HERMENEUS jrg 64-1992 nummer 1 - Tresoar

tende sfeer oproepen, krijgt de lezer voortdurend het gevoel dat er een spel gespeeld
wordt, een spel waarvan hij de regels niet kent. Kleuren spelen in zijn werk een prominente
rol. Smit, die Slavist was, publiceerde in 1961 het verhaal Klein epos, dat in 6
bladzijden een gegeven uit de Ilias verwerkt.
De verteller spreekt zijn protagonisten aan in de tweede persoon; op de laatste alinea
na, waar hij het tegen Aehilleus heeft, is steeds Patroklos de aangesprokene: Patroklos,
Je bent een jongen van goeden huize, zoiets verraadt zich. Wanneer je je weg in het
kamp niet kunt vinden - zoals nu - barstje niet meteen uit in verwensingen. Aldus de aanhef.
De verteller kent de verborgen verlangens van Patroklos en laat voortdurend
merken dat hij de jongeman niet helemaal voor vol aanziet. Patroklos is in het kamp
op zoek naar de tent waar officierskleding bewaard wordt. De regen komt bij bakken
uit de hemel neer, alles ziet grauw van de modder. Het feit dat die hele oorlog voor een
hoer wordt gevoerd, maakt Patroklos niet bepaald enthousiast.
En dan hij met wie je de tent deelt - die al weken bokkig is, bezocht van de zwaarste melancholie.
Wat moet je met een vriend-officier in de tent die alleen maar op bed ligt, en alsmaar
beledigd is - en weer is een vrouw de oorzaak, een slavin, niet eens een hoer. Ditmaal durf je
haar naam uit te spreken: Briseïs. steeds dezelfde natte plak voor op haar kleed, daar waar
de schoot is. Godbetert, de vriend waar je mee bent opgegroeid, weliswaar ouder in rang
-die wel zegt dat hij van je houdt- maar als je hem nodig hebt, slaapt hij. trekt zich zelfs niet
af, ook al bied je hem daarbij je hulp aan...
Als hij eenmaal de bewuste tent - de uitdragerij van je vriend Aehilleus - heeft gevonden,
meet een onderdanige slaaf hem een veel te ruim zittende wapenuitrusting aan.
Vervolgens beent Patroklos weer terug naar de tent van Aehilleus.
Met een hand, zoals de oude wijven van dichters meenden dat een heldenhand zijn zou, rood
en behaard, scheur je het zeil weg dat de opening afsluit van je tent; zo Aehilleus ontdekkend
op bed, Aehilleus met z’n aan de slapen grijzend gefriseerd hoofd, je bilmaat - zoals de manschap
het oneerbiedig noemt - in een hemd op het rustbed. Hij probeert, de overdonderde, te
gaan /itten, spreidt daarbij z’n gans niet edele dijen, zodat het zwarte nest toont, waarin de
toren omligt - /elfs dat heeft die slavin niet overeind kunnen houden. Je hebt deze mokkende,
wat aftandse officier in je macht, Patroklos - vraag niet, beveel! Geef op dat schild
met al die snorrepijperijen en parels ... wordt [sic] maar grof, Patroklos, de Peilden zijn tenslotte
niet anders dan een rijkgeworden vissersgeslacht. Hier dat zwaard - datje moeder uit
haar rederij heeft kunnen fourneren .... Hij herkent je zo niet. Patroklos, een druipende halfgod
met parels water in het haar en om de neusvleugels, gehuld in een donkerrode wolk. Hij
geeft je de wapens, vraagt niet waarom en met welk recht, maakt een beweging of hij je
hand wil grijpen, kussen.
Patroklos laat zich nu door de manschappen meevoeren naar Troje.
Je staat al voor Troj e. houwt je h a n den stuk en rauw, je bent al dood, Patroklos. de keel doorboord,
anders had de keelband aan je helm je wel gewurgd toen je viel; de mooiste helderrode
straal komt niet uit het gat in je nek, niet uit de snede onder je keel vandaan maar uitje
mond. Pathos dat zich verslikt...
In de alinea hierna, de laatste, spreekt de verteller zijn minachting voor Aehilleus uit.
Het meest opmerkelijk is misschien, dat Aehilleus zich, in tegenstelling tot wat erin
de Ilias staat, helemaal niet bemoeit met Patroklos’ plan. De homerische Aehilleus
drukt Patroklos immers op het hart meteen terug te komen nadat hij de Trojanen zal
hebben teruggedreven: Achilleus is bang dat Patroklos anders heldendaden zal ver-
27