Aan: dr. Ate C. Nievaard - Maatschappijwetenschappen ...

Kwalitatieve medische sociologie: nut en noodzaak
Voor Nederland zijn geen cijfers beschikbaar, maar ook hier geldt dat veel
sociologen, zowel binnen als buiten de universiteit, zich met problemen
van gezondheid, ziekte en gezondheidszorg bezighouden.
Zo’n twintig tot dertig jaar geleden was het kwalitatieve onderzoek een
duidelijk af te bakenen veld in een context die werd gedomineerd door het
survey-onderzoek. Kwalitatief onderzoek in de medische sociologie was
theorievorming gefundeerd in naturalistische (dat wil zeggen: niet-experimentele)
observaties aangevuld met interviews. De canon van dit veld
bestond uit een serie boeken die door bijna iedere medische socioloog, niet
alleen door kwalitatieve onderzoekers, waren gelezen: Goffman (1961)
over de hospitalisatie in het psychiatrische ziekenhuis, Davis (1963) over
de patiëntenloopbaan, Roth (1963) over de structurering van tijd in het
ziekenhuis, Glaser & Strauss (1965) over ’awareness contexts’, en Sudnow
(1967) over de sociale organisatie van sterven in het ziekenhuis. In de
laatste decennia is het kwalitatieve onderzoek echter uitgegroeid tot een
uitwaaierend geheel van verschillende soorten benaderingen op het grensgebied
van de sociale wetenschappen en de humaniora (zie hierover
Wester 1996). De meest simpele, maar door zijn eenvoud ook enigszins
misleidende omschrijving van kwalitatieve methodes van onderzoek is dat
zij niet primair gericht zijn op het verkrijgen van antwoorden die in
getallen kunnen worden uitgedrukt. Het is echter productiever om te kijken
naar de typen doeleinden die dan wel door kwalitatief onderzoek worden
nagestreefd. Een algemene omschrijving van die doeleinden zou kunnen
zijn: het verkrijgen van inzicht in maatschappelijke verschijnselen in hun
natuurlijke context. Dit is echter nog weinig specifiek. In de volgende
paragrafen gaan we dieper in op de verschillende soorten kwalitatief
onderzoek en de kennis die daarmee wordt nagestreefd.
3 Soorten kwalitatief onderzoek
In overzichten over kwalitatieve methodes (zoals bijvoorbeeld een serie
artikelen in het British Medical Journal, gebundeld in Mays & Pope 1996)
wordt meestal een indeling gehanteerd die is gebaseerd op verschillende
methodes van dataverzameling, zoals: observeren (al of niet participerend);
interviewen; het maken van audio- en video-opnames; het verzamelen van
reeds in het veld aanwezige ’teksten’ (documenten, foto’s, films); het
verzamelen van informatie via een focus-groep. Wij volgen hier een
7