Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

160 Inge Varekamp
behandeling. Verhulde selectie heeft het voordeel boven openlijke selectie
dat de beroepsethiek van de arts, die stelt dat hij de belangen van zijn
patiënt dient te behartigen, niet openlijk geweld wordt aangedaan. Wellicht
is ook de confrontatie met de patiënt minder pijnlijk. Het is immers
makkelijker om te zeggen dat een behandeling voor een patiënt minder
geschikt is, dan om te zeggen dat anderen voorgaan.
De medische ethiek en het gezondheidsrecht buigen zich al enkele decennia
over de vraag welke criteria aanvaardbaar zijn bij selectie van patienten
voor gezondheidszorgvoorzieningen die met schaarste te kampen
hebben. Deze discussie richt zich met name op selectie van patiënten voor
schaarse levensverlengende ingrepen, maar heeft, zeker in Nederland, ook
een ruimere strekking. Richtinggevende Nederlandse literatuur is o.a.:
Leenen 1980, 1987, 1991; Vereniging voor Gezondheidsrecht 1982; Rigter
1986; Dunning 1987; De Beaufort en Dupuis 1988; CABLA 1989; Gevers
1989; Kastelein 1990; Commissie Keuzen in de zorg 1991.
Selectiecriteria worden onderscheiden naar a) medische criteria, b) persoonskenmerken
die medisch, dat wil zeggen voor het slagen van de
behandeling, relevant zijn, en c) persoonskenmerken die medisch niet
relevant zijn, en d) leeftijd. Medische criteria, te weten urgentie en kans
van slagen, worden over het algemeen als selectiecriteria aanvaard, mede
omdat ze zouden berusten op een medisch professionele standaard en
redelijk objectiveerbaar zouden zijn (Leenen 1987; Vereniging voor
Gezondheidsrecht 1982). Onder persoonskenmerken die medisch relevant
zijn worden bijvoorbeeld therapietrouw, ziekte-inzicht, leefstijl of leefsituatie
verstaan. Het is voorstelbaar dat dergelijke factoren van invloed zijn op
de kans van slagen van een behandeling. Omdat het toepassen van dergelijke
factoren makkelijk subjectieve waarde-oordelen met zich meebrengt
is men van mening dat deze criteria niet of terughoudend toegepast dienen
te worden en dat patiënten hier alleen op mogen worden afgewezen als dit
door ter zake deskundigen gebeurt (Rigter 1986; Leenen 1987). Onder
persoonskenmerken die medisch niet relevant zijn worden onder meer de
maatschappelijke waarde van de patiënt begrepen, de waarde van de
patiënt voor zijn directe omgeving, en eigen schuld aan de aandoening
waarvoor de patiënt behandeling wenst. Men is over het algemeen, op
grond van diverse morele of praktische argumenten, van mening dat deze
criteria als selectiecriteria niet aanvaardbaar zijn. Het laatst genoemde
criterium, leeftijd, wordt als selectiecriterium aanvaard voorzover het een