Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Op zoek naar de juiste balans
141
in het ziekenhuis. Vanaf het moment dat ze met het ziekenhuis in aanraking
kwamen tot na het overlijden van de patiënt. In die periode heb ik
met hen een relatie opgebouwd die het beste kan worden aangeduid als
tweeslachtige relatie. Enerzijds is het een professionele relatie. Het is
immers door middel van deze relatie - de dialoog tussen onderzoeker en
informant - dat data worden verzameld. Het succes van dit type onderzoek
is afhankelijk van de mate waarin de onderzoeker in staat is een vertrouwensrelatie
met de informanten op te bouwen (Canon 1989, 64). Een
dergelijk contact is nodig om met de informanten uitvoerig en diepgaand
over het onderwerp te kunnen praten en hun ervaringen met de onderzoeker
te laten delen. De antropoloog is in die zin haar eigen sensitief onderzoeksinstrument
(Van Zuuren 1995, 316). Aan de andere kant kon ik me
er niet aan onttrekken dat de relatie tussen de informanten en mij in de
loop der tijd een steeds persoonlijker karakter kreeg. Ik raakte emotioneel
betrokken bij de patiënten, hun partners en verdere familie. En zij, op hun
beurt, deden steeds vaker een beroep op mij. Ik kon me niet als neutrale
buitenstaander en louter toeschouwer blijven opstellen. Geleidelijk werd ik
in het schouwspel betrokken en werd ik zelf één van de spelers in het spel
dat ik bestudeerde. Ik ontdekte dat het onmogelijk was de (noodzakelijke)
vertrouwensrelatie met informanten aan te gaan zonder zelf emotionele input
te leveren.
Van een afstand beschouwd en achteraf bezien was mijn emotionele
betrokkenheid onvermijdelijk. Maar gedurende de veldwerkperiode leverde
ik een voortdurende strijd: ’Hoe moest ik omgaan met de informanten?’,
’In hoeverre mocht ik, van mezelf, bij hen emotioneel betrokken raken?’
en ’Hoe moest ik omgaan met de transitie van observant naar participant?’,
waren vragen die me constant bezighielden. In dit artikel staan
dilemma’s betreffende emotionele betrokkenheid bij het doen van veldwerk
centraal. Het doel is om aan de hand van eigen onderzoekservaringen
de dilemma’s te schetsen, om vervolgens het probleem van de emotionele
betrokkenheid te bespreken en daarbij in te gaan op wat de betekenis van
betrokkenheid voor de bevindingen en verslaglegging kan zijn.
Introductie
Het had lang geduurd voordat ik toegang kreeg tot een ziekenhuis. Pas na
verloop van tijd kreeg ik in de gaten wat de toegangsverschaffers wilden