Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Beïnvloeding van instellingsculturen in verpleeghuizen
133
b. Hoewel in de studie medewerkers uit de gehele organisatie zijn onderzocht,
heeft de rapportage grotendeels vanuit het managementsperpectief
plaats gevonden. Deze keuze is gegrond in de vraagstelling en impliceert
geen veronderstelling dat het managementperspectief bepalend is voor de
instellingscultuur. Wel is er een empirische relatie geconstateerd tussen
waarden van het managementperspectief en de instellingscultuur, die
recht doet aan de stelling dat het managementperspectief is ingebed in
de instellingscultuur, zonder deze cultuur niet denkbaar is, en daar vermoedelijk
ook niet bovenuit zal stijgen. Ondanks de ingewikkelde
wederkerigheid tussen perspectief en cultuur is het perspectief van
managers van invloed op de zinbeleving van werknemers. Zo is
geconstateerd dat de betekenis die verzorgenden toekennen aan het
professionele handelen tussen de (sub) culturen onderling kan verschillen.
c. De beschrijvingen hebben weliswaar betrekking op de specifieke sector
van de verpleeghuiswereld, doch staan niet los van de cultuur in de
omringende wereld. Zo is de zakelijkheid, het pragmatisme en het doelmiddel
denken, dat zo kenmerkend is voor het pragmatisch-vernieuwingsgerichte
perspectief, niet beperkt tot het verpleeghuis of de gezondheidszorg.
Het is een kenmerk van de samenleving die doordrenkt is van
’matter-of-factness’, nieuwe zakelijkheid of ’staccatocultuur’ (Zijderveld
1991). Met deze metafoor wordt gedoeld op de samenleving die een
weerslag is van de intensieve rationalisering van het leven, welke de
kern van het maatschappelijk moderniseringsproces uitmaakt. Hierbij
gaat het om de no-nonsense aanpak van de innovatie. Men zal steeds
zeggen dat we ’niet theoretisch bezig moeten zijn’ en ’dat de praktijk dat
leert’. Het debat over de zinvolheid van innovatie blijft dan beperkt tot
de methoden en middelen. Als procedures, middelen, cijfers, methoden
en technieken het enige richtsnoer vormen, is de innovatie zelf een
dogma geworden. In dat geval zullen de principiële kanten van innovatie
(waar het goed voor is) niet ter discussie worden gesteld, ook niet wat
hoofd- en bijzaak is, wat zinvol of absurd is. Wie aanzet tot zulk debat,
zal al snel te horen krijgen dat zo iets weinig concrete en bruikbare
resultaten zal opleveren. Dit leidt tot de paradox dat waardenneutrale
innovaties welke los staan van morele, sociale of politieke strevingen
zelf bron van zingeving, missie en identiteit zijn geworden. De middelen
(innovatie, doelmatigheid, functionaliteit) zijn tot doelen (dogma,
zingeving) verheven, waarbij de vernieuwing wordt voortgestuwd door
trend, markt en cliché.