Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Schuld en schaamte bij heroïnegebruikers
[man, leeftijd onbekend, hulpverleningsgroep]
R: Ik ben helemaal geen crimineel. Ik zou het niet in mijn hoofd halen om de streken
uit te halen, die ik uitgehaald heb. Maar door harddrugs heb ik mijn grenzen zo
ver verlegd dat ik dingen gedaan heb waarvan ik nu denk, hoe heb je dat ooit
kunnen doen?
Sommige respondenten spreken niet van ’schaamte’ maar van ’schuld’:
[man, 28 jaar, veldgroep]
R: Dus voel ik me heel erg schuldig tegenover mijn vader dat ik op zo’n feestdag
niet naar hem ben gegaan.
Deze respondenten beschrijven hun eigen morele neergang tegen de
achtergrond van de in onze samenleving algemeen aanvaarde normen,
zoals dat het verkeerd is om te stelen. Dit impliceert dat zij deze normen
en waarden niet alleen kennen, maar ook geldig vinden en gebruiken om
daarmee hun eigen gedrag negatief te evalueren. Deze negatieve waardering
kan ook worden betrokken op een partner, zoals in het volgende
voorbeeld:
[man, 28 jaar, hulpverleningsgroep]
R: Maar wat wel eh zeer onbekend voor me was, was dat meisje waar ik het over
had, zij zat in de prostitutie, al voor ik haar kon. Toen ik met haar omging is het
er op een gegeven moment van gekomen dat ze ook in de prostitutie weer ging.
En dat heb ik mezelf kwalijk genomen en haar ook. We zijn er allebei heel erg
fout in geweest.
Het is niet uitgesloten dat er heroïneverslaafden zijn die norm- en moraalloos,
of letterlijk waardeloos, zijn geworden. De hier gepresenteerde
gegevens suggereren echter dat voor het merendeel van hen geldt dat ze
overtuigde aanhangers zijn van de waarden en normen die in onze samenleving
algemeen worden gedeeld. Het is een feit dat sommigen zich in hun
gedrag over het algemeen niet aan die normen houden, maar dat betekent
niet dat zij de geldigheid daarvan ontkennen. Zij zijn zich integendeel ten
volle bewust van het feit dat zij bij voortduring in strijd handelen met de
door henzelf geaccepteerde normen en waarden. De door hen gerapporteerde
schaamte en schuld is daarvan het gevolg.
55