Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

118 Ate Nievaard
typeerd aan de hand van begrippen zoals participatie, coöperatie en groepscohesie.
De communicatie tussen de medewerkers was in hoofdzaak mondeling
en informeel en ook beslissingen kwamen veelal op informele wijze tot stand.
Nu overheersen innovatieve oriëntaties, waarbij verschuivingen zijn ontstaan
in de richting van het open staan voor veranderingen, grotere competitie en
de wens om te ’scoren’.
Pragmatische vernieuwings-gerichtheid. Het bovenstaande is nauw verweven
met het perspectief van managers, dat is aangeduid als pragmatische
vernieuwings-gerichtheid. In dit perspectief is men sterk betrokken op ontwikkelingen
in de buitenwereld. Het management volgt deze niet alleen, maar
beoogt een leidende rol in de Nederlandse verpleeghuiswereld wat betreft de
innovatie van de ouderenzorg. Vanuit de wens zo’n prominente positie te
veroveren, wordt veel tijd, geld en energie geïnvesteerd in allerlei vernieuwingen,
zoals het ontwikkelen van een geheel nieuw zorgsysteem. De daarbij
opgedane kennis wordt in onderwijs gebruikt:
"Het onderwijs dat wij geven is ook principieel opgezet om de buitenwereld te
beïnvloeden (...) Kennisuitwisseling is belangrijk, we zijn niet alleen afhankelijk van
die buitenwereld, maar geven haar zelf ook vorm (...) Niet achter de dingen aanlopen,
maar liever de dingen mee vorm geven. (...) Om de buitenwereld de kunstjes te leren
die wij hier ontwikkeld hebben." (p.13,21).
De redenen voor innovatie en beïnvloeding van de buitenwereld zijn hoofdzakelijk
pragmatisch van aard. Ze betreffen bijvoorbeeld de ervaren noodzaak
tot overleven in een veranderende markt (’de concurrentie een stap voorblijven’)
en het aanpassen aan externe ontwikkelingen in bijvoorbeeld: wet- en
regelgeving, financieringsvoorwaarden, gewijzigde verwachtingspatronen bij
de consument. Voor het management is innovatie een doel op zichzelf en
geen middel om hoger gelegen ideële doelen of achterliggende waarden te
realiseren, ontleend aan een zingevingssysteem (levensovertuiging of godsdienst)
of maatschappelijk ideaal. Men probeert innovatie te realiseren aan de
hand van pragmatische criteria zoals bijvoorbeeld eenduidigheid van de
doelen, doelmatigheid, efficiency van de middelen, groei en resultaten. Zulke
criteria vormen het richtsnoer van het management voor de feitelijke beoordeling
van het succes van programma’s, zoals ’zorg op maat’ of ’verbetering