Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

114 Ate Nievaard
4 Onderzoeksmethode
In de periode oktober 1993 tot april 1995 is een viertal intensieve gevalsstudies
uitgevoerd in verpleeghuizen in de regio Rotterdam en Amsterdam.
De probleemstelling van de studies had betrekking op: (a) de waarden en
assumpties in de instellingscultuur, opgevat als een subsysteem van de
organisatie welke het resultaat vormt van processen van externe adaptatie en
interne integratie; (b) het perspectief van het management op de instellingscultuur
en de beïnvloeding daarvan.
Voor het uitvoeren van het veldwerk werden 4 onderzoeksteams samengesteld
bestaande uit drie personen 2 . Elk team verzamelde gedurende drie
maanden onderzoeksmateriaal. In aansluiting op de methodologie van de
gefundeerde theorie (Glaser en Strauss 1967; Strauss 1987; Strauss en
Corbin 1990; Wester 1991) werd gebruik gemaakt van documentenanalyse
(jaarverslagen, beleidsnota’s), observaties (vergaderingen, werkoverleg,
verzorgingsafdelingen) en semi-gestructureerde interviews (managers,
diensthoofden, verzorgenden en andere personeelsleden). Bij de interviews
zijn topiclijsten gebruikt, die waren samengesteld op basis van inzichten uit
het werk van Schein. Om de onderzoekers te laten werken vanuit een gedeeld
theoretisch kader hebben uitvoerige gesprekken en onderlinge discussies
plaats gevonden over de interpretatie van theorie en begrippen. In de loop
van het veldwerk vonden enkele verfijningen en aanpassingen van de
topiclijsten plaats, welke echter de vergelijkbaarheid van de cases niet
noemenswaard hebben belemmerd. De meeste van de op band opgenomen
vraaggesprekken werden letterlijk uitgetypt en geanalyseerd.
De gevalsstudies werden in successie uitgevoerd. Van te voren was niet
vastgelegd welke verpleeghuizen zouden worden onderzocht. Hierdoor waren
de onderzoekers in de gelegenheid om cases te selecteren die het meest nodig
waren om inzicht te verdiepen in de rol van factoren, zoals bestuurlijke status
of religie (Hutjes en Van Buuren 1992; Yin 1984; Yin 1993). Een voorbeeld.
Na de eerste casus (A) werd een verpleeghuis uitgezocht dat onder gemeentelijk
beheer stond, omdat op grond van de voorafgaande casus vragen waren
gerezen over de rol van contingentiefactoren (cultuur uit de omgeving) op het
proces van de interne cultuurbeïnvloeding. De bureaucratische cultuur van
verpleeghuis C bleek zeer geschikt als contrast met A, waarin een typische
marktgerichte-cultuur overheerste. Deze selectiemethode staat bekend als
2 De onderzoekers waren: Dr. H.R. Boeije, Drs. M.L. Klaver, Drs. J.A. McReedy, Dr. A.C.
Nievaard, Drs. A.H.A. Nieuwstraten, Drs. J.H. Onland, Drs. E. Rooze.