Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Schuld en schaamte bij heroïnegebruikers
denten van Hanson die controle over hun leven zeggen te hebben, en die
trots zijn op hun prestaties, leven in de beste van de werelden die zij (als
zwarte ghetto-bewoners) kennen. Het is daarom niet verwonderlijk dat zij
zich verre houden van vormen van hulpverlening (zoals methadonprogramma’s)
die hen afhankelijk maken en die hen een zelfbeeld voorhouden dat
niet te rijmen is met de onafhankelijke situatie die zij zichzelf toedichten.
Zij hebben ook geen boodschap aan de afwijzing door de ’straight’
maatschappij die de hunne niet is. Dit wil nog niet zeggen dat gebruikers
die controle, en daarmee hun trots, hebben verloren wel ongereserveerd
positief tegenover hulpverlening staan. De praktijk wijst anders uit. Ook
van onze respondenten die controle en trots in veel gevallen verloren zijn,
staat een aanzienlijk deel afwijzend tegenover de hulpverlening. Deze
groep vraagt om een andere benadering. Hoewel wij op grond van onze
gegevens geen uitspraken kunnen doen over hoe dat dan zou moeten,
geloven wij dat onze bevindingen een ondersteuning vormen voor outreach-
en therapeutische benaderingen waarin ervan wordt uitgegaan dat
verslaafden niet ’waardenloos’ zijn maar integendeel (nog steeds) beschikken
over een intact waarden- en normenstelsel. Een voorbeeld van een
dergelijke therapie is de ’value clarification therapy’ van Brown & Peterson
(1990).
5 Conclusie
Wij begonnen dit hoofdstuk met een schets van het gevestigde beeld van
de carrière van een heroïnegebruiker als dat van een onvermijdelijke
neergang. De stereotype gebruiker zou langzaam maar zeker alles verliezen,
inclusief zijn moraal. Onze bevindingen corrigeren dit beeld op twee
manieren. In de eerste plaats is neergang niet zonder meer onvermijdelijk.
Echter de neerwaartse beweging waarin veel heroïnegebruikers zich
bevinden is geleidelijk en kent kortere of langere periodes van stabiliteit
en zelfs van een opgaande beweging. Wel is het zo dat ook de verslaafden
zelf over hun neerwaartse beweging spreken in termen van verlies van
controle. Het denken over heroïnegebruikers in termen van mensen die alle
controle over zichzelf hebben verloren sluit echter een belangrijke groep
gebruikers uit, namelijk de groep die juist eigenwaarde en trots ontleent
aan het feit dat het gebruik onder controle is. In de tweede plaats moet het
beeld van de gewetenloze verslaafde worden gecorrigeerd. Het is weliswaar
niet uitgesloten dat er heroïneverslaafden zijn die norm- en moraal-
59