hoofdstukoverzicht - Pearson Education

6
160
het beenderstelsel
benige staafjes of stutten, die door holten van elkaar
gescheiden zijn. Zowel compact beenweefsel als spongieus
beenweefsel zijn in de humerus aanwezig; de diafyse
bestaat uit compact beenweefsel en de epifysen
zijn met spongieus beenweefsel gevuld.
Het buitenste oppervlak van het bot is met een periost
of buitenste beenvlies bedekt (zie figuur 6-2•).
De vezels van pezen en gewrichtsbanden zijn vermengd
met die van het periost, waardoor skeletspieren met de
beenderen zijn verbonden en waardoor beenderen onderling
worden verbonden. Het periost isoleert het bot
van de aangrenzende weefsels, biedt plaats aan de verbinding
met bloedvaten en zenuwen en speelt een rol
bij de groei en het herstel van beenderen. Binnen het
bot bekleedt een uit cellen bestaand endost de mergholte
en andere binnenste oppervlakken. Het endost is
beenvlies aan de zijde van de mergholte. Het endost is
actief tijdens de botgroei en telkens wanneer herstel of
remodellering plaatsvindt.
6.1.2 Microscopische kenmerken van beenweefsel
Een inleiding tot de algemene histologie van beenweefsel
is in hoofdstuk 4 gegeven. In figuur 6-3• is
de microscopische structuur van beenweefsel in detail
weergegeven. Histologisch gezien bestaat het periost
uit een vezelige buitenlaag en een uit cellen bestaande
binnenste laag of endost (figuur 6-3a•). Compact en
spongieus beenweefsel bevatten botcellen of osteocyten
(osteon, been) in kleine groepjes, de zogenoemde
lacunen (figuur 6-3b•). Lacunen zijn te vinden tussen
dunne laagjes gecalcificeerde matrix die lamellen worden
genoemd (lamella, dunne plaat). Kleine kanalen,
zogenoemde canaliculi, lopen straalsgewijs door de
matrix en vormen een onderlinge verbinding van de
lacunen en verbinden deze met nabij gelegen bloedvaten.
De canaliculi bevatten cytoplasma-uitlopers van
de botcellen. Voedingsstoffen vanuit het bloed en afvalstoffen
vanuit de botcellen diffunderen door de extracellulaire
vloeistof die deze cellen omgeeft, evenals
door de cytoplasma-uitlopers.
Compact en spongieus beenweefsel
De basale functionele eenheid van compact beenweefsel,
het osteon of systeem van Havers, is afgebeeld in
figuur 6-3•. Binnen een osteon zijn de botcellen in
concentrische lagen rond een centraal kanaal of ka-
naal van Havers gelegen; dit kanaal bevat een of meer
bloedvaten. De lamellen zijn cilindervormig, en liggen
evenwijdig aan de lange as van het centrale kanaal.
Verbindingskanalen (volkmann-kanalen) bieden
doorgangen; hier lopen de bloedvaten doorheen die de
centrale kanalen met die van het periost en de mergholte
verbinden.
In spongieus beenweefsel zijn de lamellen anders gerangschikt
en het weefsel bevat geen osteonen. In
plaats daarvan vormen de lamellen staafjes of platen
die botbalkjes (of trabeculae) worden genoemd (trabecula,
wand). Door veel vertakkingen van de dunne
botbalkjes ontstaat een open netwerk. Canaliculi, die
straalsgewijs uitlopen vanaf de lacunen van spongieus
beenweefsel, eindigen aan de uiteinden van de botbalkjes.
Daar diffunderen voedingsstoffen en afvalstoffen
tussen het merg en de botcellen.
Behalve in de gewrichtskapsels is het gehele botoppervlak
met een laag compact beenweefsel bedekt.
In de kapsels worden de tegenover elkaar gelegen
oppervlakken door gewrichtskraakbeen beschermd.
Compact beenweefsel wordt meestal aangetroffen op
plaatsen waar de belasting slechts uit een beperkt aantal
richtingen komt. De beenderen van de ledematen
zijn bijvoorbeeld zo gebouwd dat ze krachten kunnen
weerstaan die aan de uiteinden worden uitgeoefend.
Doordat osteonen evenwijdig liggen aan de lange as
van de schacht, buigt een bot van de ledematen niet
door wanneer op één van beide uiteinden een kracht
wordt uitgeoefend (zelfs niet als dit een grote kracht
is). Het bot kan echter wel breken wanneer een veel
kleinere kracht op de zijkant wordt uitgeoefend.
Spongieus beenweefsel wordt echter aangetroffen op
plaatsen waar beenderen niet zwaar worden belast,
of waar de krachten uit uiteenlopende richtingen afkomstig
zijn. Spongieus beenweefsel is bijvoorbeeld
aanwezig bij de epifysen van lange beenderen, waar
krachten via gewrichten worden overgebracht. Spongieus
beenweefsel is ook veel lichter dan compact beenweefsel.
Hierdoor wordt voorkomen dat het skelet te
zwaar wordt en kunnen de beenderen gemakkelijker
door de spieren worden bewogen. Uiteindelijk verleent
het netwerk van botbalkjes van spongieus beenweefsel
stevigheid en bescherming aan de cellen van het rode
beenmerg; dit is een plaats waar een groot deel van de
bloedcellen wordt gevormd.