HERMENEUS jrg 64-1992 nummer 1 - Tresoar

De derde zang is nog weer specifieker: de zangen gaan van algemeen naar bijzonder.
De ik - krijgsman en verteller zijn nu werkelijk één - wordt daags voor de vrede met
zes anderen op verkenning gestuurd. Alleen hijzelf overleeft de tocht. Na de oorlog
ontmoet hij de vader van een van die gesneuvelde krijgsmakkers. Deze wil graag het
lijk van zijn zoon in zijn eigen tuin begraven. De ik en de vader graven het lijk op:
nu ja, wat doe je, ik deed het, ik groef
hem op met zijn vader, becijferde hem
aan zijn plaatje, hij hing
uit elkaar, een weke lauwwarme massa, mijn hand
schoot polsdiep in zijn lichaam, schrok
van het materiaal dat onzinnig
een gat waarmaakte
Na de illegale begrafenis drinken vader en verteller een borreltje, onder een plataan:
een verwijzing naar Plato’s Phaidros. waar deze boom nu juist een locus amoenus
markeert. De ik vertelt over zijn vriend, maar verzwijgt hoe beestachtig ze zich hebben
gedragen:
ik deed
zijn waarheid weinig geweld aan, verzweeg
alleen al dat onzegbare de luizen de hoeren en hoe
wij huishielden als slagers
In de tuin zit ook de vleselijke zuster van de gesneuvelde kameraad. Het gedicht eindigt
als volgt:
mijn hand
raakte haar borsten aan en het was
dezelfde weke lauwwarme massa, dezelfde
weke lauwwarme massa, hetzelfde materiaal maar
hetzelfde, en het was
deze zelfde hand, deze
Men ziet hoe verbijsterd en vol walging de verteller als het ware tijdens het schrijven
kijkt naar de hand die dit schrijft. Het ligt voor de hand om te denken aan het homerisch
epitheton �νδρ���ν�ς (mannen dodend), dat bijvoorbeeld in het zesde boek van
de Ilias (vs. 498) met Hektor wordt verbonden, vlak nadat hij zijn vrouw en kind heeft
gestreeld, terwijl, in het laatste boek, Priamos de mannendodende handen van Achilleus
kust.
De allusies naar Homeros zijn evident en talrijk, zowel op verstechnisch als inhoudelijk
niveau. De helden uit dit gedicht gedragen zich in feite precies zoals hun homerische
voorgangers, met dit verschil dat Kouwenaar de onsmakelijke details zo levensecht
beschrijft, datje er als lezer bijna onpasselijk van wordt, hetgeen zonder twijfel
de bedoeling is. Waar de Ilias eindigt met de begrafenis van Hektor, besluiten de drie
heldenzangen met wat na die begrafenis komt: de ik heeft zelfs zijn onschuld als minnaar
verloren, hij is levenslang getekend door wat hij heeft meegemaakt. Zijn verleden
wordt niet begraven.
Ik denk niet, dat er in de moderne Nederlandse literatuur een treffender voorbeeld
van homerische aemulatio te vinden is dan deze drie heldenzangen.
31