hoofdstukoverzicht - Pearson Education

6
200
het beenderstelsel
6.8.3 Voorbeelden van gewrichten
In deze paragraaf worden voorbeelden van gewrichten
besproken waarmee belangrijke functionele principes
worden geïllustreerd. Eerst zullen we de gewrichten tussen
de wervels van het axiale skelet bespreken. Daarna
gaan we vier synoviale gewrichten van het skelet van de
ledematen bespreken: in de arm, de schouder en de elleboog
en in het been, de heup en de knie.
Gewrichten tussen de wervels
Vanaf de axis tot aan het os sacrum scharnieren de
wervels op twee manieren met elkaar: (1) bij glijdende
gewrichten tussen de bovenste en onderste gewrichtsuitsteeksels,
en (2) bij vezelige kraakbeenkussens tussen
de wervellichamen (figuur 6-36•). Bij de gewrichten
tussen de bovenste en onderste gewrichtsuitsteeksels
van aangrenzende wervels is een geringe mate van beweging
mogelijk die gepaard gaat met flexie en rotatie
van de wervelkolom. De aangrenzende wervellichamen
kunnen enigszins over elkaar heen glijden.
Behalve de eerste halswervels zijn de wervels gescheiden
en beschermd door kussentjes, de zogenoemde
tussenwervelschijven (enkelvoud: discus intervertebralis).
Elke tussenwervelschijf bestaat uit een stevige buitenste
laag van vezelig kraakbeen. De schijven zijn
via de collagene vezels van de buitenste laag aan de
aangrenzende wervels gehecht. Het vezelige kraakbeen
omgeeft een zachte, elastische en gelatineuze kern,
waardoor de tussenwervelschijven veerkrachtig zijn
en als schokdempers kunnen werken die bij belasting
worden ingedrukt en vervormd. Door deze elasticiteit
wordt voorkomen dat wervels onderling in contact komen;
dit zou ertoe kunnen leiden dat de wervels of
het ruggenmerg beschadigd raken of dat de hersenen
mechanische schokken ondervinden.
Kort na het bereiken van de lichamelijke volwassenheid
begint de gelatineuze massa binnen alle schijven
te degenereren en wordt de schokdempende werking
minder effectief. Tegelijkertijd wordt het buitenste
vezelige kraakbeen minder elastisch. Als de belasting
voldoende groot is, kan de binnenste massa door het
omringende vezelige kraakbeen heen breken en buiten
de ruimte tussen de wervels uitsteken. Deze aandoening
wordt een gehernieerde schijf genoemd. Hierdoor
wordt de functie van de schijven verder verminderd.
Vaak wordt de term hernia gebruikt om dit probleem
aan te duiden. De tussenwervelschijven dragen ook in
belangrijke mate bij aan iemands lengte; ze vormen ongeveer
een kwart van de lengte van de wervelkolom boven
het heiligbeen. Naarmate we ouder worden, neemt
het watergehalte van de schijven af; dit verlies verklaart
het kenmerkende ‘krimpen’ bij het ouder worden.
Gewrichten van de armen
De schouder, de elleboog en de pols zijn verantwoordelijk
voor het positioneren van de hand die nauwkeurig
bestuurde bewegingen uitvoert. De schouder heeft een
grote mobiliteit, de elleboog is heel sterk en de pols past
de oriëntatie van handpalm en vingers nauwkeurig aan.
Het schoudergewricht Van alle gewrichten in het
lichaam heeft het schoudergewricht de grootste bewegingsmogelijkheden.
Omdat dit gewricht ook het
vaakst uit de kom raakt, is dit een schoolvoorbeeld van
de stelling dat beweeglijkheid ten koste gaat van stabiliteit.
In figuur 6-37• is te zien dat het schoudergewricht een
kogelgewricht is. Het betrekkelijk losse gewrichtskapsel
loopt van de hals van de scapula naar de humerus
en dankzij dit te ruime kapsel is een aanzienlijke mate
van beweging mogelijk. Evenals bij andere gewrichten
wordt de wrijving bij het schoudergewricht verminderd
door bursae of slijmbeurzen; deze bevinden zich daar
waar grote spieren en pezen over het gewrichtskapsel
lopen. Met name bij het schoudergewricht liggen bijzonder
veel grote slijmbeurzen. Bij het kapsel, bij de
uitsteeksels van de scapula en bij de grote schouderspieren
liggen verscheidene slijmbeurzen. Ontsteking
van een van deze bursa, een aandoening die bursitis
wordt genoemd, beperkt de bewegingsmogelijkheden
en is pijnlijk.
De spieren die de humerus bewegen, spelen een grotere
rol bij de stabilisatie van het schoudergewricht
dan alle banden en vezels van het kapsel bij elkaar.
Krachtige spieren, die aan de romp, de schoudergordel
en de humerus ontspringen, overdekken het voorste,
bovenste en achterste oppervlak van het kapsel. Deze
spieren vormen de rotatorenmanchet (‘rotator cuff)’, een
groep spieren die sterk uiteenlopende bewegingen van
de arm mogelijk maakt.
Het ellebooggewricht Het ellebooggewricht bestaat
uit twee gewrichten: tussen de humerus en de ulna en
tussen de humerus en de radius (figuur 6-38•). Het