Den Haag Nieuw Centraal: de nieuwe entree van de stad Van ...
Den Haag Nieuw Centraal: de nieuwe entree van de stad Van ...
Den Haag Nieuw Centraal: de nieuwe entree van de stad Van ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Nr 3 - September 2008<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>: <strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> <strong>entree</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong><br />
<strong>Van</strong> treinstation naar werelds station<br />
New Babylon: wonen op hoog niveau<br />
M A G A Z I N E
Inhoud MAGAZINE <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> Nr 3<br />
8 Wie wil er niet hartje <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> wonen met uitzicht<br />
op zee? Logisch dat <strong>de</strong> belangstelling voor <strong>de</strong> 335<br />
appartementen in <strong>de</strong> twee torens <strong>van</strong> New Babylon<br />
groot is. “Hier gaan mensen wonen die altijd op zoek<br />
zijn naar kwaliteit.”<br />
16 Hoezo snel <strong>van</strong> A naar B? Een station is meer<br />
dan een overstapplek, vindt directeur Piet Geurts <strong>van</strong><br />
NS Poort. De komen<strong>de</strong> jaren on<strong>de</strong>rgaan vijf stations een<br />
metamorfose tot een werelds station, die klaar zijn voor<br />
<strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> hogesnelheidslijn (HSL). <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> is<br />
er één <strong>van</strong>.<br />
pagina 2 | nr. 3 | september 2008<br />
4 Het station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> gaat <strong>de</strong> komen<strong>de</strong><br />
jaren volledig veran<strong>de</strong>ren. Er komt een transparante<br />
openbaar vervoerterminal, waar treinen, bussen, trams,<br />
Rand<strong>stad</strong>Rail en taxi’s in één oogopslag zijn te vin<strong>de</strong>n.<br />
Maar ook het gebied rond het station gaat stevig op <strong>de</strong><br />
schop. Wat staat er allemaal te gebeuren?<br />
12 Station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> on<strong>de</strong>rgaat op dit<br />
moment een gedaanteveran<strong>de</strong>ring die zijn weerga niet<br />
kent. Dat is niet voor het eerst. Een terugblik op 138<br />
jaar stationshistorie aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> <strong>de</strong> belangrijkste<br />
mijlpalen.<br />
15 De <strong>Haag</strong>se <strong>stad</strong>sdichter Harry Zevenbergen over<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>.<br />
23 Werken op een ‘postzegel’ en dan nóg erin slagen<br />
om logistiek lastige projecten tot een goed ein<strong>de</strong><br />
te brengen. <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> heeft tal <strong>van</strong><br />
lastige logistieke klussen achter <strong>de</strong> rug en nog voor<br />
<strong>de</strong> boeg. De lastige klussen op een rijtje.<br />
20 De komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> hogesnelheidslijn (HSL) biedt veel<br />
kansen voor <strong>de</strong> omliggen<strong>de</strong> stations en hun omgeving.<br />
Bijvoorbeeld omdat bedrijven zich er willen vestigen<br />
<strong>van</strong>wege <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> bereikbaarheid. Door te zorgen voor<br />
mooie openbaar vervoerterminals krijgen <strong>de</strong>ze locaties<br />
een betere kwaliteit. Ziehier, <strong>de</strong> gedachte achter <strong>de</strong> zes<br />
Grote Stationsprojecten.<br />
Colofon<br />
Redactie<br />
Communicatie DSO en DSB Gemeente <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Druk<br />
Drukkerij <strong>Van</strong> Deventer bv<br />
Tekst<br />
Maters en Hermsen Journalistiek, Lei<strong>de</strong>n<br />
Vormgeving, fotografie en productie<br />
cimon bv<br />
Dit magazine is een gezamenlijke uitgave <strong>van</strong><br />
on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> partijen:<br />
Het project <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> wordt me<strong>de</strong><br />
mogelijk gemaakt met subsidie <strong>van</strong>:<br />
Aan <strong>de</strong> tekst of afbeeldingen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze uitgave kunnen<br />
geen rechten wor<strong>de</strong>n ontleend.<br />
pagina 3 | nr. 3 | september 2008
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>:<br />
<strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> <strong>entree</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong><br />
pagina 4 | nr. 3 | september 2008 pagina 5 | nr. 3 | september 2008
“Als <strong>de</strong> reiziger op <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
aankomt, moet hij of zij het gevoel hebben<br />
een metropool binnen te stappen.”<br />
Het station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> gaat <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> jaren<br />
volledig veran<strong>de</strong>ren. Er komt een transparante openbaar<br />
vervoerterminal, waar treinen, bussen, trams, Rand<strong>stad</strong>Rail<br />
en taxi’s in een oogopslag zijn te vin<strong>de</strong>n. Maar ook het<br />
gebied rond het station gaat stevig op <strong>de</strong> schop. Wat staat er<br />
allemaal te gebeuren?<br />
Een lichte en indrukwekken<strong>de</strong> terminal is het eerste dat<br />
je ziet als je <strong>de</strong> trein uitstapt. Het is gezellig druk bij <strong>de</strong><br />
diverse winkels in <strong>de</strong> stationshal. <strong>Van</strong> koffie tot kant en klare<br />
maaltij<strong>de</strong>n, <strong>van</strong> een manicure tot een gestoomd pak, alles<br />
kun je er krijgen. Je loopt via <strong>de</strong> uitgang aan <strong>de</strong> voorkant<br />
het Koningin Julianaplein op. Het plein is omringd door een<br />
hoog gebouw, maar door <strong>de</strong> poorten in het gebouw is het<br />
plein niet afgesloten. Je kunt het groen <strong>van</strong> het Malieveld zo<br />
zien liggen. Rechts <strong>van</strong> je is New Babylon: een prachtig nieuw<br />
complex dat is geïntegreerd met het ou<strong>de</strong> karakteristieke<br />
Babylon. De twee hoge woontorens springen het meest in<br />
het oog. Hier gaat het leven 24 uur per dag door: mensen<br />
komen en gaan, diverse winkels en uitgaansgelegenhe<strong>de</strong>n<br />
trekken hun klanten. In <strong>de</strong> hoek tussen New Babylon en het<br />
station ligt het Anna <strong>van</strong> Buerenplein, een levendig plein<br />
waar genoeg te zien is om eens rustig neer te strijken op<br />
één <strong>van</strong> <strong>de</strong> vele terrasjes. Aan het plein liggen naast <strong>de</strong> inen<br />
uitgangen <strong>van</strong> het station en New Babylon ook die <strong>van</strong><br />
het Nationaal Archief, het<br />
Letterkundig Museum en<br />
<strong>de</strong> Koninklijk Bibliotheek.<br />
Te mooi om waar te zijn?<br />
In 2012 is dit realiteit.<br />
Peter Stuyvesantgevoel<br />
De verbouwing <strong>van</strong><br />
het huidige station tot<br />
een mo<strong>de</strong>rne openbaar<br />
vervoerterminal is <strong>de</strong> kern<br />
<strong>van</strong> het project <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
<strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>. Het station<br />
is hard aan een metamorfose toe, vindt ook wethou<strong>de</strong>r<br />
Marnix Nor<strong>de</strong>r (Bouwen en Wonen). “Er komen nu ook al<br />
diverse soorten vervoer samen op het <strong>Centraal</strong> Station.<br />
Je hebt fietsen, auto’s, taxi’s, bussen, trams, Rand<strong>stad</strong>rail<br />
en treinen. Er lan<strong>de</strong>n hier nog net geen vliegtuigen. Het is<br />
echt een overstapmachine, een vervoersknooppunt. Je kunt<br />
<strong>van</strong> elk transportmid<strong>de</strong>l op elk transportmid<strong>de</strong>l stappen.<br />
Maar <strong>de</strong> beleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> aansluiting is nog te slecht.<br />
Als je niet achterom kijkt, dan weet je niet waar <strong>de</strong> tram<br />
precies aankomt. Dat gaan we in <strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> terminal<br />
verbeteren: <strong>de</strong> reiziger moet meteen kunnen zien wat<br />
waar<strong>van</strong>daan vertrekt. De verbetering <strong>van</strong> het station<br />
als reisterminal is dus een belangrijk element.”<br />
De ste<strong>de</strong>nbouwkundige uitstraling is ook een belangrijk<br />
facet <strong>van</strong> het <strong>nieuwe</strong> station. Nor<strong>de</strong>r: “Als <strong>de</strong> reiziger op<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> aankomt, moet hij of zij het gevoel<br />
hebben een metropool binnen te stappen. Dat is het Peter<br />
Stuyvesantgevoel. Je hebt dat bijvoorbeeld ook als je op<br />
Schiphol aankomt: het gevoel dat je <strong>de</strong>el uitmaakt <strong>van</strong> een<br />
grotere wereld. Een soort trots en eigenheid. Dat gevoel<br />
willen we met <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> ook creëren.”<br />
Stationsmachine<br />
Daarnaast wordt <strong>de</strong> aansluiting <strong>van</strong> het station op <strong>de</strong> directe<br />
omgeving sterk verbeterd. De reiziger, die op het station <strong>de</strong><br />
trein, tram of bus uitstapt, vindt alles wat hij nodig heeft in<br />
<strong>de</strong> directe omgeving. “Het gebied rond het station is nu<br />
nog rommelig”, zegt Nor<strong>de</strong>r. “Dat heeft alles te maken<br />
met het feit dat er in het verle<strong>de</strong>n een aantal grote<br />
ontwikkelingen is geweest, die niet zijn aangesloten op<br />
het station. Daarnaast had het station een an<strong>de</strong>r probleem:<br />
er was een hele lelijke achterkant, het Anna <strong>van</strong> Buerenplein.<br />
Dit gebied had een waar<strong>de</strong>loze uitstraling. Dat wordt straks<br />
een <strong>nieuwe</strong> voorkant. Het station heeft straks vier kanten<br />
met een veelheid <strong>van</strong> functies eromheen: winkels, musea,<br />
noem maar op. Het wordt een heel aantrekkelijk gebied waar<br />
het station mid<strong>de</strong>nin staat.” Grootste zorg over <strong>de</strong> uitvoering<br />
<strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> is niet <strong>de</strong> strakke planning,<br />
vertelt Nor<strong>de</strong>r. “Het station moet blijven functioneren voor<br />
<strong>de</strong> reizigers, maar bijvoorbeeld ook voor <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnemers op<br />
het station. Dat is het meest belangrijk. De stationsmachine<br />
moet gewoon door blijven draaien.”<br />
3 <strong>Nieuw</strong>bouw Koningin Julianaplein<br />
1 Openbaar vervoerterminal<br />
6 Overbouwing busplatform<br />
De zes <strong>de</strong>elprojecten <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
<strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong><br />
4 New Babylon<br />
5 Anna <strong>van</strong> Buerenplein<br />
1 De bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> openbaar vervoerterminal.<br />
De stationshal <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> wordt<br />
<strong>de</strong> komen<strong>de</strong> jaren verbouwd tot een mo<strong>de</strong>rne<br />
openbaar vervoerterminal. De verbouwing <strong>van</strong> het<br />
tramplatform, <strong>de</strong> eerste fase <strong>van</strong> dit <strong>de</strong>elproject,<br />
is inmid<strong>de</strong>ls gerealiseerd. De <strong>nieuwe</strong> terminal is<br />
fase twee. Binnenkort start <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> een<br />
tij<strong>de</strong>lijk station, dat wordt gebruikt zo lang <strong>de</strong><br />
<strong>nieuwe</strong> terminal nog niet klaar is. In 2011 moet<br />
<strong>de</strong> OV-terminal <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> klaar zijn<br />
voor gebruik.<br />
2 De Erasmuslijn, <strong>de</strong> Rand<strong>stad</strong>Rail verbinding tussen<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> en Rotterdam, komt nu aan<br />
op spoor 11 en 12. Dit is een tij<strong>de</strong>lijke oplossing.<br />
Er wordt gewerkt aan een nieuw perron voor<br />
<strong>de</strong>ze verbinding, het <strong>Haag</strong>s Startstation<br />
Erasmuslijn (HSE). <strong>Van</strong>af 2011 moet <strong>de</strong><br />
Erasmuslijn <strong>van</strong> het <strong>nieuwe</strong> perron gebruikmaken.<br />
3 Op het Koningin Julianaplein voor het<br />
station komt een nieuw gebouw. Hierin is<br />
ruimte voor kantoren, appartementen, winkels<br />
en een on<strong>de</strong>rgrondse parkeergarage.<br />
4 Babylon wordt New Babylon. Het ou<strong>de</strong><br />
Babylon on<strong>de</strong>rgaat <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> jaren een<br />
spectaculaire gedaanteverwisseling en krijgt<br />
er twee woontorens (respectievelijk 100 en<br />
140 meter hoog) bij. In <strong>de</strong> eerste bouwfase<br />
wordt er gewerkt aan <strong>de</strong> toren op <strong>de</strong> hoek<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> Bezui<strong>de</strong>nhoutseweg en <strong>de</strong> Prinses<br />
Irenestraat en aan <strong>de</strong> kantoorvleugel aan<br />
<strong>de</strong> Bezui<strong>de</strong>nhoutseweg.<br />
5 On<strong>de</strong>r het Anna <strong>van</strong> Buerenplein is een<br />
parkeergarage met ruimte voor zo’n duizend<br />
auto’s in aanbouw. Deze garage is bijna klaar.<br />
Op <strong>de</strong> garage komt een <strong>stad</strong>splein, dat <strong>de</strong><br />
verbinding vormt tussen het station en <strong>de</strong><br />
omringen<strong>de</strong> ministeries en culturele instellingen.<br />
Op het plein komt bovendien het Anna <strong>van</strong><br />
Buerengebouw, dat in 2011 klaar moet zijn.<br />
6 Boven het busplatform <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
wordt ook gebouwd, hier komt hoogbouw<br />
met kantoorruimte. On<strong>de</strong>r dit kantoorgebouw<br />
blijven <strong>de</strong> bussen, auto’s en taxi’s rechtstreeks<br />
toegang hou<strong>de</strong>n tot het busplatform en <strong>de</strong><br />
ingang <strong>van</strong> het station. De bebouwing <strong>van</strong><br />
het busplatform start als <strong>de</strong> overige<br />
<strong>de</strong>elplannen al klaar of in uitvoering zijn.<br />
Volgens <strong>de</strong> plannen is dat in 2011 of 2012.<br />
pagina 6 | nr. 3 | september 2008 pagina 7 | nr. 3 | september 2008<br />
2 HSE
New Babylon:<br />
wonen op hoog niveau<br />
pagina 8 | nr. 3 | september 2008<br />
pagina 9 | nr. 3 | september 2008
Wie wil er niet hartje <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> wonen met uitzicht op zee?<br />
Logisch dat <strong>de</strong> belangstelling voor <strong>de</strong> 335 appartementen in<br />
<strong>de</strong> twee torens <strong>van</strong> New Babylon groot is. “Hier gaan mensen<br />
wonen die altijd op zoek zijn naar kwaliteit.”<br />
Waarom zou<strong>de</strong>n mensen moeten kiezen voor een woning in<br />
New Babylon?<br />
Fre<strong>de</strong>rik Sinke, directeur nieuwbouwmakelaarskantoor<br />
Space2live, verkoper: “Je woont in het hart <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong>, maar<br />
tegelijkertijd heb je zicht op zee. De skyline <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
gaat veran<strong>de</strong>ren, dit wordt een <strong>stad</strong> in een <strong>stad</strong>. Er is 24 uur<br />
per dag zeven dagen per week leven. Daarmee bedoel ik dat<br />
het een heel levendige plek wordt waar alles mogelijk is.<br />
In het complex zelf als ook in <strong>de</strong> directe omgeving.<br />
De voorzieningen in New Babylon zijn uitgebreid: <strong>van</strong> een<br />
supermarkt en fitnesscentrum tot restaurant. Ook wasservice<br />
en schoonmaakservice zijn aanwezig. Bovendien zit je naast<br />
het station en <strong>de</strong> uitvalswegen <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>, maar wel op<br />
hoogte zodat je geen last hebt <strong>van</strong> het verkeer. Een aantal<br />
appartementen kijkt uit over het Malieveld en ver<strong>de</strong>rop dus<br />
zelfs <strong>de</strong> zee, en een aantal richting <strong>de</strong> haven <strong>van</strong> Rotterdam.”<br />
Wim <strong>de</strong> Lathauwer, manager sales <strong>van</strong> Amvest, verhuur<strong>de</strong>r:<br />
“Wij verhuren graag appartementen in dit complex, omdat<br />
het zich kan meten met <strong>de</strong> hoogste internationale standaard.<br />
Dat zit ‘m <strong>de</strong>els in <strong>de</strong> locatie, in het centrum <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>,<br />
waar mobiliteit gewaarborgd is. De architectuur is eigentijds<br />
en er is goed naar <strong>de</strong> doelgroep geluisterd. <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> is<br />
internationaal georiënteerd, daar moet een complex als dit<br />
op aansluiten. Onze doelgroep spiegelt <strong>de</strong>rgelijke producten<br />
aan an<strong>de</strong>re ste<strong>de</strong>n, zoals Lon<strong>de</strong>n of New York.”<br />
Is dat <strong>de</strong> doelgroep?<br />
De Lathauwer: “We mikken op een groep mensen die<br />
gewend is om op hoog niveau te leven. Ja, in dit geval<br />
bijna letterlijk. Ze zijn op alle fronten op zoek naar kwaliteit.<br />
Mensen die graag in <strong>de</strong> dynamiek <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong> wonen, veel<br />
reizen en hou<strong>de</strong>n <strong>van</strong> cultuur en uitgaan.”<br />
Sinke: “Uit het doelgroepon<strong>de</strong>rzoek blijkt ver<strong>de</strong>r dat mensen<br />
die internationaal georiënteerd zijn en alle voorzieningen<br />
binnen handbereik willen hebben zich snel aangetrokken<br />
zullen voelen tot New Babylon. Jong of oud, dat maakt<br />
niet uit.”<br />
Stel ik heb interesse, wat moet ik doen?<br />
Sinke: “Kom dan een keer langs in het informatiecentrum in<br />
het E<strong>de</strong>n Babylon Hotel waar een maquette en plattegron<strong>de</strong>n<br />
aanwezig zijn. Het hotel sluit begin september <strong>de</strong> <strong>de</strong>uren<br />
een maand lang voor een verbouwing. Wij zitten<br />
dan tij<strong>de</strong>lijk in een keet op het Koningin Julianaplein.<br />
We zien dat wonen in New Babylon populair is, maar hoe<br />
<strong>de</strong> procedure precies zal verlopen, staat nog niet vast. Wie<br />
het eerst komt wie het eerst maalt, loten, of inschrijven per<br />
appartementnummer en dan loten bij grote interesse? Dat zal<br />
voor <strong>de</strong> start <strong>van</strong> <strong>de</strong> verkoop dui<strong>de</strong>lijk zijn. De vraag is groot.”<br />
De Lathauwer: “Wij verhuren <strong>de</strong> appartementen via makelaar<br />
Jacobus Recourt in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. Daar kan ie<strong>de</strong>reen voor<br />
informatie binnenlopen. De database met mensen die<br />
zich inmid<strong>de</strong>ls al hebben ingeschreven is goed gevuld.<br />
Aan belangstelling schort het zeker niet.”<br />
Dé Hollandse vraag: wat kost het?<br />
De Lathauwer: “De appartementen zitten allemaal wel<br />
boven <strong>de</strong> duizend euro huur per maand. Precieze bedragen<br />
kan ik nog niet noemen, die wor<strong>de</strong>n in het voorjaar <strong>van</strong><br />
2009 bekend.”<br />
Sinke: “<strong>Van</strong>af ongeveer 360.000 euro heb je een appartement<br />
in een <strong>van</strong> <strong>de</strong> torens. Het gros <strong>van</strong> <strong>de</strong> appartementen zal qua<br />
prijs in <strong>de</strong> vier ton zitten. Enkele penthouses passeren<br />
<strong>de</strong> grens <strong>van</strong> een miljoen euro.”<br />
Maar daar krijg je toch wel kwaliteit voor neem ik aan?<br />
Sinke: “Tegenwoordig willen mensen steeds nadrukkelijker<br />
mee<strong>de</strong>nken over hun <strong>nieuwe</strong> woning. Mensen willen<br />
meer dan een standaard oplevering. Daarom bie<strong>de</strong>n wij<br />
<strong>de</strong> klanten drie opleverpakketten. Het ‘standaard’ pakket<br />
is al bovengemid<strong>de</strong>ld. <strong>Den</strong>k aan mooi afgewerkte houten<br />
kozijnen en hoogwaardig hang- en sluitwerk. De hoogste<br />
categorie is <strong>van</strong> alle luxe en gemakken voorzien.<br />
De aannemers die nu aan het werk zijn, zorgen voor <strong>de</strong><br />
casco aflevering, vervolgens gaat een gespecialiseerd team<br />
aan <strong>de</strong> slag om <strong>de</strong> specifieke wensen <strong>van</strong> kopers uit te<br />
Wonen in New Babylon<br />
• De twee woon- en werktorens wor<strong>de</strong>n<br />
100 (29 verdiepingen) en 140 meter (44<br />
verdiepingen) hoog<br />
• Het complex telt straks 335 appartementen,<br />
waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> helft huur en <strong>de</strong> helft koop is<br />
• Het gros <strong>van</strong> <strong>de</strong> appartementen is zo’n<br />
120m 2 groot. Het betreft drie en vier<br />
kamerappartementen. De kleinste<br />
appartementen zijn 90m 2 , <strong>de</strong> penthouses<br />
zijn tussen <strong>de</strong> 200 en 300m 2 groot.<br />
• De verkoop en verhuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste<br />
appartementen start in het voorjaar <strong>van</strong> 2009.<br />
• Voor inschrijvingen en meer informatie,<br />
kijk op www.newbabylon.nl.<br />
voeren. We bie<strong>de</strong>n kopers dus meer<strong>de</strong>re opleveringsniveaus<br />
en in<strong>de</strong>lingsvarianten. Per verdieping zijn het of koop- of<br />
huurappartementen. Ongeveer om en om tot in <strong>de</strong> top <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> torens. Een gemid<strong>de</strong>ld appartement zal zo’n 120 vierkante<br />
meter groot zijn, met twee tot drie slaapkamers en een ruime<br />
<strong>entree</strong>. Ver<strong>de</strong>r beschikken <strong>de</strong> appartementen over een ruime<br />
woonkamer met veel glas, zodat je optimaal <strong>van</strong> het uitzicht<br />
kunt genieten.”<br />
De Lathauwer: “Precies, met als aanvulling dat in geen enkel<br />
appartement radiatoren geplaatst zijn. Wel vloerverwarming<br />
en vloerkoeling. Warmte wordt onttrokken aan <strong>de</strong> aar<strong>de</strong><br />
en opgeslagen in on<strong>de</strong>rgrondse bassins om later gebruikt<br />
te wor<strong>de</strong>n. Zo zijn <strong>de</strong> energiekosten niet al te hoog.<br />
Een milieubewust complex dus. En overal zitten balkons<br />
in, dat vind je tegenwoordig niet vaak bij <strong>de</strong>rgelijke hoge<br />
woontorens. Alle huurappartementen zijn standaard<br />
afgewerkt met een volledig ingerichte keuken en<br />
luxe sanitair. Kortom: instapklaar. Daarnaast leveren we<br />
een servicepakket, waar alle bewoners gebruik <strong>van</strong> kunnen<br />
maken. Het gaat om huishou<strong>de</strong>lijke diensten, klussen,<br />
maaltij<strong>de</strong>nservice, stomerij, maar ook een pedicure,<br />
schoonheidsspecialiste en financieel adviseur. En bewoners<br />
kunnen gebruik maken <strong>van</strong> <strong>de</strong> parkeerfaciliteiten on<strong>de</strong>r<br />
het gebouw.”<br />
pagina 10 | nr. 3 | september 2008 pagina 11 | nr. 3 | september 2008
De geschie<strong>de</strong>nis <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong><br />
Het onbedoel<strong>de</strong> kopstation<br />
<strong>Van</strong>af 1890 heet station Rhijnspoor station Staatsspoor.<br />
Station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> on<strong>de</strong>rgaat op dit moment een gedaanteveran<strong>de</strong>ring die zijn weerga niet kent. Dat is niet voor<br />
het eerst. Een terugblik op 138 jaar stationshistorie aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong> <strong>de</strong> belangrijkste mijlpalen.<br />
1870, <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> Rhijnspoor<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> lijkt nog weinig op <strong>de</strong> huidige Hof<strong>stad</strong>.<br />
In 1870 is Francois Gevers Deynoot burgemeester <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>stad</strong>, die explosief groeit. De Industriële Revolutie zorgt<br />
ervoor dat veel mensen <strong>van</strong> het platteland naar <strong>de</strong> <strong>stad</strong><br />
komen om werk te vin<strong>de</strong>n. Eerst woont <strong>de</strong> hele <strong>Haag</strong>se<br />
bevolking in het gebied binnen <strong>de</strong> singelgrachten.<br />
De huizen raken overbevolkt. Veel binnengrachten<br />
wor<strong>de</strong>n ge<strong>de</strong>mpt <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> ondraaglijke stank die het<br />
vieze water verspreidt. Halverwege <strong>de</strong> eeuw is <strong>de</strong> <strong>stad</strong> vol<br />
en ontstaan er in rap tempo <strong>nieuwe</strong> woonwijken buiten<br />
<strong>de</strong> singels. 1870 is ook het jaar waarin <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandsche<br />
Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) <strong>de</strong> directe spoorlijn<br />
tussen <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> en Gouda realiseert. Ten behoeve <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>ze verbinding opent<br />
<strong>de</strong>ze maatschappij<br />
het station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Rhijnspoor. Dit is<br />
het twee<strong>de</strong> <strong>Haag</strong>se<br />
treinstation na Hollands<br />
Spoor, dat al in 1843<br />
in gebruik is genomen.<br />
Hollands Spoor was<br />
echter het station<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> concurreren<strong>de</strong><br />
Hollandsche IJzeren<br />
Spoorweg-Maatschappij.<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> Rhijnspoor<br />
staat ongeveer op<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plaats als<br />
het huidige <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong>.<br />
Het stationsgebouw<br />
bestaat uit een breed en<br />
hoog mid<strong>de</strong>ngebouw,<br />
twee lage zijvleugels<br />
met aan <strong>de</strong> uitein<strong>de</strong>n<br />
hoge eindgebouwen.<br />
Het complex beschikt<br />
over een Koninklijke<br />
wachtkamer, die<br />
nu te zien is in het<br />
Spoorwegmuseum in<br />
Utrecht. Het station<br />
wordt, hoewel het<br />
wel aan het eind <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> spoorlijn ligt, niet<br />
gebouwd als kopstation<br />
(een station waar<br />
treinen niet ver<strong>de</strong>r<br />
kunnen rij<strong>de</strong>n). <strong>Van</strong>wege<br />
het voornemen om<br />
<strong>de</strong> treinverbinding<br />
door te trekken naar<br />
Scheveningen, bouwt<br />
<strong>de</strong> NRS het station<br />
naast het spoor. Zo ver<br />
komt het echter niet,<br />
omdat <strong>de</strong> plannen<br />
tot ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> haven in Scheveningen – <strong>de</strong><br />
belangrijkste re<strong>de</strong>n voor het doortrekken <strong>van</strong> <strong>de</strong> lijn - in<br />
<strong>de</strong> ijskast wor<strong>de</strong>n gezet. In plaats <strong>van</strong> een trein- komt er<br />
een tramverbinding.<br />
1871<br />
Opening <strong>van</strong> een spoorverbinding tussen <strong>de</strong> stations<br />
Rhijnspoor en Hollands Spoor. Deze verbindingsboog is<br />
<strong>de</strong> eerste verbinding tussen <strong>de</strong> spoorwegnetten <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
concurrenten NRS en HSM.<br />
1879, <strong>de</strong> stoomtram<br />
De NRS laat <strong>de</strong> eerste stoomtram <strong>van</strong> Ne<strong>de</strong>rland rij<strong>de</strong>n<br />
tussen station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> Rhijnspoor en Scheveningen.<br />
1890, <strong>van</strong> Rhijnspoor naar Staatsspoor<br />
Inmid<strong>de</strong>ls rij<strong>de</strong>n <strong>de</strong> stoomtrams ook naar Loosduinen,<br />
Voorburg en Lei<strong>de</strong>n. Maar <strong>de</strong>ze trams geven wel veel stank<br />
en afval. Bovendien zijn <strong>de</strong> steenkolen waarop ze rij<strong>de</strong>n<br />
erg duur. In 1890 beleeft <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> opnieuw een primeur:<br />
<strong>de</strong> eerste elektrische ‘accu’-tram rijdt <strong>van</strong> het Plein over<br />
<strong>de</strong> Witte brug naar Scheveningen. De start <strong>van</strong> <strong>de</strong> vaste<br />
dienstregeling <strong>van</strong> dit <strong>nieuwe</strong> vervoersmid<strong>de</strong>l gaat gepaard<br />
met <strong>de</strong> nodige kin<strong>de</strong>rziektes. Zo weigeren <strong>de</strong> elektrische<br />
trams geregeld dienst, wordt er op dag drie iemand een<br />
been afgere<strong>de</strong>n en breekt er vervolgens brand uit in één<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> wagens. Na een jaar rijdt <strong>de</strong> tram geregeld.<br />
In 1890 neemt <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse staat <strong>de</strong> NRS over.<br />
De exploitatie komt in han<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Maatschappij tot<br />
Exploitatie <strong>van</strong> Staatsspoorwegen. Station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Rhijnspoor heet <strong>van</strong>af nu <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> Staatsspoor.<br />
1904<br />
De elektrische ‘accu’-tram wordt ver<strong>van</strong>gen door<br />
<strong>de</strong> zogenoem<strong>de</strong> beugeltram, <strong>de</strong> tram met<br />
elektrische bovenleiding.<br />
De Koninklijke wachtkamer in het station <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Rhijnspoor. De wachtkamer is nu te zien in het<br />
Spoorwegmuseum in Utrecht.<br />
pagina 12 | nr. 3 | september 2008 pagina 13 | nr. 3 | september 2008
1908<br />
De ‘Zuid-Hollandsche<br />
Electrische Spoorweg-<br />
Maatschappij’ legt <strong>de</strong><br />
Hofpleinlijn aan. Men kan<br />
nu comfortabel per trein<br />
reizen tussen Rotterdam<br />
Hofplein via het centrum<br />
<strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> naar<br />
Scheveningen. Het spoor<br />
is er nog steeds en er<br />
wordt nu bere<strong>de</strong>n door<br />
<strong>de</strong> Rand<strong>stad</strong>Rail.<br />
1923<br />
De Gele Tram <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Haag</strong>se Tramweg<br />
Maatschappij rijdt <strong>van</strong> <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> via Wassenaar naar<br />
Lei<strong>de</strong>n en naar Voorburg<br />
en Delft.<br />
1924<br />
De Blauwe Tram maakt<br />
zijn eerste rit in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>:<br />
hij verbindt station Staatsspoor met Scheveningen en rijdt<br />
via Voorschoten naar Lei<strong>de</strong>n. De Blauwe Tram is eigenlijk<br />
een verzamelnaam voor <strong>de</strong> kleine trams die <strong>van</strong>af 1881<br />
in het gebied Scheveningen, Zandvoort, Amsterdam,<br />
Katwijk en Volendam rij<strong>de</strong>n. In 1924 krijgen <strong>de</strong> trams<br />
hun donkerblauwe kleur, <strong>van</strong>daar hun benaming.<br />
De Noord-Zuid-Hollandse Tram Maatschappij exploiteert<br />
<strong>de</strong>ze tramlijnen. Het elektrische tramnet <strong>van</strong> ‘<strong>de</strong> Blauwe’,<br />
ongeveer 130 km lang, wordt ontzettend populair. In <strong>de</strong><br />
oorlogsjaren krijgt <strong>de</strong> tram het moeilijk. Het materieel<br />
wordt op <strong>de</strong> proef gesteld, <strong>de</strong> Duitse soldaten moeten gratis<br />
reizen en <strong>de</strong> bezetter geeft bevel om hele tramlijnen op<br />
te breken.<br />
1939<br />
Voor het station Staatsspoor, in <strong>de</strong> Rijnstraat, wordt een<br />
betonnen schuilkel<strong>de</strong>r gebouwd.<br />
1961<br />
De Gele en Blauwe Tram maken hun laatst rit. De bus<br />
is als openbaar vervoersmid<strong>de</strong>l een te grote concurrent<br />
gewor<strong>de</strong>n.<br />
1973<br />
De NS wil begin jaren zeventig een <strong>Centraal</strong> Station bouwen<br />
in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. Omdat Hollands Spoor aan <strong>de</strong> verbinding<br />
Amsterdam – Rotterdam zit, ligt dit station het meest voor<br />
Dit bouwbord kondigt <strong>de</strong> nieuwbouw <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
<strong>Centraal</strong> aan.<br />
Begin jaren zeventig maakt station Staatsspoor plaats voor <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong>.<br />
<strong>de</strong> hand om <strong>Centraal</strong> Station te wor<strong>de</strong>n. De gemeente wil<br />
echter dat het <strong>Centraal</strong> Station dichtbij het centrum<br />
komt te liggen. Naast station Staatsspoor begint <strong>de</strong> bouw<br />
<strong>van</strong> het <strong>Centraal</strong> Station, dat in 1973 haar <strong>de</strong>uren opent.<br />
Hierna wordt Staatsspoor gesloopt om ruimte te maken<br />
voor <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>re bouw <strong>van</strong> <strong>Centraal</strong>.<br />
1975<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> is af. Kantoorgebouw Stichthage is <strong>de</strong><br />
grote blik<strong>van</strong>ger <strong>van</strong> het station. Het strenge, volmaakt<br />
strakke blok bereikt een hoogte <strong>van</strong> zestig meter en vormt<br />
een dui<strong>de</strong>lijke afsluiting <strong>van</strong> dit kopstation.<br />
1977<br />
Jaap Karman ontwerpt <strong>de</strong> zebraklok, die in 1977 wordt<br />
geplaatst. Karman wil met <strong>de</strong> klok afwisseling brengen in<br />
<strong>de</strong> strakke stationsomgeving. Na een paar maan<strong>de</strong>n wordt<br />
<strong>de</strong> klok door brand verwoest. In 1988 keert hij terug en<br />
tot 1997 vrolijkt hij <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> CS op, maar door <strong>de</strong> aanleg<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> Koningstunnel is er geen plek meer en wordt hij<br />
tij<strong>de</strong>lijk opgeslagen. In 2001 krijgt hij een plekje op het<br />
Koningin Julianaplein.<br />
1996<br />
Start <strong>van</strong> <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> Koningstunnel naast het<br />
<strong>Centraal</strong> Station. In 2000 is <strong>de</strong> tunnel af.<br />
2003<br />
Het rijk stemt in met <strong>de</strong> plannen voor <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
<strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>. Het project maakt <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> Centrum en geeft een <strong>nieuwe</strong> impuls aan<br />
het stationsgebied.<br />
2007<br />
De voorberei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n voor <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong><br />
<strong>Centraal</strong> gaan <strong>van</strong> start. Een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> stationsvloer<br />
wordt gesaneerd. In 2009 begint <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> een tij<strong>de</strong>lijk<br />
station en verrijzen <strong>de</strong> eerste <strong>de</strong>len <strong>van</strong> <strong>de</strong> openbaar<br />
vervoerterminal. In het najaar <strong>van</strong> 2011 kunnen <strong>de</strong> geplan<strong>de</strong><br />
35.000 reizigers ie<strong>de</strong>re dag gebruik maken <strong>van</strong> het compleet<br />
vernieuw<strong>de</strong> station.<br />
Wanneer ik verdwaal<br />
Een figurant in een reallife-animatie<br />
Dwalend tussen <strong>de</strong> reuze popups<br />
Hier een toren daar een tweeling<br />
Die <strong>de</strong> vooruitgang adverteren<br />
Net als bij ie<strong>de</strong>re reclame twijfelt hij<br />
Of <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n die voorbijglij<strong>de</strong>n<br />
Geen geheime co<strong>de</strong> vormen<br />
Waarmee hij gena<strong>de</strong>loos wordt bedon<strong>de</strong>rd<br />
Hij kan hier niet verdwalen<br />
Hooguit een klein beetje<br />
Wanneer hij het echt wil<br />
Hij kan hier niet ver dwalen<br />
Waar hij <strong>van</strong>daan komt is het overzichtelijk<br />
Twee wolkenkrabbers; <strong>de</strong> kerktoren en <strong>de</strong> heuvel<br />
Het maakt niet uit hoe lang hij wegblijft<br />
Er komt er geen bij er gaat er geen af<br />
Hier kan hij nog geen week op vakantie<br />
Of <strong>de</strong> <strong>stad</strong> heeft een nieuw hoogtepunt bereikt<br />
Hij verliet zijn geboorteplaats omdat alles<br />
Daar bij het ou<strong>de</strong> blijft<br />
Nu strijdt hij verbeten voor behoud<br />
Wanneer hij verdwaalt doet hij dat expres<br />
Waant zich even in Lon<strong>de</strong>n of New York<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> wereld<strong>stad</strong> tussen Utrechtse baan en Spui<br />
Wanneer hij verdwaalt durft hij te genieten<br />
<strong>Van</strong> al het moois waar hij door<strong>de</strong>weeks zo bang voor is<br />
Hij maakt foto´s <strong>van</strong> kunstig gestapeld steen en glas<br />
Herkent zijn verlangen naar <strong>de</strong> hemel te reiken/<br />
Verlangt er naar Jacobs lad<strong>de</strong>r te beklimmen<br />
Het is het lied <strong>van</strong> <strong>de</strong> vooruitgang<br />
Dat hij aarzelend meezingt<br />
Het is het lied <strong>van</strong> <strong>de</strong> toekomst<br />
Dat hij liever verdringt<br />
Verras me verras me niet<br />
Verras me verras me niet<br />
Harry Zevenbergen<br />
Harry Zevenbergen is <strong>de</strong> <strong>stad</strong>sdichter <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Hij haalt zijn inspiratie uit <strong>Den</strong> haag <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> en<br />
het Wijnhavenkwartier.<br />
pagina 14 | nr. 3 | september 2008 pagina 15 | nr. 3 | september 2008
Winkelen óp het station kan in <strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> openbaar vervoerterminal.<br />
<strong>Van</strong> treinstation<br />
naar werelds station<br />
Hoezo snel <strong>van</strong> A naar B? Een station is meer<br />
dan een overstapplek, vindt directeur Piet Geurts<br />
<strong>van</strong> NS Poort. De komen<strong>de</strong> jaren on<strong>de</strong>rgaan zes<br />
stations een metamorfose tot een werelds station,<br />
die klaar zijn voor <strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> hogesnelheidslijn<br />
(HSL). <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> is er één <strong>van</strong>.<br />
<strong>Van</strong>uit zijn werkkamer op <strong>de</strong> tien<strong>de</strong> verdieping heeft<br />
Piet Geurts een a<strong>de</strong>mbenemend uitzicht. Een wirwar<br />
aan sporen komt on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Katreinetoren samen<br />
op Utrecht <strong>Centraal</strong>. Het station en het gebied<br />
eromheen, ze vallen bei<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> aandacht <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
divisie Poort <strong>van</strong> <strong>de</strong> NS. Dat is niet altijd zo geweest.<br />
Een paar jaar gele<strong>de</strong>n zag het bedrijf station en<br />
stationsgebied als losse on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len. Die kunstmatige<br />
knip is nu verdwenen. “De reiziger wil gewoon prettig<br />
bij <strong>de</strong> trein komen en maakt geen verschil, dus doen<br />
wij het ook niet”, legt Geurts uit. Het typeert <strong>de</strong><br />
<strong>nieuwe</strong> visie <strong>van</strong> NS. De klant staat daarbij centraal.<br />
Treinreizigers willen veel meer dan een treinkaartje<br />
kopen, weet het spoorbedrijf. Gastvrijer moet het<br />
daarom wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> stations, en aangenamer.<br />
Naar het station en het stationsgebied ga je niet alleen<br />
om <strong>de</strong> trein te pakken, maar ook om te winkelen.<br />
Je stapt er op bus, metro en tram, maar je kunt er ook<br />
werken, naar school gaan, fitnessen en ontspannen.<br />
Het station als ontmoetingspunt voor passanten,<br />
reizigers – eigenlijk <strong>de</strong> hele samenleving.<br />
pagina 16 | nr. 3 | september 2008 pagina 17 | nr. 3 | september 2008
Op Schiphol is winkelen op het station nu al mogelijk.<br />
Ambitieus zijn <strong>de</strong> plannen met <strong>de</strong> zes stations (<strong>de</strong><br />
zogenoem<strong>de</strong> <strong>Nieuw</strong>e Sleutelprojecten) zeker, beaamt<br />
Geurts. Omdat ze zo veelomvattend zijn, heeft NS partners<br />
nodig die <strong>de</strong>ze visie on<strong>de</strong>rsteunen. ProRail, ministeries,<br />
gemeente, vervoer<strong>de</strong>rs, winkelketens – ze praten allemaal<br />
mee. Zodat <strong>de</strong> toekomstplannen <strong>van</strong> NS Poort “een<br />
ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> ambitie” wor<strong>de</strong>n. Dat is heel an<strong>de</strong>rs dan pak<br />
‘m beet tien jaar gele<strong>de</strong>n. “Toen probeer<strong>de</strong>n wij als NS te<br />
vaak onze visie op te leggen aan an<strong>de</strong>re partijen. Wat <strong>de</strong><br />
reiziger er<strong>van</strong> vond, of <strong>de</strong> gemeente het ermee eens was<br />
– het speel<strong>de</strong> min<strong>de</strong>r een rol. Dat is nu on<strong>de</strong>nkbaar. Er moet<br />
overeenstemming zijn over <strong>de</strong> ambitie met een station.<br />
“Elk werelds station zou een chic<br />
restaurant moeten hebben als Le<br />
Ciel Bleu op het Gare du Nord”<br />
Heb je dat niet, dan gaat bij <strong>de</strong> eerste <strong>de</strong> beste financiële<br />
tegenvaller <strong>de</strong> stekker eruit.” Het was “even wennen” voor<br />
NS, om zoveel uit han<strong>de</strong>n te geven. “Gemeenten krijgen<br />
meer ruimte dan voorheen om het i<strong>de</strong>e <strong>van</strong> zo’n werelds<br />
station uit te werken. Dat verklaart waarom ze er zo<br />
verschillend uitzien.” Ook het bouwproces verloopt in <strong>de</strong><br />
zes ste<strong>de</strong>n (Utrecht, Arnhem, Rotterdam, Breda, Amsterdam-<br />
Zuidas en <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>) an<strong>de</strong>rs. “Bij sommige stations trekt<br />
en sleurt <strong>de</strong> gemeente om <strong>de</strong> missie voor elkaar te krijgen,<br />
bij an<strong>de</strong>re stations is er een veel actievere rol voor<br />
ons weggelegd.” Over <strong>de</strong> samenwerking met <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
pagina 18 | nr. 3 | september 2008<br />
is hij zeer te spreken. “Een gemeente met ambitie.<br />
We zien <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> rol voor het station, als kloppend hart<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong>.”<br />
Gare du Nord<br />
Het was <strong>de</strong> komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> hogesnelheidslijn (HSL) die<br />
binnen <strong>de</strong> NS zorg<strong>de</strong> voor ‘een <strong>de</strong>nkomslag’, vertelt Geurts.<br />
“Het betekent een verdubbeling <strong>van</strong> het aantal reizigers,<br />
niet 75 duizend maar 160 duizend mensen gaan dagelijks<br />
het station <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> bezoeken.” Ook het type reizigers<br />
zal veran<strong>de</strong>ren. “Naast forensen ont<strong>van</strong>gen HSL-stations<br />
ook zakenreizigers en vakantiegangers. Qua doelgroep en<br />
schaalgrootte gaan stations<br />
daardoor meer lijken op<br />
luchthavens.” An<strong>de</strong>re<br />
klanten dus, met<br />
an<strong>de</strong>re wensen.<br />
Het i<strong>de</strong>e groei<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />
het HSL-station als<br />
kwaliteitsproduct. De zes<br />
premium stations wor<strong>de</strong>n<br />
daarom volgens een<br />
speciaal concept gebouwd.<br />
“Legostenenfilosofie”,<br />
noemt Geurts <strong>de</strong> wijze waarop NS Poort <strong>de</strong>ze stations<br />
inricht. Hoe groter het station, hoe meer voorzieningen<br />
en winkels erbij komen. Maar schaalvergroting betekent<br />
niet noodzakelijk meer <strong>van</strong> hetzelf<strong>de</strong>, benadrukt<br />
<strong>de</strong> directeur. “Nu hebben we op grote stations één<br />
Smullers. Moeten dat er straks twee of drie wor<strong>de</strong>n?<br />
Nee dus. Het aanbod moet kwalitatief meegroeien.<br />
Niet vier ‘AH’s to go’ maar een La Place erbij, zoals<br />
in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.” Op zo’n station met internationale<br />
allure hoort eigenlijk ook een chic restaurant, vindt <strong>de</strong><br />
directeur. “Mijn droom is Le Ciel Bleu op het Parijse Gare<br />
du Nord. Elk HSL-station zou zo’n plek moeten hebben.”<br />
Luchthavens zijn in meer opzichten een voorbeeld voor<br />
<strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> stations. Ze slagen er als geen an<strong>de</strong>r in om<br />
reizigers extra ontspanning te bie<strong>de</strong>n. “Je wordt snel door<br />
<strong>de</strong> poortjes geleid om daarna in alle rust te winkelen of<br />
iets te eten of drinken.” Zo gemakkelijk zal het op een<br />
station niet gaan. “De mindset is an<strong>de</strong>rs, <strong>de</strong> tijdsbesteding<br />
<strong>van</strong> vakantiegangers en zakelijke reizigers is an<strong>de</strong>rs dan<br />
bij forensen. Bovendien wordt op stations min<strong>de</strong>r tijd<br />
doorgebracht. Zeven minuten gemid<strong>de</strong>ld, terwijl dat op een<br />
luchthaven vaak an<strong>de</strong>rhalf tot twee uur is.”<br />
Welkom<br />
NS Poort heeft goed gekeken naar HSL-stations in<br />
het buitenland. De stations <strong>van</strong> <strong>de</strong> hogesnelheidslijn<br />
(Shinkansen) in Japan bijvoorbeeld, een land dat pionier is<br />
op dit gebied. De Japanners bouwen al sinds 1964 stations<br />
annex winkelcentra. Ook Berlin Hauptbahnhof geldt in<br />
dit opzicht als voorbeeld. “Wij doen het niet spectaculair<br />
an<strong>de</strong>rs dan Deutsche Bahn”, relativeert Geurts <strong>de</strong> aanpak<br />
<strong>van</strong> zijn bedrijf. “We hebben vooral goed om ons heen<br />
gekeken: wat werkt wel, wat werkt niet.”<br />
Het Lon<strong>de</strong>nse St. Pancras, waar <strong>van</strong>daan <strong>de</strong> hogesnelheidslijn<br />
naar Brussel vertrekt, werd vorig jaar opgeleverd.<br />
Internationale reizigers wor<strong>de</strong>n er via een ont<strong>van</strong>gsthal<br />
met winkels en restaurants naar een aparte wachtruimte<br />
geleid en vertrekken <strong>van</strong>af een vast perron. St. Pancras is<br />
met recht een werelds station, maar niet één op één te<br />
kopiëren naar Ne<strong>de</strong>rland, zegt Geurts. “<strong>Van</strong>wege onze<br />
drukbezette infrastructuur zijn aparte perrons voor <strong>de</strong><br />
hogesnelheidstreinen niet mogelijk. Internationale reizigers<br />
maken nu eenmaal geen tientallen procenten uit <strong>van</strong> het<br />
totaal. <strong>Van</strong>daar dat we geen aparte vertrekhal hebben, wel<br />
aparte business lounges om te ontspannen of even te werken.”<br />
En dus kan ie<strong>de</strong>reen op <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> straks<br />
Lei<strong>de</strong>n proefstation <strong>van</strong> NS en ProRail<br />
Experimenteren met ‘wachtverzachters’<br />
Op een comfortabel houten bankje luisteren naar<br />
vogelgelui<strong>de</strong>n. Ook op het perron wor<strong>de</strong>n reizigers<br />
door ProRail in <strong>de</strong> watten gelegd. Lei<strong>de</strong>n <strong>Centraal</strong><br />
fungeert daarbij als proefstation.<br />
“ProRail wordt altijd gezien als <strong>de</strong> partij <strong>van</strong> het staal<br />
en het beton”, zegt directeur Spoorontwikkeling<br />
Kees-Jan Dosker. “Terwijl we óók een warme kant<br />
hebben. Ook voor ons is <strong>de</strong> beleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> reizigers<br />
op <strong>de</strong> stations belangrijk. Hoe kunnen we het verblijf<br />
aangenamer maken? Een vraag waar alleen <strong>de</strong><br />
klant antwoord op weet.” Om dat te achterhalen is<br />
Lei<strong>de</strong>n proefstation. NS en ProRail trekken daarbij<br />
gezamenlijk op. Dagelijks trekt Lei<strong>de</strong>n <strong>Centraal</strong><br />
tachtigduizend reizigers. ProRail gaat er uitgebreid<br />
experimenteren met stationsmeubilair, verlichting,<br />
geluid en an<strong>de</strong>re ‘zachte kanten’ <strong>van</strong> het station.<br />
Wat werkt, wordt ook toegepast op an<strong>de</strong>re stations,<br />
ook op kleinere stations.<br />
Dankzij een speciale website (www.mijnproefstation.nl)<br />
zijn ProRail en NS al veel te weten gekomen over<br />
<strong>de</strong> wensen <strong>van</strong> reizigers. Ze willen bijvoorbeeld een<br />
waarschuwingssysteem in <strong>de</strong> verlichting, waardoor ze<br />
weten dat er een trein aankomt. Zij willen ook graag<br />
weten waar <strong>de</strong> eerste en twee<strong>de</strong> klas stopt, blijkt uit<br />
polls. Ook lichtere perronkappen en houten meubilair<br />
wordt uitgetest. <strong>Van</strong>af september starten <strong>de</strong><br />
eerste experimenten. ‘Wachtverzachters’ noemt<br />
ProRail <strong>de</strong> proeven. “We gaan experimenteren met<br />
sfeer op perrons. Zo vin<strong>de</strong>n <strong>de</strong> reizigers <strong>de</strong> verlichting<br />
vaak te fel. Terwijl <strong>de</strong> ruimte buiten het station te<br />
donker wordt gevon<strong>de</strong>n. We gaan kijken hoe het<br />
werkt als we dit aanpassen. Ook met <strong>de</strong> kleur <strong>van</strong><br />
het licht gaan we tests doen.” Ook met geluid wordt<br />
geëxperimenteerd. “We <strong>de</strong>nken daarbij niet zo zeer<br />
aan muziek, maar eer<strong>de</strong>r aan natuurgelui<strong>de</strong>n.”<br />
In <strong>de</strong> stationshal <strong>van</strong> Lei<strong>de</strong>n komen winkels<br />
als parfumerie Mooi, <strong>de</strong> Hema en (Italiaanse<br />
en Chinese) fresh foodwinkels. Dit valt on<strong>de</strong>r<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid <strong>van</strong> NS. Ook een fitnesscentrum<br />
en een evenementenpodium krijgen een plek.<br />
Met <strong>de</strong> proeven wil NS bekijken wat in <strong>de</strong> smaak<br />
valt en wat niet. De succesvolle faciliteiten en<br />
winkelformules wor<strong>de</strong>n vervolgens geïntroduceerd op<br />
<strong>de</strong> <strong>nieuwe</strong> HSL-stations, dus ook in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>.<br />
Ook mee<strong>de</strong>nken over <strong>de</strong> stations <strong>van</strong> <strong>de</strong> toekomst?<br />
Ga naar www.mijnproefstation.nl<br />
profiteren <strong>van</strong> <strong>de</strong> koffie <strong>van</strong> Starbucks en <strong>de</strong> pasta’s <strong>van</strong><br />
Julia’s - ook <strong>de</strong> mensen die tram 9 pakken of met <strong>de</strong><br />
lightrail naar Zoetermeer moeten. Ook bij <strong>de</strong> inrichting<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> stations maakt NS geen on<strong>de</strong>rscheid. “Op sommige<br />
buitenlandse stations zie je aan <strong>de</strong> vloer precies waar het<br />
treinstation eindigt en het metrostation begint. Dat wil<strong>de</strong>n<br />
wij nadrukkelijk niet. Ie<strong>de</strong>re klant moet zich aangenaam en<br />
welkom voelen op <strong>de</strong> stations, of ze nu op <strong>de</strong> tram staan te<br />
wachten of richting <strong>de</strong> trein gaan.”<br />
pagina 19 | nr. 3 | september 2008
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> is één <strong>van</strong> <strong>de</strong> zes lan<strong>de</strong>lijke Grote Stationsprojecten<br />
‘Internationale stations met bijpassen<strong>de</strong> allure’<br />
Rennes<br />
Lon<strong>de</strong>n<br />
pagina 20 | nr. 3 | september 2008<br />
Bor<strong>de</strong>aux<br />
Parijs<br />
Lille<br />
Barcelona<br />
De Hogesnelheidslijnverbindingen door West-Europa.<br />
Schiphol<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong><br />
Brussel<br />
Lyon<br />
Amsterdam<br />
Rotterdam<br />
Breda<br />
Luxemburg<br />
Genève<br />
Marseille<br />
Keulen<br />
Frankfurt<br />
Milaan<br />
Genua<br />
Hamburg<br />
Zürich<br />
Hannover<br />
Nurnberg<br />
München<br />
Bologna<br />
De komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> hogesnelheidslijn (HSL) biedt veel<br />
kansen voor <strong>de</strong> omliggen<strong>de</strong> stations en hun omgeving.<br />
Bijvoorbeeld omdat bedrijven zich er willen vestigen<br />
<strong>van</strong>wege <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> bereikbaarheid. Door te zorgen voor<br />
mooie openbaar vervoerterminals krijgen <strong>de</strong>ze locaties<br />
een betere kwaliteit. Ziehier, <strong>de</strong> gedachte achter <strong>de</strong> zes<br />
Grote Stationsprojecten.<br />
Amsterdam-Zuidas, Arnhem <strong>Centraal</strong>, Breda<br />
Stationskwartier, Rotterdam <strong>Centraal</strong>, Utrecht <strong>Centraal</strong><br />
en <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong>. Deze locaties langs <strong>de</strong> HSLlijnen<br />
krijgen <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> jaren een nieuw station,<br />
een zogeheten openbaar vervoerterminal. De filosofie<br />
achter <strong>de</strong> plannen is een logische volgen<strong>de</strong> stap in <strong>de</strong><br />
ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze stationsgebie<strong>de</strong>n, vertelt Bert<br />
Klerk, voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad <strong>van</strong> Bestuur <strong>van</strong> ProRail,<br />
één <strong>van</strong> <strong>de</strong> betrokken partijen. Daarnaast is Klerk<br />
voormalig directeur <strong>van</strong> <strong>de</strong> dienst Ste<strong>de</strong>lijke Ontwikkeling<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> gemeente <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong>. “De centrale vraag is: hoe<br />
organiseer je een station in een grote <strong>stad</strong>? Het station is<br />
hier meer dan alleen een treinhalte, het is een openbaar<br />
vervoerterminal. Deze terminal heeft <strong>de</strong> bedoeling<br />
om binnen een <strong>stad</strong>scentrum als een soort vliegwiel te<br />
functioneren voor ste<strong>de</strong>lijke ontwikkeling. Daarnaast gaat<br />
het om <strong>de</strong> mobiliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> reiziger, want die komt via<br />
<strong>de</strong> openbaar vervoerterminal in het hart <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong>.”<br />
Dynamiek<br />
De stationsprojecten liggen langs <strong>de</strong> route <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
internationale hogesnelheidstreinen. Klerk: “Stations<br />
liggen in ons land <strong>van</strong> oudsher in het mid<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>stad</strong>.<br />
En daar genereer je dus heel veel activiteiten omheen<br />
die te maken hebben met <strong>de</strong> ste<strong>de</strong>lijke ontwikkeling<br />
<strong>van</strong> een <strong>stad</strong>. Dat is het mooie <strong>van</strong> een openbaar<br />
vervoerterminal, die verbindt <strong>de</strong> <strong>stad</strong> met het openbaar<br />
vervoer en biedt reizigers overstapmogelijkhe<strong>de</strong>n op<br />
<strong>de</strong> tram, <strong>de</strong> metro, <strong>de</strong><br />
bus – er ontstaat zo<br />
een hoop dynamiek.<br />
Dát is een openbaar<br />
vervoerterminal.”<br />
Daarnaast veran<strong>de</strong>ren<br />
<strong>de</strong> loopstromen door<br />
het station. Klerk:<br />
“Die loopstromen<br />
klopten niet. Als je<br />
<strong>van</strong>af het <strong>stad</strong>huis en<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>partementen<br />
komt, loop je tegen<br />
het spoor aan.<br />
Het station is, zoals in<br />
veel Ne<strong>de</strong>rlandse ste<strong>de</strong>n,<br />
een breuklijn door <strong>de</strong><br />
<strong>stad</strong>. We willen die<br />
breuklijn verwij<strong>de</strong>ren.<br />
De stations moeten<br />
echte kruispunten<br />
Bert Klerk, voorzitter Raad <strong>van</strong> Bestuur <strong>van</strong> ProRail<br />
wor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> waaruit je alle kanten op kunt.”<br />
De komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> HSL is niet <strong>de</strong> enige re<strong>de</strong>n voor het<br />
verbouwen <strong>van</strong> <strong>de</strong> stations. Door <strong>de</strong> hoge aantallen<br />
reizigers barsten ze ook gewoon uit hun voegen.<br />
Zo krijgt <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Centraal</strong> ie<strong>de</strong>re dag 160.000 mensen<br />
over <strong>de</strong> vloer. Dat is meer dan Schiphol alleen op <strong>de</strong><br />
drukste dag <strong>van</strong> het jaar. Het huidige stationsgebouw is<br />
simpelweg niet groot genoeg voor zo veel gebruikers.<br />
Het verbouwen <strong>van</strong> <strong>de</strong> zes stations is een complex project.<br />
ProRail’s belangrijkste taak is ervoor te zorgen dat <strong>de</strong><br />
treinen gewoon blijven rij<strong>de</strong>n. “Je kunt niet zeggen:<br />
we gooien het station een paar jaar dicht”, aldus Klerk.<br />
“Mensen moeten op een veilige manier in en uit <strong>de</strong> trein<br />
kunnen stappen. Ook tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n moet<br />
alles schoon, heel en veilig zijn. Bovendien moeten onze<br />
klanten, NS, <strong>de</strong> HTM (Rand<strong>stad</strong>Rail) en <strong>de</strong> regionale<br />
busmaatschappijen hun werk kunnen blijven doen.<br />
Dat is het belangrijkste aandachtspunt <strong>van</strong> ProRail.”<br />
Gare du Nord<br />
Bij <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> openbaar vervoerterminals is<br />
naar het buitenland gekeken, maar tegelijkertijd zijn <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse tradities in ere gehou<strong>de</strong>n.<br />
“In Japan is het station een stapeling <strong>van</strong> functies”,<br />
vertelt Klerk. “Er zit een hotel op, een winkelcentrum<br />
on<strong>de</strong>r, er is een aansluiting op <strong>de</strong> tram, bus, regionale en<br />
internationale trein, er zijn parkeergarages. Daar hebben<br />
wij niet voor gekozen, want in ons land zal een station<br />
nooit een echt winkelcentrum wor<strong>de</strong>n.”<br />
pagina 21 | nr. 3 | september 2008
Een beter voorbeeld voor <strong>de</strong> te ontwikkelen openbaar<br />
vervoerterminals is het klassieke station <strong>van</strong> Gare du<br />
Nord in Parijs, meent Klerk. “Daar is het licht, je kunt<br />
er <strong>de</strong> belangrijkste dingen kopen, je kunt er goed en<br />
smakelijk eten. Veel Duitse stations zijn ook goe<strong>de</strong><br />
voorbeel<strong>de</strong>n. Omdat wij willen dat zo’n station die<br />
eer<strong>de</strong>rgenoem<strong>de</strong> vliegwielfunctie in <strong>de</strong> <strong>stad</strong> vervult,<br />
kiezen wij ervoor om het station een openbaar<br />
vervoerterminal te hou<strong>de</strong>n. In Japan kun je aan het<br />
station niet zien wat het is, bij ons is het overdui<strong>de</strong>lijk<br />
een openbaar vervoerterminal.”<br />
In het buitenland heeft <strong>de</strong> komst <strong>van</strong> <strong>de</strong> HSL een<br />
dui<strong>de</strong>lijk economisch effect op <strong>de</strong> omgeving. Zo beleef<strong>de</strong><br />
het Noord-Franse Lille een bloei <strong>van</strong> <strong>de</strong> economie<br />
nadat <strong>de</strong> Thalys <strong>de</strong> <strong>stad</strong> aan<strong>de</strong>ed. Opeens kon men<br />
binnen een uur in Parijs zijn en werd <strong>de</strong> <strong>stad</strong> een<br />
aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven. Klerk wil<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> echter niet met Lille vergelijken. “Lille was<br />
afgegle<strong>de</strong>n, dat is in <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> absoluut niet het geval.<br />
Wat je wel zou kunnen zeggen is dat je kwalitatief<br />
een enorme impuls geeft aan <strong>de</strong> <strong>stad</strong>, omdat je een<br />
fraaiere ste<strong>de</strong>nbouwkundige omgeving krijgt in het<br />
Wat zijn <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re vijf Grote<br />
Stationsprojecten?<br />
• Amsterdam Zuidas wordt in aantallen reizigers<br />
het vijf<strong>de</strong> station <strong>van</strong> Ne<strong>de</strong>rland. De <strong>nieuwe</strong><br />
terminal huisvest alle vormen <strong>van</strong> openbaar<br />
vervoer: hogesnelheidstrein, trein, metro, tram<br />
en bus. Er komt een on<strong>de</strong>rgronds stationsgebouw.<br />
De bouw hier<strong>van</strong> start in 2014, als <strong>de</strong> tunnels voor<br />
<strong>de</strong> omliggen<strong>de</strong> wegen gereed zijn, en moet in 2018<br />
klaar zijn.<br />
• Arnhem <strong>Centraal</strong> gaat ook op <strong>de</strong> schop.<br />
Op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plaats zal een station met allure<br />
verrijzen. ICE-trein (hogesnelheidstrein <strong>van</strong> en naar<br />
Duitsland), trein, trolleybus, bus, taxi, fiets, auto en<br />
voetganger zullen hier in 2010 samenkomen in een<br />
<strong>nieuwe</strong> openbaar vervoerterminal.<br />
• Breda Stationskwartier krijgt een <strong>de</strong>r<strong>de</strong> perron,<br />
een <strong>nieuwe</strong> busterminal en hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n <strong>nieuwe</strong><br />
parkeerplaatsen. Een plein aan weerszij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het<br />
station sluit het station aan op <strong>de</strong> binnen<strong>stad</strong>.<br />
Groene buitenruimten en bomen langs <strong>de</strong><br />
belangrijkste wegen zorgen voor groen en water.<br />
De openbaar vervoerterminal is in 2010 klaar.<br />
• Rotterdam <strong>Centraal</strong> krijgt ook een aantrekkelijke<br />
openbaar vervoerterminal. Het <strong>nieuwe</strong><br />
stationsontwerp heeft een centrale hal met een<br />
asymmetrische overkapping. Om ruimte boven <strong>de</strong><br />
grond te maken, wordt geïnvesteerd in<br />
on<strong>de</strong>rgrondse infrastructuur. Deze<br />
kwaliteitsimpulsen maken een bre<strong>de</strong><br />
wan<strong>de</strong>lboulevard mogelijk <strong>van</strong>af het station<br />
naar <strong>de</strong> binnen<strong>stad</strong>.<br />
• Utrecht <strong>Centraal</strong> maakt <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> het project<br />
Stationsgebied, dat <strong>van</strong> <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> binnen<strong>stad</strong> en <strong>de</strong><br />
omgeving <strong>van</strong> het station één geheel moet maken.<br />
De Utrechtse openbaar vervoerterminal krijgt een<br />
ruime, lichte hal met een golven<strong>de</strong> dakconstructie.<br />
Een schaalmo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong> geplan<strong>de</strong> constructie is<br />
sinds vorig jaar al te zien in Madurodam, <strong>de</strong> echte<br />
terminal moet in 2013 haar <strong>de</strong>uren openen.<br />
pagina 22 | nr. 3 | september 2008<br />
stationsgebied. Er wor<strong>de</strong>n allerlei functies gemengd,<br />
zoals wonen, werken, winkelen en recreatie.<br />
Hierdoor ontstaat er levendigheid. Er zullen geen<br />
donkere hoeken meer zijn. Kortom, het wor<strong>de</strong>n<br />
internationale stations met bijpassen<strong>de</strong> allure.”<br />
Wie ontwikkelen <strong>de</strong> Grote Stationsprojecten<br />
en wat is hun rol?<br />
Bij <strong>de</strong> stationsprojecten zijn veel partijen betrokken.<br />
Enerzijds zijn dit <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> publieke partijen<br />
zoals het Rijk, gemeenten, provincies en regio’s.<br />
An<strong>de</strong>rzijds zijn dit private partijen, zoals<br />
gron<strong>de</strong>igenaren, projectontwikkelaars, ProRail, NS<br />
Poort (voormalige NS Vastgoed) en investeer<strong>de</strong>rs.<br />
Voor een goe<strong>de</strong> samenwerking is het <strong>van</strong> belang is<br />
dat <strong>de</strong> rollen en <strong>de</strong> risico’s goed wor<strong>de</strong>n ver<strong>de</strong>eld<br />
tussen <strong>de</strong> partijen. De gemeenten zijn bestuurlijkjuridisch<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong> realisering <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> stationsprojecten en zijn dus ook initiatiefnemer.<br />
Provincie, regio zijn met name verantwoor<strong>de</strong>lijk voor<br />
regionale infrastructuur. De rijksoverheid draagt<br />
<strong>van</strong>uit verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>partementen bij. In totaal heeft<br />
het Rijk een bedrag <strong>van</strong> circa 1 miljard gereserveerd<br />
voor <strong>de</strong> projecten. Het Ministerie <strong>van</strong> VROM draagt<br />
bij aan het verhogen <strong>van</strong> ruimtelijke kwaliteit en<br />
stelt mid<strong>de</strong>len ter beschikking als private partijen dat<br />
ook doen. Voor het optimaal functioneren <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
openbaar vervoerterminal is in eerste instantie het<br />
Ministerie <strong>van</strong> V&W verantwoor<strong>de</strong>lijk. Voor <strong>de</strong> extra<br />
kwaliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> openbaar vervoerterminal<br />
zijn met name NS Vastgoed en <strong>de</strong> exploitant <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> HSL aanspreekbaar. Als <strong>de</strong> overheid een hoge<br />
kwaliteit nastreeft, hebben particuliere investeer<strong>de</strong>rs<br />
daar echter ook belang bij. Daarom verwacht het Rijk<br />
ook <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> markt financiële bijdragen.<br />
Logistiek op een postzegel<br />
Werken op een ‘postzegel’ en dan nóg erin slagen<br />
om logistiek lastige projecten tot een goed ein<strong>de</strong> te<br />
brengen. <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong> heeft tal <strong>van</strong> lastige<br />
logistieke klussen achter <strong>de</strong> rug en nog voor <strong>de</strong> boeg.<br />
De lastige klussen op een rijtje.<br />
1. Storten on<strong>de</strong>rwaterbeton parkeergarage<br />
Anna <strong>van</strong> Buerenplein<br />
Na <strong>de</strong> grootste stort <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rwaterbeton ooit in ons<br />
land is het water uit <strong>de</strong> toekomstige parkeergarage<br />
on<strong>de</strong>r het Anna <strong>van</strong> Buerenplein weggepompt.<br />
Het resultaat <strong>van</strong> <strong>de</strong> stort <strong>van</strong> bijna 12.000 kubieke<br />
meter beton voor een vloer <strong>van</strong> bijna tienduizend<br />
vierkante meter is nu nog ge<strong>de</strong>eltelijk zichtbaar. Een<br />
groot <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> garage is op straatniveau gekomen.<br />
Het storten was logistiek een enorme klus want het<br />
moest een aantal dagen lang aaneensluitend gebeuren.<br />
Daarvoor moest er een constante aanvoer <strong>van</strong> beton zijn,<br />
een hoeveelheid <strong>van</strong> ongeveer elf betonmixers (ie<strong>de</strong>r<br />
met circa tien m 3 ) per uur. En dat allemaal in hartje <strong>Den</strong><br />
<strong>Haag</strong>, tussen het verkeer door.<br />
2. Bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> stationshal<br />
De stationshal transformeert in een lichte, grote ruim<br />
ogen<strong>de</strong> hal, met veel glas. Veel stalen liggers zijn nodig<br />
om al het glas te dragen. In het volle stationsgebied is<br />
het lastig om <strong>de</strong> bouwmaterialen zon<strong>de</strong>r opslag<strong>de</strong>pot<br />
op <strong>de</strong> plek <strong>van</strong> bestemming te krijgen. De stalen balken<br />
wor<strong>de</strong>n in twee of drie <strong>de</strong>len aangeleverd om op het<br />
busplatform in elkaar te wor<strong>de</strong>n gezet. Vrijwel meteen<br />
daarna moet het wor<strong>de</strong>n gemonteerd. Dat alles terwijl<br />
het station gewoon open is. Veel werk zal daarom ’s<br />
nachts gebeuren.<br />
1<br />
2<br />
3. Boven- en on<strong>de</strong>rgrondse bebouwing <strong>van</strong> het<br />
Koningin Julianaplein<br />
In <strong>de</strong> toekomst wordt het Koningin Julianaplein<br />
bebouwd. Tegelijkertijd blijft het plein bestaan en wordt<br />
het een prettige omgeving met winkels en terrassen.<br />
Maar voordat het zover is, wordt hard gewerkt aan een<br />
on<strong>de</strong>rgrondse garage. Drie lagen zijn bestemd voor<br />
auto’s, één laag voor fietsen. Het is woekeren met <strong>de</strong><br />
ruimte, omdat aan <strong>de</strong> ran<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het plein ook tal <strong>van</strong><br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n bezig zijn. Op dit moment wordt nog<br />
nagedacht over <strong>de</strong>ze enorme logistieke klus waarbij<br />
<strong>de</strong> aanvoer <strong>van</strong> bouwmaterialen en <strong>de</strong> afvoer <strong>van</strong><br />
zand goed geregeld moet wor<strong>de</strong>n. Zo zal veel over <strong>de</strong><br />
Bezui<strong>de</strong>nhoutse weg wor<strong>de</strong>n vervoerd.<br />
4. Logistiek, logistiek en nog eens logistiek<br />
Vooruit, nog een paar klussen op een rij: op 10<br />
september is een stalen constructie over Hotel<br />
E<strong>de</strong>n gemaakt. In één dag is het zeshon<strong>de</strong>rd ton<br />
wegen<strong>de</strong> gevaarte op z’n plek gehesen. Voor Prinsjesdag<br />
moest <strong>de</strong> Bezui<strong>de</strong>nhoutseweg weer vrij zijn (in verband<br />
met bereikbaarheid binnen<strong>stad</strong>), dus veel tijd hebben<br />
<strong>de</strong> werklie<strong>de</strong>n niet gehad. Aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant <strong>van</strong><br />
het station verrijst over een paar jaar een ruim<br />
hon<strong>de</strong>rd meter lang kantoorgebouw over het<br />
busplatform heen. Dit zal <strong>de</strong> nodige gevolgen hebben<br />
voor het busplatform, wat een logistiek gepuzzel met<br />
zich meebrengt. Een gigantische klus waarbij on<strong>de</strong>r<br />
an<strong>de</strong>re een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het busplatform gesloopt zal<br />
wor<strong>de</strong>n; <strong>de</strong> aan- en afvoer <strong>van</strong> materialen zal ook hier<br />
een uitdaging zijn. Dit alles zal rond 2010 gaan spelen.<br />
3<br />
4<br />
pagina 23 | nr. 3 | september 2008
INFORMATIECENTRUM<br />
Informatiecentrum DHNC:<br />
voor al uw vragen<br />
Hoe ziet <strong>de</strong> openbaar vervoerterminal er<br />
straks uit? Waar kan ik mijn fiets parkeren?<br />
En welke bouwtechnieken wor<strong>de</strong>n er gebruikt in<br />
New Babylon? Op <strong>de</strong>ze en an<strong>de</strong>re vragen krijgt u<br />
binnenkort een antwoord in het Informatiecentrum<br />
<strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong> <strong>Centraal</strong>.<br />
Het Informatiecentrum opent begin november met<br />
een ludieke actie haar <strong>de</strong>uren in <strong>de</strong> Rijnstraat, naast<br />
<strong>de</strong> Hoftoren. Behalve een grote maquette <strong>van</strong> het<br />
<strong>nieuwe</strong> stationsgebied, kan <strong>de</strong> bezoeker beel<strong>de</strong>n<br />
bekijken <strong>van</strong> alle <strong>de</strong>elprojecten <strong>van</strong> <strong>Den</strong> <strong>Haag</strong> <strong>Nieuw</strong><br />
<strong>Centraal</strong>. Ook zijn <strong>de</strong> bouwmaterialen die gebruikt<br />
wor<strong>de</strong>n tentoongesteld. Technisch hoogstandje<br />
is een computer met touchscreen die informatie<br />
pagina 24 | nr. 3 | september 2008<br />
verschaft. Wanneer het informatiecentrum gesloten<br />
is, kan <strong>de</strong> geïnteresseer<strong>de</strong> zelfs <strong>van</strong> buitenaf <strong>de</strong><br />
computer bedienen. Het glas in <strong>de</strong> gevel <strong>van</strong> het<br />
centrum dient dan als touchscreen.<br />
Zelf een kijkje nemen binnen het projectgebied?<br />
Dat kan ook. Rondleidingen wor<strong>de</strong>n gegeven<br />
door <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers <strong>van</strong> het Informatiecentrum.<br />
Opgeven kan via <strong>de</strong> website.<br />
Tot ziens in het Informatiecentrum DHNC!<br />
Openingstij<strong>de</strong>n<br />
Dinsdag, woensdag, vrijdag: 11.00-18.00 uur<br />
Don<strong>de</strong>rdag: 13.00-20.00 uur<br />
Zaterdag: 13.00-17.00 uur<br />
Zondag en maandag gesloten.