Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

174 Inge Varekamp
en hoe die verbeteringen gewaardeerd worden. Het lijkt erop dat bij de
twijfelgevallen het onderscheid tussen indiceren en selecteren, tussen ’waar
heeft de patiënt het meeste baat bij’ en ’welke patiënt heeft het meeste
baat bij transplantatie’ onduidelijk wordt. Dat artsen soms overwegen dat
de patiënt niet voldoende baat bij transplantatie heeft omdat ze zoveel
anderen, met name jongeren, kennen die er meer baat bij hebben. Hierboven
zijn vier aspecten van leeftijd genoemd die van belang zijn bij de
beslissing aangaande individuele patiënten. Al deze aspecten kunnen ook
comparatief, dat wil zeggen bij de onderlinge vergelijking van patiënten
gebruikt worden.
De conclusie dat verhulde selectie op beperkte schaal voorkomt houdt
overigens geen morele veroordeling hiervan in. Verhulde selectie maakt
willekeur mogelijk, ofwel ongelijke behandeling van patiënten, en dat pleit
er tegen. Aan de andere kant plaatst de schaarste aan donororganen artsen
voor een lastig dilemma. Het aantal potentiële transplantatiekandidaten is
de afgelopen decennia toegenomen bij een absoluut tekort aan donororganen.
Theoretisch kent het schaarsteprobleem twee oplossingen. De
eerste is iedereen die geschikt is op de wachtlijst zetten en accepteren dat
deze langer wordt en dat een steeds groter deel van de wachtenden nooit
aan de beurt komt omdat ze overlijden of in een te slechte conditie raken.
Een oplossing die vaak gekozen wordt, maar niet ideaal is. De tweede
oplossing is selectie bij de toelating tot de wachtlijst. Het is opvallend dat
het maatschappelijk debat over patiëntenselectie nauwelijks gaat over de
vraag of bij de toelating tot de wachtlijst al geselecteerd - dat wil zeggen
iemand afgewezen - mag worden. Algemeen geaccepteerde selectiecriteria
zijn urgentie en kans van slagen van de behandeling. Het urgentiecriterium
- diegene het eerst helpen bij wie de nood het hoogst is - wordt toegepast
bij de plaatsbepaling op de wachtlijst. Het criterium kans van slagen is
theoretisch toe te passen bij de toelating tot de wachtlijst en de toewijzing
van organen aan wachtenden. Voor de toepassing van het criterium wordt
wel verwezen naar de niertransplantatie waar bij de toewijzing van
organen gematched wordt op weefselovereenkomst om de kans van slagen
te verhogen (CABLA 1989). Het lijkt echter noch bij de niertransplantatie
noch elders in de Nederlandse gezondheidszorg gebruikelijk mensen van
behandeling uit te sluiten omdat bij hun de kans van slagen lager is dan
bij anderen. Een uitzondering vormt wellicht de intensive care (Kastelein
1990). Voorzover er in Nederland al consensus bestaat over criteria om
mensen van behandeling uit te sluiten betreft deze consensus vooral de