cursus 9 uit het VWO verwerkingboek - laagland, literatuur en lezer

Toelichting:
vs. 1: De dichter spreekt (denkbeeldig) tegen de wandelstok
van Van Oldenbarneveldt. Hij spreekt de wens uit dat
de wandelstok niet zal verrotten.
vs. 10: den uitgang: de dood.
vs. 19: bedoeld wordt: de drukkende last van de staatszorgen
vs. 22: oude stok: hier oude man
Joost van den Vondel schreef dit gedicht in 1657 over de
terechtstelling van Oldenbarneveldt in 1619.
a In welke versregel beschrijft Joost van den Vondel de
terechtstelling van Oldenbarneveldt?
b Wat is de historische achtergrond van dit gedicht?
c In vs. 6 en 7 wordt de situatie van Oldenbarneveldt
vergeleken met die van de Romeinen Seneca en Nero.
Zoek op wie Seneca en Nero waren en leg uit wie in het
gedicht met Seneca en Nero worden bedoeld.
d Wat wordt bedoeld met ‘derde voet’ in vs. 15?
e Joost van den Vondel speelt in dit gedicht een spelletje
met de woorden ‘stok’ en ‘stut’. Ga na waar de dichter deze
woorden gebruikt en wat de betekenis steeds is.
f Leg de slotregel ‘nu stut en stijft gij nog mijn dichten’ uit.
Opdracht 2
Erasmus, Lof der Zotheid
5
10
15
20
25
Natuurlijk is het ook mijn verdienste dat u overal oude
mannen van Nestors leeftijd ziet, die al nauwelijks meer
op mensen lijken, namelijk stotteraars, dwazen, tandelozen,
grijsaards en kaalhoofdigen of, om hen meer met
de woorden van Aristophanes te beschrijven: vuil, krom,
armzalig, gerimpeld, tandeloos, kaal en impotent. Toch
scheppen zij nog zoveel genoegen in het leven en voelen
zij zich zo jong, dat de één zijn grijze haren verft, de
ander zijn kale hoofd verbergt onder een pruik. Weer een
ander gebruikt tanden die hij misschien wel van een
varken heeft geleend, nog een ander is hopeloos verliefd
op een jong meisje en is met zijn dwaze verliefdheden
zelfs een jong ventje nog de baas. Die afgeleefde oude
sukkels nemen nog een teer jong meisje tot vrouw, zelfs
als zij geen bruidsschat heeft, zodat later nog anderen
plezier van haar zullen hebben. Dit gebeurt zo vaak dat
het bijna prijzenswaardig wordt.
Nog veel leuker is het de aandacht te richten op heel
oude vrouwtjes, die al half dood zijn en zo lijkachtig, dat
ze ogenschijnlijk uit de onderwereld zijn teruggekeerd,
maar bij wie nog altijd voor in de mond ligt hoe kostbaar
het levenslicht is! Ze zijn nog steeds verliefd en, zoals de
Grieken zeggen, krols en weten tegen een hoge prijs een
of andere Phaon te verleiden. Ze smeren onophoudelijk
hun gezicht met blanketsel in, ze zijn niet bij de spiegel
weg te slaan, trekken hun schaamhaar uit, laten hun
verschrompelde en slappe borsten zien, met hun bevende
stemmetjes wekken zij hun verwelkte verlangen weer op.
Cursus 9 Zestiende en zeventiende eeuw 25
30
35
40
45
Ze kunnen aardig drinken, dansen mee met de meisjes en
schrijven liefdesbriefjes. Iedereen lacht hen uit, zo
pot sierlijk zijn ze, maar ze hebben plezier in zichzelf, zij
wentelen zich in opperste weelde en smeren zich helemaal
met honing in, en dat geluk hebben ze natuurlijk aan mij
te danken. Ik zou overigens wel willen dat degenen die
hen bespottelijk vinden, eens bij zichzelf zouden nagaan
of ze niet ook liever door de zotheid tot het einde toe een
honingzoet leven zouden willen leiden, in plaats van, zoals
dat heet, een balk te zoeken om zich aan op te hangen.
Het kan mijn zotten over het algemeen niks schelen
dat die vrouwen een slechte naam hebben. Ze hebben dit
kwaad niet eens in de gaten of, als ze het wel in de gaten
hebben, stappen er gemakkelijk overheen. Als er een
steen op iemands hoofd valt, is dat echt erg. Maar
schaamte, een slechte naam, schande en scheldwoorden
zijn alleen maar schadelijk als ze worden gevoeld; als dat
gevoel ontbreekt zijn ze zelfs volkomen onschadelijk. Wat
kan het je schelen als het hele volk je uitfluit, zolang je
met jezelf bent ingenomen? Alleen de zotheid zorgt
ervoor dat dat gebeurt.
Uit: Erasmus, Lof der Zotheid.
a Wie is de ik-figuur in dit fragment?
b Leg uit hoe je de inhoud van dit fragment in verband kunt
brengen met de exempla contraria.
c Leg uit hoe je de inhoud van dit fragment in verband kunt
brengen met gewenst of ongewenst burgerlijk gedrag.
Opdracht 3
Jacob Cats, Het Spaans heidinnetje
530
535
540
Onderstaand fragment is de ontmoeting tussen Don Ian, een
edelman en het zigeunermeisje Pretiosa. Deze ontmoeting
vindt plaats nadat Cats uitvoerig het leven van de zigeuners
heeft beschreven. Don Ian is verliefd op Pretiosa. Zij
antwoordt hem.
Ik ben een zigeunerkind dat veracht wordt door alle mensen.
Hoe kan iemand van uw stand mijn gezelschap wensen.
Het kan slechts één reden hebben: u wilt dat uw wellust
Tot schande van mijn jeugd wordt geblust.
Maar nee, geloof me, geen man krijgt mij zo ver
Dat ik mij voor zijn wellust zal laten gebruiken.
Denk van mij wat u wilt en wat ik zou kunnen zijn,
Maar mijn gunsten zijn niet te koop voor geld,
En zullen dat nooit zijn. Toe, ga ergens anders jagen!
Er is geen enkele kans dat u met mijn eer aan de haal kunt gaan.
Weet dat er onder het volk dat u zigeuners noemt,
Nog een reine ziel is met een onbevlekt gemoed.
Gij, die zo graag het hof wil maken en minnekozen,
Ga naar het dartele hof en streel de zijden rokken.