Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Kwalitatieve medische sociologie: nut en noodzaak
wijze. Het is theoretisch mogelijk dat een andere onderzoeker over eenzelfde
verschijnsel of situatie hele andere gegevens verzamelt en zo tot
geheel andere bevindingen komt. Op dit probleem is door kwalitatieve
onderzoekers op twee manieren, die elkaar niet uitsluiten, gereageerd. In
de eerste plaats wordt deze gebrekkige betrouwbaarheid verdedigd of
gerechtvaardigd door deze te presenteren als het resultaat van een trade-off
tussen geldigheid en betrouwbaarheid. Betoogd wordt dat de grote winst
van kwalitatief onderzoek gelegen is in de grotere geldigheid van de
gegevens (die bijdraagt aan de grotere geldigheid van de bevindingen) en
dat de geringere betrouwbaarheid dan maar op de koop toe genomen moet
worden. Deze vorm van verdediging past goed in een oppositionele
houding ten opzichte van kwantificerend onderzoek, waarvan gemakkelijk
kan worden aangetoond dat daarin de aandacht voor betrouwbaarheid ten
koste gaat van de geldigheid (zie bijvoorbeeld Bernts & Hak 1993). In de
tweede plaats hebben kwalitatieve onderzoekers op dit probleem gereageerd
door methodes te ontwikkelen om de betrouwbaarheid (reproduceerbaarheid)
van gegevens te vergroten. Daartoe behoren methodes als peerdebriefing;
het documenteren en (gedurende de verzameling van gegevens)
analyseren van de manier waarop de gegevensverzameling verloopt (zoals
het kritisch evalueren van de wijze waarop interviews worden afgenomen);
en een toenemende belangstelling voor ’unobtrusive’ manieren van dataverzameling.
Het veronderstelde gebrek aan objectiviteit van kwalitatieve analyses is
eveneens een probleem dat door kwalitatieve onderzoekers serieus wordt
genomen. Inderdaad is het zo dat er geen protocollen, laat staan computerpakketten,
bestaan die een kwalitatieve analyse mogelijk maken op een
wijze die geen ’subjectieve’ interventie van de onderzoeker vereist. Ook
op dit probleem is door kwalitatieve onderzoekers op meerdere manieren
gereageerd. In de eerste plaats ziet men in subsidie-aanvragen en in
rapportages over kwalitatief onderzoek steeds vaker frases als "De gegevens
worden/zijn volgens de methode van Gefundeerde Theorie geanalyseerd
met behulp van het computerprogramma KWALITAN". Echter, de
Gefundeerde Theorie-benadering is een opvatting over de relatie tussen
gegevens en concepten, maar geen methode, en KWALITAN is een
handig systeem voor data-opslag en -manipulatie, maar geen analyseprogramma.
We hebben hier dan ook te maken met een misplaatste claim
betreffende automatisering en objectivering, die kennelijk gemodelleerd is
conform de verwijzingen naar het gebruik van SPSS in kwantificerende
13