Raadsvoorstel - Gemeente Heerlen

Ad 1. Financiën. Maatstaf krimp en kostenremanentie
Toevoeging krimpmaatstaf algemene uitkering
Ingaande 2011 is een tijdelijke krimpmaatstaf aan het gemeentefonds toegevoegd, hetgeen voor onze gemeente
neerkomt op een jaarlijks bedrag van € 2.100.000 in 2011 t/m 2014 en € 1.600.000 in 2015. Deze bedragen
zijn verwerkt in de meerjarenbegroting. Deze toevoeging zal na 5 jaar worden geëvalueerd en beoordeeld in
het jaarlijkse ‘Periodiek Onderhouds Rapport gemeentefonds (POR). Daartoe zal onderzoek worden gedaan bij
de gemeenten die in aanmerking komen voor deze krimpmaatstaf.
Door de krimp daalt de algemene uitkering. Dit werd reeds in 2008 door de Raad voor de Financiële
Verhoudingen in haar rapport ‘Bevolkingsdaling, gevolgen voor bestuur en financiën’ voorspeld. In hoeverre
sprake is van een evenredigheid tussen lagere inkomsten en lager kosten is daarbij eveneens onderzocht. De
kern van hun verhaal was: ‘krimpgemeenten hebben tijdens de krimp hogere lasten omdat het voorzieningenniveau
niet evenredig kan dalen met het inwoneraantal waardoor hun vermogen om het voorzieningenniveau
op peil te houden serieus op de proef wordt gesteld en nieuwe ontwikkelingen worden geblokkeerd’. De RFV
staat hierin niet alleen. Ook Duits onderzoek (Prof. Dr. Martin Junkernheinrich, T.U. Kaiserslautern) wijst uit dat
krimpgebieden te maken hebben met het fenomeen kostenremanentie.
Onderzoek door de rekenkamercommissie Parkstad Limburg: Demografie, Gemeentelijke Financiën en
Voorzieningen Deel 1: De Algemene Uitkering laat zien dat de Algemene Uitkering in de periode 2010 - 2035
voor de gemeente Heerlen, gemiddeld per jaar, daalt met: € 1.000.000. In 2035 bedraagt de daling 25%
oftewel € 27 miljoen. Het onderzoek van de rekenkamercommissie laat zien dat de daling van de Algemene
Uitkering met ongeveer hetzelfde percentage daalt als de daling van het aantal inwoners. De directe relatie van
de verandering van het aantal inwoners met de verandering van de Algemene Uitkering is op het eerste gezicht
verrassend, omdat de Raad voor de Financiële Verhouding/Raad voor het openbaar bestuur heeft aangegeven
dat slechts 19% van de Algemene Uitkering rechtstreeks zou samenhangen met de inwonersaantallen. Doch
belangrijke andere elementen van de Algemene Uitkering, zoals het aantal klanten, uitkeringsgerechtigden,
huishoudens met lage inkomens en woonruimten zijn feitelijk slechts verbijzonderingen van deze inwonersaantallen
en zullen dus evengoed dalen als het inwonersaantal daalt. Onderzoek door de gemeente Heerlen bevestigt
het beeld van de rekenkamercommissie Parkstad Limburg. Ook in dit onderzoek wordt een flinke daling van
het gemeentefonds zichtbaar.
Een daling van de Algemene Uitkering door demografische effecten wil nog niet zeggen dat de Algemene
Uitkering als gevolg hiervan aangepast moet worden in al zijn facetten. Als krimp in verband wordt gebracht
met kostenremanentie wordt meer en meer duidelijk dat de toevoeging van de krimpmaatstaf aan de Algemene
Uitkering langjarig nodig is.
Een voorbeeld is de extra factor die in het verleden aan het gemeentefonds is toegevoegd toen bleek dat de
veen gemeenten die kampten met een slappe bodem hierdoor extra kosten maakten en niet in staat waren
om een gelijkwaardig voorzieningenniveau te handhaven als soortgelijke gemeenten met een vaste bodem.
Helaas zijn de remanentiekosten als gevolg van krimp nog niet concreet in beeld gebracht omdat onderzoek
naar de gemeentelijke financiën in samenhang met demografische krimp feitelijk in de kinderschoenen staat.
Desalniettemin heeft Heerlen twee voorbeelden uitgewerkt: het riool en de openbare ruimte. De kosten die hier
betrekking op hebben worden betaald uit de algemene middelen of door de burgers zelf. Hierin zit een wezenlijk
verschil met de herstructureringsopgave gerelateerd aan de sloop van woningen. Dit zijn desinvesteringskosten
die per woningcomplex moeten worden afgedekt.
174