Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

Samenvatting
De oncologische patiënt gebruikt, naast de medicatie voor zijn behandeling, vaak andere medicijnen en complementaire en alternatieve middelen
(CAM). Het gebruik van elk middel afzonderlijk kan leiden tot een bepaald eff ect. Zodra er meerdere middelen naast elkaar worden gebruikt bestaat
het gevaar dat deze elkaar beïnvloeden. Dit kan tot gevolg hebben dat er onverwachte en vaak ongewenste eff ecten ontstaan. Communicatie met de
patiënt is essentieel om een goede zorg met de beste uitkomsten te bereiken.
aan dat het rekening houden met, en het informeren van de patiënt over
een mogelijke interactie essentieel is voor een eff ectieve en veilige
behandeling.
Distributie
De distributie ofwel verdeling van de medicatie via het bloed is voor een
groot deel afhankelijk van de eiwitbindingscapaciteit van het medicament
en de doorbloeding van het weefsel.
Antikanker medicatie kan zich in de bloedbaan aan diverse eiwitten of
bloedcellen binden. Slechts het ongebonden deel is in staat door te
dringen in de weefsels.
Opname van medicatie vanuit de bloedbaan naar de weefsels gaat door
middel van:
• passieve diff usie, waarbij het transport door de celmembraan in beide
richtingen mogelijk is van de hogere naar de lagere concentratie.
• actief transport welke in één richting verloopt, dit kan tegen de
concentratiegradiënt in (en kost energie). Dit actieve transport
verloopt via zogenaamde drugtransporters, waaronder het P-glycoproteïne
(P-gp). Hierbij kan verzadiging van de transportmogelijkheid
optreden.
Het is inmiddels duidelijk dat het P-glycoproteïne een belangrijke rol
speelt bij het zogenaamde ‘effl uxmechanisme’, een afweersysteem tegen
toxische stoff en, welke opname in de cel tegenwerkt en toxische stoff en
de cel uitwerkt.
De belangrijkste locaties van het P-glycoproteïne zijn het maag-darmkanaal,
de lever, de nieren, de placenta, de bloed-hersenbarriere, tumoren
en lymfocyten.
Wanneer er veel P-glycoproteïne in tumorcellen aanwezig is leidt dit tot
resistentie voor medicamenten.
Gebruik van medicatie welke de hoeveelheid van het P-glycoproteïne kan
beïnvloeden kan leiden tot een signifi cante medicatie-interactie.
Metabolisatie
Metabolisatie of stofwisseling is de chemische omzetting van een stof,
waarbij deze uiteenvalt in metabolieten (afbraakproducten). Dit vindt
veelal plaats in de lever, met behulp van enzymen, maar kan ook
plaatsvinden in darm, nieren, longen, bloed, placenta en huid.
In de lever vindt de stofwisseling met name plaats door het cytochroom
P-450 enzymsysteem. Een onderdeel hiervan is de CYP3A4 wat
verantwoordelijk is voor de omzetting van ongeveer 50% van alle
medicatie.
Metabolisatie leidt in de meeste gevallen tot inactivatie van een
medicament. In het geval van een zogenaamde ‘prodrug’ kan het
echter ook leiden tot activatie, waarbij het actieve bestanddeel vrijkomt
(= actieve metaboliet). Het toegediende medicament is dan pas werkzaam
na omzetting. Voorbeelden hiervan zijn capecitabine, irinotecan,
ifosfamide en etoposide.
Medicatie-interactie tijdens het metabolisatieproces is afhankelijk van
remming of activering van het enzymsysteem en de stoff en die hierdoor
worden omgezet.
Remming (inhibitie) van CYP450 en drugtransporters, zoals het P-gp leidt
tot een vertraagde metabolisatie van een medicament. Dit heeft tot
gevolg dat de concentratie verhoogt, met als gevolg dat de bijwerkingen
kunnen toenemen.
Activering (inductie) van deze enzymen leidt tot een versnelde metabolisatie,
waardoor de concentratie verlaagt en de eff ectiviteit, de werking
van het medicament, kan afnemen. Bij een prodrug leidt dit tot het
omgekeerde.
Als meerdere medicamenten omgezet worden door hetzelfde enzym, kan
het zijn dat het ene medicament de ander verdringt. Met als gevolg dat
het verdrongen medicament minder of niet wordt omgezet en dat de concentratie
te hoog blijft.
Het bespreken van de gebruikte middelen op de polikliniek.
oncologica . nummer 02 . 2011 43