lesmap de drie musketiers - Lessen in het donker

De Drie Musketiers
ef

Film en educatie...
… in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival
Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas...
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen
graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken
jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen,
organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare
lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op
de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap besteden we aandacht aan een filmtechnische en inhoudelijke
benadering van de film en we focussen op één filmterm. We stimuleren jullie
graag om de film met een frisse blik te bekijken.
www.lesseninhetdonker.be | www.opendoek.be | www.jekino.be
Doelgroep DE DRIE MUSKETEERS: 1ste graad lager onderwijs
ef
Feedback!
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.
lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen
kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film
bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kun je je mening kwijt op het
kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!
Inhoudstafel
Filmfiche 3
Synopsis 3
Technische fiche 4
Citaten uit de pers 4
Voor je naar de film gaat 4
Making off 6
Regisseur Janis Cimermanis 6
Director’s statement 7
Over Alexander Dumas
en zijn drie musketiers 10
Vragen en opdrachtjes 11
Neem pen en papier… 12
Filmbeleving 14
Indrukken verzamelen 14
De 5 ‘W-vragen’ 14
Ren-je-rot 14
De belangrijkste personages 15
Personages raden 17
Focus op… poppenfilm 18
Wat is poppenfilm? 18
a. Poppenanimatie 18
Oefening stop-motionanimatie met dobbelstenen 21
b. Film met theaterpoppen 24
Spelactiviteit met knuffels 24
Een gezelschapsspel 28
Bijlagen 29
1 2

Filmfiche
j Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je collega’s die de kinderen
vergezellen naar de voorstelling. Het is een handige leidraad die ze meteen
goed voorbereidt op de filmvisie.
Korte synopsis
Naar de wereldberoemde roman van Alexandre Dumas.
Frankrijk, 17de eeuw… een tijdperk vol intriges…
Nadat zijn vader hem de edele kunst van het schermen heeft geleerd, verlaat
de jonge d’Artagnan zijn geboortestreek Gascogne en hij trekt naar Parijs. Het
is zijn droom: zich aan te sluiten bij de beroemde en beruchte musketiers,
de lijfwachten van de Franse koning Lodewijk XIII. In de hoofdstad ontmoet
hij Athos, Porthos en Aramis, drie musketiers die de jongen onder hun hoede
nemen. Ze krijgen het dadelijk aan de stok met de gardes, de privétroepen van
kardinaal Richelieu.
De kardinaal is een onverbeterlijke samenzweerder. Hij smeedt voortdurend
snode plannen en wil de macht van de koning overnemen. Bovendien is
Richelieu op de hoogte van de geheime
liefde tussen de Britse Hertog van
Buckingham en de Franse koningin
Anne, echtgenote van Lodewijk XIII.
Daarom heeft hij nu een nieuwe list
bedacht...
Wanneer d’Artagnan en zijn vrienden
de koningin en haar geheime liefde in
bescherming nemen, wordt de rivaliteit
tussen gardes en musketiers ten top
gedreven. In een race tegen de klok,
vol hinderlagen en zwaardgekletter,
proberen de musketiers de eer van de
koningin te redden en de plannen van
Richelieu te dwarsbomen.
Eén voor allen, allen voor één!!
Technische fiche
Originele titel: De Tre Musketerer
Denemarken-Letland, 2006
Poppenanimatiefilm, 70 minuten
Regie: Jan Cimermanis
Scenario: Maris Putnins
Nederlands gesproken
Alexander Dumas’ roman DE DRIE MUSKETIERS was in het
verleden al vaak het onderwerp van zowel fictie- als animatiefilms,
zélfs in de tijden van de stomme film! Maar nog nooit eerder
werd het verhaal verteld in een poppenanimatiefilm…
Citaten uit de pers
“Jan Cimermanis blijft relatief trouw aan het boek en slaagt erin om de behoorlijk
ingewikkelde plot overzichtelijk te houden voor de jonge kinderen tot wie hij zich richt.”
Het Nieuwsblad
“Het verhaal van De Drie Musketiers kennen we allemaal, maar zoals de Letse filmmaker
Jan Cimermanis het brengt, zo zag u het nog nooit.”
Brussel deze week
Vóór je naar de film gaat…:
Het verhaal van DE DRIE MUSKETIERS is niet eenvoudig. De vele personages
en intriges kunnen voor jonge kinderen wel eens wat verwarrend worden. Het
is dan ook een goed idee het verhaal vooraf al eens te vertellen in de klas. Zo
zullen ze beter kunnen volgen en aandachtiger zijn tijdens de filmvoorstelling.
Herhaling is en blijft voor jonge kinderen een must!
In de bibliotheek of boekhandel vindt u zeker een kindvriendelijke versie,
zoals bv. in de reeks ‘juwelen van de jeugdliteratuur’ van uitgeverij Eekhoorn
of in de reeks Deltas klassiek.
3 4

Je kan ook samen met de kinderen de trailer bekijken op www.youtube.com/
jekinodistributie om ze alvast wat vertrouwd te maken met de personages en
animatietechniek.
Let tijdens de film op de realistische handgemaakte poppen
en schitterende, gedetailleerde uitwerking van de historische
kostuums.
Bij een ridderfilm horen natuurlijk mantel-en-degenscènes. Let
op de spectaculaire choreografie en de confrontaties tussen
de musketiers en de gardes van de kardinaal. Hiervoor werd
zelfs een beroep gedaan op een wapenmeester die zorgvuldig
toekeek tijdens het kruisen van de degens. Hij lette daarbij op
de bewegingen, op de houding van de personages en op andere
details tijdens de vechtpartijen!
Making Off
Regisseur Janis Cimermanis
Janis Cimermanis werd geboren in
1950. In 1980 studeerde hij af aan
het Instituut voor theater, muziek en film
van Leningrad. Aanvankelijk werkt
hij als ‘metteur en scène’ in het
poppentheater van Riga. Vanaf 1983
wordt hij animator en regisseur in de
nationale Letse animatiefilmstudio.
In 1993 wordt de studio onafhankelijk
en gaat als privéonderneming aan het
werk onder de naam Animacijas Brigade.
Na een aantal kortfilms maakte hij de
langspeelfilm ‘PROP EN BERTA (2000).
‘DE DRIE MUSKETIERS’ is zijn tweede
langspeelfilm.
De roman ‘De Drie Musketiers’ van Alexandre Dumas was in het verleden al
vaak het onderwerp van zowel fictie- als animatiefilms. Maar nog nooit werd
het verhaal opgevoerd in een poppenanimatiefilm, een stop-motiontechniek
die om een heel eigen benadering en originele mise-en-scène vraagt.
De poppen zijn met de hand gemaakt, ze zijn erg precies, net als de decors
van de prachtig gereconstrueerde stad. We zien historische taferelen die de
tijdsgeest van de roman respecteren maar die toch ook hun eigen karakter
hebben. De kostuums en accessoires zijn historisch correct, maar er blijft
ruimte voor fantasie.
Er is meer dan 6 jaar gewerkt aan de film voor de voorlopige
versie klaar was in 2000. De marionetten werden volledig met
de hand gemaakt door ambachtslui. Een marionet is ongeveer
20 cm hoog. Het skelet bestaat uit ijzerdraad dat daarna met
mousse omwikkeld om het meer volume te geven.
De gebruikte materialen zijn ‘echt’, wat wil zeggen dat de
lederen handschoenen in leer zijn, de degens in staal en de
hoeden in vilt…
5 6

Ook de decors zijn handwerk: de maquettes zijn van hout en
beschilderd.
Director’s statement
“Poppenanimatie, werken met echte materialen, 3-dimensionele objecten, natuurlijke
texturen, schaduw en ruimte, kunnen een wonderlijke illusie creëren en doen ons geloven
dat al deze vreemde figuren een werkelijk leven leiden. En dat al die fantastische locaties
– kastelen, bergen, de zee, het oude Parijs – écht bestaan in een werkelijke, maar andere
wereld.
Het is niet eenvoudig om in Parijs locaties te vinden die de 17de eeuw laten
herleven of die eruit zien als oude stadsdelen. In poppenanimatie kan je
bijna een volledige stad in één ruimte heropbouwen. In een dergelijke
realistisch decor kunnen poppen acteren, schermen en avonturen beleven
die voor een echte acteur bijna onhaalbaar zijn.
7 8

Toch was het hoofddoel niet om een lollige poppenkomedie te maken, maar wel om een
romantisch en heroïsch verhaal te vertellen over vriendschap, loyaliteit en liefde. Lang
geleden, lang voor er poppenfilms gemaakt werden schreef de Russische filosoof en
wetenschapper Pavel Florensky al: ‘poppentheater brengt volwassenen terug naar het
paradijs’.
Wie films maakt voor kinderen moet niet alleen het jonge publiek charmeren, maar ook
de ouders de kans geven om terug te keren naar hun jeugd. Eigenlijk is de beslissing van
onze studio om te kiezen voor ‘DE DRIE MUSKETIERS gebaseerd op onze eigen kindertijd
en op al onze romantische herinneringen aan de eerste keer dat we het boek lazen en aan
de eerste maal dat we het avontuur zagen in de bioscoop.”
Jan Cimermanis in Generiek, september 2007
Over Alexandre Dumas
en zijn drie musketiers
Het verhaal werd voor het eerst als boek gepubliceerd in 1844. Daarvoor
verscheen het in afleveringen in een Parijse krant .
Dumas liet zich inspireren door bestaande, grotendeels waar gebeurde
verhalen, die gebundeld waren in een boek dat in de bibliotheek van Marseille
te vinden was. Hij heeft het boek daar uitgeleend, mee naar Parijs genomen
en nooit meer teruggebracht. In dit boek stonden de heldendaden beschreven
van diverse legendarische musketiers (een soort van eregarde voor de Franse
koning) uit de zeventiende eeuw.
Het verhaal speelt zich af rond 1627, ten tijde van kardinaal
Richelieu en koning Lodewijk XIII. De drie musketiers zijn
Aramis, Athos en Porthos. Hoewel ze bekend staan als de drie
musketiers, zijn ze eigenlijk met zijn vieren! De vierde musketier
is waarschijnlijk zelfs de bekendste: D’Artagnan.
Het complot van de op macht beluste kardinaal Richelieu die gebruik wil maken
van de onervarenheid van de jonge koning Lodewijk XIII, is de belangrijkste
verhaallijn. Door de koning en zijn vrouw in diskrediet te brengen hoopt
hij hem tot aftreden te dwingen; daarna kan hij zelf het leger aanvoeren, de
Hugenoten aanvallen en de oorlog verklaren aan Engeland
De kardinaal wordt daarbij geholpen door het hoofd van zijn garde, de graaf
van Rochefort. Daarnaast zet hij een spionne en moordenares in, de valse
Milady de Winter.
De drie musketiers blijven echter trouw aan de koning. Later sluit de jonge
d’Artagnan zich bij hen aan. Hij komt via zijn geliefde, de hofdame van
koningin Constance, achter de snode plannen van de kardinaal. Samen met de
drie musketiers probeert hij deze plannen vervolgens te dwarsbomen.
9 10

Vragen en opdrachtjes
Wat is een musketier?
De musketiers maakten deel uit van de koninklijke garde van Lodewijk XIII.
De musketier is een bewapende soldaat die een musket (een soort vuurwapen)
bij zich draagt. Maar een musketier draagt ook een degen en hij moet een
uitstekend schermer zijn – zo’n musket weigert wel eens dienst!.
In de les L.O. kan je experimenteren met (bamboe)stokken als je degengevechten wil
naspelen. Een degen balanceren op één hand, degens voorzichtig tegen elkaar tikken…
Maak vooraf duidelijke afspraken!
Ga eens na of er in je buurt een schermclub is. Misschien kan je wel eens op bezoek gaan
met je kinderen? Of nodig een schermer uit voor een interview in de klas.
Wat doet een musketier?
Hij is trouw aan de koning en beschermt hem. Hij staat in voor de veiligheid
van het hof.
Wat voor kleren draagt een musketier?
Een uniform dat praktisch is als hij te paard rijdt maar ook als hij met de
degens vecht. Hun hoed én hun mantel zijn erg typerend. Aan de kleur en de
symbolen op de kledij kon je zien tot welk regiment hij behoorde.
Foto: kostuum kind + rood
Met behang- of krantenpapier kan je makkelijk een ‘overgooier’ maken. Ontwerp je eigen
symbool en neem het over op de mantel.
Neem pen en papier…
Laat de leerlingen ervaren hoe er vroeger geschreven werd! In de 17de eeuw
schreven mensen nog met een pen gemaakt van een veer en met inkt uit een
inktpot!
Hoe werkt een verenpen?
Eerst likte men aan de punt – hierdoor nam de schacht (het soort holletje van
binnen) de inkt goed op. Men dopte vervolgens de schacht in de inkt. Het lukte
dan om ongeveer zeven letters achter elkaar te schrijven. Daarna moesten ze
de punt weer in de inkt dopen.
Zelf een verenpen maken
Naargelang van de leeftijd van de kinderen doen ze dit zelf of maak jij ze
vooraf.
Neem de veer met de punt naar beneden in de ene hand en het mesje in de
andere. Houd de veer vast BOVEN het punt waar je begint te snijden. Snijd
11 12

dan schuin naar beneden, zodat je een puntje aan de veer krijgt. Snijd het
scherpe puntje er dan een klein beetje af. Midden in dat platte stukje dat
overblijft, maak je nog een sneetje over de lengte van de veer. Zo kan de inkt
in de schacht.
Voor de schrijfactiviteit
Leg enkele vodden en wat krantenpapier op de banken. Doop de verenpen
voorzichtig en niet te diep in het inktpotje. Ga rustig te werk. Oefen een paar
keer voordat je ‘in het net’ gaat werken. Laat de schrijfwerkjes goed drogen.
Filmbeleving
Indrukken verzamelen na de voorstelling
De 5 ‘W’ vragen
Je kan het verhaal kort samenvatten door een antwoord te geven op de 5 ‘W’vragen:
j Over WIE gaat het verhaal?
j WAAR speelt het verhaal zich af?
j WANNEER speelt het verhaal zich af?
Je kan de letter W op het bord schrijven en de kinderen zelf de vragen (of
woorden) laten zoeken aan de hand van deze beginletter. Als de les wat stroef
verloopt kan je zelf een voorbeeld geven om hen op weg te helpen.
Laat de kinderen vervolgens de vragen beantwoorden. Zo brengen ze alle
belangrijke informatie uit de film overzichtelijk samen.
Ren-je-rot
Je kan de eerste indrukken ook verzamelen op een actieve manier. Presenteer
de vragen in de vorm van een ‘ren-je-rotspel’.
Hang de drie keuzemogelijkheden (ja, nee, ik weet het niet) aan het bord. Stel
een vraag en laat de kinderen naar het antwoord van hun keuze lopen.
Het is belangrijk dat elke leerling zijn eigen mening kan verantwoorden en dat
hij niet klakkeloos zegt wat zijn vriendjes zeggen. Het kan helpen om ‘één-tweedrie’
af te tellen. Dan moet elk kind zijn keuze maken en naar het door hem
gekozen antwoord rennen. Op deze manier heb je minder kans op ‘afkijkers’.
Vraag telkens een paar leerlingen naar het ‘waarom’ van hun antwoord.
Mogelijke vragen zijn:
j Vind je dit een mooie film? Waarom (niet)?
j Is de film spannend? Waarom (niet)?
j Is de film grappig? Herinner je je nog een
grappig stukje?
j Is er iets in de film dat je droevig vindt?
Wat?
j Zou je een vriend als D’Artagnan willen?
Waarom (niet)?
j WAAROVER gaat het verhaal?
j WAAROM krijgt het verhaal een bepaalde
wending (of waardoor)?
j Zou je een vriend als kardinaal Richelieu
willen? Waarom (niet)?
j Vind je D’Artagnans papa een leuke vader?
Waarom (niet)?
j Zou je in de tijd van de musketiers willen
leven? Waarom (niet)?
j Vind je de manier waarop de film gemaakt
is (poppenanimatie) leuk? Waarom (niet)?
13 14

De belangrijkste personages
D’Artagnan: Een jonge
edelman uit Gascogne: moedig
en naïef, maar ambitieus. Voor
zijn vrienden en geliefden gaat
hij door het vuur. Zijn ultieme
droom is musketier te worden.
Aramis: De meest romantische
musketier is héél handig met
een degen. Een te duchten
tegenstander. Zijn ware
aard gaat verborgen achter
een verzorgd en charmant
voorkomen.
Porthos: Een musketier én een
trouwe en dienstbare vriend. Niet
de slimste of vaardigste van het
stel, maar wel de grootste en de
sterkste. Hij heeft altijd honger.
Athos: De oudste en
intelligentste musketier
verdedigt de eer van de koning
met passie en vuur. Een
uitblinker in de schermkunst.
Koningin Anne van Oostenrijk:
Vrouw van de Franse vorst,
afkomstig uit Spanje en dankzij
haar grootmoeder als ‘Anne van
Oostenrijk’ bekend. Romantische
en fantasievolle vrouw wier hart
sneller klopt voor de Hertog van
Buckingham.
De Hertog van Buckingham:
Koestert een verboden,
geheime liefde voor
de koningin van Frankrijk.
Een zéér romantische edelman.
Mevrouw Bonacieux: Vertrouwelinge
van de koningin. Zij helpt
d’Artagnan om de koningin
te redden en dwarsboomt zo
de plannen van Richelieu.
D’Artagnan valt als een blok
voor haar charmes.
De Franse Koning Lodewijk
XIII: Louis is een gelukkig
man, vooral wanneer zijn
musketiers de gardes van
de kardinaal op hun donder
geven. Hij is helemaal
niet op de hoogte van de
amoureuze relatie tussen
zijn vrouw en Buckingham.
De Hertog van Rochefort:
De rechterhand van
Richelieu die al zijn bevelen
uitvoert; bevelhebber van
de gardes van de kardinaal.
Zijn missie: Buckingham
in de val lokken en de
musketiers verslaan.
Kardinaal Richelieu:
Eigenlijk is hij het die over
Frankrijk regeert. Een machtsgeil
man, manipulator en
achterbaks intrigant. Verteerd
door jaloezie wil hij de geheime
relatie tussen Buckingham en
de koningin onthullen.
Planchet: Een toegewijde
jongeman vol bewondering voor
de musketiers, en vooral voor
d’Artagnan. Hij is zijn trouwe
metgezel tijdens dit avontuur.
15 16

Personages raden
Kopieer de afbeeldingen van de personages (zie bijlage).
Lamineer ze of kleef ze op stevig papier/karton.
Steek de kaartjes in een ondoorzichtige zak, leg ze omgekeerd op tafel.
Laat een leerling één kaartje nemen.
j de leerling beeldt het gekozen personage uit
j de leerling omschrijft het gekozen personage (uiterlijk of innerlijk)
bv. Het is een jongen. Ze heeft een wit kleedje aan. Hij is verliefd op de
koningin. Hij is een beetje dom…
j de andere leerlingen trachten door vragen te weten te komen welk
personage de andere leerling is
bv. Ben je een vrouw? Ben je een kind? …
j de leerling tekent aanwijzingen op het bord
(het personage of voorwerpen die bij het personage horen)
De leerlingen raden om het eerst over welk personage het gaat.
Om het minder chaotisch te maken kan je de klas ook in teams verdelen.
Voor jonge kinderen kan het nogal moeilijk zijn om al de namen te onthouden.
Daarom kan je de afbeeldingen ook een tweede maal kopiëren. De leerlingen
zoeken dan het juiste kaartje uit in plaats van het personage bij naam te
noemen.
Focus op… poppenfilm
Wat is een poppenfilm?
Om te beginnen moeten we een onderscheid maken tussen films opgenomen
met speciaal voor het medium vervaardigde poppen én films waarin de
karakters worden uitgebeeld door theaterpoppen (handpoppen, bekpoppen,
stokpoppen, schimmenspelfiguren...).
A. Poppenanimatie
Bij DE DRIE MUSKETIERS hebben we te maken met poppen die niet uit zichzelf
kunnen bewegen. Zij moeten bewogen, oftewel ‘geanimeerd’ worden, vandaar
de term ‘poppenanimatie’. De term animatiefilm komt van het Latijnse woord
‘animo’, wat ‘ziel’ betekent. In een tekenfilm is het immers alsof de filmmaker
zijn poppen doet leven; hij ‘bezielt’ zijn poppen of tekeningen.
Een animatiefilm wordt beeld per beeld opgenomen. Daardoor kunnen
levenloze dingen (tekeningen, poppen, foto’s, plasticinefiguren, snippers,
voorwerpen…) tot leven worden gebracht. Voor elk opeenvolgend beeld dient
de tekening of het object een klein beetje anders te zijn dan in het vorige beeld.
Dit noemt men ook wel stop motion. Wanneer zo’n reeks beelden snel achter
elkaar gedraaid wordt, lijkt het alsof de figuurtjes of tekeningen bewegen.
De poppen die hiervoor nodig zijn, moeten gemaakt worden van materiaal
dat voldoende soepel is: men moet ze makkelijk kunnen buigen. Ze moeten
toch voldoende stevigheid hebben om zelfstandig rechtop te kunnen staan.
Moderne plastic- en rubbersoorten, al dan niet gewapend met ijzerdraad,
brengen hier vaak uitkomst.
17 18

Je kan ook met een soort (houten) ledenpopfiguurtje werken, hoewel de
bewegingsmogelijkheden hier kleiner zijn.
Op http://jepanimatie.blogspot.com/ kan je enkele filmpjes van bewegende
skeletten bekijken.
Niet alleen de houding maar ook de gelaatsuitdrukking van een pop kan
veranderen. Hiervoor heeft men van eenzelfde figuurtje verschillende hoofden
met een verschillende gelaatsuitdrukking nodig. Die kunnen dan tijdens de
opnames verwisseld worden.
Het is duidelijk dat deze techniek héél veel geduld en vakmanschap
vraagt! Stel je maar eens voor: 24 beeldveranderingen per
seconde! Het hele procédé is erg kostbaar en arbeidsintensief,
maar boeiend en met ongelimiteerde mogelijkheden:
poppen in combinatie met mensen, met objecten, met
tekeningen, trucages in speelfilms, bijvoorbeeld in KING
KONG…
Al jaren wordt die techniek veelvuldig gebruikt. Denk maar aan LOEKIE
DE LEEUW, PAULUS DE BOSKABOUTER, Tim Burton’s NIGHTMARE BEFORE
CHRISTMAS…
19 20

ACTIEVE OEFENING OP ANIMATIEFILMTECHNIEK
Met deze oefening kunnen de kinderen zelf op een eenvoudige en leuke manier
een stukje poppenanimatie maken.
Stop-motionanimatie met dobbelstenen
* materiaal:
• videocamera
• statief
• verbindingskabel camera – televisie
• televisie
OF digitaal fototoestel, PC en verbindingskabel
• kleurendobbelsteen
• stippendobbelsteen
• doosje om dobbelstenen in te werpen
• popjes in plastic, plasticine, pluche…in de kleuren van de dobbelsteen
(of kleef er een gekleurd stickertje op). Denk hierbij aan Playmobil, Fisher
Price, Duplo…
• tafel
* beschrijving:
Een animatiefilmpje maken vraagt veel concentratie van de kinderen. Als u de
dobbelstenen gebruikt, wordt het allemaal wat speelser.
Stel je materiaal vooraf op. Zet de camera op een statief. Sluit de camera aan op
de tv. Je kan ook met een digitaal fototoestel werken. Een camera en tv hebben
vele voordelen: meerdere kinderen kunnen tegelijk het beeld op de tv bekijken.
Bij een fototoestel kan maar één leerling de foto zien.
Zet de tafel tegen de muur of een andere effen achtergrond. Zet de camera op
dezelfde hoogte als de tafelrand.
Laat de kinderen zelf de camera/het fototoestel bedienen.
Maak vooraf goede afspraken in verband met het gebruik van de camera (koppel dit
eventueel aan een waarneming).
Belangrijke afspraken zijn:
- niet aan de lens komen
- het schermpje niet open en dicht klappen
- niet aan het schermpje draaien
- om een opname te starten moet je op het rode knopje duwen, om te stoppen moet
je nogmaals op het rode knopje duwen
- niet op de andere knopjes duwen
• Het eerste beeld is het lege kader. Wanneer je met een camera werkt, neem
je telkens 2 à 3 seconden beeld op. Met het fototoestel maak je gewoon één
opname.
• Vervolgens zoek je met de kinderen vanaf welk punt de popjes in beeld
komen; dat doe je door ze in en uit beeld te duwen. Zet de popjes zo dat ze
nét niet in beeld komen.
• Er is telkens één leerling die de dobbelstenen mag werpen en die de popjes
mag verschuiven (wanneer je in groepjes van 3 werkt, verdeel je ook de beide
taken).
Eén leerling maakt de opname.Wissel om de twee à drie opnames.
• Bijvoorbeeld: de leerling werpt blauw met de kleurendobbelsteen en 3 met de
stippendobbelsteen. Hij mag dan het blauwe popje 3 plaatsjes vooruit laten
bewegen (van de ene kant van het beeld naar de andere kant). De andere
popjes blijven op hun plaats staan. Maak een opname.
• Bijvoorbeeld: de volgende leerling werpt rood met de kleurendobbelsteen
en 2 met de stippendobbelsteen. Dan mag hij het rode popje 2 plaatsjes
vooruitschuiven. Maak een opname. De andere popjes blijven op hun plaats
staan.
• Ga zo door tot alle popjes het hele beeld doorkruist hebben en weer uit het
beeldkader verdwenen zijn. Wanneer je de kleur werpt van een popje dat
al uit het beeld verdwenen is, mag je de kleurendobbelsteen nog een keer
gooien.
• Ter afsluiting maak je weer een beeld/foto van het lege kader.
• Spoel terug en laat de beelden na elkaar afspelen. Je hebt zelf een kleine
poppenanimatiefilmpje gemaakt!
(Indien je met een digitaal fototoestel werkt: laad de foto’s in op de PC en laat
ze – in de juiste volgorde – afspelen in een diavoorstelling.)
21 22

* observatie leerde ons de volgende aandachtspunten:
• Het is belangrijk dat het kader steeds exact hetzelfde is. Maak de kinderen
duidelijk dat ze niet tegen het statief mogen botsen. Kleef plakkertjes op
de grond waar de poten van het statief staan zodat je het na een eventuele
botsing kan terugplaatsen. Hoe zwaarder het statief, hoe beter.
• Wanneer je eventueel inzoomt om een beter of mooier kader te krijgen,
is het aangeraden een plakkertje over de zoomknop te plakken, zodat de
kinderen er niet per ongeluk aankomen.
• Benadruk het feit dat ze alleen het popje van de gegooide kleur mogen
verplaatsen en dat de andere popjes op precies dezelfde plaats moeten
blijven staan.
• Zet het doosje om de dobbelstenen in te werpen op een andere tafel. Zo loop
je niet het risico dat ze tegen de voorwerpen rollen.
• Werk met een klein groepje. Twee à drie kinderen is ideaal.
• Maak de kinderen duidelijk dat ze rustig moeten werken.
• Zorg ervoor dat je een ‘clean’ kader hebt: een effen achtergrond, een effen
tafel (eventueel hang je er een doek voor of leg je er een doekje over). Geen
afleidende details in beeld.
• Zorg ervoor dat je beeld ‘recht’ is, de camera moet in principe waterpas
staan.
• Zet het geluid van de televisie uit.
• Hoe kleiner de verschuivingen, hoe vloeiender de beweging. Wanneer de
kinderen het moeilijk vinden hun popje telkens ongeveer over eenzelfde
afstand te verschuiven, kan je eventueel een dambordpatroon als ondergrond
gebruiken. Je kunt hier een keukenhanddoek gebruiken. De kinderen kunnen
het popje dan 1, 2, 3… vakjes vooruit bewegen.
• Je kan het aantal popjes beperken door het aantal kleuren op de dobbelsteen
te beperken, bv. enkel rood en blauw.
Met deze techniek kan je alle mogelijke voorwerpen laten bewegen! Probeer
het ook eens uit in een ander thema/les: appels laten dansen, twee potloden
evenwijdig en/of loodrecht laten bewegen, een krijtje laten vooruitschuiven…
De mogelijkheden zijn oneindig!
B. Film met theaterpoppen
Naast poppenanimatie bestaan er ook nog de films met theaterpoppen,
bv. De Fabeltjeskrant, de Freggels, Thunderbirds, de Berenboot, Samson… Deze
poppen hebben wél eigen bewegingsmogelijkheden, zodat de camera een
bewegend beeld kan registreren. Makkelijker dan geanimeerde poppen laten
handpoppen, bekpoppen, stokpoppen… een combinatie toe met echte acteurs,
dieren enzovoort.
Neem eens een kijkje op de websites voor meer info over theaterpoppen:
www.toone.be
www.froefroe.be
ACTIEVE OEFENING OP THEATERPOPPENFILM
Drama activiteit met knuffels
Werken rond theaterpoppenfilm biedt mooie kansen om dramatische
vaardigheden te trainen. Als je de kinderen gewoon een pop geeft en dit
gebeuren gaat filmen heb je veel kans dat je een ‘gefilmde poppenkast’ krijgt.
23 24

Onderstaande oefening bouwt het spel langzaam op zodat je een grotere
diepgang bereikt. Het filmen gebeurt pas op het allerlaatste moment.
* materiaal:
• knuffels (voor iedere leerling één, laat hen hun eigen knuffel
meebrengen)
• videocamera
• statief
• verbindingskabel camera – televisie
• televisie
OF digitaal fototoestel, PC en verbindingskabel
* beschrijving:
Voorbereiding:
Bekijk samen met de kinderen enkel stukjes ‘theaterpoppenfilm’ waarin een
persoon samen met een pop acteert, bv. Samson, De muppetshow, …
Opdracht 1: knuffelgymnastiek
De kinderen staan in een halve kring tegenover de leerkracht. Enkel de
leerkracht heeft een knuffel. Hij/zij beweegt de ledematen van de knuffel, de
kinderen imiteren met hun eigen lichaam alles wat de knuffel doet.
Bijvoorbeeld: de leerkracht beweegt met de armen van de knuffel op en neer,
de kinderen zwaaien mee met hun armen, tot de leerkracht de beweging stopt
en een nieuwe beweging van de knuffel toont.
Zorg voor afwisseling van kleine/deelbewegingen (met een arm of een been zwaaien, het
hoofd schudden, de vingers bewegen,…) en totale bewegingen (springen, liggen, buigen,
ronddraaien,…)
Opdracht 2: omgekeerde knuffelgymnastiek
De opstelling is identiek met die in opdracht 1, maar nu beschikt ieder kind
over een eigen knuffel. Deze keer beweegt de leerkracht zelf met het eigen
lichaam en imiteren de kinderen zijn/haar bewegingen met hun knuffel.
Gebruik vertraagde/slow-motionbewegingen met telkens een kleine verandering. Dit is
geen makkelijke opdracht. Jonge kinderen hebben immers de neiging om de leerkracht
zelf te imiteren in plaats van hun knuffel het werk te laten doen. Begin met gemakkelijke
houdingen/bewegingen en wacht tot alle knuffels in de gevraagde stand staan om dan
naar de volgende over te gaan.
Als laatste beweging stapt de leerkracht ter plaatse. Terwijl alle kinderen hem/
haar nabootsen (=knuffels doen stappen) vertelt de leerkracht dat de knuffels
straks door het lokaal gaan wandelen.
Nadien gaan de knuffels ergens zitten of liggen om even uit te blazen. Hierbij
kiezen de kinderen de te volgen weg (kriskras door elkaar) en de plaats waar ze
hun knuffel zullen achterlaten. Vervolgens vormen de kinderen zelf een kring
in het midden van het lokaal.
De kinderen verspreiden hun knuffels door er een eigen plekje voor te vinden.
Opdracht 3: De knuffels warm wrijven
De leerkracht vertelt dat de knuffels het koud krijgen. ‘Als je goed luistert, hoor
je ze roepen’. Ieder kind mag zijn knuffel gaan halen en ermee naar de kring
komen.
Geef even een voorbeeld. Vraag om stilte en simuleer dan dat je een knuffel hoort roepen
‘dat hij het koud heeft’. Het roepen van de knuffels ‘Ik heb het koud’, mag je zelf hardop
voordoen. Dat maak het duidelijk(er) voor de kinderen.
Nadat alle kinderen hun ‘rillende’ knuffel terug in de kring hebben gebracht,
vraagt de leerkracht hoe hun knuffel het weer warm kan krijgen.
Om de kinderen op verschillende spelideeën te brengen, speel je best zelf mee.
Dit wordt uitgebeeld: de kinderen spelen de verzorgers van de knuffel: zij
zijn de tegenspeler van de knuffel. Als de knuffels het weer warm hebben,
‘wandelen’ ze weer naar een plekje in de zaal.
Spelmogelijkheden: warm wrijven, in een dekentje wikkelen, dicht bij elkaar zetten,
samen een vuurtje stoken…
25 26

Opdracht 4: De knuffels te eten geven
De kinderen verzamelen weer in de kring. Dit keer horen ze een ‘hongerige’
knuffel roepen. Verloop: analoog aan opdracht 3, maar nu moeten ze hun
knuffel te eten geven.
Spelmogelijkheden: dialoogje met de knuffel over wat hij wil eten, het samen koken,
samen opeten enzovoort.
Stimuleer het ‘tweestemmig’ spelen: de kinderen spelen zowel de knuffel als zichzelf!
Opdracht 5: De knuffels troosten
Nu horen de kinderen een knuffel huilen. De leerkracht wil dat de kinderen
de huilende knuffel troosten. In de kring bespreken we hoe de knuffel getroost
kan worden.
Probeer in te schatten of het mogelijk is om af te zien van het kringgesprek: ‘Hoe kunnen
we de knuffels troosten?’
Verschuif dit naar een latere fase indien je merkt dat de kinderen er nog niet klaar voor
zijn.
Stimuleer ook hier weer het tweestemmig spelen.
Opdracht 6: De knuffels willen spelen
Omdat ze zin hebben om een spelletje te spelen, roepen de knuffels hun kind.
De leerkracht vraagt de kinderen welk spelletje hun knuffel wil spelen. Ieder
kind speelt het spel dat zijn/haar knuffel hem/haar vraagt.
Schakel hier opnieuw een kringgesprek in met de bedoeling dat de kinderen eerst een idee
kunnen vormen over wat hun knuffel wil. Dat vertellen ze dan in de groep. De kinderen
moeten/mogen bij deze opdracht dus niet allemaal hetzelfde spelen.
Stimuleer ook hier weer het tweestemmig spelen.
Opdracht 7:
De kinderen kiezen zelf wanneer hun knuffel hen roept of waarom hij hen
roept. Ze spelen de ‘oplossing’ voor het door de knuffel gestelde probleem. Ze
kiezen uit de vooraf al gespeelde scènes of beelden een nieuwe situatie uit.
Neem enkele scènes (1 kind + 1 knuffel) op met een camera of met de filmfunctie
van een digitaal fototoestel. Bekijk het nadien klassikaal.
Verdieping:
Verdeel de rollen: één kind speelt zichzelf, een ander kind speelt de knuffel.
Oefen deze interactie eerst alvorens ze op te nemen. Zorg dat het kind dat met
de knuffel speelt niet in beeld komt (onder te tafel, achter een zetel…)
Gebaseerd op een activiteit uit: KLEIN APPLAUS, K. Crul, J. Nevejans en P. Spaepen, Abimo
Uitgeverij, Waasmunster, 2003
Een gezelschapsspel
Zodra de drie musketiers op een rij staan, zijn ze verloren. Dat is de gedachte
achter dit spel.
De strijd speelt zich af op een bord van vijf bij vijf.
De musketiers, drie zwarte damschijven, staan aan
het begin van het spel, zoals te zien op de tekening.
Ze zijn omgeven door de witte soldaten van de
koning. Dat zijn er tweeëntwintig, net twee te veel
voor een damset, dus extra materiaal is nodig. De
soldaten proberen de drie musketiers te dwingen
op één en dezelfde horizontale of verticale rij te
gaan staan - al dan niet naast elkaar.
Om beurten doen een musketier en een soldaat een zet: de musketiers starten.
Zij mogen bewegen naar elk recht aansluitend veld waarop een soldaat staat. De
soldaat wordt dan meteen verslagen en van het bord genomen. Elke zet van een
musketier is dus een slagzet. Soldaten bewegen alleen naar haaks aansluitende
lege velden. Door zich listig op te offeren, moeten zij de musketiers in de
gewenste formatie dwingen.
De musketiers winnen als zij geen zet meer kunnen doen: naast geen van de
drie musketiers mag dus nog een soldaat staan.
27 28