Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Op zoek naar de juiste balans
155
ondanks haar beweringen, juist heel prettig vond in het ziekenhuis te
komen. Haar manier van doen had ik leren waarderen en het vertederde
me haast als ze weer het zoveelste conflict met de longarts aanging:
’Typisch mevrouw Fisher,’ dacht ik dan. Toen ik aan het bed van de
stervende en nog steeds voor zijn leven vechtende mijnheer Wiersema
stond, was het niet de doodstrijd van een willekeurig iemand wat me
beroerde. Ik zag als in een film onze ontmoetingen in de wachtkamer, de
consulten in de spreekkamer en de opnames op de verpleegafdeling weer
voor me. Ik zag hem weer op het ziekenhuisterrein naar me lopen zwaaien
en roepen toen hij me op een late namiddag naar huis zag fietsen. Hij
sprak in de stromende regen voor het eerst zijn ongerustheid uit over hoe
het met zijn vrouw en kinderen zou moeten na zijn overlijden. Het was 5
december. Sinterklaas liep over de parkeerplaats. Mijnheer Wiersema
dwong me om van mijn fiets af te stappen en naar de goed-heilig-man te
luisteren, die hij snel een en ander over mij had ingefluisterd. Ik dacht aan
de ochtend op de verpleegafdeling waarop de deur van de kamer waar
mijnheer Wiersema was opgenomen plotseling dicht was, omdat er een
mislukte reanimatie had plaatsgevonden. ’Wie dan toch?’ vroeg ik steeds
opnieuw aan de voorbij rennende verpleegkundigen. Toen ik geen antwoord
kreeg, zocht ik de hele afdeling af naar mijnheer Wiersema. Ik
vond hem scheldend van angst in het dagverblijf, waar de verpleging hem
met bed en al tussen de plantenbakken had geschoven, en wilde hem haast
om de hals vliegen van opluchting. Persoonlijke gevoelens gingen gaandeweg
een steeds grotere rol spelen. Het was voor mij onmogelijk geworden
mevrouw Fisher-Rijn en mijnheer Wiersema als louter onderzoeksobjecten
te zien (Smith Bowen 1956, 163).
Het voert te ver om te zeggen dat dit onderzoek mijn leven heeft veranderd,
maar ik ben door het onderzoeksproces wel veranderd. Uiteraard kijk
ik nu met andere ogen naar de gezondheidszorg, ziekzijn en doodgaan.
Belangrijker is, denk ik, de kennis die ik over mezelf heb opgedaan als
onderzoeker. In die zin waren de informanten tegelijkertijd de participanten
in mijn eigen leerproces. Dat de antropoloog haar eigen onderzoeksinstrument
is, wist ik. Dat dit instrument mens is en geen machine
ondervond ik aan den lijve gedurende het onderzoek. Ik probeerde krampachtig
mijn neutraliteit te bewaren. Ik wilde geen partij kiezen tussen arts
of patiënt. Ik wrong me in allerlei bochten om het schouwspel dat ik
bestudeerde niet te verstoren. Tenslotte deed ik hard mijn best de gevoelens
te onderdrukken die ik voor mijn informanten ontwikkelde. Ik