Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

172 Inge Varekamp
5 Conclusies en beschouwing
De rol van leeftijd bij verwijzing en indicatie. Er zijn twee belangrijke
conclusies, die in hun samenhang beschouwd dienen te worden. De eerste
is dat, terwijl officieel leeftijdsgrenzen zijn afgeschaft en er formeel geen
selectie vanwege schaarste wordt toegepast bij de toelating tot de wachtlijst,
er op enige schaal wel verhulde selectie voorkomt, met name op het
criterium leeftijd. Dat wil zeggen dat soms patiënten vanwege hun leeftijd
niet in aanmerking komen terwijl ze wel in aanmerking zouden zijn
gekomen als er geen schaarste was, en dit zonder dat ze van deze schaarstefactor
op de hoogte zijn. Overigens lijkt het erop dat de artsen die de
beslissing nemen zich zelf vaak ook niet van het schaarste-aspect bewust
zijn. Dat verhulde selectie voorkomt blijkt uit opmerkingen van een deel
van de respondenten over de geschatte toename van het aantal aanmeldingen
als er geen schaarste zou zijn, en uit argumentaties om patiënten af te
wijzen in termen van ’zonde van de nier’.
Op welke schaal verhulde selectie op leeftijd zich voordoet kan uit dit
onderzoek niet afgeleid worden. Volgens de respondenten doet het zich
hooguit op beperkte schaal voor. Een nadere aanwijzing wordt gevonden
in cijfers over het aandeel van de ouderen onder de getransplanteerden in
Europa. Gemiddeld is 15% van de mensen die een niertransplantatie
ondergaan ouder dan 55 jaar, maar voor Zuid Europa ligt dit cijfer aanzienlijk
lager, voor Nederland bedraagt het 22% en voor Noorwegen 48%
(Michielsen 1900; Tufveson e.a. 1989). In Noorwegen is waarschijnlijk
minder schaarste aan donornieren omdat familietransplantatie daar veel
meer voorkomt dan in Nederland (Gezondheidsraad 1992). In dat geval
zouden de verschillen in het aandeel van ouderen onder getransplanteerden
kunnen wijzen op selectie op leeftijd in Nederland. Ook met andere
verklaringen moet echter rekening worden gehouden, bijvoorbeeld een
tekort aan dialyse-mogelijkheden in Noorwegen of onverantwoord hoge
risico’s bij transplantaties bij ouderen in Noorwegen.
De tweede conclusie uit ons onderzoek is dat de leeftijd van patiënten
sowieso, los van schaarste, op verschillende manieren verweven is met de
beslissing over transplantatie. Leeftijd heeft bijvoorbeeld invloed op de
gang van zaken: sommige artsen noemen de mogelijkheid van transplantatie
niet als ze in twijfel zijn of de patiënt wel geschikt is voor transplantatie.
Ze redeneren dat een geïnteresseerde patiënt er wel om zal vragen en