Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

More documents

Recommendations

Info

16 van het lichaamseigen somatostatine dat een langere halfwaardetijd heeft en gebruikt kan worden voor beeldvorming en behandeling. Een scan met metaiodobenzylguanidine gecombineerd met radioactief jodium (MIBG-scan) is een bruikbare scan als de SRS negatief blijkt te zijn. De PET-scan kan verricht worden bij somatostatine-scan negatieve tumoren en slecht gediff erentieerde GEP-NET. Bij PNET wordt vaak gekozen voor een endoscopische echografi e vanuit de slokdarm. Verschillende scopieën kunnen worden uitgevoerd bij NET van het gastro-intestinale traject. Voor het bevestigen van de diagnose is weefselonderzoek door een ervaren patholoog noodzakelijk. Dit kan worden verkregen door middel van een biopt ten tijde van een scopie of een echogeleid leverbiopt bij aanwezigheid van levermetastasen. Een patiënt met een carcinoïd en verhoogde 5-HIAA’s in de urine moet gecontroleerd worden door een cardioloog voor het maken van een echografi e van het hart. Hiermee kan eventuele aantasting van de hartkleppen worden beoordeeld. Bij een carcinoïd hartziekte kan tricuspidalusklep- en of pulmonalisklep insuffi ciëntie voorkomen. Behandeling De behandeling van een gemetastaseerde GEP-NET zal meestal niet curatief zijn. Het grootste gedeelte van de zorg zal dus neerkomen op het toepassen van levensverlengende behandelingen. Chirurgie is, indien mogelijk, de eerste keuze van behandeling en wordt VERPLEEGKUNDIGE ZORG BEVAT VEEL SYMPTOOMMANAGEMENT toegepast om de tumor in zijn geheel te verwijderen (curatief) of debulking van de tumor te verkrijgen (cytoreductief), maar ook palliatieve chirurgie hoort daar bij (Modlin e.a., 2005 & Hodul e.a., 2008). Cytoreductieve chirurgie zou een positieve invloed hebben op de overleving (Hodul e.a., 2008 & Osborne e.a., 2006). Palliatieve chirurgie wordt bijvoorbeeld toegepast om een obstructie van het darmtraject op te heff en. De rol van levertransplantatie wordt tot nu toe zeer controversieel geacht (Turaga, 2011). Bij interventieradiologie kan gedacht worden aan het toepassen van radiofrequente ablatie (RFA) of (radio- of chemo)embolisatie bij metastasen in de lever. Somatostatine-analogen zijn de standaard bij het behandelen van de symptomen (Turaga e.a., 2011). Meestal wordt gestart met een kortwerkende variant, die drie keer per dag subcutaan geïnjecteerd moet worden om vervolgens op een lang werkend preparaat over te stappen, dat meestal één keer per vier weken intramusculair of diep subcutaan, afhankelijk van de fabrikant, moet worden geïnjecteerd. Somatostatineanalogen kunnen ook directe eff ecten hebben, zoals het verminderen van de tumorgroei en indirecte eff ecten, zoals de antiangiogenese in de tumor. De mate van het eff ect is afhankelijk van het subtype van de somatostatine-receptor en het aantal (Kvols e.a., 2006). Somatostatine-analogen worden over het algemeen goed verdragen en zijn veilig met milde bijwerkingen. Een alternatief voor patiënten met weinig respons op somatostatine-analogen is interferon-α dat ook in combinatie met somato- oncologica . nummer 02 . 2011 statine-analogen gegeven worden. Echter interferon heeft wel meer bijwerkingen waaronder griepverschijnselen, gewichtsverlies, vermoeidheid, bijwerkingen op hematologisch en hepatologisch gebied en psychische veranderingen waaronder angst en depressiviteit. Cytotoxische behandeling heeft een gelimiteerde waarde voor goed gediff erentieerde GEP-NET vanwege de lage proliferatie index van de tumor (Castellano e.a., 2011). Op dit moment worden streptozotocine met 5-fl uorouracil/doxorubicine, temozolamide alleen of in combinatie met capecitabine gegeven. Slecht gediff erentieerde NET worden meestal behandeld met cisplatinum/oxaliplatine met etoposide (Öberg e.a., 2011). Patiënten met voldoende somatostatine receptoren op de tumor, onderzocht door middel van SRS, kunnen ook veilig en eff ectief behandeld worden met peptide receptor radionuclide therapie. Behandeling met radioactief gelabelde somatostatine-analogen is een veelbelovende nieuwe behandeling bij patiënten met een inoperabele of gemetastaseerde NET. De geringe bijwerkingen zijn mild en de therapie respons is meer dan dertig maanden (Kwekkeboom e.a., 2011). Dit middel wordt intraveneus aan de patiënt toegediend en bestraalt de tumor op deze manier van binnenuit. Patiënten krijgen deze behandeling in een aparte ruimte. De verpleegkundige zorg is hier minimaal vanwege de aanwezige straling. Patiënten die rond deze therapie extra zorg nodig hebben, verblijven na de behandeling in een eenpersoonskamer op de ‘gewone’ verpleegafdeling. Patiënten die geen aanvullende zorg/behandeling nodig hebben, kunnen de dag na de therapie naar huis met speciale leefregels. De therapie wordt over het algemeen verspreid over vier sessies gegeven. Nieuwe therapieën Recent zijn ook andere nieuwe tumorgerichte therapieën getest bij patiënten met GEP-NET. Deze tumoren zijn sterk gevasculariseerd en daarom wordt gekeken naar middelen die kunnen ingrijpen op de angiogenese. Everolimus is een mTOR (mammalian target of Rapamycin) remmer en remt de groei en proliferatie van tumorcellen. Dagelijkse inname van everolimus heeft bij PNET tot goede resultaten geleid (Yao e.a., 2010). Everolimus geeft wel een aantal serieuze bijwerkingen, die over het algemeen redelijk goed worden verdragen, waaronder anemie, hyperglykemie, stomatitis, misselijkheid, smaakafwijkingen, rash en pneumonitis. Een aantal van dezelfde bijwerkingen, maar ook het handpalm-voetzoolsyndroom, met roodheid en pijn in de handen en voeten, zijn beschreven bij sunitinib. Dit middel is een zogeheten multi tyrosine kinase remmer en remt het proces in de tumorcel, dat betrokken is bij de tumorgroei en metastatische progressie onder andere via eff ecten op vaatnieuwvorming. Deze middelen kunnen worden Patiëntenvereniging Stichting NET-groep is de patiëntenvereniging die actief is binnen Nederland. Deze vereniging is te vinden op de volgende website: www.net-kanker.nl Binnenkort komt er een nieuwe patiëntenfolder uit met daarin uitgebreide informatie over diagnose, diagnostiek, behandeling en leven met een NET, dat in samenwerking met medisch specialisten en verpleegkundigen uit verschillende ziekenhuizen is opgesteld.
Tabel 2. Vijfjaarsoverleving. Neuro-endocriene tumor (naam / lokalisatie) Insulinoom 97% Gastrinoom 60-70% Glucagonoom 50-60% VIPoom 50% Niet-functionele PNET 30-50% Oesophagus Geen data Maag 63% Duodenum, jejunum en ileum 60,5% Appendix 71% Colon 61,8% Rectum 88,3% (Bron: Modlin e.a., 2006) Algemene gemiddelde vijfjaarsoverleving gecombineerd met somatostatine-analogen. Bevacizumab is ook een middel dat de vorming van bloedvaten in tumoren remt en zodoende de tumorgroei (tabel 2). Verpleegkundige zorg Verpleegkundige zorg en diagnoses zullen bij de verschillende tumoren deels overlappend zijn en deels afhankelijk zijn van de gestelde diagnose. Verpleegkundigen die zorg dragen voor patiënten met GEP-NET, zullen worden uitgedaagd ten aanzien van symptoommanagement. Flushes en ernstige diarree kunnen een grote impact op het leven van een patiënt hebben en het is daarom verstandig dat patiënten weten wanneer hun behandelend team te waarschuwen om dehydratie te voorkomen (Jacobs, 2009). Instructies met betrekking tot voorgeschreven medicatie en voldoende intake van vocht zijn dan belangrijk, maar ook bepaalde voedingsmiddelen kunnen fl ushes en diarree uitlokken bij patiënten met een carcinoïd. Patiënten ervaren een relatie tussen hun eetgewoonten en symptomen. Er is meer onderzoek nodig om mogelijke eff ecten van een dieet op de symptomen te achterhalen en patiënten evidence-based advies te kunnen geven (Davies e.a., 2009). Patiënten met ernstig uitgezaaide ziekte kunnen ook fl ink in gewicht afnemen. Bij patiënten met een insulinoom is een adequate glucosecontrole van belang en moeten patiënten goed geïnstrueerd worden wanneer te eten, maar vooral ook wat te eten. Het in consult vragen van een diëtiste is dus vaak van groot belang. Voor de verpleegkundige is met betrekking tot uitleg over (invasieve) diagnostische onderzoeken, operatieve ingrepen, medicamenteuze behandeling en het rapporteren van en het adviseren over bijwerkingen en klachten een belangrijke rol weggelegd. Het opnemen van een NET-nurse practitioner of gespecialiseerde NET verpleegkundige zou centraal moeten staan binnen ieder multidisciplinair team dat voor deze patiëntencategorie zorgt (Davies e.a., 2009). Patiënten met een GEP-NET dienen vanwege de complexe zorg multidisciplinair behandeld te worden met goede psychosociale support. De meeste tumoren kunnen namelijk niet curatief behandeld worden. Het hebben van deze soort kanker roept ook regelmatig vragen op in de omgeving van de patiënt: waarom krijg je geen chemotherapie en hoe kan het dat je nog steeds leeft 5 jaar na diagnose met een uitgezaaide ziekte? Het is belangrijk de patiënt en zijn naasten hierin te begeleiden. In sommige ziekenhuizen zullen patiënten ook de mogelijkheid hebben deel te nemen aan klinische trials. Als (research) verpleegkundige is het belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de diagnose van de patiënt en de werking van nieuwe middelen Europese samenwerking Op Europees gebied is de European Neuro-endocrine Tumor Society (ENETS) actief. ENETS bestaat uit medisch specialisten, die actief zijn in het behandelen van patiënten met NET. ENETS heeft een aantal richtlijnen ontwikkeld voor de medische zorg voor patiënten met NET en is in 2009 begonnen met het visiteren van ziekenhuizen binnen Europa gericht op de benoeming tot Center of Excellence voor de zorg aan patiënten met NET. Het Erasmus MC in Rotterdam heeft deze status in januari 2010 behaald. In Nederland is een handjevol verpleegkundigen betrokken bij de zorg voor patiënten met NET. Zij werken verspreid over verschillende ziekenhuizen. Door de mogelijkheid deel te nemen aan binnenlandse en buitenlandse symposia en congressen komen zij vaker met elkaar in contact en bestaat het idee om met elkaar te gaan samenwerken. Op het jaarlijkse ENETS congres heeft een kleine verpleegkundige groep, werkzaam binnen Europa, contact met elkaar gezocht om nieuwe ontwikkelingen en ervaringen op het gebied van de zorg aan deze patiënten met elkaar te delen. Bovenstaande verpleegkundige activiteiten staan nog in de kinderschoenen, maar hiermee zijn hopelijk de eerste stappen naar evidence-based care door verpleegkundigen voor patiënten met NET gezet. Conclusie Gezien de complexiteit van deze zeldzame tumoren is het aan te raden om patiënten met een GEP-NET te behandelen in een centrum met expertise ten aanzien van deze tumoren. Daarnaast is het belangrijk dat deze patiënten besproken en behandeld worden binnen een team van verschillende medisch specialisten, gespecialiseerde verpleegkundigen, diëtiste, medisch-maatschappelijk werker en eventueel betrokken medisch psycholoog. MEER INFORMATIE MEER INFORMATIE EN EEN LITERATUURLIJST ZIJN OP TE VRAGEN BIJ DE AUTEUR VIA E-MAIL: W.GEILVOET@ERASMUSMC.NL oncologica . nummer 02 . 2011 17
Page 1: jaargang 28 nummer 2 2011 Gastro-en
Page 4 and 5: 4 Van de redactie Van mond tot anus
Page 6 and 7: 6 Verenigingsnieuws Neem deel aan S
Page 8 and 9: 8 Grote diversiteit aan tumoren Kan
Page 10 and 11: 10 slokdarm maag darm anus lever ga
Page 12 and 13: Een praktische handleiding voor de
Page 14 and 15: 14 Complex en zeldzaam: Neuro-endoc
Page 18 and 19: 18 Van diagnose tot palliatie bij p
Page 20 and 21: 20 Figuur 3: Het zorgpad pancreasca
Page 22 and 23: 22 Verpleegkundig specialisten i.o.
Page 24 and 25: 24 enthousiaste ervaringen. Una gaf
Page 26 and 27: 26 Innovatieve zorgprogramma’s en
Page 28 and 29: 28 longkanker. Het programma (zie f
Page 30 and 31: Waarom we ziek worden en wat we kun
Page 32 and 33: Professionals kunnen effectief ingr
Page 34 and 35: 34 Tabel 1. Zoektermen. Methode Met
Page 36 and 37: 36 pemetrexed ook carboplatin toege
Page 38 and 39: 38 Eff ect mondigheid borstkankerpa
Page 40 and 41: 40 Mondigheid Figuur 1 : Model mond
Page 42 and 43: 42 Communiceer, respecteer en reage
Page 44 and 45: 44 Figuur 2 geeft aan welke interac
Page 46 and 47: 46 beslissing kunnen nemen. De verp
Page 48:
Tijdig compassiemoeheid herkennen k
show all

Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?