Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

60 Anne Eland, Tony Hak en Liesbeth Vollemans
loos, of letterlijk waardenloos, zijn geworden. De hier gepresenteerde
gegevens suggereren echter dat voor het merendeel van hen geldt dat ze
overtuigde aanhangers zijn van de waarden en normen die in onze samenleving
algemeen worden gedeeld.
Wat is het belang van de bevinding dat zelfs de diepst gezonken verslaafde
nog de indruk wekt te geloven in de algemeen gedeelde waarden van
de samenleving? Maakt het iets uit voor de tachtigjarige weerloze van haar
tasje beroofde vrouw, dat de beroving is gepleegd door iemand die dit zelf
ook minderwaardig en schaamtevol vindt? Voor het slachtoffer is dit
waarschijnlijk niet relevant. Voor de maatschappelijke reactie op zulke
verschijnselen is het echter van belang. Het maakt wel degelijk uit of de
publieke reactie gebaseerd is op een analyse van het probleem in termen
van een mislukte aanpassing aan het heersende systeem of in termen van
een volledige ontkenning ervan. In het laatste geval ligt het voor de hand
om verslaafden als groep te stigmatiseren, uit te sluiten, op te drijven en
gevangen te zetten. Als men een groep als volkomen waardenloos kan
voorstellen is het gemakkelijk om elke relatie tussen hen en de rest van de
maatschappij te definiëren als die van een bedreiging van buitenaf.
Verslaafden zijn dan buitenstaanders die in de eerste plaats verwijderd
moeten worden. Als men verslaafden niet primair beschouwt als vijanden
van het maatschappelijk stelsel maar als mensen die er juist graag bij
zouden willen horen, dan ligt het probleem anders en - toegegeven - een
stuk ingewikkelder. Beleid moet dan worden gericht op integratie in plaats
van uitsluiting.
Dit is geen beleidsnota, en daarom volgt hier nu geen pleidooi voor
decriminalisering van heroïnegebruik en (gecontroleerde) legalisering. Wel
willen wij nog wijzen op een relatie tussen onderzoek en beleid die
verband houdt met het kwalitatieve karakter van deze bijdrage. Kenmerkend
voor kwalitatief onderzoek is dat deze aan de respondent de vrijheid
laat om de eigen leefwereld tot expressie te brengen in het interview en
dat de onderzoeker in analyse en verslaggeving probeert recht te doen aan
die leefwereld. Dit betekent niet dat de onderzoeker de meningen van de
respondent moet onderschrijven. Integendeel, dit is alleen al daarom
onmogelijk omdat de respondenten ook onderling van mening verschillen.
Wat dit wel betekent is dat de respondent wordt erkend als een volwaardig
persoon, met een eigen subjectiviteit en rationaliteit. Zo bezien is er een
intrinsieke relatie tussen onze kwalitatieve werkwijze en onze rapportage