Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Dokter, ik hoop dat u mij kunt helpen
209
gangsvormen roepen spanning en emoties op. De daarbij passende gevoelens,
gedrag en moraal die bij keuzes en dilemma’s spelen, moeten wellicht
nog ontwikkeld worden, zo blijkt in de brieven aan de Margrietdokter.
De afstand tussen gezonden en zieken neemt toe. Dat betekent een
toename van leed voor hen die niet beter worden, de chronisch zieken, de
gehandicapten, zij die horen dat er niets meer aan te doen valt (Nijhof
1992). Over onbillijkheden, over leed en stigma’s die daaruit voortkomen,
wordt geschreven. Dit toenemend isolement van zieken vinden we terug in
de brieven.
Patiënten leren afstandelijk kijken naar en zich afstandelijk uitdrukken
over eigen lichaam(sdeel) of eigen ziekte door hulpverleners die met hun
formuleringen emoties in de gezondheidszorg neutraliseren (Nijhof en Van
der Geest 1989). In het begin van de jaren tachtig zijn de brieven vrijwel
zonder emoties. In de loop van de jaren tachtig worden de brieven uitvoeriger
en persoonlijker van aard. Aan het einde van de periode zijn de
brieven nog steeds vrij uitvoerig, maar de toon is weer zakelijker. Dit
komt overeen met sociologisch onderzoek over de jaren tachtig waaruit
blijkt dat mensen hun emoties bewuster en op meer persoonlijke wijze
uiten en zich meer laten gelden (Wouters 1991). Er is sprake van een
toenemende individualisering en afnemende solidariteit. Soortgelijke
processen zien we in de brieven. Rond 1990 is het maatschappelijk meer
geaccepteerd met jezelf bezig te zijn, terwijl dat een decennium daarvoor
meer werd verhuld. Meer individualisering en minder identificatie met
elkaar geeft andere omgangsvormen, maar deze nieuwe vormen zijn weer
aanleiding tot onzekerheid over wat men moet weten en wat men moet
doen. We hebben kunnen vaststellen dat gerichtheid op individuele
problemen, eigen medische consumptie en eigen keuzen meer aandacht
krijgen. Het meer zakelijke en informatieve van de medische rubrieken in
1990 vergeleken met die van 1980 komt hiermee overeen. De lezers
worden geholpen bij hun informatievergaring over gezondheidszaken,
uiteindelijk is de beslissing aan hen of zij daar verder iets mee doen en
welke keuzes zij maken.
De problemen van de zorgvragers moeten daarnaast worden gezien tegen
de achtergrond van professionaliseringsprocessen in de samenleving.
Historische studies zijn hoofdzakelijk gebaseerd op documenten van deskundigen,
omdat deze documenten beter bewaard zijn gebleven dan documenten
over opvattingen en ervaringen van gewone mensen. Dit heeft tot