Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

Gastcolumn |
Wat gij niet wilt dat u geschiedt,
doe dat ook een ander niet
Overal kom ik het tegen. De medische
websites gonzen ervan en in de
Engelstalige kranten wordt het ook
fl ink uitgemeten. ‘Prostate Cancer
Screening Doesn’t Cut Death Rates.’
Prachtig: alle woorden met een
hoofdletter. Ze kunnen er wat van die
anglofi elen. Belangrijke mededelingen
hebben recht op kapitalen. Het
onderzoek is al online te vinden.
Het gaat om een Zweeds onderzoek
dat zo’n twintig jaar geleden begon en de uitkomst is erg duidelijk:
PSA-screening doet de sterftecijfers van prostaatkanker niet
voldoende dalen. Daar tegenover staan de vele valspositieve
meldingen die tot overbehandeling leiden. De term valspositief in
het dokterslingo betekent dat de uitslag vals is, onjuist. Maar het is
natuurlijk ook vals in de zin van gemeen, want het leidt tot een
behandeling waarbij mannen in een gevoelig deel van hun lichaam
getroff en worden. De prostaat ligt tussen darmen en blaas
ingeklemd en geknutsel daaraan kan zeer onaangename gevolgen
hebben. Darmklachten, plasproblemen en laten we maar zwijgen
over potentieproblemen, want daarover praten wij mannen niet
graag. Onze vitaliteit en gevoel voor welzijn zijn nauw verweven met
potentie. Een man is niet erger te krenken dan via een grap over wat
hij nog kan en een leven lang pochen over seksuele capaciteiten
maakt ons mannen maar al te vaak tot karikaturen.
Als een dergelijk onderzoek verschijnt pakt een journalist zijn
telefoonboekje en belt elke deskundige die hij kent voor een
mening. Wat weet je als eenvoudige broodschrijver immers precies
van de waarde van onderzoeken? Misschien hebben de onderzoekers
wel vergissingen gemaakt waar ze zelf blind voor zijn. Het kan
ook wel zijn dat er een belang van de onderzoekers ergens in de
uitkomsten verborgen zit. Dat weet je tegenwoordig helaas niet
goed. Dus een journalist gaat de vingers niet branden en wil zich
niet laten gebruiken als doorgeefl uik van een reclameboodschap.
De reacties op een onderzoek zijn daarom altijd belangrijk en die kom
ik ook in alle kranten en op websites tegen. Ik geef maar wat voorbeelden:
Ho, ho, ho. Wat is dit allemaal? De behandeling van prostaatkanker
was twintig jaar geleden wel even anders. We zijn nu een stuk beter
geworden en de bezwaren van de behandeling vallen tegenwoordig
enorm mee. Je kunt de PSA-screening dus niet zo maar afschrijven. Ik
denk dan: Ha, ha, ha. Hoeveel beter is het dan geworden? Bepaal jij dat
als deskundige of ik als patiënt die het mag ondergaan?
Een ander zegt dat de richtlijnen nu al aangeven dat mannen boven
de 75 helemaal niet op PSA gescreend zouden moeten worden en
dat je bij jongere mannen niet op één of twee PSA-metingen af
moet gaan. De tijd van één keer screenen en bij een wat hogere
waarde paniek veroorzaken door het woord kanker te noemen zou
wel voorbij mogen zijn. Dus waarom zoveel opwinding?
Er zijn ook deskundigen die vinden dat dit onderzoek ons voor een
lastig probleem stelt, want nu is er veel meer onzekerheid over wat
een arts moet doen. Vervelend voor de arme man. In het leven zijn er
nu eenmaal weinig zekerheden en zeker in dat van een arts. Dacht je
er een gevonden te hebben via die PSA-test en hop slaan ze je hem
uit handen. Artsen hunkeren naar zekerheden. Ze oefenen het meest
onzekere beroep uit dat er bestaat. Je weet nooit of je wel alles goed
overziet, of je gedurende je studietijd niet toevallig een hoofdstuk
van een belangrijk boek hebt overgeslagen dat je juist nu nodig hebt,
IN HET LEVEN ZIJN WEINIG ZEKERHEDEN,
ZEKER IN DAT VAN EEN ARTS
of je wel goed geslapen hebt en niet te veel sores thuis, zodat je in de
spreekkamer niet op je best bent, of je je niet toevallig vergist omdat
de persoon die zich bij je meldt met lichamelijke ongemakken zo
geweldig gezond lijkt, of, of, of… Voor de zekerheid doe je daarom
nog maar een test, maar wat als die test niet zoveel zekerheid biedt?
‘Training for uncertainty’ van Renée Fox is de titel van een essay over
de medische opleiding uit de jaren vijftig. Het is nog altijd actueel.
Artsen moeten leren omgaan met onzekerheden en wat hebben ze
niet aan trucjes om zichzelf voor de mal te houden en daarmee hun
patiënten.
Wat te doen? De meest voor de hand liggende oplossing is om de
mensen waar het om gaat bij de keuzes te betrekken. Dat klinkt als
afschuiven, maar in het licht van de onzekerheid rond belang en
waarde van wat er in die zorg gebeurt is het niet meer dan logisch.
Juist dat schijnt nu echter moeilijk voor artsen te zijn. Ik kan me niet
aan de indruk onttrekken dat een van de redenen voor de keuze om
geneeskunde te studeren is dat de artsenrol mensen plaatst in een
positie van macht, van autoriteit, van beslissen voor en over
anderen, van alles weten. En eenmaal in het circus opgenomen
wordt het dan wel heel moeilijk om dat af te leren. Als verontschuldiging
wordt vaak beweerd dat patiënten dat ook van je verwachten.
In feite is de PSA- test een Trabant uit 1955 waarmee we het GP- circuit
van de moderne geneeskunde op willen gaan. Zie daarmee
maar eens een wedstrijd te winnen.
IVAN WOLFFERS IS ARTS, SCHRIJVER EN ERVARINGSDESKUNDIGE
oncologica . nummer 02 . 2011
31