Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

134 Ate Nievaard
Dit staat in contrast met het managementperspectief van de ideële vernieuwingsgerichtheid.
Daar wordt de communicatie niet in de eerste plaats beheerst
door het gesprek over onderwerpen zoals centen, procenten, financieringsstructuren,
bevoegdheden, procedures en machtsconstellaties. In deze
cultuur gaat de aandacht vooral uit naar waarden en normen, betekenissen en
zininhouden, zingevingen en overtuigingen; het gaat dan over zaken die
verder reiken dan de horizon van de pragmatiek en aan al deze zaken een
begrijpelijke samenhang verlenen. De dynamiek van deze cultuur ligt primair
bij het voortdurende proces de bestaande waarden, normen en uitgangspunten
te ijken en te herijken. Interne kritiek neemt daarbij een belangrijke plaats in.
Het debat over de zinvolheid van normen, waarden en uitgangspunten wordt
als belangrijk beschouwd. Principiële zaken kunnen ter discussie worden gesteld,
wat zinvol of zinloos is. Dit managementperspectief sluit aan bij de
metafoor van de ’overlegcultuur’: de organisatie wordt opgevat als een
communicatieve eenheid waar de betrokkenen door middel van overleg, het
uitwisselen van standpunten en discussie, streven naar gedeeld begrip
(’Verständigung’). Of dit tot stand komt is afhankelijk van de vraag of personeelsleden
kunnen instemmen met de inhoud van zakelijke of emotionele
argumenten (Koningsveld en Meertens 1986). In ieder geval is er een streven
om consensus te bereiken of te bewaren, zoals dat duidelijk naar voren is
gekomen in de (veelvuldige) bijeenkomsten die het management organiseert
om het personeel in te lichten over belangrijke veranderingen en inspraak te
verlenen bij belangrijke beslissingen. Hier gaat het ook om de centrale
waarde dat iedereen recht van spreken heeft en dat ieders stem telt. Kortom
bij dit type managementperspectief neemt de communicatieve rationaliteit een
belangrijke plaats in: een door middel van normen gewaarborgde of in communicatie
bereikte consensus (Nievaard 1993).
De regelgerichtheid/formalisering van het derde managementperspectief
berust op geheel andere waarden. Deze behoren tot de sfeer van het vermijden
van risico’s(’risico-aversie’), reductie van onzekerheidsbronnen, vermindering
van ambivalentie in doelen, ontwijken van zaken die het voorspelde
verloop van gebeurtenissen zouden kunnen dwarsbomen. Dit managementperspectief
kan verbonden worden met het ideaal-type van de ’beambten-cultuur’
zoals deze in pure vorm aan te treffen is (in overleveringen) over een
gemeentesecretarie, een afdeling van een departement of de administratie van
een adviesorgaan. De nadruk bij deze cultuur ligt op het respect voor
autoriteit en formalisering van arbeidsprocessen. De voornaamste kanttekenin-