HERMENEUS jrg 64-1992 nummer 1 - Tresoar

moet uit het lichaam gehaald worden, ofwel via de plaats, waarlangs hét kwam, of via de
plaats, waarnaar het wijst. In het eerste geval heeft het zichzelf een weg gemaakt, waarlangs
het kan terugkeren, in het tweede geval krijgt het die van een operatiemes, want tegenover
de punt wordt het vlees opengesneden... Dit zijn de algemene regels.
Eventueel werd voor brede projectielen de Diokleïsche (genoemd naar de Griekse
geneesheer Diokles) lepel gebruikt (idem, VII iv.5.3):
Dit [instrument] wordt naast het projectiel op zijn zijkant naar binnen gestoken; vervolgens
wordt, zodra men de punt van het projectiel bereikt heeft, het instrument een beetje gedraaid
zodat het projectiel in het gat valt. Wanneer de punt in het gat zit, worden direct de vingers
tegen de haakjes aan de andere kant gelegd en trekken zij tegelijktijd het instrument en het
projectiel naar buiten.
Projectielen die vast zaten in het bot werden zo mogelijk met de hand of een tang verwijderd.
Lukte dit niet dan werd het bot ingesneden.
Na de behandeling werd de wond gedicht. Wonden die niet genaaid of gelijmd konden
worden, werden met fibulae (spelden) gesloten.
Als voorlopig laatste handeling werd een wondverzorgende pleister en verband
aangebracht (idem, V xxvi.23e/f; V xxvi.24a):
Vervolgens moet op iedere wond eerst een in azijn [of wijn] gedrenkte en uitgeknepen spons
gelegd worden. Men kan zonder ingewikkelde medicamenten een wond genezen. Maar als
iemand hierin weinig vertrouwen heeft, moet men er een medicament opleggen, dat zonder
vet bereid is uit die middelen, die ik genoemd heb als bruikbaar bij bloederige wonden: en
vooral, als het een vleeswond is, barbarum... Een verband om een wond te verbinden kan het
best van linnen zijn. Het moet breed zijn, zodat het, als het er éénmaal omheen ligt, niet
alleen de wond bedekt, maar ook de randen aan beide zijden.
De wondpleisters bevatten één of meer plantenextracten en mineralen. Volgens de
medici remden deze pleisters de ontstekingen en bevorderden zij de wondheling. Vele
van deze extracten en mineralen, als wijn, honing, eiwit, gemalen slakken en pijnboomhars
zijn ons bekend uit de literatuur. Een deel hiervan is aangetroffen in de militaire
hospitalen. In Corbridge (Engeland) werden in een houten kist bundels ijzer en
brons aangetroffen, die in stof of leer waren gebonden. Als we Plinius en Dioscurides
mogen geloven zou de kist hebben kunnen dienen om roest en kopergroen te maken
voor hospitaalmedicijnen (Plinius, Nat.Hist. XXXIV 153/4; zie ook Dioscurides,
De materia medica V 93):
Het effect van roest van ijzer is (wonden) zich te laten samen trekken, ze te drogen en ze te
dichten...nuttig is het ook bij recente wonden, vermengd met wijn en gekneed door myrrhe...
Maar de voornaamste aanbeveling is het gebruik bij vochtige pleisters om wonden en zweren
te reinigen.
Dioscurides (De materia medica V 87) kent dezelfde werking aan koper toe:
de werking [van koper] is adstringerend en opdrogend; het doet vermageren, doet de verzweringen
schrompelen.... en brengt de invretende zweren tot staan.
Dat de antieke geleerden er meer dan eens naast zaten, is algemeen bekend. Maar
toch, een deel van de medicijnen en medische middelen die gevonden zijn in de kampen
en hospitalen, bezit volgens Majno (The Healing Hand, 368) dezelfde chemische
8