HERMENEUS jrg 64-1992 nummer 1 - Tresoar

Misverstanden
rond Homerus’
bomen
W.K. Kraak
Sparren, dennen en zilversparren
Sparren (genus Picea) ontbreken in de wereld van Homerus. Ook de beroemde plantkundige
Theophrastus spreekt niet over deze boomsoort. Toch bestaat er een moderne
theorie dat bacchanten een roes kregen uit een drank bereid uit de rossige schors en
de hars van Picea abies, de fijnspar, een boom in de bergbossen van Noord- en Centraal-Europa
met verspreiding tot in Albanië en Bulgarije. Een andere soort, Picea
orientalis (de Kaukasische spar) groeit op de Kaukasus. Daar bereikt deze boom een
maximale hoogte: tot 50 m! Deze spar komt ook voor in bergbossen van Klein-Azië;
zelfs wordt hij vermeld voor de berg Ida in Troas.
De Ida is een literaire beroemdheid geworden door Homerus (Ilias boek XIV) en de
dichte naaldhoutbossen tot aan de kruin hebben plantkundigen in verrukking gebracht.
Niet vanwege een enkele verspreid voorkomende Kaukasische spar maar wegens
de dichte begroeiing met een speciaal soort zilverspar (genus Abies). Een fraaie
wetenschappelijke naam was spoedig gevonden: Abies equi-trojani. Een lokale soort.
Godin Hera verleidt haar echtgenoot Zeus tot het bedrijven van liefdesspel op een
bloeiende alpenweide van de Ida. Het is haar bedoeling dat de slaapgod Hypnos hem
terstond in diepe slaap zal laten verzinken. Hypnos stelt zich verdekt op - in de gestalte
van een onschuldige vogel - in de kruin van een hoge zilverspar (elatè, Ilias XIV
287) aan de rand van de weide.
De vertaling “gezeten in een den” is dus niet juist, want het gaat hier kennelijk om
de zilverspar. Voor den of ‘pijnboom’ gebruikt het Grieks de woorden ‘pitus’ en
‘peukè’.
Vruchtverliezende wilgen bij Homerus
In de taal van Homerus zijn uitdrukkingen te vinden die weergeven wat de mensen
opviel. Een epitheton zoals olesikarpos (�λεσίκαρπ�ς), “vruchtverliezend”, moet een
in de natuur herkenbaar verschijnsel aanduiden: een woord uit de kringen van houthakkers,
herders, jagers enz. Wanneer Homerus wilgen ‘vruchtveriiezend’ noemt, moeten
we een seizoen lang wilgen bekijken.
42