Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

128 Ate Nievaard
5.3 Verpleeghuis C 6
Het gebouw van het verpleeghuis C werd in 1969 als geriatrische- en reactiveringskliniek
in gebruik genomen. Later vond de omschakeling plaats naar
een verpleeghuis onder gemeentelijk beheer met 150 bedden voor somatische
en psychogeriatrische patiënten. Nu werken er ongeveer 250 personen. In het
begin had het verpleeghuis een kaste-achtige cultuur, die bestond uit een
duidelijke hiërarchische ordening en een strikte communicatieve scheiding
tussen de beroepsgroepen. Statussymbolen en onderscheidingen accentueerden
de gelaagdheid.
In de tweede helft van de jaren tachtig vonden forse veranderingen plaats,
gemarkeerd door het aantreden van de huidige directeur. De nieuwe directeur,
voor het eerst geen arts maar een econoom, nam energiek verbouwingsplannen
ter hand, ontwikkelde een nieuwe visie op zorg en legde deze vast in nota’s.
Deze werkwijze zou zich ontwikkelen tot een van de centrale kenmerken
van de cultuur, de geneigdheid tot reglementering en formalisering. Dit
bestaat eruit dat als er eenmaal een bruikbare, doelmatige oplossing voor een
bepaald probleem is gevonden, vervolgens door formele regels wordt vastgelegd
hoe in de toekomst in soortgelijke situaties te handelen, bijvoorbeeld in
de vorm van een ’handelingsprotocol’. De overtuiging dat de afstemming van
handelingen in de organisatie met behulp van regels en formele procedures
dient plaats te vinden, wordt door de meesten gedeeld. Bij het uitvoeren van
het werk of bij het nemen van beslissingen, grijpen alle rangen en standen
welhaast automatisch naar de bestaande regels, afspraken of formele procedures.
Of als deze er (nog) niet zijn, dan wordt een procedure afgesproken om
regels of procedures te maken. Hoewel geen organisatie zonder (formele) regels
kan functioneren is de uitgesproken regelgerichtheid een bepalend kenmerk
van deze cultuur. De regelgerichtheid uit zich in bijna ieder aspect van
het georganiseerde handelen, of het nu gaat om de verslaglegging van werkzaamheden,
overwerk, het voeren van afdelingsoverleg, bezuinigingen of
personeelsbeoordelingen.
Met de komst van de nieuwe directeur werd tevens een cultuurverandering
ingezet, waarbij de uiterlijke tekenen van hiërarchische kasteachtige ordening
tussen beroepen ’officieel’ hadden afgedaan. Nieuwe normen en waarden
voor omgangsvormen werden geïntroduceerd. Zo viel iemands positie niet
meer te bepalen op grond van kleding en aanspreekvormen. Verzorgenden
6 De gevalsbeschrijving van verpleeghuis C staat in het onderzoeksrapport (Nievaard 1994).