HERMENEUS jrg 64-1992 nummer 1 - Tresoar

ties te voorschijn gekomen die het bestaan van een optio convalescentium aangeven.
Wellicht was deze een beheerder van een hospitaal voor herstellenden. En tenslotte
weten we dat vele baden in diverse delen van het Romeinse rijk gebouwd en gebruikt
werden door Romeinse soldaten.
In tijd van langdurige campagnes was gebruik van dit soort voorzieningen bijna onmogelijk.
Het strijdtoneel verplaatste zich constant. De lichtgewonden trokken met
het leger mee. Zij werden na hun herstel weer ingezet, soms in aparte eenheden. Voor
de langdurig herstellenden werd een andere oplossing gevonden. Zij werden eenvoudigweg
ondergebracht bij de plaatselijke bevolking. Dit betekende niet dat ze alle
goede zorg moesten ontberen. De militaire bevelhebbers en keizers zorgden ervoor
dat het hun ook daar aan niets ontbrak.
Van ontslag zijn er in het algemeen drie oorzaken: eervol ontslag, ontslag wegens ziekte of
invaliditeit, en oneervol ontslag” (Digesta XLIX 16.13.2).
Soldaten die door verwondingen of ziekte gehandicapt of zodanig verzwakt waren
dat zij hun dienst niet meer naar behoren konden vervullen, werden uit dienst ontslagen.
Zij voldeden niet meer aan de hoge eisen die aan iedere soldaat gesteld werden.
Ook hun missio causuria. ontslag wegens invaliditeit, was eervol. De invalide
soldaat kreeg dus gewoon zijn pensioen van 3000 denarii (of het Romeins burgerrecht),
alsof hij vijfentwintig jaar in dienst was geweest.
Kwaliteit van de medisch zorg
In het bovenstaande is getracht in het kort een overzicht te geven van de hygiëne, de
militaire hospitalen, het bestaan van legerartsen en de goede zorg voor de patiënten
tijdens de eerste en tweede eeuw n.Chr..
Eerste en belangrijkste doel van de militair-medische dienst was het voorkómen
van ziekten en het behoud van en de controle op de conditie van de soldaten. Het
tweede doel was het herstel van zieken en gewonden. Deze soldaten kregen, zoals gezegd,
onderdak en voortdurende verzorging in de militaire hospitalen.
Het is moeilijk te bewijzen dat de genoemde medische verzorging en chirurgische
methoden bij alle legerartsen bekend waren, laat staan door hen gebruikt werden. Een
niet onbelangrijk deel van de beschreven medische en chirurgische kennis kan naar
mijn mening alleen afkomstig zijn uit de militaire geneeskunde. Mogen we dus aannemen
dat de legerartsen deze kennis toepasten?
Daarnaast zijn de medicamenten ter sprake gekomen. Deze kwamen ongetwijfeld
niet allemaal uit de hoek van de militaire geneeskunde. Wat wel opvalt is dat deze, in
de antieke geneeskundige literatuur opgesomde middelen in de Romeinse legerhospitalen
en kampen zijn teruggevonden. Archeologisch onderzoek leert dat de door
Celsus, Dioscurides en Plinius beschreven remedies ook werkelijk werden toegepast.
De militaire medici moeten dus op de hoogte zijn geweest van de medische stand van
zaken en kenden hun “Celsus” en “Dioscurides”.
Naar mijn mening leverde de medische zorg een belangrijke bijdrage aan de gevechtskracht
van de Romeinse soldaten. Het moreel van de soldaten werd versterkt, zij
vochten met meer overtuiging en waren, na ziekte of letsel, weer snel beschikbaar
voor actieve dienst.
10