Chirurgische behandeling van ooglidafwijkingen

2. Algemene aspecten van ooglidchirurgie
2.1 Anesthesie
Voor chirurgie van het ooglid of conjunctiva
is lokale anesthesie zelden voldoende. Voor
hond en kat wordt veelvuldig gebruik gemaakt
van bijvoorbeeld dexmedetomidine in
combinatie met propofol. De anesthesie kan
daarna worden onderhouden met een inhalatie-anesthesie.
Inhalatie-anesthesie kent ook
nadelen voor de oogchirurgie, maar is goed
controleer- en reguleerbaar. De belangrijkste
nadelen zijn dat daarbij enophthalmus en
bulbusrotatie naar mediaal optreden, hetgeen
problemen kan veroorzaken bij chirurgie aan
de mediale conjunctiva. In dergelijke gevallen
kan gebruik worden gemaakt van inhalatie
anesthesie, maar dan in combinatie met
totale spierrelaxatie, bijvoorbeeld met (cis)
atracurium, teneinde de rotatie en enophthalmus
op te heffen. Hierbij is beademing echter
onontbeerlijk. Indien het spierrelaxans onvoldoende
is uitgewerkt dient dit aan het einde
van de anesthesie te worden geantagoneerd.
De tracheatube wordt met pleister achter de
onderhaaktanden gefixeerd. De veel gebruikte
fixatie aan een kokertje tussen de haaktanden
en een koordje rond de neus veroorzaakt een
vaak tractie op het operatieveld en is derhalve
minder geëigend bij oogchirurgie. Daarnaast
moet de anesthesist extra aandacht aan de
fixatie van de hoekstukjes en andere koppelstukjes
aan de tube schenken. Tijdens het
manipuleren van de kop en de operatiedoeken
schieten deze koppelingen anders al snel los
met alle potentiële gevolgen van dien.
2.2 Voorbereiding operatieveld
De haren rond het oog worden ruim weggeschoren.
De smalle ”ladyshave” tondeuses zijn
hiervoor zeer geschikt. De laatste rijen wimperachtige
haren van het bovenooglid kunnen
eventueel ook worden weggeknipt met een
schaar met wat zalf op de bladen, zodat de
haren hierin blijven plakken. Hierna worden
conjunctivaalzak en operatieveld grondig gespoeld
met 0.9% NaCl.
In de conjunctivaalzak worden 1-2 druppels
gebufferde, waterige (niet op alcohol basis!)
3-5% povidon jodium gedruppeld en na 15- 30
seconden worden de conjunctivaalzak en de
oogleden tot ca. 5 cm rond de oogspleet grondig
(uit)gespoeld. Daarna wordt de huid van de
oogleden gedroogd met tampons. Vervolgens
wordt de huid gejodeerd, door enkele druppels
van dezelfde, waterige jodiumoplossing,
vanaf de oogspleet naar perifeer uit te strijken
met de vingertop (met vingercondoom) of een
wattenstaafje (veel jodiumverlies!). Daarbij
moet worden vermeden dat hernieuwd jodium
in de conjunctivaalzak of naar het onderliggende
oog loopt. De te opereren oogbol wordt
niet beschermd met een indifferente oogzalf,
daar de weefsels dan door gladheid moeilijk
hanteerbaar worden. Eventueel kan de oogbol
worden beschermd met behulp van kunsttranen.
Elke vorm van desinfectie van de oogleden en
de conjunctivae resulteert in zwelling van de
weefsels. Het is derhalve verstandig nog vlak
voor de operatie de situatie nogmaals te beoordelen,
indien nodig de oogspleetlengte of
de tumorgrootte te meten en eventueel digitale
afbeeldingen ter beschikking te hebben.
2.3 Ligging op de operatietafel
De patiënt komt in zijligging op de operatietafel
te liggen, waarbij de kop duidelijk hoger
dient te liggen dan de rest van het lichaam (anti-Trendelenburg
ligging). De oogspleet wordt
min of meer in het horizontale vlak gepositioneerd,
waarbij het voorhoofd hoog en het
onderooglid laag dient te liggen. Getracht kan
worden dit met handdoeken of kussentjes te
bewerkstelligen, maar het kan het best worden
bereikt met behulp van een klein vacuümkussen
(oppassen voor lekprikken door scherpe
voorwerpen of kattennagels). Ringkussens
worden ook wel aangeprezen, maar deze geven
een minder stevige positionering midden
onder de kop. De chirurg zit aan de ventrale
zijde (nooit staande opereren!).
Een goede verlichting van het operatieveld
is bij oogchirurgie essentieel. Hierbij kan
gebruik worden gemaakt van, bijvoorkeur,
tenminste twee goed focuseerbare operatielampen,
of een op het hoofd van de chirurg
bevestigde koudlichtbron. Deze laatste heeft
sterk de voorkeur bij ingrepen die min of meer
in een holte plaatsvinden. Zij hebben wel het
D.M. 56e jaargang - No. 1 blz. 13