vol. En ik kon zelfs al
een boterham eten.” Het snelle herstel
zette door en drie dagen na de operatie
at hij al een kleine warme maaltijd en
kon hij zich douchen. Vijf dagen na de
operatie mocht hij naar huis.
“Ik gaf mezelf voortdurend zetjes om
te eten en bewegen. De specialisten
en verpleegkundigen stimuleerden me
daarin. Het voelde ook goed, anders
Direct in actie voor sneller herstel
Eind juni werd bij Jan van Inden* (51) darmkanker vastgesteld. In het eerste gesprek met zijn chirurg werd duidelijk dat
het betreffende stuk darm operatief moest worden verwijderd. Hij mocht kiezen voor de traditionele behandeling of een
modernere behandeling: Enhanced Recovery after Surgery (ERAS) ofwel Fast Track Surgery. Bij die laatste methode
hoeven patiënten niet dagenlang met een maagsonde en zonder voeding in bed te blijven liggen en wordt de opnameduur
aanzienlijk verkort. Jan koos dan ook voor deze behandeling. “Van passief blijven liggen, word je niet snel beter.”
summum © summum ©
* Om privacyredenen is de naam Jan van Inden gefingeerd.
had ik het niet gedaan. Zodra je weer
normale dingen doet, voel je je meteen
minder patiënt. Ik wist dat er weinig
kans was op uitzaaiingen, dus ik wilde
zo snel mogelijk mijn oude conditie
terug. Al die kleine stapjes voorwaarts
zijn mentale overwinninkjes. Je kunt
dus méér dan alleen in bed liggen.
Nu, anderhalve maand later, ervaar
ik vrijwel geen beperkingen meer en
ben zelfs weer gedeeltelijk aan het
werk. Traditioneel staat daar toch
langer voor.”
Bij medepatiënten met gecompliceerdere
ziektebeelden zag Van Inden vaak
minder animo om te eten en bewegen.
“Daar heb ik alle begrip voor, al denk ik
wel dat het beter voor ze zou zijn. Het
is belangrijk naar je eigen lichaam te
luisteren, maar je kunt zelf veel meer
doen dan je denkt.” •
Lees meer op www.summum.mumc.nl
onder de berichten.
Enhanced Recovery after Surgery
Volgens de nieuwste inzichten blijkt het
niet altijd noodzakelijk dat patiënten
na een buikoperatie nog dagenlang
maagsondevoeding krijgen. Ook de
traditionele darmspoeling blijkt niet
altijd noodzakelijk voor het vermijden
van complicaties. Onder meer door
het achterwege laten hiervan, wordt
de opnameduur vaak vier tot vijf dagen
verkort en voelen patiënten zich sneller
beter. Het CBO (het kwaliteitsinstituut
voor de gezondheidszorg) benoemde
het Enhanced Recovery after Surgeryprogramma
tot landelijk CBO-doorbraakproject
waarin de aanpak van
het azM de norm is en het azM als
supervisor optreedt. Inmiddels wordt
het enhanced recovery-principe in
navolging van Maastricht door meerdere
Nederlandse ziekenhuizen toegepast.
patiënt centraal 9

grenzeloos
Maastricht leidt
Saudische studenten
op tot arts
De komst van de Saudi’s is een welkome bron van extra inkomsten
voor Maastricht, zegt prof.dr. Harry Hillen, decaan van de UM-faculteit
Health, Medicine & Life Sciences. Maar hij vindt het nog veel belangrijker
dat de Saudi’s bijdragen aan de culturele veelkleurigheid van
het geneeskundeprogramma. “Het verzoek bij te dragen aan een
oplossing van het artsen tekort in Saoedi-Arabië vind ik een valide
argument. Maar nog veel meer ben ik overtuigd door de kans om
de culturele verschillen en soms vijandige misverstanden tussen de
Arabische wereld en de onze te helpen verminderen. De Saudische
studenten leren onze manier van werken en leven kennen en begrijpen.
Onze studenten krijgen de mogelijkheid Arabische collega’s te
leren kennen en vriendschappen te sluiten met zeer getalenteerde
mensen uit een fascinerend land. anvankelijk was er veel verschil
met de Nederlandse studenten, maar dat verandert. Geleidelijk aan
omarmen de Saudische studenten Maastricht.” •
*De overige 28 Saudische studenten nemen nog een jaar deel aan het ‘pre-med’
programma van het University College Maastricht, zodat zij in september 2008 met
hun geneeskundestudie kunnen beginnen.
Maastricht ontdekt
nieuwe eigenschap
IgG4-antilichaam
De bloedspotmethode wordt al veelvuldig toegepast bij kwalitatieve toepassingen,
zoals het opsporen van metabole stoornissen waarbij wordt
gezocht naar een genetische afwijking of bij kwantitatieve toepassingen
met hoge concentraties, zoals de bepaling van het suikergehalte. Bij
geneesmiddel-spiegelbepalingen was de methode nog niet gangbaar,
omdat veelal lage concentraties moeten worden gemeten. Bij bloedspot
was dit tot op heden een probleem onder meer omdat de hoeveelheid
afgenomen bloed beperkt is. Het laboratorium Klinische Farmacie en Toxicologie
en de afdeling Nefrologie (Nierziekten) van het azM ontwikkelden
daarop een methode waarbij de spiegelbepaling van het geneesmiddel
Tacrolimus (een geneesmiddel om afstoting van donornieren te voorkomen)
met de bloedspotmethode kan worden uitgevoerd. Momenteel wordt
onder zocht of de bloedspotmethode ook bij andere geneesmiddelen
kan worden toegepast.
Karin Hoogtanders, analiste van het laboratorium Klinische Farmacie en
Toxicologie azM, won onlangs de Figon Award for Technical Excellence
met het onderzoek naar de bloedspotmethode. Deze prijs is nog niet
eerder aan een klinisch farmaceutisch lab in Nederland toegekend. •
Lees meer op www.summum.mumc.nl onder de berichten.
Ligt het accent bij de Tweede
Kamer op politieke issues. In de
Eerste Kamer ligt het meer op de
inhoud en geschiktheid van een
wetsvoorstel om de nagestreefde
doelen te bereiken; de maatschappelijke
aanvaardbaarheid.
Het wetsvoorstel ten aanzien
van het veranderde zorgstelsel
wordt bestudeerd door de leden,
waaronder ondergetekende.
Vervolgens worden schriftelijke
vragen gesteld aan de minister
op basis van de visies van de
partijen in de senaat. Daarna
wordt de minister uitgenodigd
in de Eerste Kamer om het wetsvoorstel
plenair te bediscussiëren.
Dit is vaak een stevig inhoudelijk
debat dat wordt vastgelegd in de
handelingen van de Eerste Kamer.
Soms zijn meerdere termijnen
nodig, waarbij de Senaat niet
schuwt om moties in te dienen.
Bijzonder is dat de antwoorden
en toezeggingen van de minister
in de Senaat een wetgevend
karakter hebben. Ingediende en
aangenomen moties worden door
de minister al of niet aanvaard na
overleg in de ministerraad. Bij het
wel aanvaarden wordt het wetsvoorstel
gewijzigd middels novellen.
De Eerste Kamer is politiek
onafhankelijk en heeft het veto
recht. Hoe wordt gestemd, wordt
vaak in de fractie bepaald.
10
summum
U ziet dat de Eerste Kamer wel
degelijk een belangrijke rol vervult
in het tot stand komen van
nieuwe wetgeving, dan wel
beleidsverordeningen in de zorg.
© summum ©
Ons afweersysteem maakt antilichamen aan om ons
te beschermen tegen ‘vreemde’ cellen zoals bacteriën
of kankercellen. Het IgG4-molecuul is een van die vele
antilichamen. Onderzoekers van de UM-faculteit Health,
Medicine & Life Sciences hebben, in samenwerking met
onderzoekers van bloedbank Sanquin en het bedrijf
Genmab, een nieuwe en unieke eigenschap van dit IgG4molecuul
ontdekt. Hun ontdekking kan veel betekenen
voor de behandeling van auto-immuunziekten.
11
De Universiteit Maastricht en de Universiteit Groningen leiden
samen de komende jaren 560 Saudi-Arabische studenten op
Bij auto-immuunziekten vormt het afweersysteem
antistoffen tegen lichaamseigen cellen en stoffen. De
Maastrichtse onderzoeksgroep toonde in een proefdierenonderzoek
een bijzonder mechanisme van het Thuis zelf bloedprikken
tot arts. Sinds februari zijn de eerste veertig Saudische studen- IgG4-antilichaam aan. Onderzoeksleider prof.dr. Mark
ten – 28 jongens en 12 meisjes – in Maastricht. Ze werden bij-
de Baets legt uit: “Een antilichaam lijkt een beetje op een
Het azM heeft een nieuwe methode ontwikkeld om concentraties
gespijkerd in biologie, scheikunde, fysiologie en Engels, en
vork met vier tanden, bestaande uit twee symmetrische
van geneesmiddelen in bloedmonsters te meten: de zogenoemde
twaalf* van hen startten onlangs met hun artsopleiding.
helften. Als je de twee helften van het IgG4-antilichaam
bloedspotmethode. Daarmee hoeven patiënten voor sommige bloed-
scheidt, gaan ze een nieuwe verbinding aan met één
onderzoeken niet meer naar het ziekenhuis te komen, maar kunnen
Het tekort aan goed opgeleide artsen is groot in Saudi-Arabië.Echter, helft van een andere vork. Dat is compleet nieuw.
thuis zelf bloedprikken. Patiënten prikken zichzelf in hun vinger met
sinds de aanslagen van 11 september 2001 vinden toekomstige
Normaalgesproken breekt zo’n eiwit helemaal af tot
een prikpen en laten één bloeddruppel in een cirkel op een voorbe-
Sau dische artsen maar moeilijk een opleidingsplek in de Verenigde
de bouwstof (aminozuren) die vervolgens worden herdrukt
kaartje vallen. Nadat de bloeddruppel is opgedroogd, wordt
Staten of Groot-Brittannië. Op zoek naar opleidingsmogelijkheden
gebruikt voor de aanmaak van nieuwe antilichamen.”
het kaartje in een plastic zakje in een envelop per post naar het
in Europa, kwam de Saudische regering al vrij snel uit in Maastricht
klinisch farmaceutisch lab van het azM gestuurd. Deze manier van
en Groningen, met name vanwege hun probleemgestuurd onderwijs- De onderzoekers richtten zich hoofdzakelijk op de rol van
bloedmeten is patiëntvriendelijk, efficiënt en kostenbesparend.
systeem. Bovendien staat de UM bekend als zeer internationaal
IgG4 bij de auto-immuunziekte myasthenia gravis. Deze
georiënteerd.
aandoening leidt tot het niet of onvoldoende functioneren
van de spieren. Na een injectie met genetisch gemodificeerde
IgG4-antilichamen blijken deze zich aan de spieren
te hechten en vormen daar een beschermende laag tegen
de spieraantasting. Op termijn kan een behandeling met
IgG4 mogelijk de huidige (agressieve) cortisone-behandeling
van myasthenia gravis vervangen. Antilichamen
veroorzaken namelijk niet de heftige bijwerkingen van
cortisone.
De bevindingen van de Maastrichtse onderzoekers
werden onlangs gepubliceerd in het gerenommeerde
internationale wetenschappelijke tijdschrift Science.
Hun ontdekking van het IgG4-mechanisme versloeg
een kleine honderd andere wetenschappelijke artikelen
die voor elke editie van Science worden ingediend door
wetenschappers wereldwijd. •
Lees meer op www.unimaas.nl onder de persberichten.
Prof.dr. Karel Leunissen, Senator
Eerste Kamer, CDA-woordvoerder
van de commissie VWS van de
Senaat internist/directeur stafdirectoraat
Zorg en leren azM
column

Specifieke behoeften jong dementerenden in beeld
Jong en dement
12 13
summum © summum ©
Er zijn ongeveer 15.000 jong dementerenden in Nederland. Mensen die vaak nog in het volle leven staan, een gezin
met kinderen hebben en dan te horen krijgen dat ze dement worden. En daarvan is geen weg terug. De UM-faculteit
Health, Medicine & Life Sciences (FHML) en het azM onderzoeken, samen met het Alzheimer Centrum Limburg en
soortgelijke centra in Nijmegen en Amsterdam, de specifieke behoeften van jong dementerende patiënten en hun
directe omgeving.
Wat betekent ‘jong’ precies als je over jong dementerenden
spreekt? Prof. Frans Verhey: “Patiënten die voor hun 65 e
dement geworden zijn.” De jongste patiënt die hij heeft
behandeld, was 42 jaar. En hij kent collega’s met patiënten
van 37 of 38 jaar. De eerste symptomen zijn vaak niet zozeer
vergeetachtigheid, maar een verandering in persoonlijkheid:
mensen worden bijvoorbeeld eenkennig en egocentrisch.
Het onderzoek naar de behoeften van jong dementerenden
is half september begonnen en loopt vier jaar. Het is een
project waarin het azM, de FHML, het Alzheimer Centrum
Limburg en centra in Nijmegen en Amsterdam samenwerken.
Onderzoekscoördinator Marjolein de Vugt: “We gaan
patiënten twee jaar lang volgen. We volgen twee groepen:
een groep mensen die de diagnose net heeft gehoord en
een groep die al verder in het proces zit. We zullen met
name via de om geving – partner, kinderen – informatie
verzamelen over het functioneren van de patiënt. Maar
we willen ook informatie over de om geving zelf. We zullen
vragen stellen als: welke zorg krijgt u en waar zou u behoefte
aan hebben? Dat zullen we doen door middel van vragenlijsten
en interviews en we zullen ook testen bij de patiënten
afnemen om te zien wat hun niveau van functioneren is.”
Prof. Verhey: “We beginnen nu met een meer psycho-sociaal
onderzoek, gericht op de behoeftes van de mantelzorgers en
de omgeving van patiënten. Maar we willen er ook meer biologisch
onderzoek aan koppelen. Dna-onderzoek [erfelijkheidsonderzoek,
red.] bijvoorbeeld of mri-onderzoek
[beeldvorming van het lichaam met Magnetic Resonance
Imaging, red.]. Op die manier zou je de diagnose misschien
eerder kunnen stellen.”
Als jong dementerenden en hun om geving die diagnose te
horen krijgen, is dat een grote klap, schreef iemand onlangs.
Dat lijkt een understatement, aldus Marjolein de Vugt.
“Enerzijds is er natuurlijk verbijstering en shock. Maar
anderzijds kan het toch ook duidelijkheid geven.” Verhey:
“Het maakt nogal wat uit als je weet waarom je partner
moeilijk doet – omdat hij wil klieren of omdat hij een hersenziekte
heeft.” De Vugt: “Het verandert het hele perspectief,
vooral voor de omgeving. Er ontstaat veel meer begrip,
waardoor mensen het beter kunnen opbrengen om zorg
te verlenen. Sommige mensen stonden op het punt te gaan
scheiden. En als ze dan horen wat aan de hand is, zie je
vaak dat ze die zorg toch zelf willen geven.” •

14
summum ©
Pieken in Zuidoost-Nederland
bevorderen internationale
samenwerking
Onlangs werden drie grensoverschrijdende
samenwerkingsprojecten van het azM gehonoreerd
binnen het subsidieprogramma ‘Pieken
in Zuidoost-Nederland, Uitzicht op de Top
2006’. Dit programma moet de regionale economische
pieken, die van nationale betekenis
zijn, uitbouwen en daarmee de internationale
concurrentiekracht van Zuidoost-Nederland
versterken. De azM-projecten hebben een
gezamenlijke omvang van 2,3 miljoen euro en
betreffen het maken en verwerken van kunstbot
(in samenwerking met de Rheinisch-
Westfälische Technische Hochschule Aachen,
Duitsland), de ontwikkeling van een innovatieve
scoliose brace (korset voor scheefgroeiende
rug) en het automatisch vervaardigen van
therapeutische inlegzolen (respectievelijk
samen met Hogeschool Kempen en Leuven,
België).
In het kader van de volgende projectronde
‘Pieken in Zuidoost-Nederland 2007’ werden
drie nieuwe azM-projecten goedgekeurd voor
verdere uitwerking. Deze projecten richten
zich, net als de drie bovenstaande projecten,
op medisch-technologische innovatie en multidisciplinaire
grensoverschrijdende samenwerking
met kennisinstellingen en het bedrijfsleven.
Geschatte omvang van de projecten bedraagt
4 miljoen euro. Hopelijk volgt de honorering
hiervan begin 2008. De azM-projecten zijn
ontwikkeld en worden uitgevoerd binnen het
concept Medical Field Lab. Dit concept be -
oogt de ontwikkeling van medische producten
te versnellen door nauwe samenwerking tussen
bedrijven, kennisinstellingen en medisch
specialisten. De activiteiten binnen het Lab
zijn gericht op het creëren van marktgerichte
gezondheidsproducten waarbij maatschappelijke,
economische en wetenschappelijke
waardetoekenning centraal staan. Het Lab
begeleidt de opzet van innovatieprojecten
waarbij het azM als ‘klinische proeftuin’
fungeert. Het Medical Field Lab werd door
Economische Zaken beoordeeld als beste
concept voor medisch-technologische innovatie.
•
Lees meer op www.summum.mumc.nl
onder de berichten.
Geïntegreerde aanpak COPD gewenst
Jaarlijks sterven wereldwijd circa 2,5 miljoen mensen aan chronische longaandoeningen,
kortweg COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) genoemd. Dit aantal is nagenoeg
gelijk aan het aantal sterfgevallen ten gevolge van HIV/AIDS. Reden voor het gerenommeerd
wetenschappelijk tijdschrift The Lancet om aandacht hieraan te besteden. Prof.dr. Emiel
Wouters, directeur-bestuurder Centrum Chronische Ziekten azM/hoogleraar Longziekten
aan de UM en directeur van het Centrum voor Integrale Revalidatie Orgaanfalen (CIRO)*,
schreef daartoe een begeleidend commentaar. Hij pleit in The Lancet voor een patiëntgerichte
en vraaggestuurde aanpak van COPD.
Het artikel in The Lancet gaat in op de zogenoemde BOLD-studie (Global Burden of Disease)
naar het wereldwijd voorkomen van COPD. Het azM is één van de BOLD-centra in dit wereldwijde
netwerk. De onderzoeksresultaten bevestigen dat niet alleen roken, maar ook de factor leeftijd
sterk bijdraagt aan het ontstaan van COPD en de ernst van de ziekte. De vergrijzing van de wereldbevolking
en het feit dat COPD-patiënten vaak meerdere ziektebeelden gelijktijdig hebben, maken
dan ook duidelijk dat een geïntegreerde zorg- en behandelaanpak de hoogste prioriteit verdient,
zoals ook de World Health Organisation (WHO) bepleit.
Prof.dr. Wouters maakt zich al jaren sterk voor een geïntegreerde COPD-aanpak. “De beschikbare
data tonen duidelijk aan dat COPD wereldwijd één van de meest voorkomende ziekten is.
Herkenning en erkenning van dit feit verplicht de medische gemeenschap om met de grootst
mogelijke inspanning een toenemende publieke bewustwording te bewerkstelligen voor een
geïntegreerde COPD-aanpak zoals wij die in het Centrum Chronische Ziekten azM en tijdens
de revalidatiefase in CIRO toepassen. Onze geïntegreerde aanpak richt zich op het verminderen,
of op z’n minst stabiliseren, van huidige en toekomstige verwikkelingen die voorkomen bij dit
ziektebeeld”, zo schrijft prof. Wouters in The Lancet. •
Het artikel in The Lancet ( 2007;370:715-6) is te vinden op: http://www.sciencedirect.com
Lees meer over CIRO op: http://www.summum.mumc.nl/archief/mei+2006/rubrieken/
grenzeloos+mei.htm
* CIRO, dat is gevestigd in Horn, is een voor Europa uniek centrum voor geïntegreerde zorg voor patiënten met chronische
ziekten. Het centrum heeft onder meer voor COPD-patiënten een uitgebreid, geïntegreerd begeleidingstraject ontwikkeld.
CIRO werkt nauw samen met het azM en de UM-faculteit Health, Medicine & Life Sciences op het gebied van patiëntenzorg
en onderzoek.
Behandeling atriumfibrilleren
schiet tekort
Atriumfibrilleren (een abnormaal snelle en onregelmatige
hartslag) is de meest voorkomende hartritmestoornis.
Deze hartaandoening heeft een progressief karakter,
gaat vaak gepaard met andere hart- en vaatziektes, en
verhoogt de kans op een beroerte. Promovendes Robby
Nieuwlaat van de UM-faculteit Health, Medicine and Life
Sciences voerde het grootste Europese onderzoek naar
de behandeling van atriumfibrilleren tot op heden uit:
de Euro Heart Survey. Hij bekeek of de behandeling
van patiënten met atriumfibrilleren in Europa volgens
de internationale behandelrichtlijnen gebeurt.
Het onderzoek van Robby Nieuwlaat toont aan dat
patiënten die een hoog risico op een beroerte hebben,
regelmatig geen orale antistollingsmedicatie ter voorkoming
van een beroerte krijgen. Een reden om de betreffende
antistollingsmedicatie niet voor te schrijven, is dat
deze patiënten last hadden van kortdurende aanvallen
van atriumfibrilleren. Maar het niet voorschrijven van
antistollingsmedicatie bij deze patiënten, wordt niet als
zodanig aanbevolen in de internationale behandelrichtlijnen.
Bovendien toonde het onderzoek van Nieuwlaat
aan dat patiënten met kórtdurende aanvallen niet minder
vaak een beroerte krijgen dan patiënten met langdurige
aanvallen. Wel blijkt dat vrouwen met atriumfibrilleren
een hoger risico op een beroerte hebben, dan mannen.
Dit terwijl de behandelrichtlijnen orale antistollingsmedicatie
voor vrouwen niet overtuigend sterker aanbevelen.
Een eerdere Nederlandse studie laat zien dat in de meeste
gevallen een cardioloog de orale antistollingsmedicatie
voorschrijft. Toch blijkt dat maar weinig patiënten die
zowel atriumfibrilleren als hartfalen hebben (een vaakvoorkomende
combinatie) een optimale medicamenteuze
behandeling krijgen. Tenslotte werden behoorlijke veranderingen
in de behandeling van patiënten met atriumfibrilleren
gezien. Dat duidt op het veranderende karakter
van atriumfibrilleren en laat zien hoe moeilijk het is deze
aandoening te behandelen.
Het onderzoek van Nieuwlaat maakt duidelijk op welke
punten de behandeling van patiënten met atriumfibrilleren
in Europa tekortschiet. De terugkoppeling van de onderzoeksresultaten
naar cardiologen zal leiden tot een
betere behandeling. •
proefschrift
15
summum ©

16
summum ©
Poliklinisch kankercentrum azM van start
Sinds 1 september is in het azM het poliklinische Kankercentrum operationeel. In dit centrum zijn alle medische disciplines
rondom patiënten met kanker verzameld. Tijdens één bezoek van de patiënt kunnen daardoor meerdere onderzoeken
of behandelingen worden gecombineerd.
Zorg en en ondersteuning
onder
op één één plek
In het Kankercentrum wordt de patiënt omringd door experts
op de diverse gebieden. Alle benodigde specialisten bezoeken
de patiënt in de centraal gelegen spreekkamer voor
behandeling of advies. Door deze goed georganiseerde
zorg wordt het bezoek van de patiënt optimaal benut.
Patiënten worden sneller en effectiever behandeld en hoeven
dus minder vaak naar het ziekenhuis te komen. Doordat de
specialisten zich in het Kankercentrum kunnen concentreren
op de poliklinische kankerpatiënten, weet de patiënt zich
verzekerd van de beste zorg op de specifieke deelgebieden
rondom zijn aandoening.
Binnen het nieuwe Kankercentrum is ook een centrale plek
ingericht waar de patiënt en zijn familie terecht kunnen voor
informatie over de ziekte. Er is foldermateriaal en internet
beschikbaar en men kan zich laten informeren door deskundige
medewerkers. Daarnaast kan de patiënt in het
Kanker centrum terecht voor psychosociale zorg, zoals het
regelen van gezinshulp of andere ondersteuning door de
mede werkers van de afdeling Maatschappelijk Werk.
In eerste instantie is het poliklinische Kankercentrum opgezet
voor de tumorlijnen: mammacare, hoofd /hals oncologie,
complexe dermatologische oncologie, erfelijke tumoren,
medische oncologie en hematologie. Bij de bouw en inrichting
van het centrum is zoveel mogelijk rekening gehouden
met de wensen van patiënten en medewerkers. Zo wordt
goed gebruik gemaakt van daglicht, zijn er meerdere zithoeken
en is er voldoende gelegenheid voor een gesprek.
Voorheen waren deze diensten ook in het ziekenhuis beschikbaar,
maar waren ze versnipperd over de verschillende
afdelingen.
Door het bij elkaar brengen van alle faciliteiten is het werk
voor de medisch specialisten ook prettiger geworden: alles
is nu binnen handbereik. Daarnaast werkt het Kanker centrum
mee aan de pilot van het nieuwe Ziekenhuis Informatiesysteem.
Met behulp van dit systeem heeft de specialist
onder andere sneller een volledig beeld van zijn patiënt en
diens medische achtergrond, en is elektronische uitwisseling
van patiëntendata gemakkelijker.
Op termijn zullen ook de andere oncologische zorglijnen en
waarschijnlijk ook het dagcentrum voor chemobehandelingen
in het Kankercentrum worden geïntegreerd. •
17
summum ©

de expert(ise)
summum ©
nr 1 / 09.05
“Tijdens mijn studie sprong de cardiologie
eruit”, vertelt prof.dr. Harry Crijns, hoofd
Cardiologie azM / hoogleraar Cardiologie
aan de UM. “De Cardiologie heeft, naast
beschouwende aspecten, ook veel exacte
aspecten. Dat sprak mij aan. Mijn hart ligt
bij atriumfibrilleren ofwel boezemfibrilleren.
En dan vooral het ontwikkelen van nieuwe
diagnostiek en preventiemethoden.”
“Het hart is een belangrijk orgaan, ook
gevoelsmatig”, zegt Crijns. “Je moet
patiënten met hartproblemen daarom de
situatie duidelijk uitleggen en een helder
perspectief schetsen. Met een goede
begeleiding kunnen patiënten beter
omgaan met hun ziekte. Die één-op-ééncontacten
liggen mij. Het is essentieel
hartpatiënten lang durig te volgen. Je kunt
meer levens redden door hartpatiënten
goed te monitoren en tijdig preventieve
maatregelen te nemen, dan door in te grijpen
op een acuut mo ment, zoals een
infarct of ritmestoornis. We moeten veel
meer de schouders onder preventie zetten.
Daarom is preventie een speerpunt in
Maastricht.”
Levensreddend gebruik van
embryo’s mag
18
summum © summum ©
Crijns werd onlangs benoemd tot voorzitter
van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie.
Als het aan hem ligt, gaat heel wat
veranderen binnen de cardiologie. Hij wil
onder meer een stichting voor een natio-
Voor: Guido de Wert Tegen: Henk Jochemsen
naal cardiovasculair dataregister (NCDR)
oprichten. “Met een NCDR kan de be -
roepsgroep onafhankelijke cardiovasculaire
prestatie-indicatoren ontwikkelen waarmee
je de kwaliteit van de zorg objectief kunt
meten. Ons plan is om onafhankelijke partijen
in het bestuur van de NCDR-stichting
op te nemen, zoals zorgverzekeraars en
patiëntenverenigingen.” Ook wil Crijns de
cardiologieopleiding landelijk herstructureren.
“Cardiologen in opleiding moeten de
mogelijkheid krijgen tot superspecialisatie,
zodat je naast algemene ook gedifferentieerde
cardiologen krijgt. Bijvoorbeeld
‘beeldvormingscardiologen’ of ‘cardiogenetica-cardiologen’.”
Crijns voorziet meer concurrentie in de
gezondheidszorg. “Inmiddels zijn verscheidene
cardiologische ingrepen ‘vrijgegeven’
[ze mogen zonder vergunning door elk
ziekenhuis worden uitgevoerd, red.]. Dat
is prima zolang de kwaliteit gewaarborgd
blijft. Daarvoor kan een NCDR zorgen. Het
zou ideaal zijn wanneer we in Nederland
20 tot 25 cardiologische centra hebben,
met een sterke uitwisseling en samenwerking
tussen de perifere ziekenhuizen en
de gespecialiseerde (academische) centra.
Dat komt ook tegemoet aan de wensen
van de patiënt. Die wil een soepele, levensloopbestendige
behandeling. Niet een
behandeling die in stukjes is opgeknipt.” •
Prof.dr. Harry Crijns
“We moeten
veel meer de
schouders onder
preventie zetten”
De stelling van Guido de Wert
Het maken van embryo’s
voor levensreddende behandelingen
is verboden in
Nederland. Prof.dr. Guido
de Wert, hoogleraar Bio medische
Ethiek aan de UMfaculteit
Health, Medicine
& Life Sciences, pleit voor
een opheffing van dit verbod.
“Soms kunnen ouders hun
doodzieke kind redden door
nog een kindje te verwekken
dat als ‘donor’ kan dienen.
Na de geboorte worden dan
stamcellen uit het navelstrengbloed
gebruikt voor
celtherapie bij het zieke
broertje of zusje. Via preimplantatie
genetische
diagnostiek wordt vooraf
een embryo geselecteerd
met het ge schikte HLA-type
voor plaatsing in de baarmoeder.
Die HLA-moleculen
zorgen ervoor dat we
onze cellen als lichaamseigen
ervaren. Deze methode
kent echter enkele problemen:
de succeskans is laag
en enkele ouders beschou-
wen hun gezin als compleet.
Boven dien kan het snel af -
klemmen van de navelstreng,
nodig om het maximaal aantal
bloedvormende stamcellen
te oogsten, nadelig zijn
voor de donorbaby en het
donorkind voelt zich later
mogelijk ‘gebruikt’.”
“Een mogelijk alternatief is
dat men een embryo, waarvan
het weefseltype overeenkomt
met dat van de
ontvanger, gebruikt als bron
van embryonale stamcellen
voor de levensreddende
therapie. Als dit alternatief
veilig en effectief is – dit
wordt momenteel uitgezocht
– heeft het in principe de
voorkeur, medisch, psychologisch
en ethisch gezien.
Het bezwaar dat men daarbij
embryo’s verwekt ‘uitsluitend
voor instrumenteel
gebruik’ vind ik niet overtuigend.
In brede kring wordt
aanvaard dat een pril
embryo een relatief lage
morele status heeft. Het
wordt immers geaccepteerd
dat embryo’s massaal verloren
gaan door het gebruik
van het spiraaltje. Dan
mogen ouders toch zeker
een pril embryo opofferen
om hun kind te redden?”
Prof.dr.ir. Henk Jochemsen,
directeur van het Prof.dr. G.
A. Lindeboom Instituut en
bijzonder hoogleraar medische
ethiek, is het niet eens
met de stelling van Guido
de Wert. “De verwoording
van de stelling acht ik misleidend:
embryo’s worden
gedood en of het iemands
leven redt, moet nog blijken.
Het instrumentele gebruik
van embryo’s wijs ik af omdat
de waardering van embryo’s
als ‘nog-geen-mens’ het
resultaat is van interventies
waarbij een reductie plaatsvindt
van de oorspronkelijke
situatie van een vrouw die
nieuw mensenleven verwacht.
Bovendien baseert
men de relatieve bescherm-
waardigheid van het embryo
op waarneembare eigenschappen
of de intentie van
anderen; waarom geldt dat
dan niet voor andere vormen
van kwets baar en ‘onvolkomen‘
leven? Ofwel de
rechtvaardiging van instrumenteel
embryogebruik
behelst (vaak) het gevaar
van een hellend vlak.
Bovendien selecteert men
hier via genetische tests een
geschikt embryo. Is dit niet
een opmaat voor verdergaande
genetische selectie
van gewenste mensen?
Waar de ene mens project
wordt van de ander, wordt
de menselijkheid in intermenselijke
verhoudingen
ondermijnd. De behandeling
is (nog) zeer onzeker. Wordt
geen valse hoop gewekt?
Dat geen andere behandeling
bestaat, rechtvaardigt
niet iedere experimentele
behandeling. Lichaamsstamcelonderzoek
lijkt mij
een betere weg.” •
de stelling 19

20
Vernieuwende leverchirurgie goed voor patiënt
Kijkoperatie uitkomst
voor vrouwen
summum © summum ©
Bij een ‘open operatie’ aan de lever wordt een snee van plusminus twintig centimeter gemaakt. Een kijkoperatie
(laparoscopische leverresectie) is aanzienlijk minder belastend. Het azM voert als enige ziekenhuis in Limburg dergelijke
kijkoperaties aan de lever uit. Deze vernieuwende ingreep is ideaal voor jonge vrouwen die door een zeldzame
bijwerking van de anticonceptiepil, een goedaardig gezwel in de lever hebben.
Het leverchirurgieteam in het azM was
in 2004 één van de eerste teams in
Nederland dat kijkoperaties aan de
lever uitvoerden. In 2007 behoort het
azM op dit gebied nog steeds bij de
top drie. Een kijkoperatie (laparoscopie
ook wel sleutelgatchirurgie) is een
techniek waarbij de chirurg organen
in de buik inspecteert en opereert.
Bij zo’n kijkoperatie wordt bij de navel
een buisje met een videocamera ingebracht.
Door lucht in de buik te pompen,
komt de lever vrij te liggen. Met
andere instrumenten, die ook in het
lichaam worden ingebracht, wordt de
operatie uitgevoerd.
“Ik vind dat iedere vrouw met een
goedaardig gezwel in de lever recht
heeft op deze operatie”, stelt chirurg
Kees Dejong. “Ze herstellen sneller van
een kijkoperatie en het litteken valt
aanzienlijk kleiner uit. Een jaar of vijf
geleden golden deze ingrepen, net als
de meeste andere operaties aan de
lever, nog als bijzonder risicovol.
Tegenwoordig zijn de de risico’s zowel
bij de zogenoemde ‘open’ ingrepen als
kijkoperaties laag.”
Dejong verwacht dat het aantal kijkoperaties
aan de lever in Maastricht
snel zal toenemen. Hij denkt echter
niet dat deze techniek het ‘ouderwetse
snijden’ overbodig zal maken. “De
patiëntvriendelijkere kijkoperatie is
vooral geschikt als het gaat om goedaardige
en kwaadaardige tumoren aan
de linkerkant van de lever. Het merendeel
van de operaties blijft echter een
‘open’ karakter houden. Zowel bij open
als bij kijkoperaties zijn we steeds vaker
in staat om succesvol in te grijpen. De
prognose bij verschillende leverziekten
is de afgelopen jaren spectaculair verbeterd!”,
aldus Dejong. •
Leveroperaties & feiten
Patiënten met specifieke leverziekten
worden uit heel Limburg naar het
leverteam (chirurgen Kees Dejong,
Marc Bemelmans en Ronald van Dam)
in het azM gestuurd. Het leverteam
voert plusminus zestig leveroperaties
per jaar uit. In ongeveer vijf procent
van de gevallen gaat het om de hiernaast
beschreven kijkoperatie bij
jonge vrouwen. De Maastrichtse
chirurg Kees Dejong is op het gebied
van leveroperaties officieel vervolgopleider.
Dit betekent dat chirurgen uit
andere ziekenhuizen naar Maastricht
komen om hun kennis te verdiepen.
21

22
promoties
3 oktober 2007
Promotie mw.drs. N. de
Jong in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Plant sterols and
plant stanols: effects on
lipid metabolism, Vascular
function and immunity in
patients with hyper-cholesterolemia
and type 2 diabetes”
Promotor: prof.dr.ir. R.
Mensink
Co-promotor: dr. J. Plat
Proefschrift aan te vragen via
na.dejong@hb.unimaas.nl
3 oktober 2007
Promotie mw.drs. C.
Geusgens in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Transfer of cognitive
strategy training after stroke:
No place like home”
Promotores: prof.dr. W. van
den Heuvel; prof.dr. J. Jolles
Co-promotor: dr. C. van
Heugten, Revalidatie cen trum
Utrecht
4 oktober 2007
Promotie drs. H.
Ketelslegers in de
Faculteit Health, Medicine
and Life Sciences
Titel: “Genetic susceptibility
for environmental carcinogenesis:
A biomarker
approach”
Promotor: prof.dr. J.
Kleinjans
Co-promotor: dr. J. v. Delft
Proefschrift aan te vragen
via H.ketelslegers@grat.unimaas.nl
5 oktober 2007
Promotie drs. L. Budé
in de Faculteit Health,
Medicine and Life
Sciences
Titel: “On the improvement
of students’conceptual
understanding in statistics
education”
Promotor: prof.dr. M. Berger
Co-promotor: dr. M. v.d. Wiel
Proefschrift aan te vragen via
Luc.bude@stat.unimaas.nl
5 oktober 2007
Promotie drs. D. Huugen
Faculteit Health, Medicine
and Life Sciences
Titel: “Myeloperoxidase and
anti-myeloperoxidase autoantibodies
in renal inflammation”
Promotor: prof.dr. J. Cohen
Tervaert
Co-promotor: dr. P.
Heeringa, UMC Groningen
Proefschrift aan te vragen
via D.Huugen@immuno.unimaas.nl
10 oktober 2007
Promotie drs. B. Kramer
in de Faculteit Health,
Medicine and Life
Sciences
Titel: “The ambiguous effects
of exposure to antenatal”
Promotores: prof.dr. L.
Zimmermann; prof.dr. A.
Jobe
Proefschrift aan te vragen
via Bkra@paed.azm.nl
11 oktober 2007
Promotie mw.drs. M.
Gielen in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Aspects of prenatal
growth and further development
in twins”
Promotores: prof.dr. J.
Nijhuis; prof.dr. R. Vlietinck
Co-promotores: dr. P.
Lindsey; dr. C. Derom, KU
Leuven
Proefschrift aan te vragen
via marij.gielen@gen.unimaas.nl
12 oktober 2007
Promotie E. van Cingel
in de Faculteit Health,
Medicine and Life
Sciences
Titel: “Dynamic joint stability
in athletes. The value of isokinetic
dynamometry”
Promotores: prof.dr. H.
Kuipers; prof.dr. R. de Bie
Co-promotor: dr. G.
Kleinrensink, EUR
Proefschrift aan te vragen
via r.vancingel@wxs.nl
18 oktober 2007
Promotie mw.drs. H.
Willigers in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Anesthesiological
strategies to modulate the
surgical stress response; a
focus on the cardiovascular
consequences”
Promotor: prof.dr. M. van
Kleef
Co-promotores: dr. P.
Roekaerts; dr. F. Prinzen
Proefschrift aan te vragen
via hwil@sane.azm.nl
18 oktober 2007
Promotie mw.drs. G.
Fransen in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Dyspepsia in primary
care: patient expectations,
symptoms and treatment
adherence”
Promotor: prof.dr. J.
Knottnerus
Co-promotores: dr. J. Muris;
dr. I. Mester
18 oktober 2007
Promotie drs. H. van
Genderen in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Dynamics of the
phosphatidylserine-expressing
cell surface during
endocytosis of Annexin A5”
Promotor: prof.dr. J. Rosing
Co-promotor: dr. C.
Reutelingsperger
19 oktober 2007
Promotie mw.drs. N.
Gunther in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Vulnerability to psychopathology
in children;
developmental and environmental
pathways”
Promotor: prof.dr. J. van Os
Co-promotor: dr. M. Drukker
19 oktober 2007
Promotie mw.drs. S.
Lutgens in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Functional genomics
in atherosclerosis: focus on
cathepsin K”
Promotor: prof.dr. M.
Daemen
Co-promotores: dr. K.
Cleutjens; dr. S. Heeneman
Jenny Buijks-Schmitz is per 13 augustus benoemd tot
hoofd Administratief Service Centrum van het stafdirectoraat
F&I van het azM.
Mary Derix is per 1 juli benoemd tot kwaliteitsmanager a.i.
bij het stafdirectoraat Zorg en Leren van het azM. Haar
benoeming geldt tot en met 1 juli 2008.
Ronald Counet is per 3 september benoemd tot directeur
van het stafdirectoraat Personeelszaken van het azM.
Harm Jan Driessen is per 1 oktober benoemd tot lid van
de Raad van Bestuur van het azM.
25 oktober 2007
Promotie drs. P. Mistiaen
in de Faculteit Health,
Medicine and Life
Sciences
Titel: “Hospital discharge:
problems and interventions”
Promotores: prof.dr. J. van
der Zee; dr. A. Francke, Nivel
25 oktober 2007
Promotie drs. R. Op den
Buijsch in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “Pharmacokinetics
and pharmacogenetics of
tacrolimus in renal transplant
patients”
Promotor: prof.dr. M. van
Dieijen-Visser
Co-promotor: dr. O. Bekers
25 oktober 2007
Promotie drs. R.
Hurlemann in de Faculteit
Health, Medicine and Life
Sciences
Titel: “The costs and benefits
of emotional memory
formation”
Promotor: prof.dr. E. Griez
benoemingen
23
summum ©

aan de andere kant
24
aan de ene kant
wijnboer
leidinggevende analist algemene chemie azM
Armand Gubbels
leidinggevende analist algemene chemie
laboratorium Klinische Chemie azM
59 jaar
getrouwd met Gilberte
dochter Severine, zoon Michael, kleindochter Eva
“Ik had altijd al een passie voor wijn en wijnranken. Toen ik in 2004 de kans kreeg om samen met
zeven andere wijnliefhebbers een eigen wijngaard in Noorbeek te beginnen, was dat een droom
die uitkwam. Samen met een groep leuke mensen in deze schitterende natuur zelf wijn maken, is
prachtig! Noorbeek was in de middeleeuwen een wijnbouwgebied. Met onze wijngaard willen we
het landschap verfraaien en die wijncultuur helpen herstellen. We hebben maar zes à acht trossen
per rank zodat je kwalitatief betere druiven krijgt en dus betere wijn. In 2005 hadden we 120 flessen
– we maken een Pinot Gris. In 2006 1.400 flessen waarvoor we het WIN-aanmoedigingskeurmerk
hebben gekregen. Het is iedere keer weer spannend welke wijnkwaliteit we kunnen halen.”