december 2009.indd - Nes Ammim

Nes Ammim iNterNAtioNAAl
redactioneel
Van het bestuur
rosj Hasjana
Het begin van het jaar
Nes Ammim als dialooggemeenschap
Aan de zijlijn staan
Hernieuwde contacten
sterren stralen overal
ontmoeting met Avi shabty
Gezichten
Groots jeugdorkest evenement
Bomen en planten: de Amandelboom
Korte berichten
Boekrecensie
Financiën
Nummer 4 2009

2
iNHouD
Karla Bosman
redactioneel 2
Henk van der Veen
Van het bestuur 3
Annemarie van Andel
rosj Hasjana in emet Vesjalom 3
rabbijn Horovitz
Het begin van het jaar 4
Frans van der sar
Nes Ammim als Dialooggemeenschap 5
Frans van der sar
Aan de zijlijn staan 6
Frans van der sar
Hernieuwde contacten met oude en
nieuwe vrienden 8
Albert van der Woude
sterren stralen overal 9
Annemarie van Andel
ontmoeting met Avi shabty
een inwoner van Nes Ammim 10
Annemarie van Andel
Gezichten in de vrijwilligersgemeenschap
van Nes Ammim 1
Gezichten in Nes Ammim 13
raphael errani
Groots jeugdorkest evenement
in Nes Ammim 14
Brigitte Bach
Bomen en planten: de Amandelboom 16
Annemarie van Andel
Korte berichten 17
Piet Warners
Boekrecensie 17
tweedaagse kerk&israël conferentie 18
studiereis naar israël en de palestijnse
gebieden 18
Aankondiging Nes Ammim dag in israël 19
Financiën - verantwoording - aktie 19
Giften 19
ColoFoN
Het tijdschrift Nes Ammim
iNterNAtioNAAl wordt gezamenlijk
uitgegeven door de Nes Ammim verenigingen
in Duitsland en Zwitserland en
door de stichting Nes Ammim Nederland.
Het magazine verschijnt 4 maal
per jaar. De minimum-abonnementsprijs
is e 18,-. een hogere bijdrage stellen
wij uiteraard zeer op prijs.
Donateurs ontvangen het magazine gratis.
opgaven kunnen worden gericht aan het
bureau van Nes Ammim Nederland:
looiersdreef 805
7328 HZ Apeldoorn
tel. 055 - 5349339
Fax 055 - 5331543
e-mail post@nesammim.nl
website: www.nesammim.nl
Giften zijn welkom op postbanknr. 55556
t.n.v. stichting Nes Ammim Nederland te
Apeldoorn. mocht u een gift willen overmaken
voor een speciaal doel, dan kunt
u met het kantoor kontakt opnemen en
informeren naar de wensenlijst.
Nes Ammim Deutschland e.V.
Bergesweg 16, D - 40489 Düsseldorf
tel. +49 21 14 05 97 50
Fax +49 21 14 05 97 53
reDACtioNeel
Karla Bosman
Het magazine dat voor u ligt is al weer het
vierde en laatste nummer van dit jaar. een
nummer waarin wordt teruggeblikt op gebeurtenissen
die plaatsvonden, waaronder
de Kristallnachtherdenking. De lezing
die in dit verband in Nes Ammim gehouden
werd, is elders in dit blad opgenomen
onder de titel ‘aan de zijlijn staan’ en probeert
inzicht te verschaffen in het feit dat
velen toen, maar ook nu, de twijfelachtige
rol van toeschouwer verkiezen boven die
van agressor of deelnemer aan het verzet.
Het artikel over de vernieuwde contacten
die gelegd zijn tussen Nes Ammim en de
kloostergemeenschap in lavra Netofa is
verblijdend nieuws. Het Joodse Nieuwjaar
is al weer een paar maanden oud. De
parasja gaat in op de wijze waarop deze
en andere feestdagen gevierd worden.
op de drempel van ons eigen nieuwe
jaar wordt er in dit magazine ook een blik
e-mail info@nesammim.de
Nes Ammim Comité België
marijke Janssen-sajet
Flierenbos 67, 2370 Arendonk België,
tel. +32 14 67 20 04
email: marijkesajet@euphonynet.be
Bank iNG. 320-320117-2370
Nes Ammim Zwitserland
monika van Assenberg-ulm
mühlehaldestr. 19, CH - 8953 Dietikon
tel. +41 17 40 49 21
e-mail: m.assenberg@gmx.ch
Nes Ammim israël Communication Centre
il - D.N. Western Galilee 25225
tel. +972 4 995 00 62
Fax +972 4 995 00 67
e-mail post@nesammim.com
redactie:
Karla Bosman
tietia lijzenga
Gerard Geitenbeek
Piet Warners
marjan Woudstra
email: redactie@nesammim.nl
Alle rechten voorbehouden.
layout en druk: Kaper BV Apeldoorn
vooruit geworpen, de toekomst in. Henk
van der Veen heeft in de rubriek ‘van het
bestuur’ positief nieuws te melden over
de economische ontwikkelingen van het
dorp en Frans van der sar denkt hardop
na over de wenselijkheid van meer samenhang
tussen het studieprogramma
voor de vrijwilligers in Nes Ammim en
de activiteiten van het Centrum voor ontmoeting
en Dialoog. Verder levert Brigitte
Bach weer een prachtig stukje over een
van de mooiste bomen die de tuin van
Nes Ammim rijk is: de amandelboom.
Piet Warners heeft een onlangs verschenen
boek over het joodse en christelijke
verstaan van leviticus 19 gerecenseerd
en Annemarie van Andel interviewt een
israëlische buurman. laat de wens van
deze joodse inwoner van Nes Ammim het
doel zijn waaraan wij in verbondenheid
blijvend bijdragen: vrede over israël.
reDACtioNeel

VAN Het Bestuur
Henk van der Veen
Deze kolom is dit keer geheel gewijd aan de voortgang van het
land Development Project (lDP) en als portefeuillehouder voor
de lDP-zaken heb ik het genoegen dit stuk te schrijven. Het is
misschien goed even terug te gaan naar november 2005. Dat
was het moment dat het in het internationale Bestuur nogmaals
duidelijk werd dat de (financiële) situatie van Nes Ammim deplorabel
was en dat naar mogelijkheden moest worden gezocht
om geldmiddelen te genereren om het voortbestaan van
Nes Ammim te verzekeren en ook te garanderen dat de realisatie
van de ideële doelstellingen van Nes Ammim nagestreefd
kon blijven worden. Het oude plan om land te herbestemmen
en huizen te bouwen en te verkopen werd weer opgepakt en
mij werd gevraagd het project te trekken. met enthousiasme en
daadkracht is op vier fronten de actie ingezet:
1) de wijziging van het bestemmingsplan: grond voor landbouw
moest grond voor huizenbouw worden;
2) om te voorkomen dat er belasting moest worden betaald over
de waardestijging van de grond sinds 1962 (miljoenen) was het
noodzakelijk overleg te voeren met de fiscus in Jeruzalem;
rosJ HAsJANA iN emet VesJAlom
Annemarie van Andel
op 18 september begon na het invallen van het duister in israël een
nieuw jaar, het jaar 5770. Het was tevens het begin van de sjabbat. met
een grote groep vrijwilligers hebben we op die vrijdagavond een bezoek
gebracht aan de liberale synagoge in Nahariya, emet vesjalom.
Het is een open gemeente die gasten uit Nes Ammim altijd hartelijk
verwelkomt. De diensten in deze gemeente zijn een goede ervaring
door de wijze waarop rabbijn Horovitz er leiding aan geeft. Je zou het
NeDerlAND-VAN Het Bestuur
3) het land was eigendom van een BV in Zwitserland en
moest dus worden overgedragen aan Nes Ammim;
4) selectie van een projectontwikkelaar.
mijn professie en ervaring kwamen goed van pas. De
bureaucratie in israël doet zeker niet onder voor die in
Nederland en het heeft tot deze maand (november 2009)
geduurd voor we de vier bovengenoemde zaken hebben
kunnen realiseren. Geduld en vasthoudendheid waren de
motto’s. in goede samenwerking met het Duitse bestuurslid
Werner Böcker, met Jane Cynkus, de General manager
van Nes Ammim, en later ook met de Financial manager
Albert van der Woude is er enorm veel werk verzet.
Nu de formaliteiten achter de rug zijn komt de tijd van marketing
en verkoop aan de orde. er is een brochure in de
maak waarin duidelijk staat geschreven wat Nes Ammim is
en waarvoor het staat. De brochure moet zo wervend zijn
dat er voldoende mensen op af komen die zich aangetrokken
voelen en respect hebben voor de doelstellingen en
het karakter van Nes Ammim. in het contract met de projectontwikkelaar
staat geschreven: “the acceptance of buyers will be based on
the principle of an open admission for people with diverse background”.
ook geeft het contract Nes Ammim de nodige invloed om
een dorp te realiseren dat past bij ons beleid van bruggen bouwen
via ontmoeting en gesprek; een dorp dat een bescheiden bijdrage
kan leveren aan een in vrede samenleven.
De aannemer zal pas beginnen met de bouwwerkzaamheden als
er circa 60 % van de huizen is verkocht. en daar het aantal huizen in
de eerste fase in totaal rond 100 ligt betekent dat dus 60 eenheden.
Dat zal nog een hele toer zijn, maar de marktomstandigheden in
israël zijn goed. Zeker voor Galilea. We hopen ook hulp te ontvangen
van een verwante organisatie in israël. met een beetje geluk en
geloof in de toekomst kunnen we rond Pesach wellicht de eerste
spade in de grond steken of de eerste steen leggen.
Henk van der Veen is bestuurslid van de stichting Nes Ammim
Nederland en portefeuillehouder voor de lDP-zaken.
eigenlijk moeten zien. met veel warmte en aandacht voor de mensen
gaat hij zingend voor in de gebeden terwijl hij een keyboard bespeelt.
regelmatig geeft Horovitz een korte uitleg over een onderdeel van de
dienst. op deze avond ging hij in zijn “preek” in op de betekenis van
rosj Hasjana. Dit gebeurde natuurlijk in het ivriet. echter, nog niet alle
leden van zijn gemeente zijn deze taal machtig. een groot deel van de
leden is uit Argentinië naar israël geëmigreerd, evenals de rabbijn, en
3

een klein deel komt uit Amerika. Daarom wordt zijn preek altijd in het
engels vertaald. Voor ons is dat heel prettig. Want als wij van tevoren
aankondigen dat we van plan zijn met een groep de dienst te bezoeken,
worden er extra afdrukken gemaakt van de preek. De preek van
deze avond treft u hieronder aan. Het is een mooi verhaal waarin uitleg
wordt gegeven over de betekenis van rosj Hasjana en het blazen
van de sjofar. De sjofar werd echter op deze avond niet geblazen.
Het BeGiN VAN Het JAAr
rabbijn Horovitz
Als iemand de feesten volgens de Hebreeuwse kalender wil vieren,
is het noodzakelijk dat hij de inhoud en de betekenis ervan
ook kent. Ze zouden gevierd moeten worden als een gebeurtenis,
een ervaring. De lijst met feesten is een lange en om ervan te
kunnen genieten, is het nodig om hun wortels en oorsprong te
kennen. iemand kan matzes eten gedurende Pesach zonder te
weten waarom hij het doet. Het is mogelijk in de soeka (loofhut)
te zitten zonder te begrijpen waarom. Zo zou het ook kunnen
zijn dat iemand vast op Jom Kippoer (Grote Verzoendag) en
dat het enige dat hem bezighoudt de vraag is hoe lang hij nog
moet wachten tot hij weer kan eten. Kun je van zo iemand zeggen
dat hij werkelijk het feest viert? Noemen we dat een mitswa
(verplichting)? Alleen wie de achtergronden van het feest kent,
kan het belang ervan onderscheiden. We moeten niet alleen de
naam van het feest kennen - of de datum - maar het is onze opdracht
om te vragen: wat wil elk feest ons vertellen? Wat is de
boodschap die het ons brengt? Vanaf rosj Hasjana (Nieuwjaar)
tot Jom Kippoer (Grote Verzoendag) hebben we de ontzagwekkende
dagen. Dit zijn dagen van vernieuwing en berouw
met rosj Hasjana luisteren we naar de sjofar (ramshoorn): iedereen
hoort de oproep, maar zij die er werkelijk naar luisteren
zijn zij die niet alleen met hun oren luisteren, maar ook met hun
hart. Het verschil is duidelijk: wie alleen met zijn oren luistert, is
als iemand die het geluid van een vliegtuig hoort dat overvliegt,
of de stem hoort van iemand die spullen op straat verkoopt die
hij niet nodig heeft. Deze geluiden gaan het ene oor in, het andere
uit. Dat is niet de wijze waarop het hart luistert. Dat is zoals
een moeder luistert naar het huilen van haar kind, of zoals we
luisteren naar goed nieuws, of zoals iemand luistert naar iets
waar zijn leven van afhangt. De misjna zegt: ‘Als iemand zich toevallig
achter de tempel bevindt en luistert naar de sjofar en zijn
hart is daarop volledig gericht, dan heeft hij de mitswa vervuld.
De zegenspreuk voor iemand die door de sjofar geraakt wordt
luidt: Gezegend zijt Gij , o Heer.... die ons opdroeg ‘te luisteren
naar de sjofar.’ Zoals maimonides gezegd heeft is het doel van
de sjofar de mensen wakker te schudden, zodat zij op de een of
andere manier tesjoeva (inkeer) kunnen doen. Het gebeurt vaak
gedurende het jaar dat ons geweten ons probeert te weerhouden
van verkeerde daden, maar dat we deze aansporingen van
het geweten negeren. Nu met rosj Hasjana (Nieuwjaar) hebben
we de gelegenheid tegen ons geweten te zeggen: ik ben bereid.
We hebben de mogelijkheid om te genieten van mooie dingen.
Gedurende deze dagen proberen we terug te keren naar de si-
4
Want het Nieuwe Jaar begon op een sjabbat. in de Joodse traditie is
het een regel dat de heiligheid van de sjabbat prevaleert. omdat dit
jaar de aanvang van de sjabbat en de aanvang van het Nieuwe Jaar
samenvielen, kon de roep van de sjofar op deze avond niet klinken.
maar op de dagen na sjabbat gebeurde dat wel.
Annemarie van Andel is pastor in Nes Ammim israël
tuatie waarin we verkeerden voor we de aansporingen van ons
geweten naast ons neer legden. een mens wordt puur geboren,
en is voorbestemd rein te leven, maar het leven neemt ons mee
andere kanten op. De tesjoeva probeert ons terug te brengen
naar de situatie waarin we oorspronkelijk waren. De eerste dag
van rosj Hasjana is het begin van een nieuwe rekening die we
openen - we beginnen eraan met goede voornemens. op deze
dag beginnen de tien dagen van berouw die uitlopen op Jom
Kippoer (Grote Verzoendag). Alleen hij, wiens leven gedurende
het jaar bepaald wordt door de geboden van rosj Hasjana en
Jom Kippoer, kan het vertrouwen hebben, dat hij deze twee
feesten op de goede manier viert en dat de ontzagwekkende
dagen niet ondoordacht geleefd worden.
sjana tova: een Goed Nieuwjaar!!
isrAël-rosJ HAsJANA

Nes Ammim Als DiAlooGGemeeNsCHAP
Frans van der sar
Het Centrum voor ontmoeting en Dialoog in Nes Ammim ondersteunt
de dialoog van Joden en Arabieren en de interreligieuze
dialoog van Joden, christenen en moslims. maar van oudsher is het
de inzet van Nes Ammim en van haar bewoners geweest om ook
zelf actief betrokken te zijn in de joods-christelijke dialoog en ook in
de dialoog met Palestijnse christenen. Dat is onvermijdelijk met de
naam die wij dragen, ‘Banier voor de volken’. Nes Ammim wil een
zichtbaar teken zijn: een teken van solidariteit met de staat israël,
die nog steeds in opbouw is en van solidariteit met allen die er in
vrede willen leven. Het hoopt met haar aanwezigheid een bescheiden
bijdrage te kunnen geven aan die opbouw. Het heeft nooit een
christelijk europees eiland in israël willen zijn. Wie hier een tijdje
leeft, zal onvermijdelijk ontmoetingen hebben waarin de vraag gesteld
wordt: waarom ben je hier? Daarop kun je een persoonlijk antwoord
geven vanuit je eigen diepste overtuigingen of gewoon vertellen
dat je het leuk vindt een tijdje in israël te zijn. maar als uniek
individu ben je altijd ook drager van een religieuze, historische of
culturele identiteit waarop je kunt worden aangesproken. Daarin ligt
de bijzondere betekenis van Nes Ammim. Als je hier bent, zul je ook
daarop aanspreekbaar moeten willen zijn. Dat is niet altijd gemakkelijk.
Het betekent medeverantwoordelijkheid aanvaarden voor
de eeuwenlange vervolging van het Joodse volk in een christelijke
wereld en voor de Holocaust, ook als je je daaraan niet persoonlijk
schuldig weet en het zelf ten diepste betreurt. in dit land, dat heel
het Joodse volk vertegenwoordigen wil, kun je daarop toch worden
aangesproken. Die verantwoordelijkheid aanvaarden houdt ook de
bereidheid in tot een voortgaande bezinning op de vraag waar Bijbeluitleg
en theologie oorzaak kunnen zijn van antisemitisme. maar
je kunt ook worden aangesproken op de historische verantwoordelijkheid
voor de beslissing die aan de Arabische bevolking, die in
dit land woonde, door de Verenigde Naties is opgelegd: dat in hun
land een staat moest worden gesticht waarin het Joodse volk veiligheid
en een nieuwe identiteit kon vinden. ook dat is een medeverantwoordelijkheid
die je eigen identiteit stempelt ten opzichte van
Arabische israëli’s of Palestijnen. Het zijn vaak vooral de Palestijnse
christenen die ons daarop heel direct aanspreken: Waarom meenden
jullie, vanuit jullie schuld aan wat het Joodse volk is aangedaan
in jullie deel van de wereld, dit ons te kunnen opleggen zonder ons
daarover te raadplegen? en waarom hebben jullie onze situatie en
nood zo lang genegeerd? en door moslims kun je worden gezien als
een vertegenwoordiger van het christelijke Westen, dat de laatste
decennia in een steeds complexere verhouding tot de islamitische
wereld is komen te staan. Je wordt je dan al snel bewust dat het interreligieus
gesprek met de islam hier anders verloopt dan in Nederland.
omdat je je hier in het midden-oosten bevindt, waar de islam
de meerderheidsreligie is, is het zelfbeeld van moslims anders.
Als christen ben je hier deel van een kleine minderheid die toch kan
worden aangesproken als vertegenwoordiger van een christelijk
Westen, dat in de wereld zoveel macht en invloed heeft. Nes Ammim
heeft er voor gekozen om in deze situaties de dialoog te zoeken
en niet het debat of de confrontatie. We zoeken het gesprek en
proberen zo goed mogelijk te luisteren en te leren. We proberen in
de ontmoetingen een goede gesprekspartner te zijn met alle religieuze,
historische en culturele identiteiten waar men ons mee identi-
isrAël – DiAlooG
Frans van der sar
ficeert en met de verantwoordelijkheden die ons op grond daarvan
worden toegerekend. Dat is, zoals reeds gezegd, niet gemakkelijk.
Dat is het nooit geweest en zal het ook nooit worden. De onderlinge
verbondenheid en vervlechting van deze spanningsvelden in dit
land maakt het des te gecompliceerder. Het is iets waarmee ook de
staat israël zelf worstelt en waarin hij een weg zoekt. Hopelijk kunnen
we daarin iets bijdragen. in de huidige situatie moeten we dat
doen met de snel wisselende vrijwilligersgemeenschap die in Nes
Ammim woont, dat wil zeggen met jongeren en ouderen die hier
meestal maar een jaar of een paar maanden verblijven. Hopelijk
lukt het spoedig om de gemeenschap te versterken met gezinnen
die zich voor langere tijd willen verbinden, omdat het dan makkelijker
zal zijn om opgedane ervaring met dialoog over te dragen.
Nu vindt de dialoog, waarin de gemeenschap en haar afzonderlijke
leden betrokken zijn, plaats in het kader van het studieprogramma
en van de activiteiten die het Centrum voor ontmoeting en Dialoog
organiseert. een belangrijke doelstelling voor het jaar 2010 is de samenhang
daarvan nog eens goed te doordenken. een wezenlijke
vraag daarbij is, welke doelen Nes Ammim wil bereiken op het gebied
van studie en dialoog met de mensen die er kortere of langere
tijd zijn. Het antwoord op die vraag moet leiden tot een programma
voor de gemeenschap, waarin ze wordt toegerust om een goede gesprekspartner
te zijn in de spanningsvelden waarin men in dit land
leeft. Het kan een rijke ervaring zijn om hier een tijdje te leven en
om in de actualiteit van dit land te proberen een dialooggemeenschap
te zijn! Wie deze gemeenschap verlaat, neemt die rijke ervaring
beslist ook mee naar huis.
Frans van der sar is coördinator van het project voor
ontmoeting en Dialoog in Nes Ammim israël.
5

AAN De ZiJliJN stAAN – 71 JAAr NA De KristAllNACHt
Yochanan eshchar
Het is nu 71 jaar geleden dat die bittere en fatale nacht plaatsvond,
die een keerpunt zou vormen in de Joodse geschiedenis
in Duitsland en geheel europa. Je kunt niet zeggen dat het onverwachts
kwam en al helemaal niet als een spontane emotionele
uitbarsting van het volk, zoals de Duitsers wel geprobeerd
hebben het uit te leggen. er waren vooraf duidelijke signalen en
naderhand bleek al spoedig dat de incidenten die tijdens de
Kristallnacht plaatsvonden, zorgvuldig voorbereid en gepland
waren en toegezonden aan alle nazigezaghebbers in de steden.
Zoals wel vaker in de geschiedenis het geval is geweest, heeft
ook hier menigeen niet kunnen en willen geloven dat het ergst
mogelijke stond te gebeuren. We hebben het niet over een natuurramp,
zoals een aardbeving, een vulkanische uitbarsting
of een tsunami. op dergelijk natuurgeweld kan de mens geen
invloed uitoefenen. maar hier hebben we het over menselijke
dreiging ten opzichte van de medemens wiens enige ‘misdaad’ is
dat hij niet behoort tot hetzelfde ras of niet dezelfde huidskleur
heeft. De dreiging is te vergelijken met die van een natuurramp.
een mens kan niet bevatten dat een ramp van zo’n grote omvang
door mensen aangericht kan worden en gelooft het daarom
niet totdat het daadwerkelijk gebeurt. en dan is het te laat. Dit
overkomt zowel de slachtoffers als de toeschouwers. tijdens
die verschrikkelijke nacht en de duistere nachten die daarop
volgden, stonden de aanvallers aan de ene kant en de ophitsers
aan de andere. maar er was nog een derde kant: degenen die
aan de zijlijn stonden. meestal is dit de grootste groep. Wie aan
de zijlijn staat, doet dat omdat hij verbaasd is of geschokt. Hij
gelooft niet wat hij waarneemt aan verdorven agressie tegen
een in alle opzichten zwakke bevolkingsgroep. Hij begrijpt niet
wat er gebeurt en kijkt daarom afwachtend toe. meestal worden
door middel van weloverwogen propaganda alle provocaties
en aantijgingen die de tenlastelegging ondersteunen gerechtvaardigd.
De ‘misdaad’ hadden de slachtoffers zich immers zelf
op de hals gehaald en de straf kwam hen toe van Godswege dan
6
ontmoeting na afloop van de herdenking van de Kristallnacht
wel van zijn plaatsvervanger op
aarde, waarmee men doelde op de
aanvaller. Deze propaganda was
zo goed gepland en georganiseerd
dat het een groot succes werd; het
overtuigde vele mensen die even
tevoren nog aan de zijlijn stonden.
over het algemeen kijkt hij, die
aan de kant staat, om zich heen en
als hij merkt, dat er steeds minder
mensen in zijn buurt zijn, gaat hij
zich bedreigd voelen. stel dat hij
wordt aangezien voor iemand die
zich identificeert met het slachtoffer
of hem in bescherming neemt!
om geen risico’s te lopen, begeven
veel mensen zich liever onder
de menigte, bij voorkeur van die
groep waar ze deel van uitmaken,
dus de mensen van hetzelfde type,
hetzelfde ras, dezelfde gemeenschap. er waren verhoudingsgewijs
maar weinigen van wie moraal en geweten onder invloed
van geweld en propaganda niet gebroken werden. Zij probeerden
de slachtoffers te helpen. Anderen bogen het hoofd en
trokken zich terug. Zij sloten de ogen voor wat er gebeurde in
de veronderstelling dat, als zij niets zagen, zij ook zelf niet gezien
werden. in 1990, vlak na de val van de Berlijnse muur, bezocht
ik met een delegatie docenten het concentratiekamp Buchenwald
in het voormalige oost-Duitsland. onze gids was een
jonge man, wiens ouders tot de nazigeneratie behoord moeten
hebben. Wij verbleven die nacht in Weimar, zo’n tien minuten
van het kamp vandaan. Weimar is de stad van Goethe en
schiller, de stad van de Duitse opera en een belangrijk cultureel
centrum. in Weimar ligt de basis van de eerste poging een democratische
republiek in Duitsland te vormen, die al weer snel
ten onder ging. Die avond spraken wij met elkaar en uitten onze
gevoelens om antwoorden te vinden op de vragen die tijdens
de rondleiding gerezen waren en om de pijn wat te verzachten.
We kregen verhalen te horen en we kregen films te zien over
de Amerikaanse troepen die het kamp bevrijdden. Zij dwongen
de inwoners van Weimar - die aan de zijlijn gestaan hadden en
gewoon doorgegaan waren met hun culturele leventje, terwijl
op tien minuten afstand de meest gruwelijke moorden, experimenten
en folteringen plaatsvonden - om de ovens en de massagraven
te zien. Ze werden gedwongen de horror te aanschouwen
die onder hun neus werkelijkheid geweest was. ik vind het
moeilijk te geloven dat zij het niet wisten. Hoe kan een mens
misdaden tegen de mensheid van de laagste soort verdringen
en vervolgens zeggen niets gezien of gehoord te hebben? tegen
het einde van de avond barstte onze gids in tranen uit en
het duurde wel een uur voor hij gekalmeerd was en in staat om
te vertellen waarom hij zo moest huilen. Hij vertelde dat hij tot
op die dag niet wist aan welke kant zijn ouders hadden gestaan
tijdens de oorlog. Hoewel hij een inwoner was van Weimar en al
isrAël – iDeoloGie

vijf jaar rondleidingen gaf in Buchenwald, wist hij het niet. Volgens
hem bezoeken Duitse jeugdgroepen een kamp één keer
in hun leven, gedurende een uur, in het kader van de geschiedenislessen
op school. Verder wordt er geen aandacht aan het
onderwerp besteed. tijdens de rondleidingen is de informatie
zakelijk van aard; er is geen ruimte voor gevoel en voor de verantwoordelijkheid
van het Duitse volk. Alsof de slachtoffers èn
de agressors van een andere planeet zijn, niet verbonden met
de mensen van vandaag. Het verhaal wordt gebracht als een geschiedenis
uit een wereld die niet meer bestaat. er wordt geen
morele les uit geleerd. Het is niet meer dan een klein onderdeeltje
uit de wereldgeschiedenis. ‘maar vandaag,’ zei de gids,
‘tijdens mijn rondleiding van jullie groep was het voor het eerst
dat ik met jullie meevoelde. Jullie taal verstond ik niet, maar
ik begreep als nooit te voren wat er gebeurd is in dat kamp en
hoe mijn volk, dat verantwoordelijk is voor deze onmenselijke
wandaden, zich verhoudt tot jullie volk. Van nu af aan zal ik jul-
isrAël – iDeoloGie
Yochanan eshchar
lie ‘stem’ zijn. ik zal een andere gids zijn dan ik tot nu toe was.
eentje die weet hoe hij de boodschap die door jullie is duidelijk
gemaakt, door moet geven.’ De ervaring met de gids leerde mij
hoe de propagandamachine in elkaar steekt. Deze is in staat een
hele natie op zijn kop te zetten en emotioneel af te vlakken. Het
drukt alle medeleven de kop in en maakt van mensen omstanders.
Vanuit de Verenigde staten en Groot Brittannië werd ook
weinig ondernomen. ook daar keek men toe hoe de Joden uitgeroeid
werden. men vocht in het belang van de geallieerden,
maar deed geen poging het moorden te voorkomen. Hetzelfde
gebeurde in 1915, toen in de loop van de eerste Wereldoorlog
de turken de Armeniërs afslachtten. ook dit werd direct gemeld
aan het Witte Huis door Amerikaanse vertegenwoordigers in
turkije, maar men kon genoeg goed geachte redenen bedenken
om ingrijpen te vermijden. ook vandaag zijn er plekken op
aarde waar genocide plaatsvindt, terwijl wij en de hele wereld
zwijgen. Hier is godzijdank geen genocide. maar om ons heen
zijn onrecht, discriminatie en vernedering aan de orde van
de dag, met name langs de groene lijn, de grens van de staat
israël met de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. men
haat, omdat men vreest, omdat men onwetend is, omdat men
meent te moeten heersen en anderen dingen op te leggen. en
de anderen haten terug uit angst, uit gebrek aan dialoog en
gebrek aan oplossingen. De meeste mensen worden onjuist
geïnformeerd. Ze zijn zich er niet van bewust wat er gaande is
en niet nieuwsgierig naar de feiten. Het wordt tijd dat mensen
aan beide kanten hun ogen en oren opendoen om te zien, om
te horen en om in gesprek te gaan in plaats van langs de zijlijn
te blijven wachten. Want als je aan de kant gaat staan, neemt
radicalisme de lege plaats in.
Wij mensen, en in het bijzonder wij Joden, hebben niet de tijd
en het recht om aan de kant te blijven staan en toe te kijken
hoe anderen onrecht aangedaan wordt op grond van afkomst,
ras of kleur. onze morele kracht verplicht ons om op te staan,
onze stem te verheffen en te doen wat iedereen kan doen op
het stukje aarde waar hij gesteld is. er hoeft niet zo heel veel
meer te gebeuren of onze kleinzoons en kleindochters zullen
ons vragen: ‘oma, opa, wat deden jullie toen? Wat? Wisten jullie
het niet?’
Yochanan eshchar is sinds 2009 voorzitter van de local Committee
for Dialogue
oProeP: eeN moNumeNtJe Voor stiJN PiloN
er is een prachtig plan in de maak voor een nieuwe vormgeving
van het zo langzamerhand kale Gravemeijer plein. Jullie
zullen er wel meer over horen. in de tuin past een fontein,
gewijd aan stijn Pilon. ik durf het wel aan om haar ‘de moeder
van Nes Ammim’ te noemen. Want dat was ze, 27 jaar lang. ik
heb dat voorgesteld toen ik vorig jaar in Nes Ammim was en
daar ook een geldinzamelingsactie voor te organiseren. Zover
is het nu. Het moet een fiks bedrag worden, maar: alle beetjes
helpen! Wil iedereen, die met dankbaarheid, vriendschap of
met een glimlach aan haar terugdenkt, maar ook degenen die
haar niet of nauwelijks gekend hebben, aan deze inzameling
voor haar meedoen? Zeg dit ook aan anderen! Dan zal die
fontein vast werkelijkheid worden. stort uw bedrag op girorekening
1057056 t.n.v. m.m.A. de Goederen, Amersfoort, o.v.v.
‘voor stijn Pilon’. Naast het Village Center voor Johan Pilon, de
‘chatbench’ voor shlomo Bezek en het House of Prayer and
study voor Heinz Kremers hoort op Nes Ammim een monumentje
voor stijn Pilon. Zij verdient het!
machteld de Goederen
7

HerNieuWDe CoNtACteN met ouDe eN NieuWe VrieNDeN
Frans van der sar
op 5 november brachten we met een groep vrijwilligers een bezoek
aan het eilaboun Folklore House in eilaboun, een dorp in het oosten
van Galilea. Dit huis is een klein museum dat aandacht schenkt
aan de cultuur en folklore van de Arabische bevolking in Galilea. Het
museum wordt bezield door de grote liefde van zijn directeur, Na’iv
simaan voor gebruiken en voorwerpen die hij in een rap tempo uit
het dagelijks leven ziet verdwijnen. Zulke voorwerpen koestert hij
en hij vertelt met grote warmte hoe zij gebruikt werden. Het maakt
een bezoek aan zijn museum tot een aangename ervaring. ook de
maaltijd die hij ons voorzette, droeg daar toe bij. Het was een voedzaam
en smakelijk gerecht van linzen, graan en uien; een klassiek
volksgerecht zoals in Nederland de stamppot. Hij vertelde over de
geschiedenis van eilaboun, van oudsher één van de christelijke
dorpen in Galilea, in 1948 ontruimd na zeer trieste gebeurtenissen.
Door bemiddeling van de Verenigde Naties en het Vaticaan kon de
bevolking echter terugkeren. Na’iv simaan was één van de naaste
8
ontvangst in lavra Netofa door één van de broeders
lukas Poetschke en Na’iv simaan: Na’iv geeft uitleg over het
traditionele ritueel om koffie te maken
Voorste rij: Frans van der sar, Pita Vos, sjoukje Posno, Arnold Dost.
Achterste rij: ulrika simmler, raphael errani, Christina schatz.
vrienden van pater Jacob Willebrands, zaliger nagedachtenis, de
abt van het klooster van lavra Netofa waarmee Nes Ammim lange
tijd zeer verbonden is geweest. Veel oud-vrijwilligers van Nes Ammim
zullen goede en bijzondere herinneringen bewaren aan Jacob
Willebrands en zijn grotkapel. Dertig jaar geleden heb ik als vrijwilliger
in lavra Netofa Na’iv simaan voor het eerst ontmoet, toen ik
pater Jacob vergezelde bij bezoeken in de omgeving. Het was bijzonder
hem begin dit jaar, nu in een ander kader, weer te ontmoeten.
Hij verheugt zich in de herstelde contacten met Nes Ammim,
waar hij vroeger ook wel kwam. een van zijn dochters, Nucy, is inmiddels
in Nes Ammim geweest om iets te vertellen over de situatie
van Palestijnse jongeren. Wie ook eens dit unieke kleine museum
wil bezoeken en iets horen wil over het leven van de Arabische bevolking
in Galilea kan contact opnemen via het e-mailadres van zijn
dochter Nucy: nsimaan@gmail.com. ook met het klooster lavra Netofa
zijn de contacten hersteld. Jacob Willebrands had als abt kort
voor zijn dood de voortzetting van het klooster in handen gelegd
van de monastieke familie van Bethlehem, van de hemelvaart van
maria en van sint Bruno. Na het overlijden van Abuna thoma, medestichter
van het klooster, en na het vertrek van broeder Cees suikerland
naar Chevetogne in april van dit jaar, waren we het contact
een beetje kwijt. mede dankzij twee Nederlandse vrijwilligers, Gera
en Anton Ploeg, die een bezoek brachten aan de lavra en in de kapel
een ontmoeting hadden, kon het contact weer worden hersteld.
De zusters en broeders die nu op de berg leven zijn verbonden met
het moederklooster in Beit Jamal. Het is een gemeenschap die geinspireerd
is door de Kartuizers. Ze leven dus een teruggetrokken
en contemplatief bestaan van gebed en stilte. inmiddels hebben
we er met een groep vrijwilligers een bezoek gebracht. twee broeders
hebben een tegenbezoek gebracht aan Nes Ammim. Ze waren
onder de indruk van het verhaal van deze plek en beloofden Nes
Ammim in hun gebeden te zullen opnemen. ook zij waren blij met
het hernieuwde contact, waarin voor hen een verbinding bewaard
blijft met de geschiedenis van de lavra voor hun komst. en ook wij
zijn dankbaar dat er nu toch weer een verbinding is met de lavra, al
is het een andere plek dan voorheen. Vrijwilligers van Nes Ammim
die er een paar dagen in retraite zouden willen gaan, zijn welkom,
zo verzekerden ze ons. in het winkeltje van Nes Ammim verkopen
we nu wat artikelen die door het klooster worden geproduceerd om
hen zo te ondersteunen.
isrAël – iDeoloGie

sterreN strAleN oVerAl
Albert van der Woude
Nes Ammim heeft met haar bijzondere tuin en haar
pastorale uitstraling als dorp al verschillende prijzen in
de wacht gesleept. De harde bewijzen hiervan zijn in
de vorm van degelijke tuinbanken met bijbehorende
prullenbakken aanwezig. Hoeveel druppels zweet van
hoeveel verschillende vrijwilligers hebben de aarde
wel niet bevochtigd, om dit resultaat te bereiken. toch
blijkt dat Vutters en andere vrijwilligers altijd graag
in de tuin willen werken. elders in Nes Ammim, daar
waar het geld verdiend moet worden om de kosten
van het dorp te dekken, wordt ook heel erg hard gewerkt
(schoonmaken van hotelkamers, afwassen met
een machine die het nog steeds doet, maar vaak nukken
vertoont, maaltijden bereiden in een doorgaans
zeer warme keuken, tafels dekken en opruimen in de
dining hall /het restaurant, koffers sjouwen, etc). en onlangs
bleek dat dit niet voor niets is. Natuurlijk merken
wij in het Guesthouse de waardering van onze gasten.
in de dining hall horen de daar werkende vrijwilligers
vrijwel dagelijks de loftuitingen over de gepresenteerde
maaltijden. met name groepen die de laatste dagen
van hun reis in Nes Ammim zijn (en dan intensief genieten
van de rust die zij in ons dorp kunnen ervaren)
zijn altijd heel expliciet. Zij vergelijken dan Nes Ammim met de
andere plaatsen waar zij hebben gelogeerd. Nergens slapen de
bedden zo heerlijk als in Nes Ammim, nergens waren de kamers
zo schoon als in Nes Ammim en het eten in Nes Ammim is top. eigenlijk
zouden meer groepen hun reis zo moeten afsluiten. even
op verhaal komen van alles wat je hebt gezien, gehoord en meegemaakt.
De waardering komt tot uitdrukking in briefjes met bedankjes
en complimenten, maar niet zelden ook in klinkende munt
(lees: knisperende bankbiljetten). De fooienpot is dan ook steeds
goed gevuld. reden genoeg om af en toe een feestje te organiseren
waarbij wij ook de werknemers van harte uitnodigen om mee te
doen met het vieren van onze successen. Het nieuwe Guesthouse
management besloot enige tijd geleden de stoute schoenen aan
te trekken en mee te doen met de wedstrijd “Beautiful hotels in
israel 2009”. onlangs vernamen wij de uitslag: met vlag en wimpel
hebben wij de test doorstaan, waarmee wij in de 4-sterren (bloemen)
categorie zijn beland. Natuurlijk hebben wij deze oorkonde
in een mooie lijst laten plaatsen en heeft hij een prominente
plaats gekregen in de lobby van het Guesthouse. op een hele rits
onderwerpen heeft men gekeken hoe ons Guesthouse presteert.
om een idee te geven volgt hier een niet limitatieve opsomming
van een aantal aspecten: uitnodigende entree, goede signalering/bewegwijzering,
energie- en waterbesparende maatregelen,
reinheid, inrichting ingesteld om mensen met een handicap te
ontvangen, recycling, activiteiten voor medewerkers, tuin, etc. Dat
wij erin zijn geslaagd om de idee en de ideologie van Nes Ammim
te combineren met het Guesthouse sprak de juryleden bijzonder
aan. ook onze inspanningen om een “groen dorp” te zijn sprak
tot de verbeelding van de beoordelaars. even voor de duidelijkheid,
met recycling werd bedoeld: hergebruik van papier, gescheiden
afval, verzamelen lege flessen en plastic, etc. men had dus
isrAël – WoNeN eN WerKeN
Van rechts naar links: menachem (kok), Fanny (Guest House manager),
Anneke (hoofd dining hall)
niet op het oog dat onze kok menachem er meestal goed in slaagt
om overgebleven voedsel uit de dining hall van het Guesthouse
op creatieve wijze opnieuw te presenteren aan de vrijwilligers in
hun eigen chader ochel (eetzaal). Velen hebben bijgedragen aan
dit behaalde succes. in die zin stralen sterren overal in Nes Ammim.
maar de mensen op de foto nemen toch wel sleutelposities
in. in ons 5-jaren Business Plan hebben wij geformuleerd binnen
het in israël bekende concept “Country lodging” een drie sterren
“plus” niveau te willen nastreven. De momenteel in uitvoering
zijnde laatste fase van de renovatie van het Guesthouse(de laatste
14 kamers worden volledig gerenoveerd) is hierbij van groot belang.
Wij konden dit doen omdat wij voor de derde keer een genereuze
donatie kregen. Nog een flink aantal andere projecten staat
op ons verlanglijstje. De financiering hiervan kan eigenlijk alleen
maar uit de gegenereerde cash flow komen. De donaties die wij
uit de thuislanden Nederland en Duitsland ontvangen, zijn doorgaans
geoormerkt voor onze ideologische kernactiviteiten, namelijk
de joods-arabische dialoog, de joods-christelijke dialoog en/
of de interchristelijke dialoog. ook blijkt het steeds weer gemakkelijker
te zijn om fondsen te werven ten behoeve van projecten
voor de vrijwilligers, dan voor de hospitality activiteiten. samen
met het internationale bestuur wordt er hard nagedacht om ook
kleinere projecten in het Guesthouse gefinancierd te krijgen met
giften of anderszins. immers, de ideologie en de economie van
Nes Ammim zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Vrijwilligers zetten zich in voor een succesvolle “business”, teneinde
zeker te stellen dat wij ook in de toekomst door kunnen
gaan met het accommoderen van dialooggroepen en onderbrengen
van nieuwe vrijwilligers om een onvergetelijke ervaring op te
doen en om een beter en genuanceerder beeld te krijgen van dit
zo vaak in het nieuws zijnde land in het midden-oosten.
9

oNtmoetiNG met AVi sHABtY
eeN iNWoNer VAN Nes Ammim:
Annemarie van Andel
Avi shabty, 43 jaar, is één van onze buren. regelmatig kom ik hem
tegen, altijd opgewekt. Nu zit ik in zijn huis dat sober maar smaakvol
is ingericht. Hij heeft me zojuist koffie en zelfgebakken cake
gepresenteerd, een soort die je in Nederland niet vaak tegenkomt
maar die heerlijk smaakt.
tweeëneenhalf jaar geleden vestigde Avi zich in Nes Ammim. Hij
woont er met veel plezier. “De eerste keer dat ik hier kwam, werd
ik meteen getroffen door de europese uitstraling van het dorp. De
architectuur van de huizen, de aanleg van de wegen en paden deden
me sterk aan europa denken. Dit is voor mij de plek, dacht ik
toen.” Avi is enkele keren in spanje geweest en hoopt in de toekomst
Nederland te kunnen bezoeken. “De Nederlanders, die ik
hier ontmoet, zijn altijd vriendelijke mensen. over het land hoor
ik dat het een mooi land is en dat er een open en ontspannen sfeer
is, veel meer relaxt dan de israëlische samenleving. Als het mogelijk
is, zou ik er graag een tijdje willen wonen en mijn beroep uitoefenen.
Helaas schijnt het voor een buitenlander niet eenvoudig te
zijn om in Nederland te werken. toch hoop ik dat het me lukt.”
Avi verdient zijn brood als freelancer in de entertainment business.
“Vanaf mijn 12e jaar is het al een hobby van me geweest om
gezellige avonden te organiseren met muziek en entertainment.
Dat deed ik toen voor verjaardagen en feestjes van familie en
vrienden.”
Van zijn 18e tot zijn 21e vervulde Avi zijn militaire dienstplicht.
inderdaad een lange tijd. maar hij heeft het als een goede tijd ervaren,
waarin hij beter met het leven leerde omgaan. “Het leert je
hoe je moet overleven, hoe voor elkaar zorg te dragen; het geeft je
besef van verantwoordelijkheid en leiderschap.” Hij diende in libanon,
tijdens de eerste libanon oorlog. “libanon is een prachtig
land, vergelijkbaar met Zwitserland,” zo zegt hij, “maar helaas is
10
Avi shabty
er veel van die schoonheid verwoest door wederzijdse oorlogshandelingen.”
Na zijn militaire dienst heeft hij ervoor gekozen om van entertainen
zijn beroep te maken. “Want,” zo zegt hij, “ik vind het belangrijk
dat je iets doet wat je leuk vindt. en ik houd ervan om een sfeer
te creëren die mensen blij en ontspannen maakt.”
Hij vestigde zich in tel Aviv om zich te laten opleiden als kok en
hij volgde cursussen geluidstechniek. Daarnaast werkte hij in de
horeca, omdat je in tel Aviv altijd werk en studie moet combineren,
anders is het te duur om er te wonen, aldus Avi. “maar het
leven in tel Aviv beviel me niet. op het gebied van entertainment
bewegen er zich teveel mensen. De rivaliteit is daarom groot en
de onderlinge sfeer zeer onplezierig.” Avi keerde daarom terug
naar Haifa, waar hij is opgegroeid. Daar begon hij als freelancer
eigen programma’s te ontwikkelen: shows waarin presentatie van
muziek afgewisseld wordt met presentaties over het bereiden en
decoratief opdienen van voedsel, dat natuurlijk koosjer is. in augustus
trad hij op voor de vrijwilligers. Het was een leuke avond
en je kon aan hem zien dat hij veel plezier heeft in dit werk. in de
zomermaanden en rond feestdagen heeft hij veel werk en afgelopen
zomer zag ik hem dan ook geregeld in zijn busje met spullen
wegrijden. Nu is het echter komkommertijd in zijn business. Hij
probeert nu bij te klussen als gids tijdens uitstapjes in de prachtige
natuur van Galilea en de Golan, waar hij mensen in aanraking
brengt met de locale bevolking zoals de Druzen, die in het noorden
langs de grens en in de Golan wonen.
tot slot van ons gesprek vertelt Avi over zijn droom. Zoals zo
vaak hier in israël staat ook voor hem het verlangen naar vrede
voorop. “Als er vrede zou zijn, zou er veel samenwerking op toeristisch
gebied op gang gebracht kunnen worden tussen israëli’s
en Palestijnen. israëli’s komen graag
in Jenin, Jericho en Hebron. De restaurants
zaten ooit vol. Nu kan dat
niet meer.” ook voor zijn branche zou
vrede goede perspectieven bieden.
maar hij is zeer bezorgd over radicale
groeperingen in de samenleving, zowel
aan Joodse als Palestijnse zijde,
die telkens weer haat zaaien en vrede
in de weg staan. “iedereen wil vrede,
zowel Joden als Palestijnen.” tot mijn
verrassing vertelt hij dat er via internet
vele gesprekken gevoerd worden
over vrede tussen israëli’s en iraniërs,
ondanks of misschien juist dankzij het
huidige politieke klimaat. “maar jullie,
volunteers,” zo zegt hij als we het
gesprek afsluiten, “zijn hier niet alleen
voor de vrede. Jullie zijn gekomen om
hier het leven te delen met de mensen
in dit land, met Joden, Palestijnen, Druzen.
Dat is bijzonder en heel erg fijn.”
isrAël- iNWoNer

GeZiCHteN iN De VriJWilliGersGemeeNsCHAP VAN Nes Ammim
Annemarie van Andel
eVeN VoorstelleN
rAPHAel errANi
sinds juli jl. werkt raphael als assistent van de studiecoördinator,
tati Weiss, in Nes Ammim. tot zijn omvangrijke takenpakket
behoort ook het leveren van artikelen over ontmoetingen in het
dorp voor het Duitse of het Nederlandse Nes Ammim magazine.
Alle reden dus om hem aan u voor te stellen. raphael komt uit
de omgeving van Hamburg, Duitsland, en is 19 jaar. in het voorjaar
rondde hij met succes het Gymnasium af. Volgend jaar gaat
hij Fysica en Astrofysica studeren. Deze studiekeuze verraadt
ook zijn grote belangstelling voor het heelal. Daarom heeft hij
een sterrenkijker meegenomen naar Nes Ammim, waardoor geregeld
vrijwilligers een kijkje mogen nemen, terwijl hij enthousiast
en deskundig uitleg geeft over wat men ziet. Aanvankelijk
wist hij niet van het bestaan van Nes Ammim. een kennis bracht
hem echter op het idee om zijn burgerdienstplicht (een alternatief
voor jongens in Duitsland om hun dienstplicht, die bijna
een jaar duurt, niet in het leger te vervullen) in israël door te
brengen. Via Google ging hij op zoek waar je in israël als ZiVi (afkorting
voor Zivil Dienst) terecht kon. Van de vele mogelijkheden
die hij tegenkwam, sprak Nes Ammim hem het meeste aan,
omdat hier werk in combinatie met een studieprogramma werd
aangeboden. ook verwachtte hij hier mensen te ontmoeten die
openstaan voor gesprek en discussie over wat men ervaart in
isrAël- GeZiCHteN
raphael errani
dit land. Vier maanden woont en werkt hij hier nu. Hij is blij dat
zijn werk boeiend en interessant blijkt te zijn. Het brengt hem
regelmatig in contact met israëli’s. ook door het studieprogramma
en door de bijzondere ontmoetingsplek die Nes Ammim is,
zijn er diverse gelegenheden om zich meer te verdiepen in de
bijzondere situatie van dit land en de mensen met hun diverse
culturen en verhalen. Hoewel hij het soms moeilijk vindt om te
gaan met de vaak tegengestelde geluiden die hij hoort in deze
ontmoetingen, is hij van mening dat je terughoudend moet zijn
om positie te kiezen. Hij is zich ervan bewust dat hem dat als
gast in dit land niet toekomt. Hij probeert ieder in zijn eigen traditie
en met zijn persoonlijke verhaal te begrijpen. Dat is een
uitdaging en het geeft hem tal van nieuwe inzichten. Daarnaast
is hij blij dat er in onze gemeenschap altijd mensen bereid zijn
om met hem na te denken over vragen die in hem opwellen naar
aanleiding van ontmoetingen met inwoners van israël. en is hij
een paar dagen vrij van zijn werk, dan zien we hem geregeld
erop uittrekken, soms samen met anderen, naar tel Aviv, Jeruzalem
of Jordanië. Je kunt aan raphael zien dat hij hier met veel
plezier is en dat hij met grote nieuwsgierigheid uitkijkt naar het
vele dat het verblijf in dit land en in ons dorp hem nog zal kunnen
bieden. moge het veel zijn, veel van het goede.
11

ties eNGelsmA
meestal komen mensen naar Nes Ammim om als vrijwilliger te
werken in ons dorp. Voor ties engelsma is Nes Ammim echter
ook gedurende 5 maanden zijn stageplaats. Deze 21-jarige jongeman
is vierdejaars student aan de Protestantse theologische
universiteit te Kampen. in Nes Ammim besteedt hij drie dagen
in de week aan zijn studieopdracht, de andere drie dagen is hij
onze vaatwasser. We stellen het zeer op prijs dat ties op onze
uitnodiging iets over zichzelf wil vertellen.
Wat is je studieopdracht en waar ben je mee bezig?
“Vanaf september van dit jaar ben ik bezig met een eenjarige
master Jodendom. Het is de bedoeling dat ik voor deze master
twee modules afrond in de tijd dat ik in Nes Ammim verblijf.
ik heb daar tijd voor, omdat ik in deeltijd werk, uitsluitend als
afwasser. De ene module die ik probeer af te ronden, gaat over
Galilea als centrum van joodse geleerdheid in de periode na de
Bar Kochba-opstand, de andere gaat over de joods-christelijke
dialoog. Beide modules passen denk ik goed bij mijn studieomgeving
in Nes Ammim.
Hoe ervaar je Nes Ammim als studieplaats?
misschien was Jeruzalem of Bethlehem een betere plaats geweest,
omdat daar meer lezingen zijn en er gewoon meer gebeurt
op het terrein van mijn studie dan in het landelijke Galilea.
toch ben ik buitengewoon tevreden, omdat hier de rust is
om te studeren en omdat er uitstekende studiefaciliteiten zijn.
Bovendien is hier genoeg te doen qua ontspanning en zijn er
ook nog eens lezingen over cultuur en religie in israël. Nes Ammim
is bij tijd en wijle een behoorlijk dynamische plaats. mijn
docent, Dineke Houtman, heeft een goede band met Nes Ammim
en wees mij op de mogelijkheid hier te gaan werken en
studeren. Zij regelde ook veel om dit mogelijk te maken.
lukt het om werk en studeren te combineren?
soms is het wel zwaar. Als ik drie dagen achter elkaar met de
vaatwasmachine heb gewerkt, heb ik vaak een dagje rust nodig
om weer fris aan de studie te kunnen gaan. om dit werk te doen,
12
ties aan de studie in de studieruimte in de HoPs
ties aan het werk met de afwasmachine
hoef je niet superfit te zijn, maar om te studeren wel. Aan de
andere kant werkt het motiverend dat iedereen hier hard werkt.
Het zou stom zijn om te gaan luilakken als verder iedereen zich
de hele dag in het zweet werkt. Het verplicht mij om in de studiezaal
ook aan het werk te gaan.
Hoe ervaar je Nes Ammim?
ik vind het een boeiende gemeenschap. Volgens mij zijn er dit
jaar uitsluitend leuke mensen in Nes Ammim, die allen een
voortreffelijke inzet en vindingrijkheid ten toon spreiden. Veel
mensen hier zijn gemotiveerd, willen veel ondernemen, zijn enthousiast
en leergierig. Dat spreekt me erg aan. Het is wel belangrijk
dat je er af en toe even uit gaat om niet alleen maar in Nes
Ammim te zijn. Het blijft natuurlijk een kleine gemeenschap. ik
denk dat er een goede mix is van werk, studie
en ontspanning. ik geniet erg van het wekelijkse
potje voetbal en de films die soms getoond
worden. ook het studieprogramma en de excursies
kan ik erg waarderen.
Zou je het andere studenten aanraden?
eigenlijk wel. ik volg een apart programma
gerelateerd aan mijn studieonderwerp jodendom,
maar er zijn vast ook andere constructies
mogelijk waarin Nes Ammim als een
studie/werkplaats kan dienen. De faciliteiten
zijn goed en ik denk dat het voor een student
sowieso goed is eens een tijdje ergens anders
te zijn, Nes Ammim is een uitstekende mogelijkheid
voor studenten theologie. Het geeft
een ander perspectief op veel zaken en levert
je ook kennis op over jezelf. misschien kan Nes
Ammim ook een stageplaats zijn voor studenten
die graag predikant willen worden.
isrAël- GeZiCHteN

GeZiCHteN iN Nes Ammim
Hieronder een overzicht van de mensen die in Nes Ammim verblijven en die vanaf september 2009 zijn aangekomen of werden
verwacht en van degenen die onlangs zijn vertrokken.. Voor de continuïteit van Nes Ammim is het belangrijk dat er mensen zijn
die langere tijd blijven. maar een kort verblijf, bv. van vutters, stagiairs of mensen die hun vakantie werkend in Nes Ammim doorbrengen,
wordt ook beslist gewaardeerd. Wij wensen allen, die begonnen zijn in Nes Ammim (wonen en werken) een verrijkend en
interessant verblijf in Nes Ammim en israël toe. Allen die weer thuis zijn bedanken wij hartelijk voor hun inzet en wij hopen dat zij
zich bij hun thuiskomst willen inzetten als ambassadeur voor Nes Ammim.
meNseN Die iN Nes Ammim WoNeN eN WerKeN
lANGVerBANDers, ZiJ WoNeN eN WerKeN lANGer DAN 1 JAAr iN Nes Ammim
NAmeN NAtioNAliteit WerKBrANCH AANKomst VertreK
Brigitte Bach CH tuin manager 14.08.2001 14.08.2010
Jennie van de lagemaat Nl Verschillende activiteiten 26.06.2008 25.06.2010
matty van der streek Nl Personnel manager 01-08-2008 01.09.2010
Annemarie van Andel Nl Pastor 18.02.2009 18.02.2012
Frans van der sar Nl Coördinator Dialoog project 18.02.2009 18.02.2012
Karlheinz Wittmer D tuin 08.06.2006 31.07.2011
Albert en Anneke Nl Financieel manager/Hotel 13.02.2008 12.02.2010
van der Woude
KortVerBANDers, ZiJ WoNeN eN WerKeN mAximAAl 1 JAAr iN Nes Ammim
NAmeN NAtioNAliteit WerKBrANCH VerBliJFsPerioDe VertreK
sven Bergmann D 1 jaar 30.06.2010
raphael errani D Verschillende activiteiten 1 jaar 15.07.2010
Kim stolze D ts 1 jaar 15.07.2010
Wenzel Kiehne D it 1 jaar 25.07.2010
Katharina von Kymmel D Hotel/receptie 1 jaar 29.07.2010
Christian schnick D Verschillende activiteiten/Hotel 1 jaar 05.08.2010
roman Barkow D Hotel/receptie 1 jaar 02.09.2010
ties engelsma Nl Hotel 5 maanden 01.09.2010
David Flagmeier D GH/receptie 1 jaar 03.09.2010
Frederic Hofmann D ts 1 jaar 03.09.2010
Katharina Kloss D Hotel/receptie 10 maanden 01.09.2010
Hans en roshwita Kowalewsky D Village manager/Hotel 1 jaar 02.09.2010
lucas Poetschke D Hotel/receptie 1 jaar 03.09.2010
AANGeKomeN iN Nes Ammim
NAmeN NAtioNAliteit WerKBrANCH VerBliJFsPerioDe AANKomst
ulrika simmler D Hotel 1 maand 15.10.2009
Pita Vos Nl tuin 1 maand 26.10.2009
sharon Brusse Nl Verschillende activiteiten 8 maanden 02.11.2009
Dinie van de Pol Nl Hotel 3 maanden 09.11.2009
Jakob Dahms D ts 6 maanden 13.11.2009
roelof Huisman Nl ts 1 maand 23.11.2009
Wessel Nijholt Nl Hotel 4 maanden 23.11.2009
Jolan van der laan Nl Hotel 1 jaar 01.12.2009
Pietro Braccu it Hotel 4,5 maand 09.12.2009
VertroKKeN uit Nes Ammim
NAmeN NAtioNAliteit WerKBrANCH VerBliJFsPerioDe VertreK
Florian Aumeier D Administratie 15 maanden 04.10.2009
roelof Huisman Nl ts 5 weken 11.10.2009
martin ricksand se Village 2 maanden 27.10.2009
Jaap Clifford Nl tuin 2 maanden 03.11.2009
ulrika simmler D Hotel 1 maand 12.11.2009
Arnold en renny Dost Nl Verschillende activiteiten/ Village 3 maanden 19.11.2009
Jan en sjoukje Posno Nl ts/ Hotel 3 maanden 19.11.2009
Pita Vos Nl tuin 1 maans 22.11.2009
Anne mertens D Hotel 3 maanden 26.11.2009
maya scharfstein D Village Centre 3 maanden 25.11.2009
Francis van de Poll Nl Hotel 3 maanden 10.12.2009
Christina schatz D Hotel 3 maanden 19.12.2009
Arie Visser Nl Hotel 4,5 maanden 24.12.2009
isrAël- GeZiCHteN
13

Groots JeuGDorKest eVeNemeNt iN Nes Ammim
raphael errani
langzaam vult de ruimte zich met mensen. op een klein voetenbankje
staat een man in rozekleurig overhemd, blauwe spijkerbroek
en zwartleren schoenen; hij probeert het overzicht
te bewaren. met energieke gebaren begeleidt hij het binnenkomen
en gaan zitten van de jonge
Duitsers en israëli’s. Zijn zachte “sstt”
verspreidt zich over de ruimte, wordt
door de binnenkomers ter harte genomen
en leidt na enige tijd eindelijk tot
stilte.
De enkele toon van een hobo doorsnijdt
deze stilte; kort daarop zetten
contrabassen en dan blazers in. Na
korte tijd ebt de klank weg en wordt
vervangen door de eerste viool die al
spoedig door 37 andere violen wordt
ondersteund. Het podium, met daarop
de man in rozekleurig overhemd, trilt:
de wanden van het gebouw beven
gedurende een moment, waarop de
klanken van de strijkers zich tot één
geheel verenigen. op dit eerste gezamenlijke
stemmen in het Heilige land
14
heeft ernst von marschall, dirigent van het Jeugd symfonieorkest
van tonhalle Dusseldorf, zeven jaar gewacht. in het jaar 2000
richtte hij een jeugdsymfonieorkest op met het doel christelijke,
joodse en moslim jongeren door muziek aan elkaar te verbinden.
„Al snel leerde ik echter dat de uitdaging niet in de drie
religies, maar in de drie culturen ligt,” vertelt Von marschall terugblikkend.
twee jaar na oprichting komt er bezoek: uri Chen,
dirigent van Kibboets Jeugdorkesten, reist met zijn orkest naar
Düsseldorf, om daar met de groep van Von marschall gemeenschappelijk
te repeteren en op te treden. Het doel, namelijk ooit
ook met een eigen orkest in het Heilige land te reizen en daar
op te treden, staat de Duitse dirigent dan al voor ogen.
„Baruch ata Adonai, Gezegend zijt Gij, Heer onze God“ spreekt
een violist van het Kibboets Jeugdorkest uit, terwijl hij in zijn
linkerhand het met kidoesjwijn gevulde glas vasthoudt. Het is
vrijdag en ook vandaag word de joodse traditie erev sjabbat in
Nes Ammim gevierd. Na de zegen over het brood helpen Annemarie
en Frans de vijf broden in kleine stukjes te verdelen; zo is
er uiteindelijk voldoende brood voor de meer dan 90 musici en
bijna 40 vrijwilligers. met de soep verdwijnt zo langzamerhand
na een lange oefendag de spanning van de musici en wordt
de stemming opgewekter en opener. Zulke lange oefendagen
zijn de musici van het jeugdsymfonieorkest echter gewend. De
groep, die bestaat uit 14-24-jarigen uit de omgeving van Düsseldorf,
ontmoet elkaar wekelijks voor een drie uur durende repetitie.
technisch beheersen de musici de stukken al tijdens de
repetitie; doel van het gemeenschappelijk oefenen is dus in de
eerste plaats het samenspel en daarmee het naar elkaar luisteren
te trainen. Daarvoor nemen enkele musici een rit van twee
uur op de koop toe.
De voorbereiding voor de orkestreis naar israël was duidelijk
omvangrijker dan de drie-urige repetities: drie dagen voor
de vlucht van Frankfurt naar tel Aviv troffen de leden van het
jeugdsymfonieorkest elkaar in essen om met dagelijks 8,5 uur
oefenen het muzikale programma voor de reis te verfijnen.
isrAël -oNtsPANNiNG

Het eerste vioolconcert van
Nicolo Paganini en ludwig
van Beethovens 5e symfonie
vormen het programma; als
toegift worden leory Andersons
“Plink, Plank, Plunk“ en
Johann strauß’ “im Krapfenwaldl“
gerepeteerd. Vanuit
essen begaf het orkest zich
vervolgens naar het vliegveld
in Frankfurt en vandaar door
naar het Heilige land.
op de eerste verdieping van
het hotel hoort men vioolmuziek
onderbroken door
het rammelen van de karren
met handdoeken, poetslappen
en reinigingsvloeistoffen
in allerhande kleuren.
Alle kamers van het hotel
zijn met musici bezet, er zijn
zelfs bedden bijgezet om van
tweepersoonskamers driepersoonskamers
te maken. tussen de bedden stapelen zich
de instrumentenkoffers op, verspreid op de vloer en op de
stoelen ligt bladmuziek, daarover hangen zwarte broeken en
lichte overhemden. Het schoonmaken van de kamers is voor
de vrijwilligers van Nes Ammim tijdens deze dagen niet altijd
gemakkelijk, maar wel door de muzikale begeleiding van oefenende
violisten heel aangenaam. Hun vrije tijd benutten de
jonge musici echter niet alleen voor oefenen. Het zwembad
is ‘s middags gevuld met cellisten, contrabassisten, fluitisten;
‘s avonds zitten de musici met de vrijwilligers rond het kampvuur.
er worden gezamenlijk vruchten uit de botanische tuin
van Nes Ammim geplukt en gegeten, vriendschappen gesloten.
‘s ochtends wordt weer geoefend. Het orkest bereidt zich voor
op het laatste concert in Galilea, dat voor deze avond in kibboets
isrAël -oNtsPANNiNG
De maaltijd verliep in opperbeste stemming
Het breken van de challe (het sjabbatsbrood) aan het begin van de sjabbat.
Kabri is gepland. Het is tegelijk de laatste gezamenlijke repetitie
in Nes Ammim. in de namiddag zijn ze vrij en gaan de musici
naar Nahariya om te ontspannen voor zij moeten optreden. Na
het avondeten worden de twee bussen van het orkest met de
instrumenten ingeladen en vele vrije zitplaatsen worden door
vrijwilligers uit Nes Ammim bezet, die zich voor de avond hebben
aangemeld. en met recht, want het concert in Kabri bezielde
en ontroerde het publiek.
De stemming in de bus op de terugweg naar Nes Ammim is uitgelaten
feestelijk. De volgende dag wacht een uitstapje naar het
meer van Galilea, daarna gaat het orkest voor de laatste concerten
naar Jeruzalem.
terug in Duitsland schrijft Von marschall: „Hier ontbreekt iets
wat we in israël hebben meegemaakt. De mensen zijn daar zo
anders, zo uitgelaten en open,
zo sterk in het beleven van een
menselijke gemeenschap, zo
authentiek in hun liefde voor
het leven - het leven is daar
existentiëler, men staat er niet
schouderophalend bij….“
en ook in Nes Ammim ontbreekt
het ons na het vertrek van het
symfonieorkest aan iets: het
geschenk de repetities in Nes
Ammim en de concerten in de
avond bij te wonen en de uitwisseling
met talrijke jongere, geinteresseerde
en getalenteerde
Duitse en israëlische musici.
15

BomeN eN PlANteN: De AmANDelBoom
Brigitte Bach
Wie kent hem niet, de prachtig bloeiende
amandelboom? Het is een van
de vroegst bloeiende bomen in israël
in de winter. Al vanaf februari kun je
de bomen aantreffen vol witte en roze
bloemen, in tuinen en parken, maar
ook in de vrije natuur. De amandelboom
is een voorbode van de lente
die warmte en nieuw leven brengt. De
boom is ontstaan in de regio rond de
middellandse Zee en haar bestaan is
terug te voeren tot het vroege bronzen
tijdperk (3000 – 2000 v.Chr.). De vrucht
van de boom, de amandel, is eigenlijk
geen noot. Deze behoort tot de familie
van peren, kersen en pruimen. Direct
na de bloeiperiode beginnen de
vruchten te groeien: groene, ovale capsules
met donzige haartjes. Ze zijn eetbaar
en smaken een beetje zurig, maar
fris. Vooral de Arabische bevolking in
israël vindt de jonge amandelen erg
lekker; net van de boom of geroosterd
en gezouten. Als de vruchten niet geplukt worden vormen ze een
harde schil, die de amandelpit beschermt. in augustus is de tijd
rijp om te oogsten. Vroeger werden de amandelen met de hand
geplukt en van de grond geraapt, maar tegenwoordig is er sprake
van grote velden met amandelbomen waar speciale plukmachines
tot vlak naast de bomen gereden worden. Ze schudden de bomen
aan de stam en de vruchten die dan vallen worden opgevangen
in een soort open paraplu. er zijn twee soorten amandelen:
de zoete en de bittere. De zoete amandelen worden, nadat ze gedroogd
zijn, verkocht met of zonder schil, waarna ze in stukjes gesneden
of gemalen worden. Het is ook mogelijk om amandelmelk
te kopen. Deze is erg gezond omdat ze geen cholesterol of lactose
16
bevat. Amandelolie wordt gebruikt in medicijnen tegen huidziekten
zoals psoriasis en eczeem. Het gaat ook ontstekingen tegen
en kan het immuunsysteem van het lichaam helpen versterken.
De voedingswaarde van amandelen is groot omdat er een hoog
gehalte aan vettige zuren, vitamine B en mineralen als calcium,
magnesium, fosfor en zink inzit. Wie dagelijks amandelen eet,
vergroot de kans op cholesterolverlaging. De bittere amandelen
bevatten 3 tot 5 procent amygdaline. Deze stof verandert tijdens
het gistingsproces in een zuur dat erg giftig is. De bittere amandel
wordt gebruikt als sterke smaak- of geurversterker in likeuren
(amaretto), parfums en cakes. Geschilde en gemalen amandelen
zijn naast suiker het belangrijkste ingrediënt voor marsepein. De
amandel wordt in de tenach verschillende
keren genoemd. Numeri 17 vertelt het verhaal
van de staf van Aäron die op wonderlijke wijze
ging bloeien om daarmee duidelijk te maken
dat God mozes en Aäron uitgekozen had om
het volk te leiden. in exodus 37, 17 – 22 wordt
beschreven hoe de menora in de tabernakel
eruit ziet: “de armen werden versierd met
amandelbloesem; op elk ervan werden drie
kelken aangebracht met een knop en bloemblaadjes…”
De amandelboom is al weer zo’n
prachtige boom die voorkomt in de natuur en
in de tuinen van Nes Ammim. ik kijk uit naar
het moment waarop hij gaat bloeien.
Brigitte Bach woont sinds 2001 in Nes Ammim
en draagt zorg voor de tuinen. Dit is haar 5e
artikel in een serie over planten en bomen in
israël
isrAël- BomeN eN PlANteN

Korte BeriCHteN
NieuWe VlAG
Annemarie van Andel
sinds kort staat voor de entree van het Guesthouse een nieuwe
vlag. op voorstel van de manager van het Guesthouse, Fanny, is hij
ontworpen naar een werkstuk van kinderen dat in het Huis van
Gebed en studie staat. “in ons Guesthouse willen we proberen
om onze gasten meer aan te bieden dan wat men in andere hotels
biedt. Dit is een plaats waar mensen uit verschillende culturen elkaar
ontmoeten: europese vrijwilligers, gasten uit israël en vele
andere landen en dialooggroepen,” aldus Fanny. Dit wordt mooi
uitgebeeld door de kring van kinderen uit de hele wereld en de
woorden die erbij staan: “if many little people in many little places
take many little steps the face of the world will be changed.”
soms gebeurt het: een gevoel van blijdschap bij het inkijken van
een nieuw boek. Dat gebeurde mij bij het boek: Wees heilig. Joden
en christenen luisteren samen naar leviticus 19. Het is verschenen
in de publicatiereeks van het Centrum voor israëlstudies (Cis), gelieerd
aan de Christelijke Hogeschool ede. Deze reeks wil de bezinning
rond israël in orthodox-protestantse kring stimuleren. een
goed initiatief dat mijnentwege niet beperkt moet blijven tot orthodox-protestantse
(reformatorische) kring. ook middenorthodoxe
en wat vrijzinniger lieden (om de oude indeling nog maar eens te
gebruiken) kunnen hier veel uit leren. Het boek verscheen een paar
weken vóór israëlzondag; de zondag dat een aantal kerken zich
bezint op de relatie met het volk israël. onopgeefbaar verbonden
met het volk israël - zegt de kerkorde van de PKN. met betrekking
tot de Bijbel betekent dat: de christelijke gemeente mag met israël
mee-luisteren, maar Gods woorden niet annexeren; aldus drs.
m. van Campen in zijn bijdrage (blz 158). De redacteuren van dit
boek hebben het samen luisteren gestalte proberen te geven door
een aantal mensen uit Joodse en uit reformatorisch-christelijke
kring te vragen om te luisteren naar leviticus 19. Deze werkwijze
heeft geleid tot een goed leesbaar geheel. op 30 september vond te
ede een symposium over dit boek plaats. De eerste spreker was dr.
marcus van loopik. Hij heeft een prachtige bijdrage aan het boek geleverd.
in zijn artikel maakt hij heel duidelijk dat allerlei christelijke
liturGisCH BloemstuK
op 7 november 2009 maakte sjoukje Posno, Vutter in Nes Ammim,
een mooi liturgisch arrangement naar aanleiding van het
Bijbelgedeelte over de gastvriendschap van Abraham, Genesis
18. Het arrangement is een kleurrijke en aantrekkelijke samenstelling
van tal van groenten uit de keuken van Nes Ammim.
BoeKreCeNsie : JoDeN eN CHristeNeN iN GesPreK
Piet Warners
NeDerlAND – BoeKreCeNsie
vooroordelen over werkgerechtigheid, blinde gehoorzaamheid, uiterlijke
godsdienst of hoe je het ook verder noemen wilt, geen kenmerken
zijn van de Joodse beleving. tijdens het symposium ging hij
hoofdstuk na hoofdstuk door en stelde zijn vragen. Het is te hopen
dat van zijn inleiding een uitvoerig verslag komt, want zijn open en
vragende houding kan een betekenisvolle en diepgaande bijdrage
leveren aan het gesprek tussen synagoge en kerk. De tweede inleider
op het symposium was dr. Arjan Plaisier, scriba van de PKN. Hij
begon met te stellen dat het maar eens afgelopen moet zijn met het
aanbieden van verontschuldigingen voor wat er in het verleden gebeurd
is. Daarna hield hij een betoog, dat meer en meer een preek
werd, over wat hij onder heiliging verstaat. Niet verhelderend, niet
open naar de Joodse kant. mijn buurvrouw - mederedacteur van
ons magazine tietia lijzenga - merkte op: ik geloof dat hij het punt
waar het hier om gaat gemist heeft; hij moet nog veel leren. Je vraagt
je af: is dit maatgevend voor de PKN? We werden er niet vrolijker
van. Na de pauze kon het gesprek verbreed worden. Daarbij viel het
verschil tussen Van loopik en Plaisier weer duidelijk op. Heel duidelijk
bleek wat op blz. 164 van het boek gezegd wordt: het is in het
Joodse denkkader eenvoudig irrelevant als iemand zijn waarheid
als dé waarheid zou willen opleggen. Dat mogen we ons voor gezegd
houden, immers binnen de kerk is dat bepaald geen gemeengoed.
Wat het boek verder betreft: leviticus lijkt voor de kerk een gesloten
17

oek. er wordt zelden uit gepreekt. en zonder toelichting is het lastig
te lezen. Voor israël is het echter een heel belangrijk gedeelte uit
het middelste boek van de tora. Dat boek dat veel gaat over de offers
die gebracht moeten worden in het heiligdom. maar de tempel
bestaat niet meer. Wat moeten we dan met die offers? is het geen
achterhaalde zaak? in verschillende bijdragen wordt daar zeer verhelderend
op ingegaan. ook wordt duidelijk dat het onderhavige
hoofdstuk te vergelijken valt met de tien Woorden uit exodus 20. in
leviticus 19 vinden we een meer psychologische benadering - van
de mens naar de eeuwige, terwijl exodus 20 meer een theologische
benadering is: van God naar de mens. Het gaat over de levensheiliging.
over verschillende aspecten wordt steeds een Joodse en een
christelijke bijdrage geleverd. uiteraard zijn die bijdragen verschillend
van kaliber. Het valt bij voorbeeld op dat de Joodse bijdragen
wat meer intuïtief zijn en in volkomen eenheid met de commentaren
(blz. 166); dat wil zeggen: het hele leerproces vanaf talmoedische
tijden tot heden speelt mee in het horen en uitleggen van de
teksten. De christelijke medewerkers zijn wat rationeler te werk
gegaan. uiteraard vanuit de gedachte dat we terug moeten naar de
bron, sola scriptura - alleen de schrift. Daarbij speelt de huidige Bijbelwetenschap
een rol. een belangrijk punt van onderscheid wordt
beschreven in de bijdrage van ds. C.J. van den Boogert (Christelijk
Gereformeerd – heeft een aantal jaren in Jeruzalem gewerkt): in
de Joodse traditie wordt de levensheiliging geplaatst in het kader
van de voltooiing van de schepping waarin de mens is geroepen
als partner van God mee te werken, terwijl in de christelijke traditie
het accent verschuift naar de verlossing van de schepping, waar de
mens niet aan kán bijdragen (blz. 110, 111). toch blijkt bij nader toezien
dat verschil niet zo groot te zijn als het lijkt. Hoe genuanceerd
binnen de Joodse gemeenschap gedacht wordt over de staat en
het land wordt duidelijk in het artikel van Kees Jan rodenburg uit
Jeruzalem. Hij stelt dat het moderne zionisme van oorsprong een
seculiere beweging is. tijdens het symposium maakte Van loopik
tWeeDAAGse KerK & isrAël CoNFereNtie:
“De WAArDe VAN Het VerHAAl”
op 16 februari en 17 februari 2010 houden de provinciale werkgroep
Kerk & israël Noord-Brabant en limburg (Nl) met de contactgroep
voor joods-christelijke betrekkingen te Antwerpen een conferentie
met als thema “De waarde van het verhaal?” Bijdragen over
de vraag ‘Hoe verstaan wij de schriften?’ worden geleverd door o.a.
dr. Jan P. Fokkelman, drs. Alex van Heusden en dr. Ad van Nieuwpoort.
Binnen de christelijke traditie lijken de evangelische beweging,
de orthodoxe stromingen en deelnemers van leerhuizen van
Kerk & israël verschillend om te gaan met dezelfde teksten. staan
Thema: ‘Gerechtigheid, vrede en vreugde’ (romeinen 14: 17)
Reisleiders: dr. simon schoon, lange tijd werkzaam geweest
in Nes Ammim, israël en meta Floor, werkzaam namens Kerk in
Actie voor sabeel, organisatie voor Palestijnse bevrijdingstheologie
in Jeruzalem.
duidelijk dat die benadering toch niet geheel juist is. in het laatste
hoofdstuk van het boek wordt een aantal zaken nog eens op een rijtje
gezet door de redacteuren. De verschillen blijken duidelijk. soms
heb je toch weer even het gevoel: de christenen begrijpen er toch
iets meer van dan de Joden. Neem bijvoorbeeld de laatste bladzijde
waar de vraag gesteld wordt: neemt de Joodse correlatieleer (de
mens als partner van God in de voltooiing van de schepping*) de
door de zonde onherstelbare breuk met God wel ernstig? De laatste
regel van het boek: De onopgeefbare verbondenheid met israël
stelt ons voortdurend voor de vraag of we met die roeping (Wees
heilig) ernst maken en zo het volk van Gods eerste liefde, onze oudste
broeder in het verbond, tot jaloersheid brengen. Zo’n zin roept
toch de gedachte op dat uiteindelijk israël op het spoor van de kerk
moet komen... Dat neemt niet weg dat ik alleen maar kan zeggen:
een boek als dit verdient een brede lezerskring. Wellicht dat door
het lezen van de verschillende bijdragen de schroom, of de onwil
(leviticus? Achterhaald), of de onmacht om over dit hoofdstuk (en
daarmee over heel leviticus!) na te denken wordt weggenomen.
Het staat midden in de actualiteit. Voor gesprekskringen kan het ook
een heel goede leidraad bieden.
drs. M.C.Mulder en dr. A. Noordegraaf (red.): Wees heilig - Joden
en christenen luisteren naar Leviticus 19; 178 blz. Boekencentrum
Zoetermeer 2009
ISBN 978 90 239 2393 0
*) Tijdens de pauze had ik daar een gesprekje over met Van
Loopik. Daarin zei hij dat je over het partnerschap van de mens
in de voltooiing niet te overdreven moet denken. Hij vergeleek
het met een vader die de tuin gaat omspitten en zijn zoontje een
schepje in handen geeft. Hij begint niet eerder dan dat zoonlief
zijn schepje in de grond heeft gestoken! Inmiddels is de tekst van
de lezingen tijdens het symposium bij het CIS op de site gezet. Het
adres is: www.centrumvoorisraelstudies.nl
de dogma’s van de kerk ons in de weg om de Bijbel, in zijn diversiteit,
te laten spreken? We nodigen alle geledingen uit om pittig met
elkaar in debat te gaan. Plaats: theologisch en Pastoraal Centrum te
Antwerpen, adres: Groenenborgerlaan 149, 2020 Antwerpen-Wilrijk.
Aanmelding: door storting, voor 15 januari 2010, van 100 euro
op rekeningnummer 63.58.03.194 t.n.v. werkgroep Kerk & israël te
Geldrop, onder vermelding van conferentie Antwerpen. Voor meer
informatie: ds. Derk F. Blom, voorzitter werkgroep Kerk & israël
Noord-Brabant en limburg, tel. 0117-451073.
stuDiereis NAAr isrAël eN De PAlestiJNse GeBieDeN
VAN 8 – 18 APril 2010
Prijs: (voorlopig) 1345 euro (toeslag eenpersoonskamer: 225 euro)
Doelgroep: Kerkelijk kader en andere belangstellenden
Bedoeling: Behalve een enerverende belevenis is het tevens
de bedoeling van deze reis dat wij onze ervaringen delen in eigen
omgeving en kerkelijk verband.
18 NeDerlAND – AGeNDA

Betaling: bij aanmelding 400 euro. restbedrag moet betaald
zijn vóór 20 februari 2010.
Voorbereidingsmiddag, met meta Floor en simon schoon
waarschijnlijk op zaterdagmiddag 20 februari 2010. Deelname
AANKoNDiGiNG Nes Ammim DAG iN isrAel
op 1 maart 2010 wordt een oude traditie hernieuwd: Nes Ammim
dag. Dag waarop herdacht en gevierd wordt dat in 1963 de
eerste bewoners zich vestigden in een kleine bus op een kale
heuvel in de vlakte van Aser. De laatste jaren werd het niet meer
zo gevierd, maar nu willen we er toch weer mee beginnen. Veel
mensen in deze streek weten van het bestaan van Nes Ammim,
maar weten vaak niet meer zo goed wat er gebeurt. Dus je krijgt
nog wel eens de vraag: Kweken jullie nog steeds rozen? tijd dus
om een wat meer actueel beeld te presenteren en om mensen
weer eens uit te nodigen en de relaties met Nes Ammim te versterken,
en tijd om oude relaties te herstellen en om nieuwe te
FiNANCiëN – VerANtWoorDiNG – AKtie
in magazine 3/2009 werd uw bijdrage gevraagd voor ons dialoog
project in al zijn diversiteiten. tot op heden is daar in totaal € 14.500
voor ontvangen.Voor de actie volunteers van magazine 2/2009 zijn
nog enige bedragen nagekomen zodat daar nu € 14.000 voor ontvangen
is. Daarnaast hebben we in de afgelopen drie maanden
enkele bijzondere donaties ontvangen: €. 1.000 voor algemene
doeleinden, zonder omschrijving, voor de geluidsinstallatie van
het huis van gebed en studie ontvingen we een gift van € 1.000 en
tenslotte ontvingen we een gift van € 200 voor het starten van het
opknappen van het Gravemeyerplein. Wij danken iedereen heel
hartelijk voor alle grote en kleine ontvangsten van de laatste drie
maanden, september, oktober en november 2009. De acceptgiro
bij dit 4e magazine van 2009 is bestemd voor Nes Ammim Nederland
zelf; De slogan op de acceptgiro is: “Nes Ammim gelooft in
haar toekomst”. Nes Ammim gelooft dat zij op de goede weg is, zie
daarvoor het artikel van ons bestuurslid Henk van der Veen over
het lDP project, zie ook het artikel van Albert van der Woude over
de 4 sterren in ons guesthouse; naast de ideële kant probeert Nes
Ammim ook om geleidelijk aan meer duurzaam te worden. ook wil
GiFteN
u kunt het werk van Nes Ammim steunen door een gift over te maken
op rekeningnr. 55556 ten name van stichting Nes Ammim Nederland
te Apeldoorn. een gift aan Nes Ammim is aftrekbaar voor
de inkomstenbelasting. Voorwaarde is wel dat het totale bedrag van
al uw giften minimaal 1% en maximaal 10% van het onzuivere inkomen
bedraagt. tevens dient het totale bedrag van al uw giften ten
minste 60 euro te zijn. Het is ook mogelijk Nes Ammim bij testament
te begunstigen met een legaat. Nes Ammim is door de fiscus namelijk
erkend als ‘instelling van algemeen nut’. Bij een notaris kunt u
een testament laten opmaken waarin u een vast bedrag, een legaat
of een gedeelte van uw vermogen nalaat. Hierbij is het van belang
NeDerlAND – FiNANCiële AKtie
is op eigen risico. reisleiders kunnen niet aansprakelijk worden
gesteld. De deelnemers worden geacht zelf een reis- en/of
annuleringsverzekering af te sluiten. Aanmelding bij simon
schoon: email: s.schoon@hetnet.nl vóór 18 februari 2010
vinden. De eerste maart is de tweede dag van Purim. De scholen
zullen dus nog dicht zijn. We hopen daarom ook leuke dingen
voor kinderen en jongeren te kunnen organiseren, zoals een
gemengd kindercircus, demonstraties van gemengde sportverenigingen.
en ’s avonds natuurlijk ook wat lekker eten, verzorgd
door het Guesthouse. Voor goede ideeën van Nes Ammimers
van vroegere jaargangen houden we ons zeer aanbevolen en
ook voor suggesties van namen van oude israëlische relaties
van Nes Ammim van vroeger, die het wellicht leuk zouden kunnen
vinden om hiervoor uitgenodigd te worden. Dan graag een
berichtje naar: fransvandersar@gmail.com
Nes Ammim Nederland graag dat er weer families in Nes Ammim
komen werken. Dit kan alleen maar positief zijn voor de toekomst.
Voor dit alles moeten wel onkosten gemaakt worden. Adverteren
om de juiste mensen te zoeken, die minimaal 2 jaar in Nes Ammim
willen wonen en werken, kost ook geld. met al deze zaken denkt
Nes Ammim Nederland, samen met Nes Ammim Duitsland, op de
goede weg te zijn om Nes Ammim israël én ideologisch sterk en betrokken
én ook duurzamer te maken; dat de sterren stralen komt
ook, omdat Nes Ammim gelooft in haar toekomst. Graag vragen wij
uw bijdrage voor dit doel. Niets gaat echter voor niets, zoals u weet;
ook al wordt er veel door de mensen zelf gedaan, zonder geld kan
dit streven niet. Wij hopen dat u voor deze actie opnieuw gul wilt
geven. ook andere giften kunnen worden overgemaakt op rekeningnr.
55556 t.n.v. Nes Ammim Nederland in Apeldoorn o.v.v. het
doel waarvoor u wilt geven.
De penningmeester, Peter Hoffer
te weten dat Nes Ammim zich bij het besteden van de nagelaten
middelen nauwgezet houdt aan richtlijnen die de erflaters hiervoor
hebben aangegeven. indien u Nes Ammim voor langere tijd
wilt steunen met een jaarlijks vast bedrag, dan is een schenking via
een notariële akte wellicht een mogelijkheid. Dit heeft als voordeel
dat deze schenking volledig aftrekbaar is voor de inkomstenbelasting.
De fiscale drempel, zoals bij giften, is hierop niet van toepassing.
De voorwaarde die de belastingdienst stelt is dat de jaarlijkse
schenking gedurende minimaal vijf jaar moet worden gedaan.
Nes Ammim heeft een ANBi status, dat betekent dat uw gift aftrekbaar
is van de belastingen.
19

WERKEN IN ISRAËL, JUIST NU!
WERKEN
IN
ISRAËL,
JUIST
NU!
Nes Ammim nodigt in het bijzonder technische vakmensen,
Nes
Nes
waaronder Ammim
Ammim
nodigt
nodigt
elektriciens in
in
het
het
bijzonder
bijzonder
uit om te technische
technische
solliciteren, vakmensen,
vakmensen,
Nes Ammim nodigt in het bijzonder technische vakmensen,
want in
waaronder
waaronder
Nes Ammim elektriciens
elektriciens
waaronder elektriciens is hier een uit
uit
uit om
om
om grote te
te
te solliciteren,
solliciteren,
solliciteren, vraag naar!!!!!! want
want
want in
in
in
Nes
Nes
Nes Ammim
Ammim
Ammim is
is
is hier
hier
hier een
een
een grote
grote
grote vraag
vraag
vraag naar!!!!!!
naar!!!!!!
naar!!!!!!
Nes Ammim is verder op zoek naar:
Nes Ammim is verder op zoek naar:
- Nes Ammim Enthousiaste is verder jongeren, op zoek naar:
Nes
schoolverlaters en
- Ammim Enthousiaste is verder jongeren, op zoek naar: schoolverlaters en
- Stagiaires, Enthousiaste die jongeren, de handen schoolverlaters uit de mouwen en
- Enthousiaste
willen
Stagiaires, die jongeren, de handen schoolverlaters uit de mouwen en willen
steken Stagiaires, gedurende die de handen minimaal uit 1 de jaar. mouwen willen
Stagiaires, steken gedurende die de handen minimaal uit 1 de jaar. mouwen willen
- Jonge steken gezinnen gedurende die minimaal graag 2 jaar 1 jaar. in Nes Ammim
- steken Jonge gezinnen gedurende die minimaal graag 2 jaar 1 jaar. in Nes Ammim
- willen Jonge wonen gezinnen en die werken. graag 2 jaar in Nes Ammim
- Jonge willen wonen gezinnen en die werken. graag 2 jaar in Nes Ammim
- Vutters, willen wonen die voor en een werken.
willen wonen en werken.
periode van 3 maanden aan
- Vutters, die voor een periode van 3 maanden aan
- Vutters,
Vutters,
de slag willen die
die voor
voor
gaan. een
een periode
periode van
van 3 maanden
maanden aan
de slag willen gaan.
aan
Meer
de
de slag
slag informatie?
willen
willen gaan.
gaan.
Meer informatie?
Voor Meer
Meer informatie informatie?
informatie? over werken op Nes Ammim
Meer Voor informatie informatie? over werken op Nes Ammim
kan Voor
Voor contact informatie
informatie worden over
over opgenomen werken
werken
op
op
Nes
Nes met:
Voor informatie over werken op Nes Ammim
Ammim
kan contact worden opgenomen met: Ammim
Stichting kan
kan
contact
contact Nes worden
worden Ammim
kan contact worden opgenomen
opgenomen
opgenomen met:
met:
Stichting Nes Ammim
met:
Looiersdreef Stichting
Stichting
Nes
Nes 805
Stichting Nes Ammim
Ammim
Looiersdreef 805 Ammim
7328 Looiersdreef
Looiersdreef HZ Apeldoorn
Looiersdreef 805
805
7328 HZ Apeldoorn 805
tel. 7328
7328 055 HZ
HZ - Apeldoorn
Apeldoorn
53 49 339
7328 tel. 055 HZ - Apeldoorn
53 49 339
E-mail: tel.
tel.
055
055 post@nesammim.nl
tel. 055 - 53
53
53 49
49
49 339
339
E-mail: post@nesammim.nl
339
E-mail:
E-mail:
E-mail: post@nesammim.nl
post@nesammim.nl
post@nesammim.nl
Website: www.nesammim.nl
Website:
Website:
www.nesammim.nl
www.nesammim.nl