Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

De rol die leeftijd speelt bij de beslissing tot niertransplantatie
173
dan kan alsnog uitgezocht worden of de patiënt geschikt is. Maar niet
iedere patiënt is assertief genoeg om het onderwerp aan te roeren. Oudere
patiënten zijn vaker minder assertief en behoren ook vaker tot de ’twijfelgevallen’,
wat voor hen een dubbel nadeel is. Belangrijker is dat de
leeftijd blijkt samen te hangen met risico’s en baten van transplantatie die
bij verwijzing of indicatiestelling tegen elkaar worden afgewogen. Ten
eerste is leeftijd een ruwe indicator van de fysieke conditie, die de risico’s
van transplantatie bepaalt. Ten tweede is leeftijd als dezelfde indicator van
de fysieke conditie een maat voor de baten van transplantatie in termen
van verbetering van fysieke conditie. Over het algemeen gaan ouderen
minder vooruit na transplantatie vanwege comorbiditeit. Ten derde staat
leeftijd als indicator van levensverwachting voor de baten in termen van
het aantal jaren dat men dankzij transplantatie een verbeterde kwaliteit van
leven geniet. Ten vierde bepaalt de leeftijd de levensfase waarin een
patiënt verkeert en de daarmee vaak gepaard gaande ambities. Men kan
zich voorstellen dat het ouderen over het algemeen minder spijt dan
jongeren als ze door verminderde fysieke conditie of door moeheid minder
toekomen aan professionele of vrijetijdsavtiviteiten. Ook in deze zin hangt
leeftijd met verwachte baten samen. Als mensen ouder worden, worden de
hier geschetste risico’s en baten van transplantatie respectievelijk hoger en
lager. Dat gebeurt overigens niet voor iedereen in hetzelfde tempo. De
veranderingen kunnen hand in hand gaan: een verslechterende fysieke
conditie zal samengaan met een lagere levensverwachting. Maar veranderingen
hoeven niet noodzakelijkerwijs gelijk op te gaan: mensen kunnen
ondanks een slechte fysieke conditie of een lage levensverwachting grote
ambities koesteren.
De vraag is nu hoe het kan dat er formeel geen selectie plaatsvindt bij de
toelating tot de wachtlijst - ieder die medisch gezien geschikt is zou op de
wachtlijst komen - terwijl er toch aanwijzingen zijn dat, zij het op bescheiden
schaal, verhulde selectie op leeftijd voorkomt. Het antwoord lijkt te
liggen in de diffuse besluitvorming waar meerdere leeftijdgerelateerde
overwegingen een rol spelen. De indicatiebeslissing is niet altijd een
objectieve beslissing, gebaseerd op aan- of afwezigheid van objectieve
contra-indicaties. Soms twijfelen artsen. Eén reden daarvoor is dat bij
meerdere relatieve contra-indicaties het inschatten van het totale risico
moeilijk is. Een tweede reden is dat de baten van een transplantatie per
definitie subjectief zijn, die hangen af van hoe de dialysebehandeling
wordt ervaren, welke verbeteringen de patiënt van transplantatie verwacht,