Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

14 Tony Hak, Paul ten Have en Ad Goethals
benaderingen. In de tweede plaats is er de meer offensieve benadering
waarbij kwalitatieve onderzoekers een eigen, van de mainstream afwijkende,
versie van objectiviteit zeggen na te streven en ook te bereiken (zie
Smaling 1987). Dergelijke claims zijn vaak intelligent geformuleerd en
hebben hun eigen lokale redelijkheid, maar zij dienen naar onze smaak in
individuele gevallen te vaak als een misplaatste rechtvaardiging voor een
gebrek aan rigoreusheid in het betreffende onderzoek. In de derde plaats
hebben kwalitatieve onderzoekers ook op dit probleem gereageerd door
remedies te ontwikkelen. Daartoe behoren methodes als het systematisch
gebruik van ’constante vergelijking’ en het ’zoeken van het afwijkende
geval’; het in de verslaglegging uitvoerig documenteren van de wijze
waarop de bevindingen zijn bereikt en het nauwkeurig beargumenteren van
de relatie tussen de bevindingen en de gegevens (met ’bewijsplaatsen’); en
de ontwikkeling van een systeem van ’auditing’, waarbij onderzoekers die
niet zelf bij het onderzoek betrokken zijn (’auditors’) als een soort accountants
nagaan hoe de onderzoeker in de verschillende fases van de analyse
te werk is gegaan en hoe de bevindingen zich verhouden tot de gegevens
(zie hiervoor Abma 1994).
Naast de genoemde zijn er nog enkele methoden om kwalitatieve gegevens
te valideren die berusten op het idee dat de betrokken ’leden’ van de
onderzochte groepen het beste weten wat hun uitspraken en andere gedragingen
betekenen. Zo hebben Garfinkel & Sacks (1970, zie ook Heritage
& Watson 1979, 1980) gewezen op wat zij formulations noemen. Dat zijn
uitspraken waarin mensen dat wat ze doen, of net gedaan hebben, ’formuleren’,
dat wil zeggen onder woorden brengen, samenvatten, karakteriseren.
Als onderzoeker kun je je materiaal, zoals een interview en opname
van een interactie, maar ook een schriftelijk document, afzoeken op
’formuleringen’ om die te confronteren met je eigen interpretaties. Een
tweede methode is eveneens gericht op een ’interne’ validering van de
interpretatie van materiaal. Binnen de conversatie-analyse wordt altijd
aanbevolen om de interpretatie van een uiting te vergelijken met wat er
verderop in het gesprek gedaan wordt, om te kijken of daaruit interpretaties
van die uiting door andere deelnemers af te lezen zijn, wat natuurlijk
vooral bij de eerstvolgende uiting erg waarschijnlijk is. Zo wordt in een
medische situatie het vertellen over symptomen blijkens het vervolg door
beide partijen opgevat als een verzoek om zowel een diagnose als een
behandeling (Ten Have 1987). Een derde methode zou je als ’externe
validering’ kunnen kenschetsen. Die is bijvoorbeeld aan de orde als je