Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

109
Beïnvloeding van instellingsculturen in verpleeghuizen: perspectieven
van managers 1
A.C. Nievaard
1 Inleiding
Managers willen meestal de cultuur van hun organisatie in een bepaalde gewenste
richting beïnvloeden. Het is echter de vraag of zulke strevingen realistisch
zijn. Pragmatici vinden van wel. Zij zien in cultuur de sleutel tot
maakbaarheid van de organisatie. Ze verwachten van cultuurverandering een
grotere productiviteit, toewijding en werkmotivatie bij de medewerkers. Hun
argumenten zijn dat ze in de praktijk daadwerkelijk de cultuur hebben veranderd
en dat ze ook weten hoe dat moet gebeuren. Pragmatici kennen de
recepten tot succesvolle cultuurverandering, bieden hun diensten aan en
leggen uit hoe cultuur versterkt kan worden door stimulering van gevoelens
van lotsverbondenheid in overlevingskampen, dagjes op de hei en trainingen.
Met een blauwdruk of zeven-stappenplan in de hand zullen pragmatici de
vraag naar de maakbaarheid van organisatiecultuur classificeren als uiting van
onwetendheid of wellicht van arrogantie.
Puristen aan de andere kant, zien geen enkel heil in het praten over beïnvloeding
van organisatiecultuur. ’Cultuur kan men niet managen’ is hun stelling.
Cultuur ontstaat, groeit en ontwikkelt zich. Leiders scheppen geen cultuur;
leden van de cultuur doen dat. Cultuur is een uitdrukking van diepe basale
behoeften en emoties en een manier om ervaringen betekenis te geven. Ook
al zou je cultuur kunnen beïnvloeden, dan is het nog illusoir te denken dat
je daarmee de productiviteit kan verhogen. Als argument wordt aangevoerd,
dat pogingen om een organisatiecultuur af te dwingen veelal mislukken of
averechts werken. Vanuit deze visie is het spreken over doelbewuste beinvloeding
van cultuur nogal naïef, enigszins ethisch laakbaar zelfs (Koot
1995; Martin 1985:95).
De verklaring voor de tegenstellingen in opinies, die omwille van het contrast
1 Voor hun reactie op een eerdere versie van dit artikel ben ik dank verschuldigd aan Mw.
dr. H.R. Boeije (NIZW) en mijn collega’s van het Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg
van de Erasmus Universiteit: Mw. drs. J.E.A.M. Nooren, Dr. G.R.M. Scholten, Dr. R.
Huijsman en Mw. drs. E. Rooze.