Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Schuld en schaamte bij heroïnegebruikers
R: Nee, het was eigenlijk een angstreactie.
De criminele loopbaan van deze respondent blijft beperkt tot het stelen
van autoradio’s. Daarbinnen wordt een duidelijke escalatie gerapporteerd
tot een steeds onverschilliger en overmoediger houding. Iets dergelijks is
zichtbaar in het volgende voorbeeld betreffende inbraak.
[man, 19 jaar, hulpverleningsgroep]
I: Kon je je aan je principes houden? Je hoort wel dat mensen zeggen van een oud
vrouwtje zou ik nooit stelen.
R: Ja, dat soort dingen. Nou in het begin waren het altijd wel gokkasten uit voetbalkantines
en verenigingen en zo. En op een gegeven moment werden dat snackbarren.
Eerst afgelegen snackbarren, maar op een gegeven moment werd het gewoon
ja, je hebt toch een beetje alles gehad. En je moet toch geld hebben, snackbar
tegenover het hoofdbureau in Den Haag, gewoon hup naar binnen en snel weer
weg. Op een gegeven moment heel veel risico’s nemen. Gewoon in drukke
winkelstraten gewoon hup ruit ingooien, kankerherrie, weet je wel gewoon schijt
eraan. In het begin was ik bijna nooit op het bureau, maar ja omdat ik elke keer
steeds meer risico’s ging nemen... Zo ook als ik een inbraakje had gezet ging ik
me eerst even een paar uur schuil houden, ergens verstoppen. En dat werd
natuurlijk minder. Op een gegeven moment dan had je trek, dan zit je een uurtje.
Van nou zijn ze wel weg, ik ga nou, ik loop over straat heen. Dat had ik in het
begin en op een gegeven moment ging ik steeds sneller. Ook overdag inbraken
zetten. Ik had geen zin meer om ’s nachts te stelen. De volgende dag word je
wakker en dan ben je weer ziek en dan denk je shit, weet je wel en dan ga je
weer overdag, pleur op, ik heb geld nodig.
Gemeenschappelijk aan al deze verhalen is dat een steeds toenemende
behoefte aan geld resulteert in een escalerende criminele activiteit. De
betreffende respondenten nemen het steeds ’minder nauw’ met de wet, en
ze lijken te bevestigen dat er sprake is van een vervaging van normen. Dit
wordt uitgedrukt door middel van uitdrukkingen als "Het kon me niets
meer schelen". Op grond van zulke uitlatingen zou men kunnen opmaken
dat het kenmerkend is voor heroïneverslaafden dat ze hun normbesef
verliezen. Aan het eind van een dergelijke carrière zijn ze dan niet alleen
in materieel maar ook in moreel opzicht aan lager wal geraakt.
Uit tal van opmerkingen blijkt dat deze gebruikers zichzelf zien als
personen die hun waarden en morele onderscheidingsvermogen hebben
verloren. Dat wordt verwoord met uitdrukkingen als:
[man, 36 jaar, veldgroep]:
Ja, je wordt een ander mens vind ik.
53