Rapport_SBEB_def_printable

Mei 2009
Onderzoek
Op weg naar een cashloze supermarktbranche 2014
Een onderzoek naar de technologische ontwikkelingen in het electronisch betalingsverkeer

Inhoudsopgave
Management samenvatting
1. Inleiding
2. Branche uitdagingen
3 Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal
geld en technologische ontwikkelingen
3.1 PIN en Chipknip
3.2 Ultipay
3.3 Prepaid kaarten
3.4 Creditcards
3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie
3.6 Terminal ontwikkelingen
3.7 Conclusies
4. Branche ervaringen in binnenland
4.1 Conclusie Pilots
5 Ervaringen buitenland
5.1 Algemeen.
5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
5.3 Verenigde Staten
5.4 Het Verre Oosten
5.5 Conclusies buitenland onderzoek
5
7
9
15
17
19
19
21
23
31
33
35
51
53
53
59
71
79
87
6. Klantacceptatie
6.1 Algemeen
6.2 Specifieke doelgroepen
6.3 Conclusies
7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014
8 Conclusies en aanbevelingen
Bijlage 1: Referenties
Bijlage 2: Persbericht NVB
Bijlage 3 : Enquête C1000 pilot Rabomobiel
Bijlage 4: Statistieken buitenland
Bijlage 5: Confrontatiematrix
Bijlage 6: Lijst geïnterviewde personen
Bijlage 7: Persbericht onderzoek Viziris
Bijlage 8: Uitwerking workshop
Bijlage 9: Persbericht Europees Betalingsverkeer
89
89
91
91
93
97
101
103
105
107
109
113
115
117
121
3

Management samenvatting
“Hoe minder contant geld aanwezig in de kassa, hoe veiliger het is. Dit geldt voor uw klanten, maar vooral
ook voor de ondernemer. Daarnaast is PINnen sneller en handiger dan contant, aan de kassa en bij verdere
verwerking.” (Currence, 2008)
De supermarktbranche heeft vergaande ambities: het CBL heeft een Taskforce ingericht die zich moet buigen over
de realisatie van een cashloze supermarktbranche in 2014. De realisatie van een cashloze supermarkt wordt hierbij
gezien als de ultieme manier om het stijgend aantal overvallen tegen te gaan. Dit rapport geeft de resultaten weer
van een onderzoek naar bestaande en in ontwikkeling zijnde technologieën en betaalmethoden om dit mogelijk
te maken. Daarnaast richt dit onderzoek zich op de ervaringen met diverse betaalvormen in binnen- en buitenland
en op de afhankelijkheden en randvoorwaarden om de cashloze supermarktbranche te realiseren.
Technologische haalbaarheid
Technologisch gezien zijn er geen belemmeringen voor een cashloze supermarktbranche in 2014. Er zijn
voldoende alternatieven voor chartale betaalmethoden zoals PIN, Chip en het gebruik van de creditkaart. Volgens
het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer, beschikt 98% van de Nederlandse bevolking over een betaalpas.
Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren ongetwijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving
én technologische ontwikkelingen zoals Near Field Communication (NFC), zullen er eerder meer dan minder
mogelijkheden zijn om cashloos af te rekenen.
Klantacceptatie
Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen.
Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin
verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om
contant te betalen.
Meer onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal heel specifiek
gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot
elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking
hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig.
Migratie
Vanuit de gehouden expert workshop is sterk de voorkeur uitgesproken om via “casharm” naar “cashloos” te
migreren in de branche. Daarbij is het zaak om de reeds beschikbare technologieën vollediger te benutten zoals
het verder uitnutten van PINnen. Het organiseren van een volledig cashloze pilot spreekt aan. Randvoorwaarde
hierbij is, volgens de experts uit de supermarktbranche, een gezamenlijke aanpak in de gehele branche. Hierbij
dient ook gedacht te worden aan de samenwerking met gemeente en andere partijen in de keten.
5

De supermarktbranche wordt geconfronteerd met een sterk stijgend aantal overvallen.
In verband met deze stijging in overvallen én de positieve ontwikkelingen van ondermeer het aantal PIN transacties
in Nederland, hebben de gezamenlijke supermarkten besloten een Taskforce in te richten die zich buigt over de
vraag of het mogelijk is om in 2014 een cashloze supermarktbranche te realiseren. De Taskforce heeft hierbij de
opdracht om advies uit te brengen aan het bestuur van het Centraal Bureau Levensmiddelen.
Deze Taskforce heeft te kennen gegeven allereerst feitelijke informatie te willen verzamelen over betaalontwik-
kelingen in binnen- en buitenland. Met steun van de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen is vervolgens een
onderzoek gestart waarvan de resultaten in dit rapport worden gepresenteerd.
Scope / probleemstelling
Teneinde te onderzoeken welke maatregelen genomen kunnen worden om het gebruik van contante waarden in
de winkel tot nul te reduceren en de randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn te benoemen, wordt in dit rapport
gefocust op de techniek van bestaande en in ontwikkeling zijnde betaalmethoden die ingezet kunnen worden in
de cashloze supermarkt. Tevens komen enkele kansen en beperkingen aan bod. In dit rapport komen niet aan de
orde:
•
•
1. Inleiding
andere overvalverminderende maatregelen die genomen zouden kunnen worden;
het beïnvloeden van consumentengedrag via communicatie, beloningen etc.
Leeswijzer
Het rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de uitdagingen waar de branche voor
staat. Een belangrijk deel van de input daarvoor is verzameld tijdens een workshop met vertegenwoordigers uit
de supermarktbranche en partners in de keten (bankwezen). Daarnaast wil de Taskforce weten of er nog meer
technieken en ontwikkelingen relevant zijn voor haar vraagstuk. Deze technieken en ontwikkelingen worden
beschreven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de verschillende pilots met alternatieve betaalproducten
die al door individuele supermarktformules in Nederland zijn uitgevoerd. Hoofdstuk 5 beschrijft de
ontwikkelingen op het gebied van betalingsverkeer in de VS, West-Europa en het verre Oosten. Hoofdstuk 6 richt
zich op klantacceptatie. In hoofdstuk 7 worden de uitdagingen die zijn geïnventariseerd in hoofdstuk 2 geconfronteerd
met conclusies uit de studie naar ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Dit rapport eindigt met een
aantal aanbevelingen voor de Taskforce (hoofdstuk 8).
9
Mobile
7

Op 16 maart j.l. heeft er een workshop plaatsgevonden waarin gekeken is naar branche-uitdagingen op het gebied
van veiligheid en de mogelijkheden om de toegang tot fysieke waarden te beperken. Bij deze workshop zijn ver-
schillende partijen betrokken. Naast expertise uit de diverse supermarkten, waren o.a. ook de Consumentenbond,
DNB, ING Bank, CBL en SBEB vertegenwoordigt.
In bijlage 8 vindt u een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van deze workshop.
Veiligheid in de branche
In de periode 2003 tot 2006 daalde het aantal overvallen in Nederland spectaculair met 33%. In 2007 is echter een
dramatische stijging van 24% te zien. Deze trendbreuk heeft zich in 2008 doorgezet. Hierbij kan bovendien een
verschuiving geconstateerd worden van het aantal overvallen op benzinestations, naar supermarkten. In 2008
werd zelfs 1 op de 25 supermarkten overvallen.
De aanwezigen in de workshop herkennen dit beeld. Zij zijn zich er allen van bewust dat er maatregelen getroffen
moeten worden en onderschrijven bovendien de noodzaak tot samenwerking hierin. De aanwezigen zien hierbij
twee oplossingsrichtingen:
1.
2.
2. Branche uitdagingen
Tabel: Aantal overvallen in Nederland
Overvallen 2007 2006 2005 2004 2003
Aangiften 774 632 788 864 944
Bron: LORS/KLPD (2008)
De eerste oplossingsrichting is gericht op het verhogen van het beveiligingsniveau. Dit kan tot uiting komen
in fysieke beveiligingsmaatregelen, het moeilijker toegankelijk maken van waarden en de inperking van
openingstijden.
23,80% -20,60% -8,30% -8,50% -
De tweede oplossingsrichting richt zich op het uitbannen van contant geld in de supermarkt door het
stimuleren van online verkoop en het reduceren of uitbannen van fysieke waarden in de vestigingen. Het
verwijderen van de geldautomaat in de vestigingen is hier een integraal onderdeel van.
9

2. Branche uitdagingen
Verhogen beveiligingsniveau
De directe toegang tot fysieke waarden moet beperkt worden. Oplossingen moeten volgens de aanwezigen uit
de workshop gezocht worden in beter beveiligde kassa's, het sneller afstorten van waarden uit de kassa, een
(buizen)systeem zodat waarden snel of direct in een beveiligde kluis worden opgeslagen en frequenter waarde-
transport (liefst ‘op afroep’). Ook het toepassen van beveiligingscamera’s en het plaatsen van beveiligingspoortjes
en/of bewaking worden door veel van de aanwezigen genoemd.
Daarnaast wordt geconstateerd dat veel van de overvallen plaatsvinden in de avonduren. Oplossingen die daarom
genoemd worden zijn het koppelen van de betalingsmogelijkheden aan de openingstijden ('s avonds anders
dan overdag) op bijvoorbeeld risicolocaties. Andere oplossingen zijn het optimaliseren van verlichting of het in
de avonduren inzetten van fysieke beveiligingsmaatregelen en/of bewakingspersoneel. Het (op overvalkritische
tijden) alleen nog accepteren van cashloze transacties, lijkt de expertgroep een werkbare stap cashloos, zeker op
risicolocaties.
•
•
•
•
•
•
Het overvalrisico is op deze tijdstippen groter, dus concreet resultaat
Zal naar verwachting sneller geaccepteerd worden
Ook veiligheid voor klanten neemt toe
Doelgroepen die liever met cash betalen, kunnen op andere tijden nog steeds boodschappen doen
Deze opstap levert waardevolle informatie op over klantgedrag
Kan je ook eerst op kleine schaal toepassen in risicogebieden
Ook kan de oplossing gezocht worden in het wegnemen van de oorzaak. Jongeren zouden betere kansen in de
maatschappij moeten krijgen, criminelen zouden zwaarder aangepakt moeten worden en voorlichting over de
gevolgen van deze criminaliteit moet een taak zijn van politiek en belangenorganisaties. De invloed op dit proces
wordt door de expertgroep als gering ervaren en zal vooral ook op politiek niveau aandacht moeten (blijven)
krijgen.
Tenslotte wordt aangegeven dat niet alleen de supermarkt zelf, maar de directe omgeving van supermarkten
veiliger moet worden, dat lokale samenwerking nodig is, dat gastvrouwen of buurtvaders ingezet zouden kunnen
worden en dat het personeel continu getraind moeten zijn in de ‘veiligheid awareness’ om zo beter met veiligheidsrisico’s
om te gaan.
11

Reduceren of uitbannen van chartaal geld in de vestigingen
Opvallend was het enthousiasme om samen te werken aan een cashloze supermarktbranche in 2014. De
aanwezigen tijdens de workshop waarderen het ambitieniveau en onderschrijven het belang om de problemen
samen aan te pakken. Wel worden er enkele kritische succesfactoren benoemd die voor het slagen van de cashloze
supermarktbranche van belang zijn.
•
•
•
•
•
2. Branche uitdagingen
Samenwerking binnen de branche en medewerking van (lokale) overheid en consumentenorganisaties is
randvoorwaardelijk.
Onderzoek naar klantgedrag moet opgedaan worden. Er wordt verwacht dat klantgedrag bij ‘casharm’ substantieel
anders is dan ‘cashloos’ omdat de klant cashloos mogelijk als beperking in zijn keuzevrijheid zal ervaren.
Samen met consumentenbond en belangenorganisaties moet gewerkt worden aan oplossingen voor
specifieke doelgroepen.
De techniek moet stabiel zijn en uitwijkmogelijkheden in geval van storingen moeten zijn ingericht.
Het plaatsen van een geldautomaat in de supermarkt wordt als een tegenovergestelde beweging ervaren.
Ook de mogelijkheid tot ‘bijpinnen’ of ‘cashbacken’ wordt als onlogisch ervaren als de branche minder contant
geld in omloop wil hebben. Het is raadzaam de beleidskeuzes hieromtrent nog eens te heroverwegen.
13

In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen op betalingsgebied in Nederland
beschreven. De ontwikkelingen zijn onder te verdelen in:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
3 Alternatieve betaalmogelijkheden voor chartaal geld en technologische ontwikkelingen
PIN, Chipknip
Ultipay
Prepaid betaalkaarten
Creditcards
Mobiele betalingen
Terminal ontwikkelingen
15

3.1 PIN en Chipknip
In 2008 zijn er in Nederland 1,8 miljard pintransacties verricht, goed voor €74,7 miljard aan pinomzet. 38% van deze pintransacties wordt verricht bij supermarkten. De supermarkten zijn
hiermee de grootste pinsector, gevolgd door de benzineservices met 10% van het aantal pintransacties. Inmiddels heeft vrijwel elke volwassen Nederlander boven de 18 jaar (98%) één of
meerdere pinpassen. Nederland telt 16,5 miljoen inwoners. Er zijn in Nederland 20 miljoen passen in omloop.
De gemiddelde bedragen bij pintransacties worden steeds kleiner. Recentelijk is bovendien een grote campagne gevoerd om ook kleine betalingen met PIN te betalen. De slogan “Klein
bedrag Pinnen mag” is dan ook een groot succes geweest en zal ook de komende jaren nog ingezet worden om te stimuleren dat consumenten ook onder de €20,- gaan pinnen.
De toekomst van PIN en Chipknip is in beweging. In het kader van Europese ontwikkelingen moeten alle betaalproducten SEPA (Single European Payment Area) compliant zijn. Alle
Nederlandse banken hebben de keuze gemaakt voor SEPA compliant producten. In dit kader loopt al enige tijd een discussie tussen de banken en Gezamenlijke Toonbankinstellingen over
de kosten die gepaard gaan met het introduceren van SEPA compliant producten.
In een persbericht van 26 februari 2009 kondigen de gezamenlijke partijen aan dat ze op hoofdlijnen een akkoord hebben bereikt over de toekomst van pinnen (zie bijlage 2). In dit
persbericht staat ook vermeld dat de gezamenlijke banken op korte termijn plannen zullen uitwerken voor het efficiënter laten verlopen van het betalingsverkeer. Onderdeel hiervan zijn
ook de Low Value Payments (LVP). In mei is wederom een persbericht uitgegeven waarin de gezamenlijke banken en de retailers afspraken gemaakt hebben over de toekomst van het
elektronisch betalingsverkeer (zie bijlage 9). Op dit moment is in Nederland de Chipknip het LVP-product. Het beleid is om de Chipknip langzamerhand uit de retailomgeving te laten
verdwijnen en om er geen SEPA-product van te maken voor de retailomgeving. Er is dus behoefte aan een nieuw LVP-product.
Uitgangspunt bij het invoeren van de laagwaardige betalingen zullen zijn:
1. LVP oplossingen zullen zo nauw mogelijk moeten aansluiten op de bestaande infrastructuur van betaalautomaten en verwerkende systemen.
2. LVP oplossingen dienen SEPA-proof te zijn.
3. De veiligheid van een betaling moet te allen tijde gewaarborgd zijn.
4. Laagwaardige betalingen zullen op een generieke infrastructuur worden aangeboden echter wel binnen de door de banken gekozen schemes (= merk van een betaalproduct). Tussen
de schemes kunnen de kenmerken van de producten die gebruikt worden voor laagwaardige betalingen wel verschillen.
5. Laagwaardige betalingen gaan niet zonder meer uit van een prepaid tegoed, maar kunnen ook plaatsvinden op basis van een debit transactie. De kenmerken van een laagwaardige
betaling zullen nog bepaald moeten worden.
6. Het bedrag tot welke transacties als laagwaardig wordt beschouwd is nog niet bepaald. Dit heeft alles te maken met klantvertrouwen en de afweging van risico’s.
Voor het vaststellen van de productkenmerken willen de banken graag in overleg treden met de gezamenlijke retailers. Met de introductie van SEPA compliant producten en daarmee
gepaard gaande EMV technologie worden de mogelijkheden om contactloos te betalen groter. Tevens bieden de EMV producten ook mogelijkheden om bijvoorbeeld geld terug te storten
op een rekening.
17

3.2 Ultipay | 3.3 Prepaid kaarten
3.2 Ultipay
Ultipay is een e-cash systeem dat geschikt is voor betalingen onder de €45,-. Een bedrag van €45, - wordt vooraf
opgeslagen in de chip van een kaart. Alle betalingen die onder de €45, - gedaan worden, zullen uit het tegoed
op de chip plaatsvinden. Betalingen kunnen gedaan worden op de huidige betaalinfrastructuur mits deze EMV
transacties uit de chip ondersteund (in NL Ctap terminals). Ultipay zou een alternatief voor Chipknip kunnen zijn.
3.3 Prepaid kaarten
Prepaid kaarten worden met name in de Verenigde Staten veel gebruikt (zie hoofdstuk 5). In Europa hebben de
prepaid kaarten nog niet zo’n vlucht genomen als verwacht.
De kenmerken van een prepaid kaart zijn:
1. Om te kunnen betalen met een prepaid kaart moet altijd vooraf een tegoed toegekend worden aan de kaart.
2. De kaarten kunnen verschillende technologieën ondersteunen:
• Contactloze kaarten
• EMV Chip
• Magneetstrip
3. Een prepaid kaart is merk(brand)-onafhankelijk. Diverse brands hebben prepaid producten ontwikkeld
(MasterCard, Visa, PIN).
4. Prepaid kaarten kunnen gebruikt worden in open en (semi) gesloten omgevingen.
5. Prepaid kaarten bieden mogelijkheden om het koopgedrag van klanten te meten.
6. Prepaid kaarten kunnen ook ingezet worden ten behoeve van klantenbinding door branding op de kaart en
het koppelen aan spaar/bonus punten.
7. Prepaid kaarten kunnen op de bestaande generieke betaalinfrastructuur geaccepteerd worden.
8. Productkenmerken zijn flexibel instelbaar en de informatie over transacties is voor de klant gemakkelijk te
ontsluiten via internet of bijvoorbeeld via de telefoon.
Prepaid kaarten zullen in samenwerking met een bank of een andere commerciële partij geïmplementeerd moeten
worden. De rol van de supermarkten als acceptant in de betaalketen biedt geen mogelijkheden om een dergelijk
product zonder issuer/acquirer te implementeren.
19

3.4 Creditcards
Nederland is in vergelijking met veel andere landen, geen creditcard land. De supermarkten accepteren op dit
moment vooral PIN. Nu steeds meer betaalautomaten EMV gecertificeerd zijn, zou dit kunnen veranderen. Door
de invoering van EMV is de kans op fraude sterk afgenomen en dus zijn ook de risico’s voor retailers beperkt.
Het accepteren van creditcards zou tot gevolg kunnen hebben dat consumenten meer kopen in periodes dat hun
cashflow laag is (bijvoorbeeld aan het einde van de maand).
21

3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie
Een vrij nieuwe ontwikkeling is het mobiel betalen. Een betaalmethode waarbij gebruikt wordt gemaakt van mobiele telefoons en Near Field Communication (NFC). In Nederland zijn 3
verschillende concepten ontwikkeld die allen gebruik maken van deze vorm van betalen: Payter, Rabo Mobiel en ZMAZZ.
Payter
Payter is een concept waarbij betalen met de mobiele telefoon gecombineerd is met diverse advertising en interactieve mogelijkheden. Dit product is vooralsnog enkel in een beperkt
gebied in Rotterdam in gebruik.
Om Payter te gebruiken is het noodzakelijk dat de consument een mobiele telefoon heeft die voorzien is van NFC (Near Field Communication). Omdat de beschikbaarheid van NFC telefoons
nog beperkt is, biedt Payter sinds april 2009 tevens een oplossing met een contactloze kaart die in de vorm van een sticker in de meest gangbare telefoons geplakt kan worden. De bijbeho-
rende “wallet software” kan beveiligd gedownload worden naar 1000 verschillende telefoonmodellen waaronder de Blackberry en de IPhone. Indien de consument ook de mogelijkheid wil
hebben om zijn transacties online op zijn of haar telefoon op te vragen en online te kunnen opwaarderen, dan moet ook toegang tot mobiel internet verkregen worden. Voor consumenten
en winkeliers is een uitgebreide E-banking toepassing op internet beschikbaar. (My Payter & Payter Bizz).
De acceptant dient een specifieke NFC (contactloze) lezer te hebben. Payter produceert en levert een eigen lezer die ook wordt gecertificeerd door MasterCard en Visa. Tevens zal deze lezer
ook geschikt worden gemaakt voor OV chipcard transacties. Hierdoor is het mogelijk om in de toekomst de Payter lezer ook voor andere betaalproducten en diensten te gebruiken.
Payter werkt met een beperkt tegoed dat de klant kan opwaarderen. Het maximale bedrag dat per dag opgewaardeerd mag worden is vooralsnog €150, -. Het opwaarderen kan op drie
manieren:
1.
2.
3.
Middels GPRS. Op de mobiele telefoon wordt contact gelegd met de beveiligde website van Payter. Hier kan het bedrag ingetoetst worden waarvoor de Payter account opgewaardeerd
moet worden. Dit bedrag wordt door Payter geïncasseerd van de lopende bankrekening.
Opladen via de beveiligde Payter-website. Hierbij wordt gebruik gemaakt van Ideal.
Bij een betaalautomaat met speciale software, kan met behulp van een bankpas, de Payter account wordt opgeladen. Het bedrag is direct beschikbaar op de Payter account.
Het geld dat van de bankrekening van consument wordt afgeschreven is elektronisch beschikbaar voor de consument in de vorm van een prepaid tegoed. Omdat het elektronisch geld is,
valt dit onder toezicht DNB. Om dit geld te kunnen en mogen beheren moet voldaan worden aan de regels die DNB stelt aan een Elektronisch geld Instelling (EGI). Payter werkt hiervoor
samen met Interegi. Interegi is een zelfstandige dochterorganisatie van Equens (voorheen Interpay).
23

3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie
Rabo Mobiel
Rabo Mobiel heeft de ambitie om een betaalplatform te worden voor alle mobiele betalingen. Rabo Mobiel heeft
in de retailbranche o.a. pilots uitgevoerd in samenwerking met Albert Heijn en C1000. De pilots zijn gebaseerd
op verschillende manieren van betalen. Bij Albert Heijn wordt betaald met behulp van een elektronische Minitix
portemonnee en bij de C1000 heeft de mobiele telefoon de bankpas vervangen. Voor de resultaten van deze
pilots wordt verwezen naar hoofdstuk 4 (Schuitema ervaring). Buiten de retailketens om zijn proeven gestart
in gesloten omgevingen om te betalen met mobiel (gekoppeld aan Minitix). Deze omgevingen zijn daardoor
volledig cashloos geworden. Tevens is een product ontwikkeld door Myorder. Door deze applicatie kan iemand
een drankje op het terras bestellen met de mobiele telefoon en tevens afrekenen.
25

3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie
ZMAZZ
ZMAZZ is een product waarmee met iedere mobiele telefoon betalingen gedaan kunnen worden door middel van
SMS. Later in het jaar zal dit ook ontsloten worden middels GPRS en UMTS. De essentie van ZMAZZ is:
1.
2.
3.
4.
ZMAZZ is een open systeem. Iedereen kan person-to-person betalingen uitvoeren en ontvangen.
ZMAZ is telecomoperator en bank onafhankelijk.
ZMAZZ kan in de hele eurozone gebruikt worden.
ZMAZZ werkt op elke mobiele telefoon die SMS ondersteunt.
ZMAZZ betalingen kunnen gebruikt worden voor zowel Consumer to Consumer als Consumer to Business
doeleinden.
Voor niet geïdentificeerde ZMAZZ klanten geldt een maximum saldo van €150, - en een maximaal bedrag aan
uitgaande betalingen van €2500, - per jaar. Deze limieten verdwijnen na klantidentificatie. ZMAZZ is daarmee niet
alleen geschikt voor kleine betalingen. Betalingen kunnen worden gedaan naar ZMAZZ gebruikers, maar ook naar
een willekeurige bankrekening binnen de EURO-zone.
Om een betaling te doen van een consument naar een ZMAZZ zakelijk account houder hoeft de consument alleen
maar een SMS te versturen. De retailer kan regelmatig (vooraf af te spreken) geld naar zijn rekeningnummer laten
overboeken. De kosten hiervoor bedragen ca. €0.50, - per transfer. In één transfer kunnen meerdere transacties
zitten (Batch betaling via Clieop/MT940).
Door de beperkte verkrijgbaarheid van NFC, heeft ZMAZZ gekozen voor een barcodeoplossing, waarmee iedere
telefoon direct geschikt is om bij de kassa te betalen. Zodra de NFC technologie meer toegepast wordt, zal een
betaling tevens op basis van deze technologie kunnen worden uitgevoerd.
27

De toekomst van Mobiele betalingen
De ontwikkeling van NFC telefoons en daarmee gepaard gaande toename van mobiele betalingen verloopt niet
zo spoedig als verwacht.
Om mobiel betalen succesvol te maken moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:
1.
2.
3.
4.
5.
3.5 Mobiele betalingen / NFC technologie
Er moet voldoende aanbod van NFC telefoons zijn. Op dit moment is ongeveer 0.5% van alle mobiele telefoons
voorzien van een NFC chip.
De mobiele betaal infrastructuur moet een generieke infrastructuur zijn.
Om mobiele betalingen ook toe te passen in retail omgevingen is het noodzakelijk een zogenaamde auto
reload functie mogelijk te maken om saldo tekorten te beperken.
De applicaties die in combinatie met een mobiele betaling aangeboden worden, zullen mede bepalend zijn
voor het gebruik van de mobiele telefoon als betaalmiddel.
Acceptatie van de consument.
29

Contactloos
Gekoppeld aan de huidige betaalautomaten infrastructuur zijn al contactloze lezers beschikbaar die het mogelijk maken de
kaartgegevens te lezen zonder dat die fysiek door een pinpad geswipped moet worden dan wel “gedipt” moet worden (in
het geval van een chiptransactie). Het hebben van een contactloze infrastructuur door de acceptanten is geen op zichzelf
staand product dat cashloze supermarkten kan bevorderen. Een contactloze betaalautomaat heeft alleen een bijdrage aan
een contactloze supermarkt als ook de betaalproducten contactloos zijn. Dit kunnen kaarten, maar ook mobiele telefoons
zijn. Om te voorkomen dat er diverse contactloze lezers nodig zijn, zal gestreefd moeten worden naar één generieke infrastructuur
waar alle betaalproducten op geaccepteerd kunnen worden.
Contactloze betalingen worden ook vaak geassocieerd met snelheid omdat geen cardholder verification (bv. Pincode) hoeft
plaats te vinden. Een contactloze infrastructuur lijkt dus vooral geschikt voor de laagwaardige betalingen.
Onbemande terminals
Onbemande omgevingen zijn vooral bekend van benzine stations. De prijsvechters in de petrol branche hebben onbemande
terminals ingevoerd om kosten te besparen. Bij andere stations in de petrol branche worden de onbemande terminals vooral
ingezet om een 24/7 openingstijd te kunnen bieden aan hun klanten.
Onbemande betaalautomaten kunnen bijdragen aan een cashloze supermarkt omdat het als instrument gebruikt kan
worden voor een zelfservice kassa. Een onbemande betaalautomaat op zichzelf biedt echter geen oplossing voor het cashloos
krijgen van een supermarkt. Dit zal altijd samen moeten gaan met betaalproducten die op de terminal geaccepteerd kunnen
worden. De stimulans voor de consument om elektronisch af te rekenen is de kortere wachttijd bij deze “kassa”.
Het risico dat klanten niet betalen voor goederen die ze meenemen, moet echter wel afdekt worden. Hiervoor kunnen
diverse mogelijkheden worden gebruikt:
1.
2.
3.
3.6 Terminal ontwikkelingen
Steekproefsgewijs een controle uitvoeren.
RFID (Radio Frequency Identification) in de logistieke keten implementeren.
Goederen pas leveren nadat betaald is.
31

3.7 Conclusies
Er zijn verschillende initiatieven die een mogelijke bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van een cashloze
supermarktbranche in 2014. Technologisch gezien lijken er geen belemmeringen. Er zijn voldoende betaalmetho-
den en 98% van de Nederlanders beschikt hier ook over. Hoewel het betalingsverkeer de komende jaren onge-
twijfeld zal veranderen, als gevolg van Europese regelgeving én ontwikkelingen op het gebied van NFC, zullen er
voldoende mogelijkheden blijven om cashloos af te rekenen.
Verder is de verwachting dat de komende 5-10 jaar de bancaire betaalkaart nog een belangrijke rol zal blijven
spelen. De ontwikkeling van LVP voor deze kaart is een ontwikkeling die derhalve op de voet gevolgd zou moeten
worden door de supermarktbranche. Omdat de rek er ook nog niet uit is voor de traditionele bancaire producten
(pinnen) zullen deze grenzen op de korte termijn opgezocht moeten worden. De betaalinfrastructuur biedt ver-
schillende mogelijkheden om deze rek te ondersteunen. Zo kan gedacht worden aan onbemande betaalautoma-
ten en contactloze betaalautomaten. Om te voorkomen dat de robuustheid van de betaalketen lijdt onder het
toenemen van het aantal pintransacties is reeds een onderzoek gestart om deze kwaliteit te borgen (Onderzoek
naar de Robuustheid van de PIN- keten, opdrachtgever St. Bevorderen Efficiënt Betalen). De rek van elektronisch
betalen binnen de huidige betaalinfrastructuur kan ook gezocht worden in het introduceren van prepaid kaarten
als aanvulling op de bancaire betaalpassen.
De ontwikkelingen voor het betalen met een mobiele telefoon leveren naar verwachting op korte termijn nog
geen additionele bijdrage aan het realiseren van de cashloze supermarktbranche.
33

Tijdens het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met verschillende vertegenwoordigers van retailers (supermarkten) die reeds ervaring hebben met alternatieve betaalmethoden en het
zoveel mogelijk cashloos krijgen van winkels. In dit hoofdstuk wordt kort beschreven welke pilots uitgevoerd zijn en wat daar de resultaten van waren. De opsomming is niet limitatief.
Ervaringen Albert Heijn
Ervaringen pilot contactloos betalen
De doelstelling van deze pilot was het testen van contactloze bankkaarten van de ABN AMRO bank. De betaling die door de klant werd gedaan was gelijk aan een PIN betaling, alleen het
lezen van de pas gebeurde door een aan de betaalautomaat gekoppelde contactloze lezer.
De ervaring uit deze proef zijn:
1.
2.
3.
De consument accepteert deze manier van betalen en staat er over het algemeen positief tegenover.
De transactietijd was (te) lang. Oorzaak was de gekozen techniek waarbij alle data uit de magneetstrip gelezen moesten worden.
Het contactloos lezen van de kaart heeft geen storingen veroorzaakt.
Ervaringen Tip2pay
In de AH in Breukelen is een proef gedaan met het betalen met een vingerafdruk. Om gebruik te maken van deze manier van betalen moesten consumenten zich eerst laten inschrijven. Alle
betalingen werden vervolgens gedaan op basis van een automatische incasso opdracht.
De resultaten van de pilot zijn positief. Opvallend gegeven is dat met name door de oudere doelgroepen het betalen met de vingerprint als veilig en erg gemakkelijk werd ervaren. De
jongere gebruikers hadden minder vertrouwen in de veiligheid.
De resultaten van de proef zijn dermate positief dat deze verder ontwikkeld wordt. Aandachtspunten bij het verder ontwikkelen van het betalen met de vingerprint betaling zijn:
1.
2.
•
•
3.
4. Branche ervaringen in binnenland
Technologie voor het lezen van de vingerprint moet betrouwbaarder zijn.
De opslag van gegevens is een belangrijk aandachtspunt.
Schaalbaarheid is een issue vanwege de behoefte aan een snelle toegang tot een complexe omgeving die bij grote populaties met de huidige stand van de techniek tot problemen zal
leiden.
Niet alleen vanuit privacy en security perspectief, maar ook vanuit het gemak van de klant zal het beheer van biometrische gegevens niet door de retailer maar op een globaler plan
gerealiseerd moeten worden.
Betalingen bij voorkeur niet op basis van automatische incasso.
35

Ervaringen met mobiel betalen
In de AH to Go op station Amsterdam Amstel wordt een proef gedaan in samenwerking met Rabobank Nederland
waarbij Minitix als betaalplatform wordt gebruikt. De consument meldt zich aan bij binnenkomst van de winkel
door de telefoon tegen het aanmeldpunt te houden. De betaalapplicatie op de mobiele telefoon wordt geopend.
Daarna neemt hij/zij de producten uit het schap en scant het product door de NFC-telefoon tegen de NFC-tag te
houden die achter de schapsticker van het product is aangebracht. De ‘getouchte’ producten verschijnen in de
display. Als de consument klaar is meldt hij zich aan bij het betaalpunt. Hier start de betaalprocedure die volledig
via de mobiele telefoon loopt. De klant hoeft niet in de rij te wachten. De kassabon wordt opgeslagen in de
telefoon. Bij het verlaten van de winkel meldt de consument zich af en de applicatie wordt gesloten.
De telefoons die gebruikt worden voor de pilot in de AH to Go zijn van Albert Heijn en ondersteunen NFC. Volgens
AH wordt mobiel betalen alleen een succes indien aan bepaalde randvoorwaarden wordt voldaan:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
4. Branche ervaringen in binnenland
De telefoon fabrikanten moeten standaard NFC in de telefoon leveren.
Er dient een standaard gedefinieerd te worden voor de NFC techniek.
Er dient een generieke betaal- en beheerinfrastructuur te zijn (vergelijkend met PIN).
Het businessmodel moet nog ingericht worden waarmee een open eco-systeem gecreëerd
wordt. De rol voor een Trusted Service Manager (TSM) is daarbij van essentieel belang. AH geeft aan niet de
ambitie te hebben deze rol te vervullen voor haar eigen klanten.
Om voor mobiel betalen een sluitende businesscase te hebben, is met name van belang dat de services die
geboden worden aansluiten bij de behoefte van de consument.
Ervaringen unattended
Op dit moment wordt in 50 winkels van Albert Heijn gebruik gemaakt van zelfscanning in combinatie met PIN
betalingen zonder dat een klant bij een kassa hoeft te wachten. Volgens Albert Heijn moeten klanten wennen,
maar als ze begeleid worden, blijkt de meerderheid enthousiast. Lange wachtrijen is bij 26% van de klanten een
grote ergernis. AH meent dat zelfscanning dat euvel kan verhelpen.
37

4. Branche ervaringen in binnenland
Overige aandachtspunten van Albert Heijn en visie op cashloos
1.
2.
3.
4.
5.
•
•
•
SMS betalen wordt door Albert Heijn niet als een oplossing gezien voor de cashloze supermarkt omdat de
transactiesnelheid te laag is en naar verwachting de kosten te hoog zijn.
Creditcard acceptatie wordt niet gezien als een bijdrage in het cashloos krijgen van supermarkten vanwege
de relatief hoge transactiekosten. Acceptatie van creditcards heeft volgens Albert Heijn alleen toegevoegde
waarde in de grens- en toeristenstreken.
Een prepaid betaalkaart wordt als een aanvullend product gezien indien het noodzakelijk is om het hele publiek
te bereiken. Een prepaid betaal product wordt niet gezien als een budgetteringsmiddel. Eventueel succes van
een prepaid betaalproduct zal er alleen zijn als het overal te gebruiken is en altijd een gegarandeerde betaling
is. Een prepaid betaalproduct kan alleen dan als kansrijk gezien worden wanneer het algemeen aanvaard
wordt. Versnippering van liquide middelen van de klant door een veelheid aan prepaid betaalmiddelen is erg
onattractief voor de klant.
Behalve het realiseren van cashloos zou ook de optie bekeken moeten worden naar verbeterde cash
systemen
Om cashloos zoveel als mogelijk te realiseren is het advies van Albert Heijn:
Ontwikkel een product voor laagwaardige betalingen.
Onderzoek de mogelijkheden van zowel een mobiel als een biometrisch betaalproduct.
Meerdere betaalproducten zijn nodig om een cashloze supermarkt te realiseren (bied de klant keuzevrijheid).
39

Ervaringen Detailresult
Ervaringen SafePay
Om een efficiënte cash afhandeling te realiseren heeft Detailresult een proef gedaan met een ‘SafePay’ concept. Dit
concept gaat uit van een fysieke kluis waarin geld direct veilig wordt opgeborgen en die automatisch wisselgeld
teruggeeft. Het SafePay systeem nam alle cash handelingen van de caissière over. De resultaten waren op alle
fronten positief.
Ervaringen met biometrie
In 2007 stond bij Detailresult een proef gepland waarbij biometrie gebruikt zou worden als identificatie waarbij
een eenmalige machtiging tot stand zou komen. Deze proef is niet doorgegaan vanwege het te hoge risico dat
het geld niet geïncasseerd kon worden bij de consument.
Ervaringen met zelf service kassa’s
In twee vestigingen (Dirk van den Broek in Hoofddorp en Deka markt in Beverwijk) worden proeven gedaan met
zelfscankassa’s. Uit metingen is gebleken dat 30% van de klanten via de zelfscankassa afgerekend heeft. Tegenover
de hoge investeringen heeft de zelfscankassa de volgende voordelen:
1.
2.
3.
4. Branche ervaringen in binnenland
Meer winkelruimte beschikbaar
Fraude veroorzaakt omdat mensen producten niet afrekenen neemt niet toe
Lekkage neemt af (meeste fraude door eigen personeel)
Ervaringen acceptatie Creditcards
De acceptatie van creditcards in de winkels heeft niet geleid tot een verhoging van het aantal elektronische
transacties. Credit transacties zijn dure transacties. Detailresult berekende de consument een toeslag van €0,50.
5
41
S
A
Supermarkt overvallen in Dongen Weer ove
24 februari 2009 21 febru

Overige aandachtspunten van Detailresult en visie op cashloos
Detailresult is van mening dat cash nooit uit de supermarkt zal verdwijnen tenzij dit in de hele maatschappij
gebannen wordt. Verder ziet Detailresult ook nog een noodzaak om cash te blijven accepteren vanwege specifieke
doelgroepen (allochtonen en minder validen) en de anonimiteit van chartaal geld (i.v.m. het in Nederland
aanwezige zwart geld). Wel onderkent Detailresult de noodzaak om maatregelen te treffen om cash zoveel
mogelijk te vervangen door alternatieve betaalmethoden.
1.
2.
•
•
•
•
3.
4.
4. Branche ervaringen in binnenland
De betaalinfrastructuur moet generiek zijn voor alle betaalproducten (ook mobiel betalen) en ondersteund
worden door de banken. De banken kunnen vertrouwen en zekerheid geven naar de consument. Omdat de
banken de kennis van beveiliging hebben zijn deze min of meer verplicht deze rol op zich te nemen.
Het invoeren van prepaid kaarten voegt volgens de mening van Detailresult niets toe aan het realiseren van
een cashloze supermarkt. Beredenering:
Een prepaid kaart dient meer vanuit de sociale voorzieningen ingevoerd te worden.
De acceptatie van prepaid kaarten is in Nederland te klein.
Geen toegevoegde waarde voor de klant.
Geen inzicht in het beschikbare saldo waardoor het risico op wachtrijen toeneemt.
PIN wordt als een positief betaalmiddel beschouwd. Echter de achillespees van PIN ligt in de stabiliteit van de
IP netwerken. Om de continuïteit te waarborgen is alles dubbel uitgevoerd. Met de recentelijke fraude met
PIN betaalautomaten (Skimmen) is tevens het vertrouwen en het gevoel van veiligheid van de consument
afgenomen. Dit in combinatie met verstoringen in het elektronische betaalverkeer zal er toe leiden dat Cash
altijd een fallback is.
Mobiel betalen: Indien een mobiele betaling direct gekoppeld is aan een bankrekening dan kan een mobiel
betaalproduct succesvol zijn. De consument hoeft alleen nog de mobiele telefoon bij zich te hebben om te
kunnen betalen.
43

4. Branche ervaringen in binnenland
Ervaringen Schuitema (C1000)
Ervaringen zelfscanning m.b.v. Tunnel
De investering voor deze methode van afrekenen is erg hoog gebleken en neemt tevens veel kostbare winkelruimte in beslag. Dat heeft Schuitema er toe doen besluiten deze proef niet
verder uit te rollen. Tevens wordt verwacht dat deze oplossing minder geschikt is voor klanten met veel boodschappen.
Ervaringen mobiel betalen
Schuitema heeft een proef gedaan met Rabo Mobiel, mobiel betalen van de Rabobank. De proef heeft plaatsgevonden bij een C1000. De uitgangspunten van de pilot waren:
1.
2.
3.
De mobiele betaling moet een online debit transactie zijn waarbij gebruik gemaakt wordt van de bestaande PIN infrastructuur.
De consumenten moeten de uit te voeren handelingen kunnen herkennen waardoor een groot gemak en acceptatie door de consumenten plaatsvindt.
Creëer een concept rondom het betalen met een mobiele telefoon die van meerwaarde is voor de consument en voor de interne winkelprocessen.
Op basis van de hierboven genoemde criteria heeft C1000 een proef gedaan met Rabobank. De mobiele telefoon was de vervanging van de bankpas. De kaartgegevens waren in de telefoon
gezet en omdat elke telefoon voorzien was van NFC technologie en de betaalautomaten van de een contactloze lezer, konden de kaartgegevens gelezen worden door de telefoon tegen de
lezer aan te houden (kosten van de aanpassing van de terminal ongeveer € 60,-). Vervolgens was de transactie handeling identiek aan een PIN transactie (incl. pincode die ingegeven moest
worden op een pinpad). Als meerwaarde concept had C1000 de mogelijkheid gerealiseerd om ook het statiegeld op de mobiele telefoon bij te schrijven. Op een in de winkel geplaatste
kiosk kon de klant kiezen om het saldo van de statiegeldbonnetjes bij te schrijven op een eigen rekening, over te maken naar een goed doel of te gebruiken om te betalen. Het op deze
manier administreren van de statiegeldbonnetjes leverde voordeel op bij het opmaken van de kassa’s.
Technisch werkt de oplossing goed. De consumentenwaardering van deze proef was goed. Consumenten bleken het prettig te vinden te betalen vanuit de NFC technologie in hun mobiele
telefoon. Echter, 80% van de gebruikers wenst niet te betalen voor dergelijke transacties. De resultaten van de enquête tijdens en na de proef zijn in de Bijlage 3 opgenomen.
Overige aandachtspunten van Schuitema en visie op cashloos
Schuitema heeft geen proeven met Payter gedaan omdat bij Payter een van de uitgangspunten is dat de consument betaalt voor een transactie. Schuitema kan zich hier niet in vinden. In
de visie van Schuitema moet elk betaalproduct voor de consument gratis zijn indien het een kans van slagen wil hebben. Een betaalproduct moet zich terugverdienen door de efficiency
van winkelprocessen.
45

4. Branche ervaringen in binnenland
Ervaringen Marqt
Ervaringen cashloos
Marqt is een supermarkt (in de vorm van een marktplaats) die boeren de mogelijkheid biedt hun producten recht-
streeks aan de consumenten aan te bieden. Marqt heeft op dit moment twee vestigingen. Eén in Haarlem en
één in Amsterdam. Marqt heeft ervoor gekozen om geen cash in de winkel te accepteren. Als alternatief kunnen
consumenten alleen met plastic betalen (PIN, Chipknip en Creditcard). Marqt heeft hiervoor gekozen omdat het
in hun visie veiliger en efficiënter is om elektronisch te betalen.
Hoewel de wetgeving niet eenduidig is, lijkt het er volgens DNB op dat een winkelier, mits hij dat duidelijk aangeeft,
“wettige betaalmiddelen” mag weigeren. (bv. een biljet van €200,- mag ook geweigerd worden). De eerste reacties
van de consumenten zijn positief. Al komt het wel eens voor dat (ondanks de vele aankondigingen in de winkel)
klanten toch met cash willen betalen.
De effecten van cashloos zijn bij deze formule helaas niet af te zetten tegen een situatie waarin contant geld nog
wel geaccepteerd wordt. Marqt heeft geen vestigingen waar dit wel het geval is.
47

4. Branche ervaringen in binnenland
Ervaringen Deen
Ervaringen cashloos
In haar vestiging in Almere-Buiten maakt Deen gebruik van cashloze supermarktkassa’s. In die vestiging kan de
klant bij vier van de zes kassa’s uitsluitend met een pinpas afrekenen. Ook in een tijdelijke vestiging in Hoorn
moeten klanten bij twee van de drie reguliere supermarktkassa’s met hun pinpas betalen, één kassa accepteert
nog contant geld.
Volgens Deen wennen klanten er snel aan dat ze niet bij alle kassa’s met contant geld kunnen afrekenen. De klantacceptatie
is groot. Zeker als uitgelegd wordt dat het de veiligheid van de medewerkers vergroot. ‘Veel mensen
denken dat betalen van kleine bedragen niet kan met PIN. Wij willen dat juist stimuleren. Je ziet nog wel dat bij
kleine aankopen klanten de voorkeur geven aan contant geld, maar het pinaandeel in onze transacties groeit
gestaag.’ In de eerste vijf weken van de proef, steeg het percentage pintransacties bij de testsupermarkt met 4,5
procentpunt naar 74,4 procent.
49

4.1 Conclusie Pilots
De uitgevoerde pilots bij de supermarkten zijn over het algemeen succesvol geweest en de verschillende
technieken (mogelijk gecombineerd) zouden kunnen bijdragen aan een cashloze supermarkt. Klanten lijken open
te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. De pilots zijn tot nu toe nog niet breed toegepast in
de supermarktbranche. Hiervoor zijn verschillende redenen te noemen:
1.
2.
3.
De pilots hadden het doel om de klantacceptatie te toetsen.
Sommige betaalalternatieven zijn nog niet geschikt zijn voor een massale roll-out.
Vanuit concurrentie oogpunt wil niemand de eerste zijn om alleen nog maar elektronisch geld te accepteren
of nieuwe ontwikkelingen/technologieën zelfstandig verder te ontwikkelen.
De belangrijkste eisen die gesteld moeten worden aan de producten om succesvol geïmplementeerd te kunnen
worden zijn:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Voor alle producten moet een generieke infrastructuur (lees standaard) beschikbaar zijn.
Voor zover het de ontwikkeling van de mobiele betalingen betreft, dienen ook de services/concepten die via
de mobiele telefoon aangeboden kunnen worden zich verder te ontwikkelen en geaccepteerd te worden door
de consument.
Bij voorkeur worden de producten door de bank ondersteund omdat deze met name ten aanzien van veiligheid
het vertrouwen van de consument hebben.
Alle producten moeten SEPA compliant zijn.
Alle nieuwe producten zullen door de consument geaccepteerd moeten worden. Er mag geen sprake zijn van
een “Push”.
Alle nieuwe betaalproducten dienen bij te dragen aan het realiseren van efficiëntere winkelprocessen.
De consumenten moeten kosteloos van de betaalproducten gebruik kunnen maken
Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin
verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had de klant altijd nog de mogelijkheid om
contant te betalen m.u.v. Marqt. Aangezien dit net een nieuw concept is, zijn hier nog moeilijk conclusies aan te
verbinden.
51

52
30 000
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
0
Grafiek: gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties)
Grafiek: Gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties)
millions
30 000
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
millions
Card payments
Card payments Credit transfers
Credit transfers
Direct debits
Cheques
Cheques
0
1994 1995 1994 1996 1995 1997 1996 1997 1998 1998 1999 1999 2000 2000 2001 2001 2002 2003 2004 2005 2005 2006 2006
Bron: ECB, Blue Book publications (2008)
Grafiek: Gebruik van Cashloze Betalingsinstrumenten binnen de EU (aantal transacties)
Bron: ECB, Blue Book publications (2008)
Direct debits

5 Ervaringen buitenland | 5.1 Algemeen
In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de ontwikkelingen op het gebied van cashloos betalen in het buitenland;
meer specifiek: West-Europa, de Verenigde Staten en het Verre Oosten. Voor deze drie delen van de wereld is
gekozen omdat zij met het gebruik van innovatieve betalingswijzen voorlopen op Nederland. Het hoofdstuk wordt
afgesloten met een concluderende paragraaf over de toekomstige ontwikkelingen wereldwijd op het gebied van
electronisch betalen.
5.1 Algemeen
Door culturele, historische, economische en wettelijke omstandigheden, zijn er wereldwijd grote verschillen in
het gebruik van retail betalingsinstrumenten.
Het aanbod van verschillende betalingsinstrumenten is afhankelijk van de aanwezige infrastructuur en de moge-
lijkheden voor het uitvoeren van settlements (verrekeningen) van betalingstransacties op interbancaire niveau.
Het opzetten van nieuwe systemen vereist niet alleen verbeteringen op het technologische vlak, maar ook
samenwerking tussen banken en aanbieders van betalingsdiensten over het opzetten van een gezamenlijke infrastructuur
en het vaststellen van gezamenlijke regels met betrekking tot de verrekeningen van transacties. In de
afgelopen jaren zijn er vele nieuwe soorten non-bank (intermediaire) aanbieders op de markt gekomen. Dit heeft
de noodzaak tot samenwerking op het gebied van infrastructuur en regels alleen maar versterkt. Onderstaande
tabel geeft een overzicht van de ontwikkeling van het gebruik van verschillende betalingsinstrumenten binnen
de EU. Het overall gebruik van deze instrumenten neemt toe. Op individueel niveau zien we dat betalen met
cheques sterk afneemt terwijl betalen met cards enorm stijgt.
53

5.1 Algemeen
Bijlage 4 geeft een overzicht van het aantal cashloze betalingen per inwoner per jaar in 2006, alsook de groei in de
periode 2004-2006 voor een aantal belangrijke landen.
Cashloze betalingen zijn betalingen via cheques, reguliere overboekingen, betalingen met debitcards en/
of creditcards en betalingen met E-money, prepaid cards en/of stored-value cards. Opvallend zijn de extreme
verschillen in waardes tussen ontwikkelde landen en landen nog in ontwikkeling. Binnen de EU-15 landen en de
overige ontwikkelde landen op de wereld zien we meer dan 100 cashloze transacties per inwoner per jaar terwijl
dit binnen landen met lage inkomens minder dan 1 transactie per jaar is. Met nauwelijks uitzonderingen kunnen
we vaststellen dat het aantal cashloze transacties per inwoner in 2006 stevig gegroeid is ten opzichte van 2004 en
deze trend zal zich ongetwijfeld voortzetten in de toekomst. De grootste groei ligt in de landen met gemiddelde
inkomens.
Als we onze blik richten op betalen met passen dan zien we dat de aanwezigheid van geldautomaten (ATM) en
betaalautomaten (POS) duidelijk hoger is in hoge inkomens landen, hoewel er binnen deze groep ook nog aan-
zienlijke verschillen te zien zijn . Landen als Griekenland, Spanje en de Scandinavische landen hebben aanzienlijk
meer betaalautomaten in gebruik in de retail dan bijv. Duitsland, Engeland en zelfs Hong Kong. Bij de geldau-
tomaten zien we juist dat landen als Engeland, Canada, de Verenigde Staten en Japan meer geldautomaten in
gebruik hebben dan de rest van de hoge inkomens landen.
In vrijwel alle werelddelen en op vrijwel alle inkomensniveaus zien we dat het betalen met passen jaarlijks groeit.
De groei in de hoge inkomens landen is stabiel, de groei in midden inkomens landen is groot, terwijl de groei in
lage inkomens landen juist het laagst is. Verder zien we nog dat de groei van betaalautomaten in hoge- en midden
inkomens landen sterker toeneemt dan de groei van geldautomaten terwijl dit in de lage inkomens landen juist
omgekeerd is.
Bijlage 4 laat zien hoeveel betaalpassen er in circulatie zijn per inwoner in 2006.
In vrijwel alle hoge inkomens landen is er 1 (of meer) betaalpas per inwoner in omloop. De Verenigde Staten en
Hong Kong zijn hier uitschieters met meer dan 5 passen per inwoner. Binnen Europa domineren de Noren met
bijna 3 betaalpassen, op de voet gevolgd door de Britten met 2,3 passen per persoon in 2006, hetgeen in 2011
vermoedelijk ook zal zijn opgelopen tot 3 passen per persoon.
Het valt ook direct op dat in veel hoge inkomens landen de betaalpassen worden gebruikt bij betaalautomaten
terwijl in veel lage en midden inkomens landen de passen vrijwel exclusief worden gebruikt bij geldautomaten.
55

56
Tabel: Gebruik van E-money, Prepaid Cards en Stored Value Cards (in 2006)
Tabel: Gebruik van E-money, Prepaid Cards en Stored Value Cards (in 2006)
Land Aantal transacties Transacties
per capita
Land
Austria 23.900.000 2,9 Lithuania
Azerbeidjan 1.100 neg Luxembourg
Belgium 96.020.000 9,2 Malaysia
Chile 88.183.000 5,4 Netherlands
Croatia 28.665 neg Peru
Czech Republic 39.950.000 3,9 Russia
ECCU 65.497 0,1 San Marino
France 17.030.000 0,3 Singapore
Greece 100.000 0 Switzerland
Hong Kong 3.502.000.000 499,5 Tanzania
Italy 34.000.000 0,6 Thailand
Bron: The World Bank (2008)
Aantal transacties Transacties
per capita
450.000 0,1
2.810.000 6,1
431.600.000 16,8
165.000.000 10,1
290.888 neg
4.300.000 neg
1.000 neg
1.691.023.464 384,9
19.000.000 2,6
1.281.031 neg
23.640.000 0,4

5.1 Algemeen
Number Number of card payments of per card inhabitant, payments 1994-2006
per inhabitant,
1994–2006
Deze tabel laat het gemiddeld aantal betalingen per inwoner van een aantal verschillende EU landen zien.
Hoewel er nog grote variaties zijn tussen de verschillende landen, is de groei in alle landen goed merkbaar. De
Scandinavische landen zijn duidelijk koplopers op het gebied van kaartgebruik, op de voet gevolgd door Groot
Brittannië.
In vrijwel 70% van alle landen zien we dat grote spelers als Visa, MasterCard, American Express, Diners etc. de
markt domineren. Lokale merken domineren voornamelijk in lage inkomens landen en in sommige EU landen,
waaronder Nederland en Duitsland.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van het gebruik van e-money, prepaidcards en stored-value cards. Helaas
is deze informatie slechts voor een specifiek aantal landen beschikbaar. Wat direct opvalt, zijn de hoge transactieaantallen
voor de Aziatische landen en de grote verschillen tussen de verschillende EU landen; Nederland en
België scoren aanzienlijk hoger dan Italië, Griekenland en Frankrijk.
57

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
In dit hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van betalingsmethoden in de retail in
West-Europa besproken. We maken onderscheid tussen ontwikkelingen op het gebied van creditcards (storecards),
debitcards, stored value cards (prepaidcards), smartcards en mobile payments.
Creditcards
Volgens gegevens van de Bank of England zijn de Britten grootverbruikers binnen Europa als het op betalen
met creditcards aankomt. De Britten betalen bijna tweemaal zoveel met plastic dan de overige West Europese
landen. De gemiddelde Brit heeft 1,4 creditcards op in zijn bezit terwijl de Noren op de tweede plaats staan met
0,7 creditcards per persoon. De Britten zijn veel eerder geneigd om op krediet te kopen met als resultaat dat op
heel veel plaatsen in Groot Brittannië met creditcards betaald kan worden.
59

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
Store Cards
De opkomst van de zogenaamde Store Cards is nu ook in Europa merkbaar. Store cards zijn creditcards die door een retailer in samenwerking met een creditcardmaatschappij worden
uitgegeven. Deze cards hebben naast de creditcard functie een mogelijkheid om punten te sparen of directe korting te geven bij specifieke winkels.
Het grote nadeel van deze cards is de exorbitant hoge rente (t.o.v. reguliere creditcards) die klanten moeten betalen wanneer de maandelijkse balans niet wordt voldaan. Deze rente ligt
gemiddeld rond de 25% en klanten zijn zich vaak onvoldoende bewust van de voorwaarden bij het afsluiten van een store card. Store cards zijn in Groot Brittannië al volop in omloop. Denk
hierbij aan retailers als: Boots, House of Fraser, Miss Selfridge’s, Harrod’s etc.
Een recente trend onder retailers, in het bijzonder supermarkten, is om bancaire diensten aan te bieden, hetzij individueel door het verkrijgen van een eigen bank licentie (bijv. Marks &
Spencer, J. Sainsbury), hetzij door een samenwerking met een commerciële bank. Een voorbeeld van het laatste geval is de Tesco Supermarkt groep die een samenwerking met Royal bank
of Scotland is aangegaan. Tesco biedt haar klanten nu een Visa creditcard, een reguliere spaarrekening, verzekeringsproducten en een betaalrekening met betaalpas met mogelijkheden
om geldautomaten te gebruiken.
Aan het andere einde van het creditcard spectrum binnen West-Europa staat Duitsland waar maar één op de 16 passen in omloop een creditcard is. De Duitsers, op de voet gevolgd door
de Fransen en de Scandinaviërs, zijn veel gedisciplineerder op het gebied van schulden aangaan en voortvloeiend hieruit is het relatief lage gebruik van creditcards.
In Duitsland zien we echter ook een opkomst van de store cards met zo’n 12,6 miljoen exemplaren in omloop in 2002. Bij de grootste Duitse issuer van store cards is het gebruik zelfs
volledig kosteloos, dus geen jaarlijkse vaste kosten. Groot voordeel van retail (store) cards is dat issuers exact kunnen zien wat consumenten kopen.
Traditionele creditcards hebben nooit een significante rol gespeeld in Scandinavië en uit de statistieken kunnen we zelfs opmaken dat het creditcardaandeel steeds verder is afgenomen
in de afgelopen jaren. Een belangrijke ontwikkeling in de Scandinavische retail is het groeiende aandeel van de store cards in de afgelopen 2 decennia. Het volume en de waarde van de
transacties door het gebruik van de cards is aanzienlijk toegenomen, alsook het aantal issuers in de markt. Deze groei kan enerzijds toegeschreven worden aan de technische ontwikkelingen
in de afgelopen jaren; betalingen met store cards zijn kosteneffectief voor de retailer en verminderen bovendien het risico op diefstal. Anderzijds bieden store cards enorme perspectieven
voor retailers op het gebied van marketing.
Visa is momenteel ver gevorderd met de ontwikkeling van een credit card met ingebouwd PIN pad . De passen zijn uitgevoerd met een 12 knoppen keypad en een lcd display. Wanneer
de klant zijn pincode op het keypad invoert, verschijnt er een eenmalige code op de display welke de consument kan gebruiken om zijn/haar online aankoop te bevestigen. Deze nieuwe
innovatie dient fraude tegen te gaan door een authenticiteitcode in te voeren voor aankopen waarbij de card niet fysiek aanwezig is. Vooral bij online betalingen is deze kaart erg bruikbaar.
Pilots vinden plaats in Zwitserland, Italië, Groot Brittannië en Israel.
61

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
Debitcards
Debitcards zijn midden jaren tachtig geïntroduceerd als goedkopere vervanging van cheques.
De meeste passen in circulatie in Groot Brittannië zijn Maestro (voorheen Switch), Solo, Visa debit en Visa Electron.
Banken rekenen consumenten geen kosten voor transacties met debitcards, maar sommige retailers rekenen
daarentegen wel kosten door, vooral als de aankoopbedragen laag zijn. In Groot Brittannië zijn alle passen omgezet
naar Chip en pin.
In maart 2009 is Barclay op de markt gekomen met een contactloze debitcard (i.p.v. de contactloze prepaidcard)
voor betalingen van minder dan 10 Britse pond.
In de rest van Europa en in Duitsland in het bijzonder is het gebruik van debitcards ten opzichte van creditcards
veel voordeliger dan in Groot Brittannië dankzij lage fees. Debitcards worden voornamelijk als onderdeel van een
betaalpakket door de banken verkocht, maar we zien dat ook een stand-alone aanbieder als Barclaycard zich in
deze markt staande houdt. Vrijwel alle Duitse retailers hebben EFTPOS (Electronic Fund Transfer at Point Of Sale)
faciliteiten, de standaard betalingswijze voor debitcards.
Rond 2000 is er een alternatieve methode voor EFTPOS geïntroduceerd, “geldkarte ” genoemd. Op iedere Duitse
debitcard is een smartcard geplaatst ten behoeve van kleine betalingen, vergelijkbaar met onze Chipknip. Hoewel
in eerste instantie niet erg succesvol, wordt de pas nu ook gebruikt als leeftijdverificatie bij sigarettenautomaten
en om kortingen te krijgen bij aankopen, bijv. op openbaar vervoer.
In de Scandinavische landen wordt ook gebruikt gemaakt van EFTPOS. In Denemarken gebruiken ze de “Dankort”,
welke door de jaren heen volledig is geaccepteerd en tegenwoordig zo’n 4 miljoen gebruikers heeft. Meer dan
80.000 retailers hebben een Dankort terminal en ook meer dan 11.000 internetshops accepteren deze kaart.
63

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
Stored Value Cards (Prepaid Cards)
Een stored value card is een card waarop geld staat geparkeerd bij de issuer en is in principe vergelijkbaar met
een debitcard. Het grote verschil tussen de stored value card en de reguliere debitcard is dat stored value cards
meestal anoniem zijn en dat debitcards altijd persoonsgeboden zijn.
Het is niet per definitie noodzakelijk dat gegevens m.b.t. de waarde van bedragen fysiek opgeslagen worden op de
kaart. In veel gevallen wordt dergelijke informatie opgeslagen in computersystemen van de issuer. De waarde van
de kaart kan opgevraagd worden door middel van een magneetstrip of chip op de kaart waarin het kaartnummer
zit gecodeerd, door middel van RFID technologie of door middel van het intoetsen van een code welke op de kaart
staat vermeld in een telefoon of keypad.
Closed system cards, ook wel giftcards genoemd, hebben een vast bedrag op de kaart en kunnen alleen gebruikt
worden bij de retailer die de kaart heeft uitgegeven.
De giftcardmarkt in Europa staat nog in haar kinderschoenen. Paypal Technologies, ontwikkelaar van giftcards
voor retailers voorspelde in 2002 dat de giftcardmarkt in Groot Brittannië - de grootste E-commerce markt binnen
Europa en dus het meest open voor innovaties in de retail - zou groeien met 250% in de volgende 5 jaar. Een
dergelijke sterke groei heeft niet plaatsgevonden, maar Groot Brittannië is wel leidend binnen Europa, met landen
als Ierland en Frankrijk die langzaam volgen. Veel van de grote Britse retailers (Harrods, Woolworths, Debenhams)
geven ondertussen giftcards uit.
Semi-closed system cards, zijn vrijwel gelijk aan closed system cards met de uitzondering dat deze cards bij
meerdere retailers gebruikt kunnen worden en vaak door een derde partij worden uitgegeven. In 2006 zijn de
eerste mallcards in Ierland op de markt gebracht door een Amerikaans bedrijf (HQ Giftflex) en recentelijk is de
eerste mallcard in de Benelux door MasterCard geïntroduceerd in het Waasland winkelcentrum in België.
Herlaadbare payrollcards (zie sectie Verenigde Staten) begint in Europa langzaam gestalte te krijgen. Leidend
binnen Europa is het Bitse Advanced Payment Solutions (APS) dat al sinds 2004 in Europa opereert.
65

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
Smart Cards
Een smartcard is een card met een chip die data kan verwerken.
Er zijn twee soorten smartcards; contact smartcards en contactless smartcards. Beide soorten cards hebben een microprocessor en een geheugen. Het verschil tussen beide cards is de
wijze waarop de microprocessor op de kaart communiceert met haar omgeving. Een contact smartcard heeft een achttal contactpunten welke fysiek contact met de reader moeten maken
om informatie uit te wisselen, hetgeen leidt tot langzamere transacties dan contactloze transacties. Een contactloze smartcard gebruikt op radio frequentie gebaseerde technologie met
een hoge frequentie (13.56 mhz) hetgeen communicatie van meer data aan meerdere cards mogelijk maakt. Een contactloze card hoeft niet in fysiek contact te komen met de reader; de
card hoeft zelfs niet eens uit de beurs gehaald te worden. De meeste systemen gebruiken contactloze passen om slechts de serie nummers (ID code) te lezen en gebruiken het geheugen
nauwelijks. Het geheugen kan gebruikt worden om biometrische data van de gebruiker op te slaan (fingerprint, retina scan). In deze gevallen leest de reader eerst de opgeslagen data op
de card en vergelijkt deze vervolgens met de vinger/oog van de gebruiker. Op deze wijze hoeft de biometrische data niet opgeslagen te worden in het geheugen van readers of controllers
hetgeen de systemen vereenvoudigd.
Oystercard
Een vaak voorkomende vorm van smartcards zijn de openbaarvervoer kaarten. In Groot Brittannië zien we de Oystercard, voor het eerst uitgegeven in 2003, als een vorm van elektronisch
prepaid betaalmiddel. Gebruikers zetten zelf een bedrag op de kaart en kunnen deze iedere keer gebruiken om snel te betalen in het openbaarvervoer. Het grote succes van deze
Oystercard heeft ertoe geleid dat bedrijven de Oystercard willen uitbreiden naar een multi-purpose low value usage card die onder meer in supermarkten gebruikt kan worden.
De Oystercard kan ook gebruikt worden als uitbreiding van een reeds bestaande card. Het voorbeeld van de Barclaycard One-pulse geeft aan dat men een creditcard kan uitbreiden met
Oystercard functionaliteit. In dit geval gaat men nog een stap verder door ook
de contactloze One-touch functionaliteit in te bouwen welke gebruikers de mogelijkheid biedt om op bepaalde plaatsen (gekenmerkt door het pay and wave symbool) te betalen door
hun pas langs een scanner te halen.
In Noorwegen is men u ook bezig om het gehele publieke transportnet met een card uit rusten. Tevens zullen de in Noorwegen aangelegde tolwegen met RFID uitgerust worden dat
Autopass genoemd gaat worden. Zie de sectie U.S.A. voor een gedetailleerde uitleg van RFID technologie.
Biometrics
In het Verenigd Koninkrijk gebruikt men op sommige scholen fingerprint scanners zodat scholieren eenvoudig hun lunch kunnen afrekenen. Ouders zetten vooraf een bepaald bedrag op
een rekening zodat kinderen kunnen afrekenen. Scholen en ouders kunnen op deze wijze zelfs in de gaten houden wat voor eetpatroon de kinderen hebben en aldus ingrijpen wanneer
dit noodzakelijk wordt geacht. Het Britse bedrijf Eyenetwatch is de grootste op het gebied van fingerprint en iris scanners in Groot Brittannië.
Een andere vorm van identiteitscontrole werkt via het plaatsen van een handtekening met een digitale pen. Penflow maakt het mogelijk om op een digitaal tableau je handtekening te
zetten om zo een betaling te autoriseren.
In Duitsland zal de biometrics markt dit jaar enorm gaan groeien van 12 miljoen naar een verwachte 377 miljoen. Deze groei zal voornamelijk tot stand komen door het ePass project dat
de Duitse regering in 2005 heeft goedgekeurd. Dit paspoort met biometrische data heeft een chip waarop een digitale foto en 2 vingerafdrukken staan, een derde identificatie methode
(bijv. iris scanners) kan later alsnog geïmplementeerd worden. Ook in het Verenigd Koninkrijk heeft men deze paspoorten recentelijk geïntroduceerd.
67

5.2 West-Europa (Groot Brittannië, Duitsland, Scandinavië)
Mobiel betalen
Mobiel betalen is een nieuw innovatief betalingsconcept dat – vooral in Azië en Europa – snel voet aan de grond begint te krijgen. Mobiel betalen is de verzamelnaam voor een aantal
betalingsdiensten via de mobiele telefoon: SMS betalen, direct mobile billing, WAP betalingen en contactloze NFC betalingen.
SMS betalen
SMS betalen maakt het mogelijk om tussen mobiele telefoons óf tussen een mobiele telefoon en een speciale terminal betalingen te verrichten via SMS. In Nederland heeft Rabo Mobiel
met haar dienst SMS betalen de eerste aanzet gedaan. In de overige Europese landen zijn nog nauwelijks initiatieven ondernomen.
Direct Mobile Billing
In februari 2003 hebben T-Mobile, Orange en Vodafone een nieuwe Mobile Payments Services Association opgericht met als doel een open, gemeenschappelijk klimaat voor betalingsop-
lossingen via mobiele telefoons tussen alle verschillende telecom operators in te richten. Later werd dit consortium Simpay genoemd. Simpay was van plan om een Europees framework
op te stellen welke merchants in staat stelde om producten en diensten rechtstreeks via de maandelijkse telefoonrekening te factureren. Dit initiatief is in 2005 stopgezet.
Ondanks dat begint Mobile billing nu in Europa toch vaste voet aan de grond te krijgen. Vodafone heeft M-pay billing op de markt gebracht. M-pay stelt de consument in staat om kleine
betalingen voor mobiele internet diensten te doen en deze te betalen middels de maandelijkse telefoonrekening of via een prepaid account. Vooralsnog wordt deze service voornamelijk
gebruikt voor downloads, ringtones, etc. Een bankrekening of creditcard zijn niet nodig. Ook het Spaanse Mobipay is een grote speler op mobile payments markt.
Mobile Web Payments (WAP)
WAP was een enorme hype in Europa tijdens de introductie in 1999, wat gebruikers in de veronderstelling bracht dat het gebruik van WAP identiek was aan gebruik van het Web op een
PC. Kritisch kijkend naar snelheid, eenvoud van gebruik en uiterlijk, kwam men al snel tot de conclusie dat WAP bij lange na niet aan de hoge verwachtingen kon voldoen. De termen
“Worthless Application Protocol” en “Wait and Pay” werden dan ook vaak gebruikt.
Tussen 2003 en 2004 heeft WAP een sterke comeback gemaakt met de introductie van wireless services (zoals Vodafone Live!, T-Mobile T-zones, etc.). WAP verkeer is sindsdien toegenomen
in voornamelijk Groot Brittannië.
Contactless/NFC
De verwachtingen voor NFC in Europa zijn groot. Hoewel NFC betalingen in Azië al helemaal van de grond is gekomen, heeft men de focus in Europa vooralsnog op ticketing voor openbaar
vervoer gelegd (zie OysterCard).
Barclays is, na het succes van de One-Pulse card, van plan om pilots te gaan doen met NFC telefoons, terwijl Orange een pilot doet met voetbaltickets per NFC mobiele telefoon in
Manchester.
In Frankrijk gaat Orange een stapje verder met de introductie van een volledig NFC systeem in Bordeaux, met als doel om eenvoudig met een mobiele telefoon te kunnen betalen in het
openbaar vervoer. Op verschillende plaatsen in Europa is men bezig met NFC pilots, voornamelijk in het openbaar vervoer, parkeergarages en in supermarkten.
69

5.3 Verenigde Staten
Creditcards
Creditcards zijn de meest frequent gebruikte elektronische betalingsinstrumenten in de Verenigde Staten. Jaarlijks
zijn er meer dan 20 biljoen credit card transacties met een waarde van meer dan 2 biljoen dollar. Creditcards worden
voornamelijk door banken in samenwerking met een grote internationale organisatie, zoals Visa of MasterCard,
uitgegeven. De laatste jaren zijn er echter ook vele andere soorten creditcards in omloop gebracht. Denk hierbij
aan travel & entertainment cards (American Express, Diners Club, Carte Blanche etc.) maar natuurlijk vooral aan
merchantcards, ook wel storecards, affinity cards of retailcards genoemd.
In de Verenigde staten zijn merchantcards al jaren geaccepteerd en zien we dat ook telecom bedrijven en oliebe-
drijven deze cards uitgeven. Tegenwoordig heeft ieder Amerikaans gezin wel een reguliere (bank) creditcard en
meer dan 70% een merchantcard.
Debitcards
In de Verenigde Staten wordt EFTPOS simpelweg “debit” genoemd. Dezelfde interbancaire netwerken die het
geldautomaten netwerk bedienen, zien we ook terug bij de betaalautomaten. Deze interbancaire netwerken,
waaronder Pulse, NYCE, MAC, Tyme en Star, zijn regionaal en overlappen elkaar niet. De meeste interbancaire
netwerken hebben overeenkomsten over het accepteren van elkaars kaarten. De meeste van deze kaarten zijn
overigens uitgerust met het Visa of MasterCard logo.
71

5.3 Verenigde Staten
Stored Value Cards (Prepaid Cards)
In Amerika gebruikt men giftcards voor heel veel verschillende doeleinden. In de supermarkten staan hele rekken met
verschillende soorten giftcards, variërend van dinerbonnen en bioscoopbonnen tot giftcards voor specifieke winkels
en zelfs voor specifieke winkelcentra of steden.
In de Verenigde Staten maakt men veel gebruik van open system purchasing cards. Dit is een kaart waarop geld is
opgeslagen dat door de kaarthouder uitgegeven kan worden. In de Verenigde Staten worden de kaarten op de markt
gebracht als een veilige en verantwoorde wijze waarop ouders hun kinderen met geld om kunnen laten gaan. Deze
kaarten zijn vaak niet anoniem. Tevens zijn deze kaarten geschikt voor mensen die niet in aanmerking komen voor
reguliere creditcards. De fees voor stored value creditcards zijn echter vaak erg hoog.
Een vorm van stored value cards is het paid by cash principe waarbij een consument met cash een MasterCard nummer
en verificatiecode koopt op een fysieke retail locatie om hier vervolgens via het internet of via de telefoon betalingen
mee te doen.
Op het gebied van Open systems prepaidcards zijn de Verenigde Staten ook al enige jaren bezig. De payrollcard is in
2001 door MasterCard en Visa in de V.S. op de markt gebracht ter vervanging van papieren cheques van werkgevers
aan werknemers. Het betreft een herlaadbare prepaidcard waarop werkgevers periodiek het salaris van werknemers
kunnen storten. De card kan bij verschillende geldautomaten gebruikt worden om cash af te halen, maar ook in enkele
gevallen dienen om in winkels aankopen af te rekenen.
Smartcards
In de Verenigde Staten is men in 2005 begonnen met de uitrol van contactloze creditcard technologie. Contactloze
(non PIN) transacties zijn kleine transacties van maximaal 50 dollar. Deze zogenaamde Paypass implementaties kunnen
we verder onderverdelen in EMV en non-EMV cards. De meest bekende voorbeelden van contactloze betaalpassen
zijn: Visa Contactless, Visa Wave, Paywave, MasterCard Paypass Magstripe, MasterCard Paypass Mchip, en American
Express’Express pay.
Contactloze cards werken op basis van RFID (radio frequentie identificatie) technologie. Een RFID tag wordt in een
product, mens of dier geïmplementeerd om vervolgens via radiogolven informatie te verzenden tussen de tag en de
ontvanger. RFID technologie wordt tegenwoordig alom gebruikt; denk aan het tracken van postpakketten, het identificeren
van (huis)dieren, maar natuurlijk ook aan kleine betalingen in winkels en openbaar vervoer. In de Verenigde
Staten wordt RFID technologie al vele jaren gebruikt voor elektronische tol collectie.
73

5.3 Verenigde Staten
Biometrics
Op het gebied van biometrics zien we dat het bedrijf Pay by Touch uit San Francisco succes behaalt met haar
methodes van betalen via vingerafdruk, iris en zelfs je stem . Pay by Touch heeft meer dan 2 miljoen gebruikers
die met hun vingerafdruk betalen in plaats van met cheques of creditcards in meer dan 2.000 winkels in Amerika,
waaronder een aantal grote supermarkten. Als de klant een betaling doet legt hij zijn vinger op een ID pad en toetst
vervolgens een identificatienummer (soort PINcode) in als extra veiligheidsmaatregel, waarna het bedrag van een
reguliere bankrekening wordt afgeschreven of deel zal uitmaken van een maandelijkse creditcard rekening. Pay by
Touch vraagt een standaard fee (< 15 dollarcent) aan retailers voor iedere geslaagde fingerprint betaling. Via deze
betalingsmethode kan ook goed ingespeeld worden op het individuele bestedingspatroon van de consument via
persoonlijke aanbiedingen en marketing acties.
75

5.3 Verenigde Staten
Mobiel betalen
SMS betalen
Amazon Payments is een betalingsdienst van Amazon.com welke gebruikers in staat stelt om betalingen te versturen en te ontvangen door middel van web-based of mobiele telefoon
interfaces. De mobiele component van Amazon Payments is ontwikkeld door het bedrijf Textpayme welke door Amazon in 2006 is overgenomen. Het idee achter deze service is om
gebruikers een veilige methode te bieden om elkaar snel een betaling te doen. De accounts van de gebruikers zijn gelinkt aan creditcards of bankrekeningen. Een gebruiker initieert een
betaling middels een sms bericht en krijgt vervolgens een telefoontje waarbij gevraagd wordt om een PIN code in te toetsen.
Een andere dienst van Amazon.com is Textbuyit welke gebruikers in staat stelt om via een mobiele web applicatie een product uit te kiezen en vervolgens direct af te rekenen middels een
sms bericht.
Het Amerikaanse bedrijf Paypal heeft in 2006 een nieuwe dienst in de Verenigde Staten geïntroduceerd: Paypal Mobile. Deze dienst stelt Paypal gebruikers met actieve accounts in staat
om met een mobiele telefoon een betaling te doen aan andere Paypal gebruikers, zelfs een andere mobiele gebruiker van Paypal. Het grote nadeel is dat alle gebruikers eerst een paypal
account moeten openen.
Direct Mobile Billing
Net als in Azië is het bedrijf Danal ook in de Verenigde Staten actief. Danal Inc. uit San José is momenteel bezig met de introductie van BilltoMobile welke consumenten in staat stelt
om online aankopen te betalen met hun mobiele telefoon. De kosten van de betaling komen dan op de telefoonrekening te staan. Een andere grote speler op de Amerikaanse markt is
Mobilians, dat net als Danal een moederbedrijf in Azië heeft, en door middel van haar dienst Mobicash eenzelfde betalingsmethode via mobiele telefoon aanbiedt als BilltoMobile.
Mobile Web Payments (WAP)
De adoptie van WAP in de Verenigde Staten is zeer beperkt door het feit dat veel telecom aanbieders aparte activatie-procedures hebben en additionele fees vragen voor data support.
Bovendien hebben veel telecom aanbieders hun toegang tot websites gelimiteerd tot sites die onder de licentie van de aanbieder vallen.
Contactless/NFC
NFC wordt voornamelijk gebruikt in fysieke winkels en in de transport industrie. Een consument heeft een mobiele telefoon met een smartcard en gebruikt deze om bij een reader tot
betaling over te gaan. De meeste transacties hebben geen aparte autorisatie nodig, maar sommige moeten via een Pin geautoriseerd worden. Transacties kunnen worden gedaan via een
prepaid account of direct via de bankrekening of via de mobiele telefoonrekening.
77

5.4 Het Verre Oosten
Creditcards
Creditcards zijn erg populair in Japan. Het aantal cards en de waarde van de transacties is zo goed als verdubbeld
in de afgelopen 10 jaar en zal naar verwachting in de toekomst ook nog blijven toenemen. Er zijn in Japan drie
groepen issuers van creditcards te onderscheiden; banken, overige kredietverleners en retailers.
Alle belangrijke creditcards zijn ook verkrijgbaar in Singapore. De uitgave van creditcards is onder strikt toezicht
van de MAS (Monetary Authority Singapore). Strikte regels zijn van toepassing bij het applicatieproces voor nieuwe
kaartaanvragen en bij de marketing campagnes rondom kaarten.
Debitcards
Volgens recent onderzoek hebben debitcards in het verre oosten het sterkste groeipotentieel in het komende
decennium. In veel Aziatische landen zien we nog een relatief hoog gebruik van cash voor kleine aankopen terwijl
grote aankopen vooral met creditcard worden afgerekend.
De creditcard markt in Azië begint echter langzaam verzadigd te raken terwijl de groei in het gebruik van debitcards
wereldwijd in de afgelopen 10 jaar twee keer zo groot was dan creditcards. Vooral in Azië is er een enorme ruimte
voor groei omdat het huidige gebruik van debitcards erg laag is. De groei van het aantal ATM’s in China en de
toename van money transfers op de Filippijnen en in India dragen hier ook zeker aan bij.
Stored Value Cards (Prepaidcards)
Prepaidcards hebben de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt in het verre Oosten. In eerste instantie
waren het vooral standaard prepaidcards die gebruikt werden in het openbaar vervoer, maar later hebben ook de
store value cards hun intrede gedaan. Op dit gebied heeft Azië geen pioniersrol vervuld, maar juist een enorme
achterstand gehad ten opzichte van landen zoals de Verenigde Staten en Groot Brittannië. Deze achterstand is
men nu echter in hoog tempo aan het wegwerken.
Smart Cards
In Japan en Korea zijn naast de Creditcardmaatschappijen ook mobiele operators en openbaar vervoerbedrijven
belangrijke krachten achter contactloos betalen.
79

5.4 Het Verre Oosten
Transport Cards
Eenzelfde betalingssysteem als het Britse Oystercard zien we in Azië waar in Hong Kong de Octopus card grote
successen heeft behaald. Octopuscard is ook een herlaadbare stored value smart card voor gebruik in het openbaar
vervoer. Andere voorbeelden zijn: Zuid-Korea’s T-money card en Japan Rail’s Suica Card.
De Octopus card werkt vrijwel hetzelfde als prepaidcards. De cards worden door gebruikers opgeladen waarna het
saldo op een reguliere bankrekening wordt gezet. Initieel was de Octopus card alleen voor gebruik in het openbaar
vervoer geschikt, maar ondertussen kan men er ook in een groot aantal winkels mee betalen, waaronder Starbucks,
7-eleven en McDonald’s. Ook kan de card nu in telefooncellen, parkeermeters en zelfs openbare gebouwen als
bibliotheken en scholen gebruikt worden als toegangskaart. Octopuscard werkt volgens RFID technologie.
JR East, het grootste openbaar vervoerbedrijf van Japan, biedt de Suicacard aan, een contactloze elektronische
portemonnee. Onlangs hebben JR East en NTT DoCoMo, een mobiele operator, aangekondigd dat de Suica
applicatie ook op mobiele telefoons – uitgerust met Sony Felica contactloze chips – gebruikt kan worden.
Biometrics
Hoewel vingerafdrukken gezien worden als enorm veelzijdig, zijn er toch een aantal belangrijke concurrenten
op de Aziatische markt met gerelateerde toepassingen. Het Japanse Fujitsu heeft een handpalm scanner op de
markt gebracht, welke klanten herkent door middel van “near infrared rays” welke de bloedaders in je handpalm
identificeert. Deze methode wordt al volop gebruikt in Japan bij geldautomaten. De Tojyo-Mitsubishi bank heeft
door heel Japan haar geldautomaten uitgerust met handpalm scanners. Gebruikers moeten hun handpalm laten
scannen waarna deze vergeleken wordt met een opgeslagen handpalm scan op de bankpas van de gebruiker.
Deze methode is uitermate geschikt om pasfraude tegen te gaan. Een ander groot voordeel is dat deze methode,
in tegenstelling tot vingerafdruk en iris scans, volledig contactloos is. Je hoeft je hand slechts boven de scanner
te houden hetgeen vooral Aziaten een stuk hygiënischer vinden. Bovendien werkt de scanner alleen met actieve
bloedvaten, wat de kans op fraude kleiner maakt. Fujitsu is van plan om deze methode ook in de Verenigde
Staten te gaan introduceren. In de toekomst wil Fujitsu deze technologie bovendien verder gaan uitbouwen met
steeds kleiner wordende scanners waarbij het uiteindelijke doel is om een scanner in een mobiele telefoon in te
bouwen.
81

5.4 Het Verre Oosten
Mobiel betalen
Japan en Korea zijn absolute wereldleiders in het adopteren van innovatieve digitale technologieën, hetgeen
zeker geldt voor Mobile Payments. Het is dan ook vreemd om te zien dat de meest mobiel-gepenetreerde
gebieden ter wereld – Hong Kong, Singapore en Taipei – nauwelijks interesse schijnen te tonen voor eenzelfde
adoptie van mobiele betalingsmethoden, met uitzondering van contactloze mobiele betalingen in het openbaar
vervoer en een (zeer) spaarzaam gebruik in de retail. De grote landen, China, India, Indonesië en de Filippijnen zijn
daarentegen landen met een snelle groei in mobiele betalingen.
SMS betalen
Betalen via SMS berichten was erg populair in een klein deel van Azië, maar wordt nu snel ingehaald door
andere mobiele betalingsmethoden zoals WAP en mobile billing. De hoofdredenen hiervoor zijn het feit dat SMS
betalingen daar niet altijd betrouwbaar zijn, langzaam zijn, relatief duur zijn en weinig voordelen voor de retailer
hebben.
Direct Mobile Billing
Deze betaalmethode is voornamelijk bedoeld om via je mobiele telefoon te betalen bij de checkout van
e-commerce websites en is enorm populair in Azië. Nadat de pincode en een éénmalig paswoord zijn ingevoerd,
wordt de betaling op de mobiele factuur gezet. Voor deze methode zijn dus geen credit- of debitcards nodig en
zelfs geen pre-registratie bij bedrijven als Paypal. Op deze wijze worden banken en creditcard maatschappijen dus
volledig buitenspel gezet door de telecom maatschappijen.
Deze methode is niet alleen veilig, maar ook gemakkelijk omdat je geen pre-registratie of nieuwe mobiele software
nodig hebt en is bovendien erg snel.
Op dit moment worden 70% van alle digitale aankopen in bepaalde delen van Azië via direct mobile billing gedaan.
Het Zuid-Koreaanse Danal is pionier op het gebied van Direct Mobile Billing.
83

5.4 Het Verre Oosten
Mobile Web Payments (WAP)
In tegenstelling tot Europa is WAP erg succesvol in Japan. Hoewel de grootste telecom aanbieder NTT DoCoMo
deze betaalmethode heeft afgedaan ten gunste van haar eigen i-mode systeem, hebben de grootste rivalen, KDDI
en Softbank, de WAP technologie succesvol geïntroduceerd.
In het begin werden beide nog overschaduwd door i-mode, maar ondertussen zijn beide veel marktaandeel aan
het winnen.
Ook Zuid-Korea loopt enorm voor op WAP gebied. Het CDMA2000 netwerk wordt gezien als state of the art op het
gebied van draadloze data infrastructuur.
Contactless/NFC
JR East, het grootste openbaar vervoerbedrijf van Japan, biedt de Suica card, een contactloze elektronische
portemonnee aan. Onlangs hebben JR East en NTT DoCoMo, een mobiele operator, aangekondigd dat de Suica
applicatie ook op mobiele telefoons – uitgerust met Sony Felica contactloze chips – gebruikt kan worden.
Het Osaifu-Keitai systeem wordt gebruikt voor de mobiele Suica applicatie en vormt samen met systemen als Edy
en Nanaco de standaard voor contactlos betalen in Japan.
DoCoMo heeft ook het merk iD geïntroduceerd waarmee men creditcard betalingen met mobiele telefoons kan
doen. De operator richt zich hiermee op inkomsten uit fees van merchants.
Creditcard maatschappijen staan niet op DoCoMo te wachten en hebben zich verenigd in de Mobile Payment
Promotion Association (MPPA) en hebben Quicpay als eigen mobiele contactloze betaalmerk geïntroduceerd.
Quicpay en DoCoMo technologie is echter niet compatibel.
In Zuid-Korea is enkele jaren geleden een nieuwe vorm van contactloos betalen geïntroduceerd: betalen via
infrarood/bluetooth technologie. Iedere mobiele operator plaatste terminals bij merchants. Deze terminals
waren overigens niet compatibel en voor klanten werd het onduidelijk waar men nu met infrarood kon betalen.
Bovendien duurde het betalingsproces te lang waardoor consumenten de technologie nauwelijks gebruikten.
Ondertussen is de infrarood/bluetooth technologie vervangen door contactloze chiptechnologie gebaseerd op
Mastercard Paypass.
85

5.5 Conclusies buitenland onderzoek
Nederland loopt duidelijk achter op de Verenigde Staten en het Verre Oosten, maar ook haar Europese buurlanden
blijken al verder te zijn met het implementeren van innovatieve elektronische betaalmethodes. Belangrijkste ont-
wikkeling voor de toekomst is absoluut het contactloze betalen.
Contactloos betalen in supermarkten is in een aantal landen al realiteit. In het verre oosten maakt men veel gebruik
van innovatieve (contactloze) betaalmethodes. In de Verenigde Staten heersen de prepaidcards en de creditcards
al enkele jaren en ook in Groot Brittannië loopt men al behoorlijk voor op de andere West-Europese landen.
Wat kan Nederland leren van de ervaringen met contactloos betalen in de Verenigde Staten en het Verre Oosten?
Ten eerste is het belangrijk dat alle stakeholders: financiële instellingen, telecom-bedrijven en merchants, op
één lijn zitten alvorens überhaupt met een landelijke introductie te beginnen. Ten tweede moet de beschikbare
technologie veilig en eenvoudig in het gebruik zijn. Zowel MasterCard als Visa bieden al chips met contact- en
contactloze interface mogelijkheden. In Japan en de Verenigde Staten is men al zover en het lijkt erop dat de rest
van Europa ook snel volgt.
Vooralsnog blijken debitcards nog altijd de beste wijze om cashloos te betalen in supermarkten. Nederland is
namelijk geen creditcard land zoals de Verenigde Staten en vele Aziatische landen en ook nieuwe ontwikkelingen
als SMS betalen zijn in Nederland waarschijnlijk geen lang leven gegund, aangezien dit in het buitenland ook
reeds het geval was.
87

6 Klantacceptatie
6.1 Algemeen
Klantacceptatie is van essentieel belang voor het slagen van een cashloze supermarkt.
Onderzoek naar het betaalgedrag van Nederlandse consumenten heeft uitgewezen dat vrijwel elke volwassen
Nederlander boven de 18 jaar (98%) één of meerdere pinpassen heeft. De acceptatie van deze betaalmethode is
groot en het aantal PIN transacties stijgt nog jaarlijks. In 2008 waren dit 1.7 biljoen transacties met een waarde van
74 miljard euro. Het aandeel van supermarkten in deze transactieaantallen is ruim 38%.
Initiatieven in casharme omgevingen zijn succesvol. Klanten hebben geen problemen met het gebruik van elek-
tronische betaalmethoden en waarderen de snelheid en gemak. Een hoge klantacceptatie in deze omgevingen is
helaas geen zekerheid op succes voor de cashloze supermarkt. Er is namelijk heel weinig ervaring met klantgedrag
in volledig cashloze omgevingen. Effectcijfers van bestaande situaties (Marqt) zijn niet voorhanden.
89

90
Tabel: Activiteiten die men zelf kan uitvoeren, al dan niet met hulp
Tabel: Activiteiten die men zelf kan uitvoeren, al dan niet met hulp
Controleren van afschrijvingen
Opvragen of inzien van saldo- en
Motorische
beperking
Licht
slechthorend
Doof of zeer
slechthorend
90% 97% 95%
rekeninginformatie 87% 93% 92%
Vanuit huis betalen en overschrijven
Buitenhuis betalen/ pinnen/ geld opnemen
89% 98% 95%
80% 91% 92%
n= 61 120 61
Bron: Bron: Maatschappelijk Maatschappelijk Overleg Overleg Betalingsverkeer- Betalingsverkeer- Werkgroep Werkgroep Toegankelijkheid Toegankelijkheid en en Bereikbaarheid Bereikbaarheid (2007) (2007)
Visuele
handicap (met
hulpm. enig
zicht)
Blind/
nagenoeg
geen restvisus
Gezonde
mensen van 50
of ouder
Gezonde
mensen 18 tot
50 jaar
86% 88% 97% 99%
83% 85% 98% 87%
83% 69% 98% 97%
74% 60% 98% 98%
69 65 100 101

In de workshop van 16 maart j.l. werd uitgesproken dat het inleveren van keuzevrijheid tussen contant geld en elektronische betaalmethoden vooral bij specifieke doelgroepen tot
problemen zou leiden. Hierbij werd speciaal gedacht aan ouderen, allochtonen, kinderen en mensen met een functiebeperking.
De werkgroep Toegankelijkheid en Bereikbaarheid van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) heeft in 2007 een verkennend onderzoek gedaan naar het betaalgedrag van
met name ouderen en mensen met een functiebeperking. De voor de cashloze supermarkt meest relevante conclusies uit dit onderzoek zijn:
•
•
•
6.2 Specifieke doelgroepen | 6.3 Conclusies
98% van de Nederlanders kan buitenshuis betalen / pinnen
Hierbij is geen onderscheid tussen jonger- of ouder dan 60
Een visuele functiebeperking belemmert sneller de mogelijkheid om deel te nemen aan het elektronisch betalingsverkeer (60 tot 74%) dan een motorische (80%) of auditieve functie-
beperking (91%).
Hoewel het onderzoek van de werkgroep Toegankelijkheid en Bereikbaarheid uiterst relevante informatie heeft opgeleverd, geeft het onderzoek geen zicht op het betaalgedrag van
allochtonen en zijn oplossingen nog niet voorhanden.
De netwerkorganisatie van mensen met een visuele beperking, Viziris, heeft in 2008 nader onderzocht welke problemen mensen met een handicap of beperking (breder dan een visuele
beperking) ondervinden bij het pinnen. Er zijn uit dit project aanbevelingen voortgekomen ten aanzien van eigenschappen van betaalautomaten voor leveranciers. De aanbevelingen
hadden met name betrekking op de grootte van de knoppen, de leesbaarheid van de display en ergonomie van het betaalautomaat. Daarnaast kwamen uit dit project aanbevelingen
voort voor retailers: wat kunnen zij doen om pinnen voor mensen met een beperking toegankelijker te maken. Voor supermarkten is vooral relevant te weten dat Viziris aanbeveelt om de
brede doorgangcheckout - die veel supermarkten kennen voor mensen in een rolstoel of kinderwagens - uit te rusten met een betaalautomaat op een zwenkarm. De Stichting Bevorderen
Efficiënt Betalen heeft Viziris toegezegd de ontwikkeling daarvan te willen stimuleren. De supermarktbranche doet er goed aan bij dit initiatief betrokken te raken.
6.3 Conclusies
Meer onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen. Daarnaast zal heel specifiek gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de Nederlandse
bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalme-
thoden nodig.
91

7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014
Op basis van de resultaten van de workshop (zie bijlage 8), de ervaringen die supermarkten reeds hebben opgedaan en het onderzoek naar technologische ontwikkelingen in het binnen-
en buitenlands betalingsverkeer, is een analyse gemaakt in de vorm van een confrontatie matrix. Bij het opstelen van deze matrix is een SWOT (Strenght, weakness, Oppertunity, Thread)
analyse gemaakt. Afhankelijk van het kwadrant waarin een sterkte/zwakte, Kans of bedreiging elkaar kruisen kan een bepaalde strategie gevolgd worden. De detailuitwerking van de con-
frontatiematrix en de SWOT analyse zijn opgenomen in Bijlage 5. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste uitkomsten van de confrontatiematrix weergegeven.
kansen bedreigingen
sterktes
zwaktes
groeien/aanvallen verbeteren
verdedigen terugtrekken/
ombuigen
93

94
Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen
Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen
Sterktes
Kansen
1 Stijgende lijn in gedag "pinnen"bij
Goed georganiseerde
branche
Klant kan altijd betalen
"Pinnen" is bekend in
supermarktbranche
Cashback/GEA service
Alle doelgroepen op alle
tijden welkom
Loyaliteitsprogramma's
Anoniem boodschappen
doen is mogelijk
Lange openingstijden
Zwaktes
Beveiliging in bracne
niet overal gelijk
Interne fraude
Transparante winkel
(vanuit oogpunt
beveiliging)
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6
consument + 0 + 0 + 0 0 0 + + 0 + 0 +
2 Veiligheid is een steeds prominenter
wordend maatschappelijk thema + 0 0 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0
3 Initiatieven voor samenwerking met
groeien/
diverse ketenpartners actueel + 0 0 0 0 + 0 0 + 0 0 + + 0
4 technologische ontwikkelingen
bieden mogelijkheden voor nieuwe
beveiligingsmethoden
Bedreigingen
1 Overvalrisico door Atm en Cashback
+ 0 0 + 0 0 0 0 + + + 0 + 0
gebruik 0 - 0 - 0 0 0 - - 0 0 - 0 -
2 Overvalrisico door opening
avonduren 0 0 0 - - 0 0 - - 0 0 0 - 0
3 Toenemende "prijzenoorlog"
4 Overvallen van tankstations naar
0 0 0 0 0 - 0 0 - 0 0 - - 0
supermarkten 0 0 0 - - 0 0 - - 0 0 0 0 0
ombuigen
5 Huidige tijd/ Economische crisis
6 Toename "hit & run" overvallen
7 Geen aanbieding van één generieke
0 0 0 0 0 - 0 0 - - 0 0 - 0
0 0 0 - - 0 0 - - 0 - 0 - 0
infratructuur - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0
8 Maatschappelijke discussie "Big
Brother" 0 0 0 0 0 - - 0 - - 0 0 0 0
+
_0
-
aanvallen
verdedigen
Beide factoren kunnen elkaar versterken
Beide factoren beïnvloeden elkaar niet
Beide factoren kunnen elkaar negatief versterken
Kosten chartale
verwerking
verbeteren
terugtrekken/
Margestrijd/
Concurrentie
Chartaal betalen is
langzamer

Groeien / aanvallen
•
•
•
Pinnen is goed bekend bij de consument (sterkte) en de supermarktbranche heeft dit ook goed ingericht (sterkte). Doordat de pingraad nog niet maximaal is benut (kans) loont het om
klanten extra te stimuleren nog meer gebruik te maken van deze wijze van betalen.
Door samenwerking binnen- en buiten de branche (kans) kan deze stimulering optimaler ingezet worden.
Samenwerking met andere branches is hierbij (op termijn) een mogelijkheid.
Verbeteren
•
•
•
Ongelijke fysieke beveiligingssituaties (zwakte) leiden tot overvallen op de “zwakste schakel” in branche of andere branches. Door samenwerking (kans) kan dit probleem gezamenlijk
worden aangepakt.
Het stimuleren van elektronische betaalvormen kan de hoge kosten aan het beheren, verwerken en vervoeren van chartaal geld (zwakte) terugdringen.
Door bredere acceptatie van elektronische betaaldiensten (van PIN/Chip naar bijvoorbeeld Credit/mobiel) kan het gevoel van beperkte keuzevrijheid (wanneer niet meer met chartaal
betaald kan worden) verkleinen.
Terugtrekken / Ombuigen
•
•
•
De druk op de marges (zwakte) staat op gespannen voet met de optimale inzet van fysieke beveiligingsmaatregelen (bedreiging).
De margedruk / prijzenoorlog (zwakte) verhevigt concurrentie en kan een bedreiging zijn voor samenwerking.
De openheid van de winkels in combinatie met de mogelijkheid om chartaal te betalen, kan een bedreiging vormen voor de veiligheid (zie ontwikkeling tankstations en kassa met
kogelwerend glas) .
Verdedigen
•
•
7 Impact / haalbaarheid cashloze supermarkt in 2014
De toename van het overvalsrisico (bedreiging) staat op gespannen voet met de servicegerichtheid van de supermarkten met ondermeer lange openingstijden (sterkte) en diensten
als de aanwezigheid van geldautomaten en de uitgifte van cashback .
Het beperken van de mogelijkheden tot anoniem boodschappen doen (door enkel electronische betaalmethoden te accepteren) zal de discussie over het ‘big brother’ effect
versterken.
95

8 Conclusies en aanbevelingen
Technologische haalbaarheid
Technologisch gezien zijn er geen beperkingen om een cashloze supermarktbranche te realiseren. Er zijn voldoende
alternatieven voor chartaal geld beschikbaar en nieuwe ontwikkelingen maken de haalbaarheid hiervan in
de toekomst alleen maar groter. Nieuwe technologie kan helpen om klantacceptatie te vergroten, specifieke
doelgroepen te bedienen en efficiency te realiseren. Het is raadzaam om dit brancheoverstijgend op te pakken en
hierbij aansluiting te zoeken bij banken. Het ontwikkelen van een eigen technologie is derhalve niet nodig.
Stabiliteit van elektronische betaalvormen en uitwijkmogelijkheden in geval van storingen zijn een kritische succesfactor.
Hiervoor kan aansluiting gezocht worden bij het project naar een robuustere pinketen dat door SBEB
met McKinsey wordt uitgevoerd.
Klantacceptatie
Klanten lijken open te staan voor verschillende vormen van elektronisch betalen. 98% van de Nederlandse
bevolking maakt hier reeds gebruik van. Belangrijke constatering is dat er vrijwel geen ervaring is met volledig
cashloze omgevingen. Bij de pilots waarin verschillende vormen van elektronisch betalen werden getoetst, had
de klant altijd nog de mogelijkheid om contant te betalen.
Juridische haalbaarheid
Chartaal geld is een wettelijk betaalmiddel. Praktijkvoorbeelden (zoals Marqt) laten zien dat het mogelijk is
uitsluitend andere betaalvormen te accepteren.
97

Voor het migreren naar een Cashloze supermarkt in 2014 worden de volgende aanbevelingen
gedaan:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
8 Conclusies en aanbevelingen
Meer (brancheoverstijgend) onderzoek is nodig naar klantacceptatie in volledig cashloze omgevingen.
Daarnaast zal samen met belangenorganisaties gekeken moeten worden naar oplossingen voor 2% van de
Nederlandse bevolking die geen toegang heeft tot elektronische betaaldiensten. Met name mensen met een
visuele, motorische of auditieve functiebeperking hebben hulp of alternatieve betaalmethoden nodig.
Toets (op Europees niveau) de wettelijke / juridische haalbaarheid van een cashloze omgeving. Hoewel praktijkvoorbeelden
laten zien dat het mogelijk is om wettelijke betaalmiddelen te weigeren, is juridische toetsing
hiervan noodzakelijk.
Zoek aansluiting bij de ontwikkelingen van low value payments door banken en bij de ontwikkeling van
mobiele betaalproducten.
Als opmaat voor de cashloze supermarkt adviseren wij het pinnen nog nadrukkelijker in de vestigingen te
stimuleren door het inrichten van een groeiend aantal pin-only kassa’s en het eventueel koppelen van acties
ten behoeve van klantloyaliteit aan electronisch betalen.
In dit beleid past een heroverweging van het plaatsen van geldautomaten in supermarkten.
Volgend uit de confrontatiematrix adviseren wij een cashloze supermarkt in de meest uren waarop het overvalrisico
het grootst is. Dit als vervolgstap op weg naar de cashloze supermarkt in 2014. Een gebiedsgerichte
aanpak heeft hierbij voordelen.
Indien blijkt dat cashafhandeling toch noodzakelijk is, ondanks het streven naar een cashloze supermarktbranche,
dan is het noodzakelijk de afhandeling van cash veiliger en kosten efficiënter te maken (bijvoorbeeld
door gebruik te maken van Safepay).
99

100
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Stix, H. (2004) The Impact of ATM transactions and Cashless Payments on Cash Demand
in Austria. Journal Monetary Policy and Economy . issue 1. page 90-105. Oesterreichische
Nationalbank, Vienna, Austria
http://ideas.repec.org/a/onb/oenbmp/y2004i1b5.html
Tonini, G. (2007) Evaluating your Purchasing Card Programme: Finding the hidden
Opportunities. Paymetric. GTnews.com
http://www.gtnews.com/article/6694.cfm
Tumpel-Gugerell (2007) SEPA for Cards. The European Central Bank. GTnews.com
http://www.gtnews.com/article/6639.cfm
Unknown, (2006) Think Big for Cashless Payments. Computer Business Review.
http://www.cbronline.com/comment/think_big_for_cashless_payments
Unknown, (2007) Developments in the Payment Cards industry. GTnews.com
http://www.gtnews.com/feature/176.cfm
Unknown, (2005) Cashless Society Control Grid: Biometrics at School, at Play and at the
Supermarket. Infowars.com
http://www.infowars.com/articles/bb/cashless_society_biometrics_at_supermarket.htm
Unknown, (2007) European payment preferences are changing at the expense of cash and
cheques. Article on Datamonitor .com
http://www.datamonitor.com/store/news/?productid=857B38F6-D108-4382-BA27-
B6F6CA310504
Unknown, (2007) Bank Credit Cards and Store Cards in theUK, competition needed.
http://www.credit-land.com/articles/articles_page_68600_1881780_83.php
Wiedemann, D.G. (2007) Status of M-payments in Europe. Univeristy of Augsburg
http://www.ak-epayment.de/pdf/MP-Pr%C3%A4s-2007-11-15-AKEP-DW.pdf
World Bank Staff, the (2008). Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the
Global Payment Systems Survey 2008. Washington D.C., USA, International Bank for
Reconstruction & Development / World Bank
http://siteresources.worldbank.org/INTPAYMENTREMMITTANCE/Resources/Global_
Survey_Book.pdf
Overige websites
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Cashless Payment Soutions. HID Global
http://www.hidglobal.com/documents/ids_cashlesspayment_broch_en.pdf
Cold Storage, a Singapore based supermarket chain.
http://www.wincor-nixdorf.com/internet/cae/servlet/contentblob/611688/publication-
File/60106/cold_storage.pdf
Girovend, market leaders in Cashless Payments Systems
http://www.girovend.co.uk/
Central Bank Payment System Information
http://www.bis.org/cpss/paysysinfo.htm
Commidea, Contactless Payments
http://www.commidea.com/upload/6782_low_res_-_contactless_payments_-_oct_07.pdf
Wikipedia, online encyclopedia
www.wikipedia.org
Penflow, electronic signature and biometric authentication
www.penflow.com
Eyenetwatch, top Uk biometric distributor
www.eyenetwatch.com
Fujitsu palm vein technology
http://www.fujitsu.com/global/about/rd/200506palm-vein.html
Geldkarte, Duitse Chipknip variant
http://www.geldkarte.de/_www/de/pub/geldkarte/startseite.php
Mobile Payments in Asia
http://www.trp.hku.hk/publications/mobile_payments.pdf

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bijlage 1: Referenties
Amato McCoy, D.M. (2005) Easing the Pain of Cashless Sales. Grocery Headquarters magazine New York ,USA
http://pos.epson.com/checks/pdfs/art_GH0305.pdf
Benson, Ph. (2009) Britons lead the way in Europe for credit card use. SD editorial.
http://www.streetdirectory.com/travel_guide/165247/credit_cards/britons_lead_the_way_in_europe_for_credit_card_use.html
Bonugli, P.K. (2006) The Cashless Society: Increased usage of card based payment systems. ECS University of Southampton.
http://www.bonugli.co.uk/doc/Cashless.pdf
Cox, J. (2008) Credit Card use is surging, risking another debt crisis. Special editorial for CNBC.com
http://www.cnbc.com/id/24948627
Emling, S. (2005) As giftcards cross the Atlantic, time to read the fine print. International Herald Tribune, edition jan. 22, 2005
http://www.iht.com/articles/2005/01/21/yourmoney/mgift.php
Ghahremani, Y. (2008) The Consumer Revolution, Mobiel Payments may soon change the way your customers buy. CFO Europe Magazine edition October ’08.
http://www.cfo.com/article.cfm/12448089?f=insideeurope
Goldsmith, J. (2008) Visa unveils credit card with own PIN pad. ZDNet Asia
http://www.zdnetasia.com/news/hardware/0,39042972,62048188,00.htm
Ho, V. (2008) NFC Mobiles on track in Asia. ZDNet Asia.
http://www.zdnetasia.com/news/communications/0,39044192,62043214,00.htm
Kashiwagi, A. (2008) Lost without Cash. Aticle in Newsweek, issue dated oct. 6, 2008
http://www.newsweek.com/id/161187
Kleijmeer, R. (2006) Contactloos betalen. Banking Review pp 11-14
http://www.bankeneffectenbedrijf.nl/B-E/Archief/2006/juni-2006/Contactloos-betalen.aspx
Lees, J. (2007). Enabling Pre-paid solutions: expanding in the UK and Europe. Nomad. GTnews.com
http://www.gtnews.com/article/6685.cfm
Liikanen, E. (2008) Electronic and Mobile Payments – moving towards a cashless society. Bank Of Finland.
http://www.bis.org/review/r080407a.pdf
Matthys, E. (2004). Betalen met GSM: Een economische analyse van de toekomstperspectieven. Brussel, België. Vrije Universiteit Brussel
http://homepages.vub.ac.be/~eimatthy/GSM.pdf
Meyer, D. (2009) Qualcomm builds NFC into mobile chipsets. ZDNet UK
http://news.zdnet.co.uk/communications/0,1000000085,39614612,00.htm
Meyer, D. (2008) Mobile Features that could succeed in 2009. ZDNet UK
http://news.zdnet.co.uk/communications/0,1000000085,39582679,00.htm
Schotten, B. (2007) Een vergelijking van Elecktronische Betaalmethoden voor E-commerce. Nijmegen, Nederland. Radboud Universiteit
http://www.cs.ru.nl/bachelorscripties/2007/Bart_Schotten___Een_Vergelijking_van_Elektronische_Betaalmethoden_voor_E-commerce.pdf
Skinner, Ch. (2005) The Cashless, Cardless society. Towergroup.
http://www.finextra.com/fullfeature.asp?id=687
101

102

Bijlage 2: Persbericht NVB
(bron: www.nvb.nl)
Hoofdlijnenakkoord toonbankinstellingen en banken over pinbetalingen
De banken en de Gezamenlijke Toonbankinstellingen (Platform Detailhandel Nederland, Koninklijk Horeca Nederland en de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie*) hebben een
akkoord op hoofdlijnen bereikt over de toekomst van pinnen in Nederland met het oog op de overgang naar een Europese betaalmarkt, de Single Euro Payment Area (SEPA). Henk van
den Broek (bestuurslid Platform Detailhandel) en Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken) hebben het akkoord op hoofdlijnen ondertekend. Dit akkoord dient als
basis voor een uiteindelijke overeenkomst.
De overeenkomst zal betrekking hebben op de tarieven voor pinbetalingen, laagwaardige betalingen en versnelde aanpassing van betaalautomaten aan de veiliger EMV-chiptechnologie**.
Verder zullen banken en toonbankinstellingen gezamenlijk plannen uitwerken om de efficiëntie en veiligheid van het betalingsverkeer te vergroten, onder andere door het bevorderen
van pinbetalingen ten koste van contante betalingen. De bestaande korting van 1 cent per pintransactie wordt voor onbepaalde tijd gehandhaafd.
De Gezamenlijke Toonbankinstellingen en banken hebben afgesproken deze hoofdlijnen de komende tijd verder uit te werken en het Convenant Betalingsverkeer uit 2005 daarop aan
te passen. Pas daarna worden verdere mededelingen gedaan.
* De Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie vertegenwoordigt ook BOVAG, BETA en NOVE.
** EMV staat voor Europay, Mastercard, Visa. De internationale EMV-chiptechnologie is minder fraudegevoelig dan de magneetstriptechnologie.
Voor vragen:
• Platform Detailhandel Nederland, Ilya Bruggeman, 070-3202345 of 06-21578635
• Nederlandse Vereniging van Banken, Michel Noordermeer, 020-5502869 06-23203490
103

104
•
•
Do you use your phone for low payments under 10 Euro
Yes, I also use it for low value payments 84%
No, for low value payments, I use card or cash 16%
Now a pincode is needed for every transaction, also low value transactions.
Do you like this, or do you prefer no pincode for low value payments?
•
•
For low value payments I would prefer NOT to use a pincode 29%
Also for low value payments I want to enter a pincode for security 71%
What are the benefits of using your phone for the RVM tickets and payment?
•
•
•
•
It is easier and faster 51%
It is faster 8%
It is easier 8%
I don’t notice any difference 33%
Which application on the phone offers you the most benefits? (highest rating from 1 to 6)
•
•
•
•
•
•
Calling 36%
SMS 29%
Payment 43%
RVM (ticket from empty bottles stored on the phone) 36%
Taking pictures 13%
Other (not rated as most beneficial) --
Your payment card is in your phone now. If you would not need your bank card at all anymore,
would you be willing to pay a few Euro cents per NFC transaction?
•
•
Yes, I am willing to pay for it, if I don’t need a bank card anymore 22%
No, I don’t want to pay more for mobile transactions 78%
Bron: Rabo Mobiel: P. Slagter

Which payment method do you prefer?
•
•
•
Mobile phone 68%
Doesn’t matter 22%
Traditional bank card 10%
Do you like the NFC X700N phone, or would you have chosen another phone if available?
•
•
I am very satisfied with this phone 82%
It is not my preferred phone, I would have chosen another phone 18%
Do you tell others about this trial and the new possibilities?
•
•
Yes, I tell others about these new NFC applications and this trial 98%
No, I didn’t tell anybody yet 2%
If everyone could make use of these NFC services, would you recommend it to others?
•
•
Yes, I would certainly recommend this to others 94%
No, I would not recommend it 6%
If more NFC services are available, also in other stores, would you immediately buy a new
phone with NFC capabilities?
•
•
•
Yes, I would immediately buy a new phone with NFC 49%
No, not immediately, but if current phone needs to be replaced I would buy a phone with NFC capabilities 41%
No, I would not buy a phone with NFC capabilities 10%
Would you transfer your mobile account to a provider with NFC offering?
•
•
Yes, if that is needed to make use of NFC 55%
No, I would not do that 45%
Do you only use your phone as payment device in this trial?
•
•
•
•
Bijlage3 : Enquête C1000 pilot Rabomobiel
Yes, I only use my mobile for low value payments 51%
I use my mobile most of the time 31%
I sometimes pay with cash 8%
I sometimes pay with my old bank card 10%
105

106
Tabel: Betaalpassen in omloop (per inwoner in 2006)
Tabel: Betaalpassen in omloop (per inwoner in 2006)
Land Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v.
'02
Land Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v.
'02
Land Aantal in 2006 Groei '06 t.o.v.
'02
Afghanistan nav nav Greece 1,179 22% Norway 2,948 35%
Albania 0,112 937% Guatemala nav nav Oman nav nav
Algeria nav nav Guyana nav nav Pakistan 0,034 nav
Angola 0,010 nav Honduras 1,117 nav Paraguay nav nav
Argentina 0,683 27% Hong Kong nav nav Peru 0,443 175%
Armenia 0,069 833% Hungary 0,817 45% Philippines 0,275 nav
Australia 2,317 20% Iceland 2,422 36% Poland 0,611 47%
Austria 1,917 nav India 0,088 nav Portugal 1,662 21%
Azerbeidjan 0,181 nav Indonesia 0,174 47% Qatar nav nav
Bahamas 0,339 nav Iran nav nav Romania 0,422 161%
BCEAO 0,002 127% Ireland 0,921 30% Russia 0,523 381%
Belarus 0,399 682% Israel nav nav Rwanda 0,001 60%
Belgium 1,275 11% Italy 1,160 36% San Marino 1,527 25%
Belize 0,273 197% Jamaica 0,569 16% Saudi Arabia 0,421 77%
Bhutan 0,000 197% Japan 5,200 8% Serbia 0,697 143%
Bolivia nav nav Jordan nav nav Singapore 1,289 nav
Bosnia & Herzegovina 0,263 nav Kazakhstan 0,267 174% Slovak Republic 0,831 85%
Botswana 0,186 30% Kenya 0,023 274% Slovenia 1,811 42%
Brazil 1,409 73% Kuwait 1,024 30% Solomon Islands nav nav
Bulgaria 0,644 208% Kyrgyz Republic 0,006 998% South Africa 0,698 64%
Cambodia 0,001 nav Latvia 0,534 195% Spain 1,609 31%
Canada 1,872 19% Lebanon 0,321 113% Sri Lanka 0,186 139%
Cape Verde 0,162 84% Lesotho nav nav Sudan nav nav
Chile 0,698 101% Lithuania 1,019 137% Swaziland nav nav
China 0,822 nav Luxembourg 2,153 38% Sweden 1,155 40%
Colombia 0,379 58% Macao 0,654 nav Switzerland 1,274 nav
Costa Rica nav nav Macedonia 0,160 nav Taiwan 1,683 21%
Croatia 1,649 nav Madagascar 0,003 nav Tajikistan 0,002 0%
Cyprus 0,970 31% Malaysia 1,063 523% Tanzania 0,005 nav
Czech republic 0,800 42% Malta 1,148 25% Thailand 0,384 341%
D.R. of Congo nav nav Mauritius 0,781 134% Trinidad & Tobago 0,563 32%
Denmark 0,965 37% Mexico 0,540 40% Turkey 1,177 69%
Dominican republic nav nav Moldova 0,150 291% Uganda 0,050 nav
ECCU 0,224 83% Mongolia nav nav Ukraine 0,697 nav
Egypt 0,050 35% Morocco 0,084 116% United Arab Emirates 1,164 nav
El Salvador 0,128 -2% Mozambique 0,050 nav United Kingdom 2,284 17%
Estonia 1,205 44% Myanmar nav nav United States 5,297 6%
Fiji nav nav Namibia nav nav Uruguay 0,199 nav
Finland 2,298 43% Nepal nav nav Venezuela 0,148 55%
France 1,299 nav Netherlands 1,920 18% Yemen 0,008 275%
Georgia 0,207 3830% Netherlands Antilles nav nav Zambia 0,030 0%
Germany 1,287 -6% New Zealand 1,842 3% Zimbabwe 0,136 nav
Ghana nav nav Nicaragua 0,106 nav
Bron: The World Bank, ‘Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the Global Payment Systems Survey’ (2008)

Bijlage 4: Statistieken buitenland
Tabel: Cashloze Retail betalingstransacties per capita (in 2006)
Tabel: Cashloze Retail betalingstransacties per capita (in 2006)
Land Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v.
04
Land Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v.
04
Land Aantal in 2006 Groei 06 t.o.v.
04
Afghanistan 0,4 nav Greece 13,1 18% Norway 264,6 20%
Albania 4,2 nav Guatemala 3,1 2% Oman 0,7 2%
Algeria 0,2 17% Guyana 4,6 nav Pakistan 2,2 83%
Angola neg 85% Honduras nav nav Paraguay 3,5 nav
Argentina 3,0 38% Hong Kong 530,9 12% Peru 3,2 40%
Armenia 1,8 63% Hungary 11,0 59% Philippines 4,2 15%
Australia 238,3 10% Iceland 347,2 15% Poland 33,3 37%
Austria 228,0 10% India 1,6 22% Portugal 132,5 -1%
Azerbeidjan 0,8 1152% Indonesia 1,4 55% Qatar 3,3 42%
Bahamas 12,2 nav Iran 4,3 nav Romania 9,6 1%
BCEAO neg nav Ireland 93,2 19% Russia 1,5 145%
Belarus 10,4 8% Israel 216,0 8% Rwanda neg 9%
Belgium 190,3 15% Italy 61,8 5% San Marino 89,9 6%
Belize 7,5 nav Jamaica 23,7 25% Saudi Arabia 4,5 72%
Bhutan neg 30% Japan 35,7 0% Serbia 50,6 38%
Bolivia 0,5 -2% Jordan 2,0 17% Singapore 449,8 2%
Bosnia & Herzegovina 4,2 nav Kazakhstan 6,9 65% Slovak Republic 53,8 68%
Botswana 0,7 36% Kenya 1,0 107% Slovenia 122,2 56%
Brazil 39,8 28% Kuwait 29,7 65% Solomon Islands nav nav
Bulgaria 18,7 50% Kyrgyz Republic 0,5 50% South Africa 18,9 27%
Cambodia neg 51% Latvia 73,5 58% Spain 67,4 19%
Canada 254,1 12% Lebanon 8,6 18% Sri Lanka 3,3 28%
Cape Verde 7,4 38% Lesotho 0,3 -32% Sudan 0,0 nav
Chile 28,7 24% Lithuania 46,3 86% Swaziland 0,9 15%
China 15,9 nav Luxembourg 228,9 94% Sweden 191,6 10%
Colombia 5,6 15% Macao 3,9 10% Switzerland 137,2 1%
Costa Rica 4,1 7% Macedonia 17,8 nav Taiwan 29,5 40%
Croatia 98,9 nav Madagascar 0,1 nav Tajikistan neg nav
Cyprus 83,4 7% Malaysia 33,5 28% Tanzania 0,1 262%
Czech republic 79,6 6% Malta 54,0 3% Thailand 8,4 23%
D.R. of Congo neg nav Mauritius 19,0 21% Trinidad & Tobago 23,0 26%
Denmark 227,1 13% Mexico 13,8 94% Turkey 19,5 17%
Dominican republic 19,0 20% Moldova 2,3 75% Uganda 0,1 4%
ECCU 23,9 26% Mongolia nav nav Ukraine 15,4 65%
Egypt 0,1 -6% Morocco 0,9 21% United Arab Emirates 5,0 19%
El Salvador 6,3 31% Mozambique 1,5 nav United Kingdom 174,5 8%
Estonia 148,8 50% Myanmar 6,5 -14% United States 312,5 9%
Fiji 3,8 13% Namibia 2,7 nav Uruguay 13,0 226%
Finland 338,3 23% Nepal nav nav Venezuela 3,6 27%
France 231,0 0% Netherlands 256,2 16% Yemen 0,1 198%
Georgia 1,8 435% Netherlands Antilles nav nav Zambia 0,3 19%
Germany 192,4 nav New Zealand 351,4 -3% Zimbabwe 4,5 256%
Ghana 0,2 2% Nicaragua 0,6 5%
Bron: The World Bank, ‘Payment Systems Worldwide, a snapshot, outcomes of the Global Payment Systems Survey’ (2008)
107

108

Bijlage 5: Confrontatiematrix
Op basis van de resultaten van de workshop (zie bijlage 8), de ervaringen die supermarkten reeds hebben opgedaan en het onderzoek naar technologische ontwikkelingen in het binnen-
en buitenlands betalingsverkeer, is een analyse gemaakt in de vorm van een confrontatie matrix.
kansen bedreigingen
sterktes
zwaktes
groeien/aanvallen verbeteren
verdedigen terugtrekken/
ombuigen
109

110
Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen
Confrontatie Matrix: Sterktes & Zwaktes vs. Kansen & Bedreigingen
Sterktes
Kansen
1 Stijgende lijn in gedag "pinnen"bij
Goed georganiseerde
branche
Klant kan altijd betalen
"Pinnen" is bekend in
supermarktbranche
Cashback/GEA service
Alle doelgroepen op alle
tijden welkom
Loyaliteitsprogramma's
Anoniem boodschappen
doen is mogelijk
Lange openingstijden
Zwaktes
Beveiliging in bracne
niet overal gelijk
Interne fraude
Transparante winkel
(vanuit oogpunt
beveiliging)
1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6
consument + 0 + 0 + 0 0 0 + + 0 + 0 +
2 Veiligheid is een steeds prominenter
wordend maatschappelijk thema + 0 0 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0
3 Initiatieven voor samenwerking met
groeien/
diverse ketenpartners actueel + 0 0 0 0 + 0 0 + 0 0 + + 0
4 technologische ontwikkelingen
bieden mogelijkheden voor nieuwe
beveiligingsmethoden
Bedreigingen
1 Overvalrisico door Atm en Cashback
+ 0 0 + 0 0 0 0 + + + 0 + 0
gebruik 0 - 0 - 0 0 0 - - 0 0 - 0 -
2 Overvalrisico door opening
avonduren 0 0 0 - - 0 0 - - 0 0 0 - 0
3 Toenemende "prijzenoorlog"
4 Overvallen van tankstations naar
0 0 0 0 0 - 0 0 - 0 0 - - 0
supermarkten 0 0 0 - - 0 0 - - 0 0 0 0 0
ombuigen
5 Huidige tijd/ Economische crisis
6 Toename "hit & run" overvallen
7 Geen aanbieding van één generieke
0 0 0 0 0 - 0 0 - - 0 0 - 0
0 0 0 - - 0 0 - - 0 - 0 - 0
infratructuur - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - 0 0
8 Maatschappelijke discussie "Big
Brother" 0 0 0 0 0 - - 0 - - 0 0 0 0
+
_0
-
aanvallen
verdedigen
Beide factoren kunnen elkaar versterken
Beide factoren beïnvloeden elkaar niet
Beide factoren kunnen elkaar negatief versterken
Kosten chartale
verwerking
verbeteren
terugtrekken/
Margestrijd/
Concurrentie
Chartaal betalen is
langzamer

Bijlage 5: Confrontatiematrix
Sterktes
•
•
•
•
•
•
•
•
De branche is goed georganiseerd;
Klant kan altijd (op verschillende manieren) betalen en heeft hierin keuzevrijheid;
De klant is goed bekend met electronische manieren van betalen;
Er wordt extra service verleend door ondermeer het plaatsen van geldautomaten en het bieden van cashback;
Alle doelgroepen zijn altijd welkom;
In de branche wordt veel gewerkt met loyaliteitsprogramma’s
Het is mogelijk om anoniem boodschappen te doen;
In de branche zijn lange openingstijden gemeengoed geworden.
Zwaktes
•
•
•
•
•
•
De beveiliging is in de branche niet overal gelijk;
Vanuit beveiligingsoogpunt is de open/transparante winkel gevaarlijk (greep uit de kassa is mogelijk);
Er is een risico op interne fraude;
De kosten van chartaal geld zijn hoog;
Er is een behoorlijke margestrijd in de branche;
Contant betalen is vaak minder snel;
Kansen
•
•
•
•
De huidige ‘pingraad’ is nog niet volledig uitgenut;
Samenwerking binnen de branche is mogelijk;
Samenwerking buiten de branche;
Volledig uitnutten van fysieke beveiliging.
Bedreigingen
•
•
•
•
•
•
•
Overvalsrisico door ATM en cashback;
Overvalsrisico door ruime openingstijden;
Verschuiving van overvallen van tankstations naar supermarkten;
Toename hit & run overvallen met kleine buit;
Geen generieke infrastructuur mbt nieuwe technieken;
Maatschappelijke discussie ‘big brother’ over anonimiteit;
Margedruk / prijzenoorlog;
111

112

Bijlage 6: Lijst geïnterviewde personen
Albert Heijn : Jan de Heij, Hans Koolmees
Detailresult : Kees Bovée
Schuitema (C1000) : Rover van Mierlo
Payter : F. Stortelers
ZMAZZ : G. Abbink
Rabobank : E. Fekkes
Rabo Mobiel : P. Slagter
ABN AMRO : G. Silva, A. Beune, P. van Dijk
113

114

Bijlage 7: Persbericht onderzoek Viziris
PERSBERICHT Amsterdam, 21 november 2008
Pinnen voor iedereen!
Veel oudere mensen en mensen met een handicap vinden pinnen niet gemakkelijk. Ze worstelen met het doorhalen van de pinpas, kunnen het display niet goed lezen of hebben moeite
met het indrukken van de juiste toetsen. Dit concludeert Viziris, de belangenorganisatie van mensen met een visuele beperking, na een gebruikersonderzoek van betaalautomaten. De
leveranciers van betaalsystemen, vertegenwoordigers van ondernemers in de detailhandel en Currence, certificeringsautoriteit van betaalautomaten, hebben vandaag verklaard dat zij
zich zullen inzetten om pinnen voor iedereen zo gemakkelijk mogelijk te maken.
Onderzoeksrapport
Pinnen – elektronisch betalen –heeft veel voordelen. Met verschillende campagnes wordt het pinnen gestimuleerd. Maar er is in Nederland nog nooit onderzoek gedaan naar het gebruiks-
gemak van pinnen voor ouderen en mensen met een handicap. Samen met de Stichting Efficiënt Betalen heeft Viziris het initiatief genomen een gebruikersonderzoek uit te voeren, om
inzichtelijk te maken welke knelpunten er bij het pinnen zijn en hoe deze kunnen worden opgelost. Het onderzoek richtte zich op mensen met een visuele, auditieve of motorische
beperking en ouderen.
Belang van het onderzoek
Deze groep is groot: Nederland telt circa 350.000 blinden en slechtzienden, 1,2 miljoen mensen met een motorische beperking en 400.000 mensen met een auditieve beperking. Bovendien
is ruim 14% van de Nederlandse bevolking boven de 65 jaar. Met de vergrijzing van de bevolking lijkt aandacht voor gebruiksgemak van pinnen van groot belang. Bovendien blijkt dat
aanpassingen er vaak toe leiden dat voor alle gebruikers het gemak toe neemt. Een verbetering van het gebruiksgemak kan een bijdrage leveren aan de toename van het pinnen.
Resultaten
Uit de tests blijkt dat in 95% men er in slaagt een PIN-transactie met succes af te ronden. Maar bij meer dan de helft van de transacties moesten meerdere pogingen worden gedaan. De
knelpunten liggen met name bij het op de juiste manier invoeren van de PIN-pas.
Verder blijkt dat veel knelpunten liggen bij ergonomische aspecten, zoals de leesbaarheid van de display, markeringen op belangrijke toetsen, vorm van het privacyscherm en dergelijke.
Ook de juiste plaatsing van het apparaat kan (hoogte, verlichting en dergelijke) het pingemak vergroten.
Aanbevelingen
Veel knelpunten zijn relatief eenvoudig op te lossen. Dit vraagt echter inzet en samenwerking van diverse partijen. Het rapport bevat aanbevelingen om de knelpunten op te lossen.
Daarnaast is voorlichting aan toonbankinstellingen zeer noodzakelijk. Samen met het rapport is de flyer ‘ Pinnen voor iedereen, tips voor uw pinapparaat’ geproduceerd die verspreid zal
worden onder toonbankinstellingen.
115

116

Bijlage 8: Uitwerking workshop
De workshop stond onder leiding van M. ter Lingen, T. Eikelenboom (beiden van IBC Consulting) en J. Bouwmans (Bochema BV). Aan de workshop is deelgenomen door:
Tabel: Deelnemers workshop
Naam Organisatie Functie
Bert de Vrij Hoogvliet Supermarkten Financien en Operations
Erwin Breed Vomar Operations
Fred Letschert Deen Supermarkten Financieel directeur
Sipko Dijkstra Albert Heijn Services
Yvonne Rave Albert Heijn Manager verkoopafhandeling
Martin Straatman Super de Boer Operations
Kees Bovée Dirk van de Broek Informatiemanager
Cindy Horbach DNB Betalingsverkeer allochtonen
Ben Peerdeman Consumentenbond Beleidsadv. betalingsverkeer
Hans Croon ING Bank Payment Retail Europe
Jules van Well CBL Hoofd personeel en opleidingen
Miriam Osten SBEB Adviseur
Tijdens de workshop zijn twee methodieken gebruikt te weten de Brainwriting methodiek en de BONO methodiek.
Beide technieken stimuleren de medewerkers out of the box te denken.
117

118
Oplossing 7: Oplossing zoeken in de oorzaak
Ook kan de oplossing gezocht worden in het wegnemen van de oorzaak. Jongeren zouden betere kansen in de maatschappij moeten krijgen, criminelen zouden zwaarder
aangepakt moeten worden en voorlichting over de gevolgen van deze criminaliteit moet een taak zijn van politiek en CBL.
Andere preventieve maatregelen:
Tenslotte wordt aangegeven dat de omgeving van supermarkten veiliger moet worden, dat lokale samenwerking nodig is, dat gastvrouwen of buurtvaders ingezet zouden
kunnen worden en dat het personeel beter opgeleid moet worden om met dergelijke situaties om te kunnen gaan.
Stelling 2: Hoe ziet je ideale wijze van boodschappen doen er uit in 2020?
Situatie 1: de winkel komt naar de klant ipv andersom
Een bijzonder beeld. Volgens een aantal aanwezigen komt in 2020 de SRV man weer terug. Sociaal contact, geen parkeerproblemen, in de avonduren als het de klant uitkomt
etc. Ook denken velen dat er in de toekomst enkel nog online besteld wordt met thuislevering óf dat bestellen zelfs niet meer nodig is. Thuis wordt geregistreerd wat je
verbruikt en dit wordt opnieuw besteld en thuis afgeleverd. Je kan dit uiteraard aanpassen. Ook kunnen goederen thuis bezorgd worden terwijl je niet thuis bent. Het wordt
dan direct in de koelkast geplaatst of in een speciaal (koel) depot thuis of een verzameldepot in de straat.
Situatie 2: niet meer winkelen, enkel afhalen
Het verzamelen van de artikelen kost veel tijd. Handiger zou het zijn als je via internet een bestelling doorgeeft (of in een inspirerende ruimte van de supermarkt - soort
experience centre) en bij de uitgang staat je bestelling gereed. Je hoeft het enkel op te halen. Dit kan zelfs in een drive trough variant gerealiseerd worden
Situatie 3: boodschappen is iets anders dan winkelen
De standaard wekelijkse artikelen worden afgeleverd obv bekende behoefte. Het overige kan je zelf nog bij elkaar winkelen.
Situatie 3: Registratie van boodschappen
Volgens veel aanwezigen kan het niet zo zijn dat je in 2010 nog steeds boodschappen in een kar doet, uit een kar op de band legt om het vervolgens weer in te moeten
pakken. Via zelfscan hoeft dit niet meer (velen geloven daar dan ook in), maar beter nog zou het zijn als je bij het verlaten van de winkel automatisch ziet wat de waarde is van
hetgeen je hebt meegenomen en dit via een snelle manier (zoals irisscan) kan betalen.
Situatie 4: Besteladvies obv menuselectie
Je kiest een menu uit. Daar worden de ingrediënten automatisch van besteld.
Situatie 5: Cashloos of automatisch betalen
2010 is blijkbaar ver genoeg in de toekomst om voor te kunnen stellen dat fysiek geld vrijwel niet meer gebruikt wordt. Betalingen gaan via internetbankieren met geavan-
ceerde manieren van klantherkenning. Loyaltyprogramma's of voetbalplaatjes krijg je automatisch, maar alleen bij een cashloze manier van betalen.

Bijlage 8: Uitwerking workshop
Samenvatting resultaten Brainwritting
Stelling 1: Hoe kan de veiligheid in uw branche vergroot worden?
Oplossing 1: Verhogen beveiligingsniveau
Veel oplossingen hadden te maken met het verhogen van het beveiligingsniveau. Enerzijds door de toepassing van beveiligingscamera's (eventueel met het actief op afstand mee laten
kijken door een alarmcentrale). Anderzijds door het plaatsen van beveiligingspoortjes, de kassiers achter beveiligd glas laten plaatsnemen of het simpelweg inzetten van bewaking.
Camera's en bewaking zijn door vele aanwezigen genoemd.
Oplossing 2: Avondrisico's inperken
Veel van de risico's vinden plaats in de avonduren. Oplossingen die daarom genoemd worden zijn het simpelweg beperken van openingstijden ('s avonds dicht). Dit kan zich ook beperken
tot de risico-locaties. Andere oplossingen zijn het goed verlichten van de vestigingen, na 17:00 uur bewaking inzetten of na 17:00 alleen nog pintransacties accepteren. Deze laatste
oplossing is wellicht een mooie opstap naar helemaal cashloos. Zeker op risicolocaties en alleen 's avonds nog met pin betalen is ook makkelijk en snel te implementeren. Daar zal vast
begrip voor zijn.
Oplossing 3: Aanwezige waarden moeilijker toegankelijk maken
Het makkelijk kunnen doen van een greep uit de kassa moet beperkt worden. Genoemde oplossingen moeten volgens de aanwezigen gezocht worden in beter beveiligde kassa's, het
sneller afstorten van waarden uit de kassa, een buizensysteem zodat waarden snel of direct in een beveiligde kluis worden opgeslagen en frequenter en niet te plannen waardetransport.
Een andere oplossing die genoemd werd is het registreren van papiergeld en vervolgens direct vernietigen.
Oplossing 4: Hoeveelheid cash reduceren danwel helemaal uitbannen
Veel gehoord is natuurlijk het helemaal niet meer accepteren van cashgeld. Klanten zouden dan nog primair betalen met pin, chipknip of creditcard. Velen geven aan dat de supermarkt
dan ook andere innovatievere manieren van betalen moet bekijken of zelfs het mogelijk maken van betalen middels de klantenkaart of inzetten van virtueel geld. Het belonen van klanten
voor cashloos betalen lijkt hier een goede opstap voor. Het plaatsen van een geldautomaat in de supermarkt wordt als een tegenovergestelde beweging ervaren. Deze zou moeten
verdwijnen.
Oplossing 5: Bestellen en betalen via internet
Door vooraf al op internet te bestellen, kunnen goederen bij de klant thuis bezorgd worden of in de winkel worden klaargezet.
Oplossing 6: Klantherkenning
Een aantal aanwezigen ging zelfs zo ver dat zij alleen bekende, geïdentificeerde klanten wilde toelaten. Anderen gaven aan dat vaste klanten op rekening zouden mogen kopen. Ook het
scannen van de bon om de vestiging te mogen verlaten (ala NS poortjes) zou een optie kunnen zijn.
119

120
Samenvatting resultaten BONO techniek
Positief / voordelen / kansen Kritiek / zwartkijken Creatief Emoties
Groep 1 - Uitproberen en info delen! - Beperkte vrijheid tav keuze betaalvorm - Prepaid boodschappenpas met vast budget - Utopie?!
- 'Laggards' meer onderzoek doen naar weerstanden - Geen grip op maandbudget - Waarde boodschappen afleesbaar op boodschappenwagen - Veiligheid en rust
- Efficiency: transactietijd en kosten omlaag - Hoe meer electronisch, hoe minder privacy - Automatisch afrekenen als winkelwagen poortje passeert (na autorisatie) - "Bepaal ik zelf wel"
- Altijd genoeg geld op zak, veilig - Meer skimming - Olievlek benadering - Eindelijk de moderne tijd
- Meer gemak en snelheid - Geen uitwijk bij pin-storing - Nederland innovatieland > speerpunt overheid en politiek - Doen!! Overige bezwaren en weerstanden managen
- Kosten voor banken en retailers omlaag, dus prijzen omlaag - Impuls uitgaven, slecht voor consument - Convenant banken, retailers, telco's, terminal- en kassaleveranciers
- Meer impuls aankopen - Slecht voor werkgelegenheid
- Door betaalgemak meer deelname aan maatschappelijk - De vaste kosten blijven
betalingsverkeer voor specifieke doelgroepen - Ergernis / opstoppingen
- Samenwerking van concurrenten???
Groep 2 - Veiliger - Ontevreden klanten (jeugd, ouderen, pijnlijke situaties) - Debiteren en crediteren op de betaalpas - Onhaalbaar > luchtkastelen
- Niet meer pinnen bij geldautomaat - Keurslijf - Meer varianten op electronisch betalen (backup nodig) - Klantonvriendelijk > betaalmogelijkheid afnemen
- Meer betaalgemak - Bankencrisis - 100% betaalmogelijkheid met minimaal risico - De wereld wordt veiliger
- Geen geldtransport nodig (in- en uitgaand) - Daling werkgelegenheid - Budgetbewaking bij electronisch betalen - 2014 termijn lijkt te kort
- Financiële administratie (geen handlingkosten kasopmaak) - Transactiekosten nemen toe (agv Europese regelgeving) - Chipknip voor de jeugd - Er moet een stappenplan komen
- Geen fraude of kasverschillen - Slechter budgetbeheer mogelijk - Van Casharm naar Cashloos - Samen optrekken, branchebreed commitment
- Personeelskosten nemen af - Privacy neemt af - Extra beveiligde kassa / subsidie voor casharm - Pin is een belemmering, lijkt duurder te worden
- Sneller afrekenen - Zwartgeld - Magneetstrip moet vervallen - Opschalen infrastructuur
- Minder investering in techniek (kluizen, valsgelddetectie, afroomboxen) - Het gemis van de identiteit (Koningin / God zij met ons) - Snel en efficiënt verhelpen storingen
- Minder slachtoffers / ziekteverzuim - BTW vergoeding - Klant kan altijd en overal met pin betalen
- Altijd voldoende geld op zak - Retouren / emballage - ANWB voor electronisch betalen
- Meer uitgaven / impulsaankopen - Muntje voor karretje
- Geen beurs meer nodig - Cadeaubonnen / spaarzegels
- Altijd gepast betalen - Toeristen met contant geld
- Deal tussen banken en ondernemers
Groep 3 - Nieuw denken > systeem - Teveel belangen > gebrek aan daadkracht - Automatisch identificatie van klant en product (all-in) - Samenwerking, geven en nemen
- Kostenbeheersing (handling) - Technologische afhankelijkheid te groot - Pillen maatschappij, boodschappen niet meer nodig - Meer geloof in casharm
- Weinig weerstand, tijdsgeest is virtueel - Big brother - Cash eruit > puntensysteem - Angst om als 1e supermarkt te starten
- Door digitalisering meer mogelijk > promotie - Tijdsgeest zit tegen - Voedselbonnen als uitvloeisel van het puntensysteem - Maatschappelijke draagkracht
- Geen renteverlies, directe beschikking over middelen - Wie gaat dit betalen? - Keuze van de klant is cruciaal, bepaal niet voor de klant!
- Transparantie, veiligheid voor personeel en maatschappij - Markt dominantie
- Tijdswinst / Gemak - Privacy: Waar heen met het zwart geld?
- Omzetverhogend - Keurslijf
- Moet europees worden aangepakt
- Verschuiven van het probleem

Bijlage 9: Persbericht Europees Betalingsverkeer
Banken en detailhandel gaan voor Europees betalingsverkeer
Banken en detailhandel gaan voor Europees betalingsverkeer
Vandaag ondertekenen de Gezamenlijke Toonbankinstellingen* en de Nederlandse banken een voor
de komende jaren gezichtsbepalend akkoord voor het Nederlandse betalingsverkeer.
Vandaag ondertekenen de Gezamenlijke Toonbankinstellingen* en de Nederlandse banken een voor de komende jaren gezichtsbepalend akkoord voor het Nederlandse
Banken en toonbankinstellingen (winkeliers, horeca en benzinebranche) hebben vandaag afspraken
betalingsverkeer.
gemaakt over de komst van een Europees betalingsverkeer (SEPA). Binnen enkele jaren kunnen alle
Banken consumenten en toonbankinstellingen met hun betaalpas in (winkeliers, heel Europa zonder horeca problemen en benzinebranche) afrekenen met hebben pinnen. vandaag afspraken gemaakt over de komst van een Europees betalingsverkeer (SEPA). Binnen enkele
Nederland heeft een heel efficiënt pinsysteem in vergelijking met andere landen. De afgelopen jaren
jaren kunnen alle consumenten met hun betaalpas in heel Europa zonder problemen afrekenen met pinnen.
is er veel gediscussieerd over het behouden van deze efficiëntie. Vandaag ondertekenen de
Nederland Gezamenlijke heeft Toonbankinstellingen een heel efficiënt en pinsysteem de Nederlandse in vergelijking banken een met overeenkomst andere landen. die waarborgt De afgelopen dat jaren is er veel gediscussieerd over het behouden van deze efficiëntie. Vandaag ondertekenen
die de efficiëntie Gezamenlijke voor Nederland Toonbankinstellingen behouden blijft. en de Nederlandse banken een overeenkomst die waarborgt dat die efficiëntie voor Nederland behouden blijft.
Hoofdlijnen uit het akkoord zijn:
Hoofdlijnen uit het akkoord zijn:
� de banken garanderen voor 5 jaar dat de tarieven voor debetkaartbetalingen niet zullen stijgen
• de en banken dat de functionaliteit garanderen voor van debetkaartbetalingen 5 jaar dat de tarieven zoals voor die op debetkaartbetalingen 1 januari 2009 gold gehandhaafd niet zullen stijgen en dat de functionaliteit van debetkaartbetalingen zoals die op 1 januari 2009 gold
gehandhaafd blijft; blijft;
� de toonbankinstellingen en de banken gaan samen aan de slag om de invoering van EMV** met
• de toonbankinstellingen en de banken gaan samen aan de slag om de invoering van EMV** met twee jaar te vervroegen naar eind 2011. Dit zal de schade door skimmen fors terugtwee
jaar te vervroegen naar eind 2011. Dit zal de schade door skimmen fors terugdringen. Ze
dringen. gaan zich Ze actief gaan inspannen zich actief om inspannen acceptanten om over acceptanten te laten stappen over op te EMV; laten stappen op EMV;
• � de de banken stellen over een periode van van vier vier jaar jaar € 24 € miljoen 24 miljoen beschikbaar beschikbaar via de via Stichting de Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen, onder andere om de toonbankinstellingen tegemoet te komen
Bevorderen Efficiënt Betalen, onder andere om de toonbankinstellingen tegemoet te komen
voor de extra kosten die gepaard gaan met de versnelde overgang naar EMV;
voor de extra kosten die gepaard gaan met de versnelde overgang naar EMV;
• � de de toonbankinstellingen en en de de banken banken zullen zullen gezamenlijk gezamenlijk plannen plannen uitwerken uitwerken voor het verder voor het verder bevorderen van de efficiëntie, en de veiligheid van het betalingsverkeer te vergroten,
onder bevorderen andere van door de efficiëntie, het promoten en de van veiligheid pinbetalingen van het betalingsverkeer ten koste van te contante vergroten, betalingen; onder
andere door het promoten van pinbetalingen ten koste van contante betalingen;
• ondanks de gestage daling van de kosten voor pinnen is het nog niet voor alle ondernemers aantrekkelijk om voor lage bedragen consumenten te laten pinnen ten koste van contant.
� ondanks de gestage daling van de kosten voor pinnen is het nog niet voor alle ondernemers
Uiterlijk aantrekkelijk 1 april om 2010 voor zullen lage bedragen de banken consumenten een concreet te laten voorstel pinnen doen ten koste voor van een contant. effectieve oplossing voor laagwaardige betalingen;
• de Uiterlijk bestaande 1 april korting 2010 zullen van de 1 cent banken per een pinbetaling concreet voorstel wordt voor doen onbepaalde voor een effectieve tijd gehandhaafd;
oplossing
voor laagwaardige betalingen;
• in 2013 vindt een evaluatie plaats van het Nederlandse betalingsverkeer. Op basis van deze evaluatie maken de toonbankinstellingen en de banken opnieuw afspraken over de
� de bestaande korting van 1 cent per pinbetaling wordt voor onbepaalde tijd gehandhaafd;
� efficiëntie in 2013 vindt van het een Nederlandse evaluatie plaats betalingsverkeer.
van het Nederlandse betalingsverkeer. Op basis van deze
evaluatie maken de toonbankinstellingen en de banken opnieuw afspraken over de efficiëntie
van het Nederlandse betalingsverkeer.
Henk van den Broek (voorzitter Stuurgroep Betalingsverkeer Detailhandel Nederland): “Deze overeenkomst is cruciaal voor een snelle aansluiting op het Europese betalingsverkeer. Hiermee
is Henk bereikt van dat den alle Broek winkeliers (voorzitter naast Stuurgroep PIN gerust Betalingsverkeer ook andere Detailhandel Europese betaalkaarten Nederland): “Deze kunnen accepteren.
Winkeliers overeenkomst hoeven is cruciaal zich geen voor zorgen een snelle te aansluiting maken dat op ze het straks Europese meer betalingsverkeer. betalen dan nu voor Hiermee het is efficiënte PIN. Nog meer reden om de klanten te vragen liever altijd te pinnen dan te betalen met
bereikt dat alle winkeliers naast PIN gerust ook andere Europese betaalkaarten kunnen accepteren.
contant."
Winkeliers hoeven zich geen zorgen te maken dat ze straks meer betalen dan nu voor het efficiënte
PIN. Nog meer reden om de klanten te vragen liever altijd te pinnen dan te betalen met contant."
Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken): “ Banken zijn blij dat er nu heldere
afspraken zijn gemaakt met toonbankinstellingen om ook met de nieuwe Europese betaalkaarten de
efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer te waarborgen. Het Europese betalingsverkeer zal
121

122
Bijlage 9: Persbericht Europees Betalingsverkeer
Boele Staal (voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken): “ Banken zijn blij dat er nu heldere afspraken zijn gemaakt met toonbankinstellingen om ook met de nieuwe Europese betaal-
kaarten de efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer te waarborgen. Het Europese betalingsverkeer zal uiteindelijk zorgen voor een grote Europese markt, en de daarmee gepaarde
schaalvergroting zal alle partijen voordelen bieden.”
Wouter Bos, minister van Financiën: “Nederland zet een nu belangrijke stap naar de Europese betaalmarkt. De afspraken tussen banken en toonbankinstellingen moeten ook op lange
termijn zorgen voor een efficiënt en veilig Nederlands betalingsverkeer. Efficiënt door steeds meer elektronische betalingen. Veilig door terugdringen van de skimmingfraude.”
Lex Hoogduin (directielid van de Nederlandsche Bank en voorzitter van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer): ´´Deze overeenkomst maakt de weg vrij voor een snelle overgang
naar de Europese pinmarkt, waar we nog efficiënter én veiliger kunnen pinnen dan nu al het geval is.”
*Gezamenlijke Toonbankinstellingen: het samenwerkingsverband op het gebied van betalingsverkeer van Detailhandel Nederland, Koninklijke Horeca Nederland en de benzinebranches
(BETA, BOVAG, NOVE en de VNPI).
**EMV is een veiligere chiptechnologie die de magneetstrip op de bankpassen gaat vervangen.
***Pinnen is bijna altijd goedkoper dan contant geld. Om de veiligheid in de detailhandel te verhogen wordt geprobeerd contant geld zover mogelijk terug te dringen.
Voor meer informatie:
Ilya Bruggeman, 070 320 2345 of 06 21 57 86 35 of ilya.bruggeman@dedetailhandel.nl
Gijs Boudewijn, 020 5502841 of 06 51440529 of boudewijn@nvb.nl
www.efficientbetalen.nl
www.dedetailhandel.nl
www.nvb.nl

Dit rapport is tot stand gekomen in opdracht van Stichting Bevorderen Efficiënt Betalen en uitgevoerd door Bochema BV en ibc BV.
Mei 2009 ©.