Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Schuld en schaamte bij heroïnegebruikers
Ondanks dat verschillende etnografische onderzoekers heroïne gebruikende
subculturen van binnenuit hebben beschreven (Sutter 1966; Preble 1969,
Agar 1973; Waldorf 1973; Fraser & George 1988; Grund 1992; Ingold
1992; Moore 1993) is ons weinig onderzoek bekend dat is gebaseerd op
diepteinterviews. We vonden één studie waarin wordt gerapporteerd over
interviews met 124 heroïnegebruikers uit de ’inner city’ ghetto’s van
Chicago, Philadelphia, Washington en New York (Hanson 1985). In de
interviews getuigen deze zwarte, heroïne gebruikende mannen enerzijds
van trots omdat zij het eigen leven in de hand kunnen houden en ook in
moeilijke tijden in staat zijn heroïne te verkrijgen. Anderzijds is er ook
sprake van schuld en zelfverwijt over het verslaafd worden en frustraties
in de pogingen om hun levens te verbeteren. Ook de respondenten van
Hanson doen uitspraken waarin de neergaande spiraal, met name de vrees
ervoor, herkenbaar is. Een respondent die, na een opsomming van verloren
zaken, zichzelf beschrijft als iemand die ’op de bodem’ terecht is gekomen,
spreekt over het eindpunt van die neergang als volgt:
Self-esteem is something of the past, it is just a basic feeling of worthlessness
now (Hanson 1985: 23-24).
Evenals in onze gegevens kunnen respondenten zichzelf een plaats toekennen
op de morele ladder door er prat op te gaan dat ze een ’lager’ niveau
weten te vermijden:
I don’t stick up. I don’t snatch ladies’ pocketbooks, man. My mother brought me
up knowing better than that (Hanson 1985: 36).
Ook wordt ten aanzien van partners, en zeker ten aanzien van kinderen,
veelal een tekortschieten verwoord dat overeenkomsten vertoont met de
wijze waarop respondenten in ons onderzoek over hun tekortschieten als
partner en ouder spreken (p.46). Toch komt er ook een duidelijk verschil
naar voren. Waar bij veel van onze respondenten schuld en schaamte te
herkennen was, spreken de Amerikaanse heroïnegebruikers meer over
trots. Ondanks het feit dat zij moeten balanceren op de grens van twee
werelden, enerzijds de ’straight’ maatschappij en anderzijds de wereld
waarin zij hun dagelijkse portie dope moeten zien te bemachtigen, ervaren
bijna alle gebruikers controle. Zij beschouwen hun succes in deze als iets
om trots op te zijn. Eén van hen stelt zelfs:
57