Geachte heer Bleker, Naar aanleiding van uw brief aan de Tweede ...

onderwerp verkoop gronden Staatsbosbeheer aan De Staatssecretaris van Economische Zaken,
uw
referentie
onze
referentie
JD20120709
datum 9 juli 2012
Geachte heer Bleker,
Landbouw en Innovatie
de heer dr. H. Bleker
Postbus 20101
2500 EC Den Haag
Naar aanleiding van uw brief aan de Tweede Kamer van 20/06/12 waarin u het tijdpad uiteenzet van
verkoop van gronden in het bezit bij het Staatsbosbeheer in de periode van 2013 t/m 2017, bericht ik
u het volgende.
Het betreft zonder nadere restricties (anders dan dat gronden die op korte termijn nodig zijn voor de
realisatie van overheidsprojecten door Staatsbosbeheer, eerst ter verkoop worden aangeboden aan
betreffende overheid ) in principe alle gronden voor zover gelegen buiten de Ecologische
Hoofdstructuur.
Op deze wijze zou Staatsbosbeheer voldoen aan de financiële taakstelling van 100 miljoen euro als
bijdrage aan de vertraging van de opbouw van de staatsschuld.
Deze financiële taakstelling komt uit de begroting van het demissionaire kabinet Rutte.
Daarnaast wil het kabinet particulieren en agrariërs meer ruimte geven om natuur te beheren, een
voornemen uit het regeerakkoord van vernoemd kabinet.
Wij voelen de behoefte u in dit kader te informeren over het feit dat naast een dagvaarding inzake
het dreigend uitsterven van de otter en de voorbereiding van een tweede dagvaarding inzake het
dreigend uitsterven van het korhoen, er een derde dagvaarding in meer algemene zin in
voorbereiding is. Deze betreft uw gehele natuur- en landschapsbeleid. Voor zover dat beleid
raakvlakken vertoont met het beleidsterrein van de Staatssecretaris Infrastructuur en Milieu, mw.
Schultz van Haegen- Maas Geesteranus, zal ook haar Ministerie in die dagvaarding worden
betrokken.
Onderdeel van deze procedure betreft nadrukkelijk ook uw plannen met betrekking tot de verkoop
van gronden door Staatsbosbeheer die nu nog bij deze dienst in bezit en beheer zijn.
Indien echter op korte termijn reeds stappen worden gezet om tot daadwerkelijke verkoop van
Staatsbosbeheergronden over te gaan, zullen wij niet aarzelen daar een aparte juridische procedure
tegen aan te spannen.
Wij motiveren als volgt:
in uw brief van 4 juni (afspraken intensivering Natuur uit Begrotingsakkoord) stelt u: “Onderdeel
van de decentralisatieafspraken met provincies is dat het behalen van internationale verplichtingen

uiten de EHS een verantwoordelijkheid van het RIJK IS. Hiertoe wordt nader bezien, mede in het
licht van de motie van Veldhoven, TK,2011-2012, 33 000 XIII, nr 151, met welk instrumentarium
het Rijk het beste vorm kan geven aan deze verantwoordelijkheid. Mijn voorstel is deze middelen
hierbij te betrekken en voor het einde van het jaar met een operationeel plan te komen.”
Deze middelen zijn de 10 miljoen euro die beschikbaar komen voor 'Bijzondere beheeropgaven
buiten de EHS', t.b.v. landschap met hoge natuurwaarden, leefgebieden en specifieke soorten.
Wij zijn wij van mening dat de gronden van SBB, met name de gronden gelegen buiten de EHS, een
onmisbare rol spelen bij het trachten te voldoen aan internationale verplichtingen. Briefwisselingen
tussen ons en Staatsbosbeheer geven daar voldoende aanleiding toe.
Het betreft hier feitelijk gronden, die grofweg in drie categorieën zijn in te delen:
� Natuurgebieden zijnde in feite staatsnatuurreservaten, gekocht door de staat van het geld van
onze ouders en grootouders. Sedert de aankoop eveneens beheerd met geld van opeenvolgende
generaties. Zij zijn het bezit van ons volk en worden namens ons volk behouden en beheerd door
een weliswaar op afstand geplaatste dienst die echter nog steeds 'Staat' in haar naam voert.
Bovendien zijn deze gebieden vanwege hun natuurwaarden onderdeel van het natuurlijk erfgoed
en daarom het onvervreemdbaar recht van opeenvolgende generaties van ons volk.
Deze gebieden liggen buiten de Ecologische Hoofd Structuur, niet vanwege geringe
natuurwaarden, integendeel. Zij lagen ten tijde van de vaststelling en begrenzing van de EHS te
ver uit de richting om aan te haken op de mainstream van de EHS. Er zouden te veel hectares en
dus geld mee gemoeid zijn geweest om tot een gesloten netwerk met de EHS te komen. Zo werd
het destijds althans beargumenteerd.
De natuurwaarden van deze gebieden zijn hoog tot zeer hoog te noemen vanwege hun geïsoleerde
ligging in ‘vijandig’ gebied waar intensieve landbouw, woningbouw en of bedrijvigheid tot aan
de randen van deze gebieden aanwezig is of inmiddels is opgerukt. Dit laatste kon gebeuren juist
vanwege de gebrekkige bescherming die streek- en bestemmingsplannen bieden en of de
rekkelijkheid van deze plannen. Waarvoor wij destijds vreesden werd bewaarheid, het ontbreken
van de EHS basisbescherming stelde deze gebieden bloot aan allerhande bedreigingen. Zij
herbergen echter zonder uitzondering prioritaire soorten uit nationale en internationale
beleidscategorieën. En daarom heeft u wel degelijk rijksdoelen, ook buiten de EHS, om de
verplichtingen uit het Biodiversiteitsverdrag, het Verdrag van Bern en de Vogel- en
Habitatrichtlijn na te komen.
Het is uw plicht de gunstige staat van instandhouding te allen tijde te garanderen. Dat lukte uw
voorgangers maar zeer ten dele en gaat u zeker niet lukken wanneer u, zonder kennis van zaken
met betrekking tot het voorkomen van specifieke soorten en de plicht deze gunstig in stand te
houden, gebieden gaat verkopen. Zulks houdt geen stand wanneer specifieke soorten en de
aandacht daarvoor alsmede een kwaliteitsverplichting, met de verkoop mee van eigenaar
verwisselen.
� De tweede categorie van gebieden buiten de EHS betreft landschappelijke elementen uit de tijd
van de ruilverkavelingen en landinrichtingsprojecten, welke uitdrukkelijk om redenen van

duurzame bescherming en beheer, als behoudsgarantie werden toebedeeld aan terreinbeherende
organisaties waaronder met name Staatbosbeheer. Let wel, deze landschappelijke beplantingen
waren en zijn te beschouwen als het antwoord op de vaak grootschalige landschappelijke
uitkleding van ons landelijk gebied tijdens de ruilverkaveling en landinrichtingsprojecten. In die
periode werd een geschatte lengte van 250.000 km aan landschappelijke beplantingen gerooid en
95 % van onze beken en riviertjes gekanaliseerd en zo van hun natuurlijke oevers ontdaan.
Microreliëf werd uitgewist en drainage en ontwatering werden toegepast, waardoor flora en
fauna welhaast niets anders bleef dan toevlucht te zoeken in de door de landinrichtingsdienst in
landschapsplannen voorziene beplantingen.
Landschapsarchitecten hebben toen doelbewust - waar mogelijk - de pijn voor het nageslacht en
voor flora en fauna proberen te verzachten, door in ieder geval nog iets aan landschappelijke
kwaliteit al dan niet met een knipoog naar hetgeen verdwenen was, te realiseren. Wie kent in dit
kader niet de ontwerpen van wijlen Harry de Vroome, die op zijn geheel eigen wijze
cultuurgeschiedenis maakte door de Drentse beekdalen te redden of met respect voor het verleden
te herinrichten. Zij vertegenwoordigen hiermee een tijdsgeest en zijn erfgoedwaardig: zij
vertellen het verhaal uit die tijd van rationalisme en schaalvergroting in de landbouw. Het is
moeilijk te begrijpen dat, wanneer deze elementen bij opbod verkocht worden en over vele
eigenaren worden versnipperd, enige verbetering te verwachten is in het beheer en duurzaam
behoud. Laat staan dat de burger de mogelijkheid heeft dit van zijn geld en dat van zijn of haar
voorouders aangekochte en zorgvuldig beheerde bezit, in haar duurzaam behoud en beheer te
volgen en desnoods in staat te zijn daar enige invloed op uit te oefenen wanneer eigenaren in
gebreke blijven.
Nota bene in de begintijd van de ruilverkaveling waren deze landschappelijke beplantingen al
eens toebedeeld aan aangrenzende agrariërs. Maar ervaring leerde dat zij dan geen lang leven
beschoren waren, door achterstallig onderhoud of juist door bewust marginaliseren met het doel
ze te laten verdwijnen.
Ook voor deze elementen geldt dat juist omdat zij in grote eentonige, intensief benutte gebieden
de enige kwalitatieve landschappelijke beplantingen vormen, zij een hoge landschappelijke- en
natuurwaarde bezitten. Ook en juist hier geldt dat soorten van prioritair belang deze elementen
benutten als laatste refugium of als stapsteen of verbindingszone, zodat het Rijk wel degelijk
doelstellingen met deze gebieden zou moeten hebben en of verplichtingen met behulp van deze
gebieden zou moeten trachten na te komen.
� Als derde categorie zijn hier aan te merken de eendenkooien, waarvan ons land cultuurhistorisch
de bakermat is en op nummer één staat op de wereldranglijst van werkende, geregistreerde
eendenkooien. Van deze geregistreerde, werkende eendkooien zijn er 31 in bezit bij
Staatsbosbeheer. Zij horen bij dit land als de molens en de klompen, zijn evident erfgoed en
daarmee het onlosmakelijk recht, van opeenvolgende generaties, van ons volk. Derhalve is het
gebruikelijk in de omgang tussen staat en burger deze erfgoedwaarden per opbod te verkopen.

Zeker wanneer men bedenkt dat deze eendenkooien al sinds jaar en dag door de staat namens het
volk in eigendom zijn genomen en worden beheerd, geheel en al met het doel deze voor toekomstige
generaties te bewaren en voor verval te behoeden. Eendenkooien bevatten naast prioritaire soorten
die aan water gebonden zijn, ook soorten als struweelvogels en uilen (prioritaire soorten uit de
vogelrichtlijn) die baat hebben bij zoom- en mantelvegetaties en zich daar thuis voelen.
Samenvattend valt niet in te zien waarom een verkoop - per opbod - aan particulieren en agrariërs,
behoud en beheer van erfgoedwaarden en beschermde soorten beter waarborgt. Laat staan dat het
dan versnipperde eigendom onder ongetwijfeld zeer pluriform beheer nog door de overheid te
volgen is zonder extra inspanning en kosten. Bovendien zullen toekomstige eigenaren, anders dan
Staatsbosbeheer, een economisch belang nastreven, een winstbelang hebben en of doelstellingen
nastreven die niet primair het gemeenschapsbelang, erfgoed of natuurbehoud dienen. Ook valt niet
in te zien, dat deze gebieden volgens uw zienswijze meestal natuur zullen blijven (sommige wellicht
dus niet), omdat zij langs de weg van provinciale structuurvisies en bestemmingsplannen
gewaarborgd zullen zijn. Immers, met dat soort ruimtelijke visies en plannen wordt noch het beheer
met het benodigde detailmaatwerk afgedwongen, noch wordt verval bij niets doen voorkomen.
Burgers en NGO's, bij gebrek aan rijksbemoeienis (u ziet hier geen rijksdoelen meer), bevinden zich
straks in een vrijwel onmogelijke positie om toezicht te houden op het behoud en beheer van deze
dan onoverzichtelijk versnipperde eigendommen. Zij zullen zich genoodzaakt zien onvoorstelbaar
meer werk te doen indien zij erfgoed en natuurwaarden willen veiligstellen en of houden,
beheersvormen als nog willen afdwingen en vernielingen met rechtsgevolg willen aanvechten. Hoe
dit past in het draagvlak voor natuurbehoud en beheer, dat u zo stellig zegt te willen bevorderen, is
moeilijk voor te stellen. In feite maakt u het iedereen moeilijk nog zicht te houden op de in deze
gebieden aanwezige natuur- en erfgoedwaarden.
U geeft aan dat deze hele exercitie recht moet doen aan de mogelijkheden van agrariërs en
particulieren meer aan natuurbeheer te doen. Iets dat agrariërs en particulieren al sinds jaar en dag
kunnen. Iedere aanmoediging om dit te doen is op zijn plaats... Het past overheden, waaronder de
rijksoverheid, in deze vooral zorg te dragen voor marktconforme duurzame betaling volgens
eenduidige regelingen! Wij stellen vast dat het daaraan al decennia ontbreekt, ongeacht welke
heersende politieke wind er uit Den Haag of provinciehuizen waait.
Zelfs op dit moment worden door Rijk en provincie regelingen voor particulier natuur- en
landschapsbeheer afgeschaft, potten gesloten en geldstromen uitgekleed en omgezet naar
tegemoetkomingen in de kosten ver beneden marktconforme betaling. Beloftes over cofinanciering
worden ingetrokken, niet bepaald het beeld van een overheid die agrariërs en particulieren serieus
neemt. Het valt daarom niet in te zien , dat verkoop van gronden die tot nu toe in veilige handen
zijn, straks met geen of nauwelijks enige overheidssteun, particulier even goed of beter beheerd
zullen worden.
Maar zelfs wanneer dit bij wijze van een wonder wel zo zou zijn, dan nog voegt het per saldo niets
toe aan natuurbehoud of -beheer, het blijft dan een sigaar uit eigen doos. Extra natuur wordt
hiermee niet gerealiseerd.

Particulieren en agrariërs gaan pas wezenlijk iets bijdragen aan de oppervlakte natuur wanneer zij op
hun gronden, waar die waarden nu ontbreken, erfgoed en of natuur herstellen of tot ontwikkeling
brengen. Pas dan krijgt de burger waar voor zijn geld.
Het geeft te denken wanneer bij de selectie van toekomstige eigenaren geen strenge voorwaarden
worden verbonden aan zaken als duurzame instandhoudingsplicht, gunstig en consistent beheer van
erfgoed- en natuurwaarden en kwalitatieve verplichtingen op de gronden.
Zou dit wel gebeuren dan zal de grondprijs dalen en stellig ook het animo bij mogelijk kopers.
Wij stellen dan ook serieus vragen bij de oprechtheid en motivatie van dit plan. Zeker gezien de
ongelooflijk geringe bijdrage welke gemoeid is met de financiële taakstelling van Staatsbosbeheer
m.b.t. tot de terugdringing van de groeiende staatsschuld. Volgens onze berekening komt die
bijdrage neer op een vertraging van de opbouw van de staatsschuld van 34 uur, een terugdringing
van 0,03 procent.
Wij moeten constateren dat dit kabinet in de afgelopen regeerperiode heeft gebroken met alle
tradities en de ambities van al haar voorgangers, waardoor grote schade is aangebracht aan de toch
al schaarse erfgoedwaarden op gebied van natuur en landschap. Nu het minderheidskabinet ook nog
eens demissionair geworden is, vragen wij om een bescheiden opstelling, en geen verdere schade toe
te brengen aan het onvervreemdbaar recht van huidige en toekomstige generaties op de
instandhouding van hun natuurlijk landschappelijk erfgoed en af te zien van de plannen tot verkoop
van gronden in eigendom van Staatsbosbeheer, buiten de EHS.
Mocht u evenwel volharden in uw voornemens en doorgaan met het zetten van stappen die zullen
leiden tot daadwerkelijk vervreemding van dit erfgoed zonder dat daaraan kwalitatieve
verplichtingen worden verbonden of zonder vooraf een volledige inventarisatie en beschrijving van
de aanwezige erfgoed/natuurwaarden met in het bijzonder aandacht voor de internationaal
beschermde soorten, hun populatieomvang en het belang van hun voorkomen ter plaatse en voor de
gunstige instandhoudingsplicht waaraan ons land is gehouden, zullen wij de rechter vragen de
verkoop te verbieden, dan wel de hierboven genoemde voorwaarden bij verkoop op te leggen.
Hoogachtend,
Jaap Dirkmaat
Voorzitter Stichting Das en Boom