Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Kwalitatieve medische sociologie: nut en noodzaak
5 De noodzaak van kwalitatief medisch-sociologisch onderzoek
De huidige gezondheidszorg is onderworpen aan een veelheid van krachten
met een nogal paradoxale uitwerking. Aan de ene kant is er een
streven naar individualisering van de zorg; naar meer overleg tussen artsen
en patiënten, en tussen verschillende soorten hulpverleners onderling, op
basis van gelijkheid; naar meer oog voor ’kwaliteit van zorg’. Aan de
andere kant is er een uitgesproken tendens tot kwantificering en protocollering.
Dit heeft niet alleen te maken met steeds meer knellende financiële
grenzen, maar ook met een toenemende roep om verantwoording van
beleid en gedrag. Therapieën moeten worden verantwoord, zowel naar de
financier als naar de patiënt, in termen van indicatiestelling en effectiviteit.
Dit leidt tot een streven naar ’evidence-based medicine’, een op onderzoek
en protocollering gebaseerde werkwijze. Het gevolg is dat alleen in
protocollen opgenomen ’variabelen’ nog een rol mogen spelen bij de
keuze van therapieën. Beleidsvoerders en managers streven op hun beurt
naar het zoveel mogelijk zichtbaar en verrekenbaar maken van het werk
dat zij reguleren, managen of inkopen. Met name in de sector van verpleging
en verzorging leidt dit beleid tot management van het werk in termen
van context-onafhankelijke criteria. Op deze manier leidt de nagestreefde
’verwetenschappelijking’ van de medische zorg en van de zorg-praktijk tot
een feitelijke vermindering van zorg en van de kwaliteit daarvan.
Kwalitatief onderzoek is niet alleen nuttig maar ook noodzakelijk als men
de roep om ’kwaliteit van zorg’ ernstig neemt, dat wil zeggen als men
werkelijk beoogt de kwaliteit van het bestaan (voor patiënten) en de
kwaliteit van het werk (van gezondheidswerkers) te verbeteren. En als men
de term ’kwaliteit’ niet alleen gebruikt als een modieus etiket voor bezuinigingen
en toenemende regulering en disciplinering van het werk. Immers,
als men de belangen van de patiënt wil dienen, moet men zich ook
interesseren voor het leven van de patiënt en voor de manier waarop de
patiënt afwegingen maakt en beslissingen neemt. En als men de kwaliteit
van het gezondheidswerk wil vergroten, moet men zich ook interesseren
voor de informele en formele werkers (verpleegkundigen, artsen en
anderen) in de gezondheidszorg en voor de manier waarop deze werkers
afwegingen maken en beslissingen nemen. Met andere woorden, interesse
in kwaliteit van gezondheidszorg veronderstelt interesse in, en kennis van
precies die kennis die bij uitstek door kwalitatief onderzoek wordt geleverd:
inzicht in lokale redelijkheid.
11