cursus 9 uit het VWO verwerkingboek - laagland, literatuur en lezer

Opdracht 8
Joost van den Vondel, Lucifer
5
Op zijn zesenzestigste verjaardag op 17 november 1653
schreef Joost van den Vondel een gedicht bij een portret dat
Govert Flinck van hem had geschilderd: “Op mijn schilderij,
toen Govert Flinck mij uitschilderde in het jaar 1653”. Van
den Vondel legde toen hij dit gedicht schreef, de laatste
hand aan zijn treurspel Lucifer.
Op mijn schilderij, toen Govert Flinck mij
uitschilderde in het jaar 1653
Ik sluit vandaag een ring van zesmaal ellef jaren,
en zie mijn hoofd besneeuwd en tel mijn grijze haren
ook zonder glazen oog in deze schilderij.
En nog ontvonkt mijn hart in lust tot poëzij,
terwijl ik Lucifer zijn treurrol leer volspelen
en met de bliksem sla op hemelse tonelen,
ten schrik en spiegel van de staatzucht en de nijd.
Wat is mijn ouderdom? Een rook, een damp, geen tijd.
Uit: Lust tot poëzie. Gedichten van Vondel.
Toelichting:
vs. 3: mijn glazen oog: bril
vs. 6: sla: doe hem neerslaan
vs. 7: staatzucht: heerszucht
a Waar spelen de gebeurtenissen in Lucifer zich af?
b Van den Vondel noemt Lucifer een ‘spiegel’. Leg uit wat met
dit begrip wordt bedoeld.
c Wat is volgens Van den Vondel in dit gedicht de beoogde
functie van Lucifer?
d Leg in eigen woorden uit wat Van den Vondel bedoelt met
‘treurrol’ in vs. 5.
Lucifer ging op 2 februari 1654 in première. In deze tragedie
staan twee groepen engelen tegenover elkaar: de
Godgetrouwe engelen onder leiding van de aartsengel
Michaël en ontevreden engelen die Luciferisten worden
genoemd. Deze engelen zijn jaloers op Adam en Eva in het
paradijs die door God boven de engelen worden geplaatst.
Belzebub, Belial en Apollion stoken de ontevreden engelen
op. Zij zoeken een leider voor hun verzet. Het fragment uit
Lucifer is het slot van het derde bedrijf. Belzebub vertelt dat
Michaël vertrokken is om bij God over de Luciferisten te
klagen. Lucifer verschijnt dan ten tonele.
1180
1185
1190
1195
1200
1205
1210
1215
1220
Cursus 9 Zestiende en zeventiende eeuw 31
BELZEBUB
De veldheer vaart naar God, om over u te klagen.
Schept moed. Vorst Lucifer, gestegen op zijn wagen,
wordt herwaarts aangevoerd. Gij moet u kort beraên.
Een heirkracht, zonder hoofd, kan nimmermeer bestaan.
Wat mij belangt, die last valt mij te zwaar te tillen.
Lucifer
De ganse hemel waagt en dreunt van uw geschillen.
De keurebenden staan gereten en gedeeld;
het oproer slaat al voort. De hoge nood beveelt
hierinne te voorzien en onheil voor te komen.
Luciferisten
Heer stedehouder, wijk en toevlucht aller vromen,
wij hopen nimmermeer, dat gij, als Michaël,
den hals van ’t engelsdom tot ene voetschabel
van Adams afkomst zult verworpen en verdoemen,
en zulk een smaad en hoon vergulden en verbloemen
met schijn van billijkheid en stijven door uw macht
den opgang van den mens, een grof, een aards geslacht.
Wat wierook schenkt hij toch den schaars van hem gezienen?
Waarom belast men ons een snoden worm te dienen,
te dragen op de hand, te luistren naar zijn stem?
Schiep God de hemelen en englen slechts om hem,
wij waren nutter nooit geschapen, noch geworden.
Ontfarm u, Lucifer. Gedoog niet dat onze orden
zo laag vernederd werde en zonder schuld verzink’,
de mens, gelijk een hoofd der englen, strale en blink’
in ’t ongenaakbre licht, waarvoor de Serafijnen,
al bevende van angst als schaduwen verdwijnen.
Indien gij u verneêrt zo groot een ongelijk,
tot voorstand van ons recht, te slechten in dit rijk,
wij zweren uwen arm eendrachtig t’ onderstutten.
Aanvaardt deez’ heirbijl, help, och help ons recht beschutten.
Wij zweren u met kracht, in volle majesteit,
te zetten op den troon, aan Adam toegeleid.
Wij zweren uwen arm eendrachtig t’ onderstutten,
aanvaardt deez’ heirbijl: help, och help ons recht beschutten.
Lucifer
Mijn zonen, op wier trouw geen vlek van ontrouw hecht,
al wat de Godheid wil en van ons eist, is recht.
Ik ken geen ander recht en stut, als stedehouder
der Godheid, zijn besluit en raadslot met mijn schouder.
Den scepter, dien ik voer, ontving mijn rechterhand
van zijne Almogendheid, als een genadepand
en teken van Gods gunst en liefde tot ons allen.
Is nu zijn hart en zin op Adam juist gevallen,
en lust het hem, den mens, in volle heerschappij,
te zetten bovenaan en boven u en mij
te kronen, schoon we nooit in onzen plicht bezweken,
wat raad hier toe? Wie wil dat raadslot tegenspreken?
Indien hij Adam nog eenzelve heerlijkheid,