Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

154 Anne-Mei The
en informant nauw bij elkaar betrokken raken, zoals bij participerende
observatie en herhaalde (diepte-)interviews het geval is, wordt de gewenste
informatie verzameld. In dit artikel heb ik, aan de hand van mijn eigen
ervaringen, getracht een beeld te schetsen van de implicaties die deze
relatie met zich mee kan brengen. Ik kon niet om het probleem van de
emotionele betrokkenheid heen. Ik voelde me betrokken raken bij het wel
en wee van de mensen die ik bestudeerde. Daarbij merkte ik dat de
patiënten en hun partners steeds meer een beroep op mij gingen doen en
ik me daaraan niet wilde onttrekken. In de loop der tijd kreeg ik van hen
een rol toebedeeld in het schouwspel, waar zij deel van uitmaakten en dat
ik gadesloeg. Sterker nog, ik beïnvloedde door mijn aanwezigheid hetgeen
er gebeurde.
Antropologen kampen bij het aangaan van de vertrouwensrelatie met een
lastig dilemma. Aan de ene kant krijgen ze te horen dat emotionele
betrokkenheid ’goed’ (objectief) onderzoek doen blokkeert. Anderzijds
wordt hen verteld dat het onmogelijk is om de informanten goed te
begrijpen als ze zich niet in zekere mate aan hen hechten (Katz Rothman
1986, 46). Het is geen gemakkelijke opgave. Als de onderzoeker afstandelijk
blijft, wordt zij geen deel van de (belevings)wereld van de groep die
zij bestudeert, en kan zij dus op bepaalde informatie niet de hand leggen.
Afstand bewaren heeft daarentegen heel verleidelijke kanten. Je hoeft
bepaalde situaties dan ook niet mee te maken, zoals de dood van iemand
waar je je aan bent gaan hechten (Oakley 1986, 252). Ik denk nu dat
emotionele betrokkenheid hoort bij iedere vertrouwensrelatie, of deze nu
primair zakelijk of privé is aangegaan. Het is overdreven te zeggen dat de
betrokkenheid van de onderzoeker bij de informant net zo ver gaat als in
zijn of haar privéleven, maar er is wel sprake van emotionele betrokkenheid.
De vertrouwensrelatie tussen onderzoeker en informant is noodzakelijk,
maar niet zonder gevolgen voor de onderzoeker (Oakley 1986, 248). Ik
was aangedaan toen ik met mevrouw Fisher-Rijn voor de polikliniek
stond, na het gesprek met de longarts waarin hij haar had verteld uitbehandeld
te zijn. Ik vond het niet slechts ’een tragisch verhaal’ dat ik
aanhoorde, maar ik voelde mezelf werkelijk verdrietig. Naarmate ik haar
beter had leren kennen was ik haar scherpe uitspraken in een ander licht
gaan zien. Ik schrok niet meer, maar zag het als haar manier om met
mensen om te gaan en de situatie te hanteren. Ik merkte dat ze het,