Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

De rol die leeftijd speelt bij de beslissing tot niertransplantatie
161
medisch criterium is, ofwel voorzover het samenhangt met de kans van
slagen van een behandeling. Voor veel behandelingen geldt immers dat bij
hoge leeftijd de kans van slagen geringer wordt. Voor een aantal voorzieningen
zijn echter de afgelopen jaren officiële leeftijdscriteria losgelaten.
Over leeftijd als niet-medisch selectiecriterium bestaat geen consensus. Het
gezondheidsrecht wijst dit criterium af met verwijzing naar het nondiscriminatie-artikel
(artikel 1) van de Grondwet. Vanuit de medische ethiek
wordt echter door sommigen bepleit bij schaarse levensverlengende
ingrepen jongeren boven ouderen te verkiezen en wordt wel gesproken van
een selectiecriterium met een ’intuïtieve plausibiliteit’ (Tramper 1992). Er
wordt gesteld dat selectie op leeftijd eigenlijk geen discriminatie is omdat
leeftijd niet een strikt persoonskenmerk is: iemand van zeventig is ook
ooit dertig geweest. Heeft men op oudere leeftijd nadeel van een dergelijke
selectie, op jongere leeftijd zou men er voordeel van hebben (zie ook
Keasberry 1990; Den Hartogh 1987 en 1994). Andere argumenten vóór het
leeftijdscriterium zijn dat jongeren een hogere levensverwachting en in die
zin meer baat hebben bij de behandeling, en dat ouderen hun deel van
leven hebben gehad en het daarom voor hen minder tragisch is te overlijden.
Van overheidswege werd, bij monde van een voormalig staatssecretaris
van gezondheidszorg, leeftijd als niet-medisch selectiecriterium afgewezen,
met name voor de transplantatiegeneeskunde. Hierbij werd verwezen
naar het eerder genoemde nondiscriminatie-artikel (geciteerd bij Trappenberg
1993).
Niertransplantatie is een voorziening die vanwege een tekort aan donoroganen
met schaarste geconfronteerd wordt. Deze bijdrage gaat over de
vraag in hoeverre leeftijd als selectiecriterium gehanteerd wordt bij de
beslissing of een patiënt voor een niertransplantatie in aanmerking komt.
De bijdrage komt voort uit een groter onderzoek naar de selectieprocedures
en selectiecriteria bij een drietal gezondheidszorgvoorzieningen die met
schaarste te maken hebben (Meiland e.a. 1994). De vraagstelling van dit
onderzoek was hoe de boven in het kort geschetste medisch-ethische en
juridische discussie over selectiecriteria zich verhoudt tot de medische
praktijk van alledag. De discussie over de aanvaardbaarheid of onaanvaardbaarheid
van diverse selectiecriteria was als het ware de kapstok voor
de resultaten van het onderzoek. In een vroeg stadium van het onderzoek
bij niertransplantatie bleek dat de leeftijd van patiënten los van schaarsteoverwegingen
een belangrijke rol speelt bij de transplantatiebeslissing. Dit
is de context waarbinnen de eigenlijke vraagstelling zich afspeelt. In deze