Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

74 Conny Pronk-de Hoog, Gerold Moltzer, Marylee van der Meulen
Functionele problemen met een kunstgebit zijn vooral gekoppeld aan het
feit dat het een losse prothese is. Ook incidenten die jaren geleden zijn
gebeurd, herinneren mensen zich nog alsof het gisteren was. Een stuk
Mars waar het hele gebit aan vast bleef zitten, het gebit dat opeens bij een
lachbui los schoot, enzovoort.
"Bij alles wat ik doe, bij alles wat je eet, bij alles wat je hapt: je wordt er steeds
mee geconfronteerd. Of als je hardop lacht, of je roept naar iemand in de verte of
zo. Dan schiet er wat lucht tussen en dan denk je: ho. Nou ben ik ook wel geen
mens die er allerlei soorten plak en lijm tussen smeert. Dat is toch zo iets
verschrikkelijks."
Een kunstgebit: van verworvenheid tot object van schaamte en gêne. Het
dragen van een kunstgebit is tegenwoordig meer dan vroeger gestigmatiseerd.
Het kunstgebit werd generaties eerder als een verworvenheid
beschouwd, waarvan alleen de elite profiteerde. Het werd vervolgens een
verworvenheid voor iedereen (Kalk 1979). In het proefschrift van Kalk
staat beschreven hoe in de 16e eeuw een zekere Mademoiselle de Gourmay
aan tafel ’haar gebitsprothese op een heimelijke plaats wist weg te
moffelen en in de pauze tussen de verschillende gangen met grote handigheid
weer wist in te zetten.’ Ook toen voelde men - gezien dat ’heimelijke’
- kennelijk enige gêne. Maar nu is een vrouw die tijdens een diner
haar gebit uit doet ondenkbaar. Tegenwoordig wordt een gebitsprothese
die dag en nacht en bij het eten gedragen kan worden niet meer als
verworvenheid gezien. De respondenten geven - impliciet - aan dat zij zich
eigenlijk schamen voor hun kunstgebit: het valt te hopen dat niemand
merkt of ziet dat je een kunstgebit hebt. Er wordt ook door veel respondenten
van uitgegaan dat iedereen - bij voldoende zorg van tandartsenzijde
en bij voldoende zelfzorg - het eigen gebit ’mee in het graf kan nemen’.
Tandeloosheid is een symbool van zelfverwaarlozing, armoede en verval
en wordt niet langer gezien als een onvermijdelijk ouderdomsverschijnsel.
Respondenten vergelijken hun ervaringen en huidig gedrag met het gedrag
van vorige generaties: vroeger ging men "ongegeneerder" met het kunstgebit
om. Tijdens het eten deed grootvader zijn gebit gewoon in zijn colbertzakje.
Het gebit van moeder stond ’open en bloot’ op het nachtkastje.
Respondenten herinnneren zich dat met gevoelens van plaatsvervangende
schaamte. "Dat vond ik vreselijk. Dat doe je tegenwoordig niet meer".
Andermans schuld of eigen schuld. Als rode draad door alle interviews
komt naar voren dat het hebben van een kunstgebit niet hoort. Als gevolg