Jaarverslag 2010 - PFP - PBOD

JAARVERSLAG 2010
van de Stichting Pensioenfonds Productschappen

Profiel
Stichting Pensioenfonds Productschappen (PFP)
Stichting Pensioenfonds Productschappen (PFP), statutair gevestigd te Rijswijk, is opgericht op 6 januari
1948 voor werknemers van de (Hoofd)Productschappen en enige aan die schappen gelieerde werkgevers
in de PBO-sector. Op basis van een geïndexeerde middelloonregeling, een vroegpensioenregeling en een
vrijwillige aanvullende regeling bouwen werknemers een financiële aanspraak op ten behoeve van de
gevolgen van (pre)pensionering, arbeidsongeschiktheid en overlijden.
De rechten en plichten van de bij PFP aangesloten instellingen staan beschreven in de statuten en de
pensioenreglementen (reglementen) van PFP. PFP stelt zich tot doel het, binnen de grenzen van haar
middelen, statuten en reglementen ter beoordeling van het Bestuur, verlenen of doen verlenen van
pensioenen, uitkeringen en/of andere tegemoetkomingen aan (gewezen) deelnemers, alsmede aan hun
nagelaten betrekkingen, die daarvoor in aanmerking komen krachtens de bepalingen van de statuten en
reglementen.
De statuten zijn laatstelijk gewijzigd in 2009. Notarieel zijn de statuten per 26 april 2010 verleden. PFP is
een ondernemingspensioenfonds, aangesloten bij het OPF en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel
onder nummer 41149119.
PFP draagt de verantwoordelijkheid voor een goede uitvoering van de pensioenregelingen voor (gewezen)
deelnemers en pensioengerechtigden in overeenstemming met de bestaande wet- en regelgeving. De
inhoud van de pensioenregelingen is het resultaat van het overleg tussen CAO-partijen.
Premiebeleid
Het Bestuur streeft er naar om de pensioentoezegging na te komen tegen zo laag en stabiele mogelijke
premies en uitvoeringskosten.
Toeslagbeleid
Ieder jaar neemt het Bestuur een besluit over de vraag of en in hoeverre de financiële positie van PFP
een (gedeeltelijke) toekenning van een toeslag mogelijk maakt.
De toeslagen op de pensioenaanspraken van de deelnemers die pensioen opbouwen worden afgeleid van
de loonstijgingen in de eigen sector. De kosten van deze toeslagverlening zijn onderdeel van de
kostendekkende premie. Deze toeslagverlening is voorwaardelijk, omdat toeslag pas verleend wordt als
de dekkingsgraad 105% of hoger is.
De toeslagen op de ingegane pensioenen en de slapersrechten worden afgeleid van de stijging van de CPIprijsindex
en zijn voorwaardelijk, omdat toeslag pas verleend wordt als, naar het oordeel van het
bestuur, de financiële middelen voldoende zijn.
Beleggingsbeleid
PFP heeft als hoofddoelstelling om, met inachtneming van criteria die aan maatschappelijk verantwoord
beleggen worden gesteld, de beleggingen maximaal te laten renderen binnen het door het Bestuur
vastgestelde risicokader en met inachtneming van de opbouw van het deelnemersbestand, de vereiste
solvabiliteit en de wenselijkheid van stabiele premies. Centraal binnen het beleggingsbeleid staat het
voorzichtigheidsbeginsel (prudent person) inhoudende dat rekening gehouden wordt met de
verplichtingenstructuur van het pensioenfonds.
Het rendement moet hoog genoeg zijn om de pensioenen met een hoge mate van waarschijnlijkheid te
kunnen indexeren en betaalbaar te houden.
Samenwerkverbanden
PFP heeft samen met het Pensioenfonds SER & Bedrijfschappen de Stichting PBO-Dienstverlening (PBOD)
opgericht. Het bestuur van PBOD bestaat uit twee leden van het bestuur van het Pensioenfonds
Productschappen en één bestuurslid van het Pensioenfonds SER & Bedrijfschappen. De secretaris van het
bestuur van PFP is adviseur van het bestuur van PBOD. Het Pensioenfonds Productschappen financiert de
bedrijfsmiddelen van PBOD. Elk jaar worden aflossing en rente ontvangen.
PSB is voornemens in 2011 tot liquidatie over te gaan. Over de bestuurlijke gevolgen van de opheffing
van PSB zal in 2011 overleg plaatsvinden.
Aan PBOD zijn de pensioenadministratie, de pensioenuitkeringen, de financiële administratie en de
ondersteuning aan de secretaris en het Bestuur op basis van een Service Level Agreement (SLA)
opgedragen. PBOD verzorgt voorts de volledige administratie van de VP/IAP-regeling, evenals het
vermogensbeheer daarvan. De betreffende overeenkomsten zijn in overeenstemming met de Beleidsregel
Uitbesteding (DNB). Het management team van PBOD is, binnen de grenzen van een door het Bestuur
goedgekeurd managementstatuut, bevoegd PFP te vertegenwoordigen.
1

INHOUDSOPGAVE
Bladzijde:
KENGETALLEN EN KERNCIJFERS PFP 5
ORGANISATIE 6
JAARVERSLAG
1. Financiële informatie 10
2. Risico's 12
3. Informatie over de verwachte gang van zaken 15
4. Bestuursaangelegenheden 16
5. Beleggingen 18
6. Pensioenen 26
7. Actuariële cijfers 30
8. Pensioenactualiteiten 2010 33
9. Pension Fund Governance 37
JAARREKENING
Balans per 31 december 44
Staat van baten en lasten 46
Kasstroom 47
Grondslagen 48
Toelichting op de balans 54
Toelichting op de baten en lasten 68
TOELICHTING VROEGPENSIOEN-/INDIVIDUEEL AANVULLEND PENSIOENREGELING
Balans per 31 december 77
Staat van baten en lasten 78
Grondslagen 79
Toelichting op de balans 80
Toelichting op de baten en lasten 83
OVERIGE GEGEVENS
Actuariële verklaring 85
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 86
PERSONALIA BESTUURSLEDEN 87
VERKLARENDE WOORDENLIJST 89
OVERZICHT VAN AFKORTINGEN 92
PBO-DIENSTVERLENING 93
3

Voorwoord
Crisis en voorzichtig herstel
Algemeen beeld begin 2009
Het jaar 2009 stond in het teken van de gevolgen van de kredietcrisis. Veel fondsen hadden ultimo 2008
een dekkingstekort en moesten derhalve een kortetermijnherstelplan in dienen bij De Nederlandsche
Bank (DNB). Aan het persbericht dat DNB medio 2009 uitgaf bleek dat 340 pensioenfondsen voor 1 april
een herstelplan moesten indienen bij DNB. DNB had zich ten doel gesteld al deze plannen te beoordelen
voor 1 juli 2009. In de aanloop naar het beoordelingsproces heeft Minister Donner, na overleg met
sociale partners, de hersteltermijn in geval van onderdekking tijdelijk verruimd van drie naar vijf jaar.
Daarbij is tevens bepaald dat het eerste moment van korten van pensioenaanspraken niet eerder hoeft te
liggen dan april 2012, tenzij in de zomer van 2010 wordt vastgesteld dat dit uitstel onder de dan
geldende omstandigheden niet langer verantwoord is.
Bijna alle pensioenfondsen hebben het herstelplan voor 1 april bij DNB ingediend. Na een eerste quickscan
van de plannen heeft DNB in ruim 50% van de gevallen het pensioenfonds om ontbrekende
informatie verzocht. Vervolgens heeft in veel gevallen overleg plaatsgevonden met het
pensioenfondsbestuur over onduidelijkheden en gebreken in de plannen. In de eerste week van juli zijn
de herstelplannen allemaal beoordeeld.
Ook het Pensioenfonds Productschappen had te maken met de gevolgen van de kredietcrisis, waardoor
de dekkingsgraad eind 2008 flink gedaald was naar 118%. Dat lag nog net onder de Vereist
Vermogensgrens van 120%. Hierdoor diende het fonds wel een langetermijnherstelplan indienen maar
geen kortetermijnherstelplan.
Een beperkt aantal pensioenfondsen doet een beroep op de werkgever om een aanvullende storting in
het pensioenfonds te doen of een achtergestelde lening te verstrekken. In een aantal gevallen is sprake
van versobering van de pensioenregeling door de betrokken sociale partners. Zo´n twintig
pensioenfondsen heeft in het herstelplan een kortingsmaatregel opgenomen. Het betreft hierbij vooral
kleinere fondsen. Het is echter nog niet zeker dat de pensioenen daadwerkelijk zullen worden gekort.
Pensioenfondsen moeten begin 2012 beslissen of ze daadwerkelijk gaan korten, afhankelijk van de
financiële situatie van het fonds op dat moment tenzij in de zomer van 2010 wordt vastgesteld dat dit
uitstel onder de dan geldende omstandigheden niet langer verantwoord is.
Gemiddeld doen de fondsen er ruim drie jaar over om op de minimale dekkingsgraad van 105% te
komen. Iets meer dan 80 fondsen benutten de volledige wettelijke termijn van vijf jaar. Op de langere
termijn moeten de pensioenfondsen doorgroeien naar een dekkingsgraad die past bij de risico´s die het
fonds loopt, veelal tussen de 110 en de 130%. Gemiddeld hebben de fondsen daarvoor zo´n 9 jaar
uitgetrokken (maximaal is 15 jaar toegestaan). Veel fondsen verwachten daar te komen door de
ingerekende beleggingsrendementen, door de toeslag op een laag pitje te zetten en door het vragen van
een hogere premie.
4

KENGETALLEN EN KERNCIJFERS PFP
(bedragen x € 1.000)
2010 2009 2008 2007 2006
Aantallen
Deelnemers 909 936 931 975 1.024
Gewezen deelnemers 1.038 998 983 937 899
Pensioengerechtigden 1.039 1.086 1.130 1.208 1.285
2.986 3.020 3.044 3.120 3.208
Pensioenen
Kostendekkende RTS premie 9.478 9.636 12.091 14.496 8.950
Kostendekkende toetspremie 8.804 8.632 nvt nvt nvt
Doorsneepremie 9.690 9.631 9.507 9.681 7.613
Feitelijk betaalde premie 4.630 3.712 1.024 1.044 0
Premie 15% 12% 3% 3% 0%
Uitvoeringskosten 944 1.151 976 976 874
Pensioenuitkeringen 16.732 16.618 16.270 16.258 16.265
Totale pensioengrondslag (PT) 30.281 30.097 29.709 29.398 28.756
Franchise (in Euro's) 12.442 12.251 12.020 11.696 11.411
Toeslagverlening *
Deelnemers 1,21% 1,67% 2,39% 4,76% 1,65%
Pensioengerechtigden 0,71% 2,78% 1,81% 1,33% 1,53%
Vermogen en solvabiliteit
Aanwezig vermogen 434.784 414.217 366.009 472.536 475.972
Minimaal vereist vermogen 362.882 331.559 325.262 265.835 281.042
Vereist vermogen 389.730 358.468 370.073 322.286 342.336
Pensioenverplichtingen ** 348.607 316.694 309.795 253.178 267.659
Algemene reserve 86.176 97.522 56.213 219.375 208.313
Dekkingsgraad 124,7% 130,8% 117,8% 187,0% 177,8%
Vereiste dekkingsgraad 111,8% 113,2% 119,5% 127,0% 128,0%
Beleggingen
Belegd vermogen 442.692 424.498 374.754 483.670 487.429
Zakelijke waarden 19% 18% 38% 58% 62%
Niet-zakelijke waarden 81% 82% 62% 42% 38%
Beleggingsopbrengsten 30.350 60.060 - 91.228 9.607 47.542
Beleggingen VP/IAP-regeling 32.320 34.045 32.743 36.830 46.097
Beleggingsportefeuille
Vastgoedbeleggingen 20.742 19.813 28.944 38.368 50.949
Aandelen 62.894 58.185 113.520 241.156 247.261
Vastrentend 328.732 328.537 197.440 170.159 170.184
Derivaten 5.887 1.025 6.593 2.870 4.810
Overige beleggingen 24.437 16.938 28.257 31.117 14.225
442.692 424.498 374.754 483.670 487.429
Beleggingsrendement
Totale portefeuille 7,6% 16,6% -17,0% 2,1% 10,9%
Gemiddeld afgelopen 5 jaar 4,0% 5,3% 4,0% 9,5% 7,9%
*
**
De toeslagverlening is de toeslag die toegekend is per 1 januari van het verslagjaar.
Vanaf 2007 zijn de VPV en dekkingsgraad berekend op marktwaarde, rekening houdend met de sterftetrend.
De cijfers van voor 2007 zijn berekend op basis van de Actuariële Principes Pensioenfondsen (APP), waarbij
een rekenrente van maximaal 4% wordt gehanteerd.
5

ORGANISATIE
Samenstelling per 31 december 2010
Organisatie
Het Bestuur wordt bijgestaan door de Raad van Toezicht, enkele bestuurscommissies, externe
actuarissen, een externe accountant, een externe beleggingsdeskundige, een externe juridisch adviseur
en een Visitatiecommissie.
Raad van Toezicht
De Raad van Toezicht vervult zowel de rol van deelnemersraad als die van verantwoordingsorgaan. De
raad is samengesteld uit drie werkgeversvertegenwoordigers, drie vertegenwoordigers namens de
werknemers alsmede drie vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden.
De werkgeversvertegenwoordigers worden voor onbepaalde tijd benoemd door de onderscheiden
besturen van de (groepen van) instellingen, echter steeds voor een zittingstermijn van drie jaren. De
werknemersvertegenwoordigers worden gekozen door de werknemers van de onderscheiden (groepen)
instellingen, eveneens voor drie jaar, evenals de vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden
die benoemd worden door het bestuur van de Vereniging van Gepensioneerden. Met ingang van 2010 is
er geen sprake meer van plaatsvervangende leden. De Raad vergadert minimaal twee keer per jaar.
De Raad van Toezicht vergaderde in het boekjaar 2 keer. De Raad van Toezicht bestaat uit de volgende
leden:
Drs. W.G. van de Fliert tot 20 april 2010
Lid namens:
Werkgevers
Mr. S.W.A. Lak Voorzitter vanaf 9 juni 2010 Werkgevers
Ir. D.A.M. Risseeuw vanaf 9 juni 2010 Werkgevers
Th.C.M. Vrancken Plv secretaris Werkgevers
P.H.M.M. van Dijk Secretaris Werknemers
Mr. R.B.R. Henke vanaf 1 januari 2011 Werknemers
Drs. J.P. van der Zwaluw Werknemers
Mr. F.G.P. Diermanse Pensioengerechtigden
Mr. W. Goedhart vanaf 1 januari 2011 Pensioengerechtigden
Ir. O.C. Knottnerus vanaf 1 januari 2011 Pensioengerechtigden
Bestuur
Het Bestuur is samengesteld uit zeven leden zijnde uit drie werkgeversvertegenwoordigers, twee
werknemersvertegenwoordigers en twee vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden. De
stemverhouding tussen werkgevers enerzijds en werknemers plus gepensioneerden anderzijds is paritair.
De bestuursleden worden benoemd voor een periode van drie jaren en zijn daarna herkiesbaar. De
secretaris van het Bestuur bereidt de bestuursvergaderingen voor en ziet toe op de juiste en tijdige
uitvoering van de bestuursbesluiten. De secretaris maakt geen deel uit van het Bestuur. Hij kan het
Bestuur gevraagd en ongevraagd adviseren.
Het Bestuur vertegenwoordigt de stichting. Het Bestuur vergadert minimaal vier keer per jaar. Het
Bestuur is, zonder enige uitzondering, eindverantwoordelijk voor alle activiteiten inclusief het
beleggingsproces. Het Bestuur stelt het beleid en de strategie vast.
Het Bestuur vergaderde in het boekjaar 9 keer. Het Bestuur bestaat uit de volgende leden:
Lid namens:
Mr. Dr. F. Beekman Plv secretaris Werkgevers
Drs. M. Elema Werkgevers
C. Kuijvenhoven RA Voorzitter Werkgevers
P. van der Graaf RE RA Plv voorzitter Werknemers
L. Hospers Werknemers
J.P. Buwalda vanaf 1 december 2010 Pensioengerechtigden
W.F. de Graaf Pensioengerechtigden
Drs. M. van 't Riet tot 1 september 2010 Pensioengerechtigden
Adviseurs
N.W. Dijkhuizen Secretaris
R.H. Sprenkels AAG
6

In het verslagjaar trad de heer Van ’t Riet vanwege ziekte terug als bestuurslid. Als vervanger werd de
heer Buwalda benoemd. Eind 2010 is de heer Van 't Riet overleden. Het Bestuur spreekt hierbij zijn grote
waardering uit voor zijn inzet ten behoeve van de deelnemers en pensioengerechtigden.
Interne beheersing
Het Bestuur heeft onder andere de volgende maatregelen getroffen:
- de adviserende actuaris is aanwezig in iedere bestuursvergadering;
- de certificerende actuaris is zo vaak aanwezig als nodig wordt geacht, doch in ieder geval bij de
bespreking van het jaarverslag met de Financiële Commissie;
- de accountant is zo vaak aanwezig als nodig wordt geacht, doch in ieder geval bij de bespreking
van het jaarverslag met de Financiële Commissie;
- er is beleid met betrekking tot de integriteit;
- bestuursleden, secretaris, leden van de Beleggingscommissie en werknemers dienen (jaarlijks) een
gedragscode te ondertekenen, ter voorkoming van belangenconflicten en van misbruik en
oneigenlijk gebruik van de bij PFP aanwezige informatie;
- er is een klokkenluidersregeling van toepassing;
- er is beleid met betrekking tot maatschappelijk verantwoord beleggen;
- er is een incidentenregeling van toepassing;
- de administrateur is aanwezig in iedere bestuursvergadering; hij rapporteert per kwartaal over de
uitvoering. Langs deze weg ziet het Bestuur toe op een professionele uitvoering;
- er is een deskundigheidsplan en een deskundigheidsmatrix;
- de compliance-functie is opgedragen aan het Nederlands Compliance Instituut (NCI);
- het Bestuur evalueert regelmatig zijn eigen functioneren.
Bestuurscommissies
Voor de behandeling van onderwerpen waarvoor specieke kennis en/of ervaring is vereist, heeft het
Bestuur een Financiële Commissie en een Beleggingscommissie ingesteld waar bestuursleden zitting in
hebben. Voor elke commissie is een reglement opgesteld.
Financiële Commissie
De Financiële Commissie bestaat uit drie bestuursleden: één werkgeverslid, één werknemerslid en één lid
namens de pensioengerechtigden. De commissie wordt bijgestaan door de secretaris.
De commissie adviseert het Bestuur over de financiële aspecten van beleidsplannen, de
kwartaalrapporten en het jaarverslag.
Tot de aandachtsgebieden van de commissie behoren voorts:
- de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen;
- de financiële informatieverschaffing;
- naleving van aanbevelingen van de externe accountant en actuaris;
- toetsing van de externe accountant en actuaris, in het bijzonder hun onafhankelijkheid;
- de Service Level Agreement afgesloten met PBO-Dienstverlening (PBOD);
- de Service Level Agreement afgesloten met Mn-Services.
De Financiële Commissie vergaderde in het boekjaar 3 keer. De Financiële Commissie bestaat uit de
volgende leden:
Lid namens:
Mr. Dr. F. Beekman Voorzitter Werkgevers
L. Hospers Werknemers
Drs. M. van 't Riet tot 1 september 2010 Pensioengerechtigden
J.P. Buwalda vanaf 1 december 2010 Pensioengerechtigden
Adviseur
N.W. Dijkhuizen Secretaris
7

Beleggingscommissie
De Beleggingscommissie bestaat uit drie bestuursleden: één werkgeverslid, één werknemerslid en één lid
namens de pensioengerechtigden. De commissie wordt bijgestaan door de secretaris en een externe
beleggingsdeskundige. De Beleggingscommissie adviseert het Bestuur over het te voeren
beleggingsbeleid en ziet toe op de uitvoering daarvan door de fiduciaire vermogensbeheerder. De
commissie vergadert vier tot zes keer per jaar.
De Beleggingscommissie vergaderde in het boekjaar 7 keer. De Beleggingscommissie bestaat uit de
volgende leden:
Lid namens:
Drs. M. Elema Werkgevers
P. van der Graaf RE RA Werknemers
W.F. de Graaf Pensioengerechtigden
Adviseurs
N.W. Dijkhuizen Secretaris
Drs. J. Koolstra, Mercer IC tot 1 januari 2011
Fiduciair Vermogensbeheerder Mn-Services
Mn-Services is sinds 1 november 2008 aangesteld als Fiduciaire Vermogensbeheerder. De kwaliteit van de
dienstverlening wordt jaarlijks door het Bestuur getoetst ten opzichte van de overeenkomsten en de SLA.
Accountant, actuaris, juridische ondersteuning
Accountant PricewaterhousCoopers Accountants N.V.
Actuariële berekeningen Ir. M.W. Heemskerk AAG,
verbonden b d aan Mercer M (Nederland) (N d l d) B.V. B V
Adviserend actuaris R.H. Sprenkels AAG,
verbonden aan Sprenkels & Verschuren B.V.
Certificerend actuaris Drs. W. Brugman AAG,
verbonden aan Mercer Certificering B.V.
Juridisch adviseur Mercer (Nederland) B.V.
Intern toezicht
Het bestuur heeft een drietal onafhankelijke externe deskundigen benoemd als leden van de
visitatiecommissie van het fonds. De visitatiecommissie is belast met het interne toezicht op het bestuur
van het fonds. Dit interne toezicht omvat het beoordelen van beleids-, bestuursprocedures,
bestuursprocessen en de "checks and balances" binnen het fonds, van de wijze waarop het fonds wordt
aangestuurd en van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico's op de langere
termijn.
Eenmaal per drie jaar rapporteert de visitatiecommissie aan het bestuur over het interne toezicht. In het
jaarverslag worden de bevindingen van de visitatiecommissie vermeld. De visitatiecommissie heeft in
2009 haar eerste rapportage uitgebracht.
De visitatiecommissie bestaat uit de volgende leden:
Drs. P. Dirks Voorzitter
Prof. Dr. J. Koelewijn
Mw. H.C.M. Vedder-Wubben AAG
Gedragscode
Voor het Bestuur, de Beleggingscommissie, de externe beleggingsadviseurs en het personeel in dienst
van PFP is een gedragscode opgesteld ter voorkoming van belangenconflicten en van misbruik en
oneigenlijk gebruik van de bij PFP aanwezige informatie.
Als externe compliance officer is het Nederlands Compliance Instituut B.V. aangesteld.
8

Deskundigheid(sbevordering)
PFP beschikt met betrekking tot het Bestuur over een deskundigheidsplan zoals bedoeld in het bepaalde
bij en krachtens artikel 105 Pensioenwet.
Communicatiebeleid
PFP stelt zich ten doel op een duidelijke en begrijpelijke wijze voorlichting te geven aan (gewezen)
deelnemers, pensioengerechtigden en werkgevers over pensioenresultaten, de pensioenregeling(en), het
fonds zelf en relevante veranderingen. De communicatie van PFP voldoet tenminste aan de eisen die door
of krachtens de Pensioenwet daaraan worden gesteld.
Ter uitvoering van deze doelstelling hanteert PFP een aantal communicatiemiddelen:
- website (www.pfp.pbod.nl) met het laatste nieuws over onder andere de pensioenregeling en
dekkingsgraad;
- brochures;
- Uniform PensioenOverzicht (UPO);
- presentaties bij de werkgever voor de deelnemers;
- pensioenbulletin.
Toezichthouder
Gelet op artikel 96 Pensioenwet kan nog worden vermeld dat in 2010 door de Toezichthouder geen
dwangsommen of boetes zijn opgelegd, er geen aanwijzigingen zijn gegeven of een restrictie is opgelegd.
Evenmin was sprake van een benoeming van een bewindvoerder.
Herverzekeringen
Het risico herverzekering contract is afgesloten bij Zwitserleven.
9

1. Financiële informatie
(Bedragen x 1.000)
Resultaat
Het resultaat van het pensioenfonds toonde in 2010 een negatief saldo van € 11.346 (2009: positief
saldo van € 41.309).
De marktwaardeverschillen van de beleggingen (het beleggingsresultaat) en de marktwaardeverschillen
van de pensioenverplichtingen als gevolg van de mutatie van de rentetermijnstructuur zijn de twee
belangrijkste posten.
Het beleggingsresultaat bedroeg in 2010 € 30.350 positief (2009: € 60.060 positief). De wijziging van de
rentetermijnstructuur (RTS) veroorzaakte een toename van de waarde van de verplichtingen in 2010 met
€ 27.544 (2009: daling van € 9.349).
Per 31 december 2009 werd de technische voorziening verhoogd met 4,7%. Aanleiding hiervoor was de
door het CBS waargenomen recente toename van de levensverwachting (sterftetrend). Hierdoor steeg de
voorziening in 2009 met € 14.216. In 2010 bleek uit nieuwe berekeningen door het Actuarieel
Genootschap dat deze aanpassing onvoldoende was. Dit leidde tot een verdere verhoging van de
technische voorziening met 1% zijnde € 2.919. De dekkingsgraad nam hierdoor af met 1,3%.
De toename van de levensverwachtingen zorgden in 2009 en 2010 voor een stijging van de technische
voorziening met 5,7% ofwel € 17.134 en een daling van de dekkingsgraad met 7,4%.
De voorgaande ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de dekkingsgraad ultimo 2010 124,7% (2009;
130,8%) bedraagt.
Het vereist eigen vermogen volgens de normen van DNB bedraagt 111,8% (2009; 113,2%).
Dekkingsgraad
De technische voorzieningen zijn de contante waarde van alle pensioenrechten en aanspraken van de
(gewezen) deelnemers en gepensioneerden, inclusief de toegezegde toeslag per 1 januari van het nieuwe
boekjaar boekjaar, op basis van het vigerende pensioenreglement pensioenreglement. Bij de berekening van de contante waarde is de
rentetermijnstructuur ultimo boekjaar gehanteerd, zoals vastgesteld door DNB, evenals de overige
actuariële grondslagen en veronderstellingen, waaronder de sterftetrend. Hierbij is rekening gehouden
met de recente AG Prognosetafels 2010-2060, startjaar 2011.
Het Minimaal Vereist Vermogen is gelijk aan de technische voorziening inclusief de sterftetrend, verhoogd
met een opslag voor algemene risico's. Dit Minimaal Vereist Vermogen bedraagt 104,1%.
Het Vereist Vermogen is gelijk aan de technische voorziening op marktwaarde inclusief sterftetrend en
verhoogd met een opslag. Deze opslag dient zodanig te worden vastgesteld dat de kans dat het
pensioenfonds in een periode van 1 jaar wordt geconfronteerd met een zodanige daling van de
dekkingsgraad dat het vermogen daalt tot onder de technische voorziening kleiner of gelijk is aan 2,5%.
Voor de vaststelling van deze opslag is door DNB een standaardtoets ontwikkeld: de zogenaamde Stoets.
De onderliggende risicofactoren worden aangeduid met S1 tot en met S6. Vooral het renterisico en
het zakelijke-waardenrisico bepalen de uitkomst van deze toets.
Buffer (x € 1.000) Buffer in % van de VPV
Risico 2010 2009 2010 2009
S1: Rente 21.286 24.468 6,1% 7,7%
S2: Zakelijke waarden 22.732 21.181 6,5% 6,7%
S3: Valuta 5.280 4.658 1,5% 1,5%
S4: Commodity 6.864 3.566 2,0% 1,1%
S5: Krediet 8.058 7.651 2,3% 2,5%
S6: Verzekeringtechnisch 9.946 9.385 2,9% 3,0%
Subtotaal voor diversificatie-effect 74.166 70.909 21,3% 22,5%
Diversificatie-effect - 33.026 - 29.116 -9,5% -9,2%
Stand einde boekjaar 41.140 41.793 11,8% 13,3%
Het Vereiste Eigen Vermogen bedraagt ultimo verslagjaar € 41.140 (2009: € 41.793), dat is 11,8% van de
technische voorziening € 348.607 (2009: 13,3% van € 316.694).
10

Toereikendheid
De dekkingsgraad nam in het verslagjaar af tot 124,7% (2009; 130,8%).
Het op basis van het FTK gedefinieerd Minimaal Vereist Vermogen voor nominale pensioenaanspraken
(104,1%) was ultimo boekjaar aanwezig. Het Vereist Vermogen (111,8%) was hiermee ultimo vorig
boekjaar eveneens aanwezig.
De ontwikkeling van de dekkingsgraad blijkt uit deze grafiek.
190
180
170
160
150
140
130
120
110
100
90
2006 2007 2008 2009 2010
Gemiddeld pensioenfonds
PFP‐Minimaal vereist
PFP‐Stand
PFP‐Vereist
Beleidskader
Het Bestuur streeft op grond van de ALM-studie 2010 een extra rendement na tussen de 1 en 1,5%; en
heeft daarbij een Risicobudget vastgesteld tussen de 6 en 10%. Het beleidskader met betrekking tot het
Premie- en Toeslagbeleid is onderstaand aangegeven.
-
-
Marktwaarde
Premie
als % PG
dekkingsgraad pensioenin
% grondslag
185% of meer 0%
155 - 185% 12%
135 - 155% 21%
130 - 135% 28%
120 - 130% 28%
105 - 120% 32%
Minder dan 105%
32%
Toeslagen
op ingegane
pensioenen en
slapersrechten
(prijsindex)
100% + inhaal
100% + inhaal
100% + inhaal
100%
Lineair 60 - 100%
Lineair 0 - 60%
0%
Stapsgewijze jaarlijkse premie aanpassing van 3% naar kaderniveau.
Toeslagen op
aanspraken
deelnemers
(loonindex)
100% + inhaal
100% + inhaal
100% + inhaal
100% + inhaal
100% + inhaal
100%
0%
Wanneer het niveau van 32% niet kostendekkend mocht zijn, wordt de kostendekkende premie geheven,
rekening houdend met de maximale jaarlijkse stapsgewijze aanpassing.
- Als de dekkingsgraad lager is dan 105%, wordt er naast de normale premie een herstelpremie geheven van 5%
van de salarissom.
- Voor de ingegane pensioenen en slapersrechten geldt dat vanaf een dekkingsgraad van 105% de indexering
tenminste gelijk is aan de prijsontwikkeling bij een prijsindextoename van minder dan 1%. Bij een
prijsindextoename van 1% of meer is deze tenminste gelijk aan 1%.
Telkenjare tegen het einde van het jaar beslist het bestuur over de hoogte van de premie voor het
nieuwe jaar, de hoogte van de indexatie voor het nieuwe jaar en het risicobudget voor het
beleggingsbeleid. Bij deze beslissingen wordt de beleidskeuzematrix door het bestuur als leidraad
gehanteerd bij de ter zake te nemen besluiten. Het bestuur kan afwijken van deze beleidskeuzematrix.
11

2. Risico's
Risico- en beheersingsbeleid
De verantwoordelijkheden van het fonds zijn vormgegeven in het premie-, toeslag- en beleggingsbeleid.
Het bestuur heeft dit beleid verwoord in de ABTN. De keuzes die ten aanzien van dit beleid gemaakt zijn
nemen onvermijdelijk risico’s met zich mee. Daarnaast zijn er risico’s die samenhangen met de uitvoering
van dit beleid. Naar aanleiding van de ALM-studie eind 2010 is het beleidskader aangepast.
In 2010 is het bestuur aangevangen met een uitgebreide en gedetailleerde inventarisatie van de
verschillende risico’s Daarbij is de FIRM-beschrijving van DNB als uitgangspunt gehanteerd. Bij deze
inventarisatie worden de partijen aan wie door het bestuur taken zijn uitbesteed nauw betrokken. Het
bestuur wil in 2011 dit project afronden en vervolgens bewerkstelligen dat er sprake is van een continue
proces van risico-beheersing.
Solvabiliteitsrisico
PFP wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met
risico’s. De belangrijkste doelstelling van het fonds is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor
het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de
marktwaarde van de pensioenverplichtingen. Het belangrijkste risico voor het pensioenfonds betreft het
solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het pensioenfonds niet beschikt over voldoende middelen ter
dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen
geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. De
solvabiliteit wordt weergegeven door middel van de dekkingsgraad: de marktwaarde van het aanwezige
vermogen uitgedrukt in de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. Het solvabiliteitsrisico is in feite
de combinatie van beleggings- en verzekeringstechnische risico’s.
Algemene leidraad voor het uitvoeren van beheerstaken is risicomijdend operationeel management.
Onderstaand worden enige risico's genoemd waar het bestuur aandacht aan besteedt:
- beleggingsrisico's;
- verzekeringstechnische risico's;
- niet-financiële risico's.
Beleggingsrisico's
Ter beheersing van het beleggingsrisico is door het Bestuur een Verklaring beleggingsbeginselen
opgesteld. Deze Verklaring geeft richtlijnen aan waarbinnen de uitvoering van het beleggingsbeleid moet
plaatsvinden. Daarnaast wordt jaarlijks een Uitvoeringsplan Beleggingen vastgesteld.
Belangrijke beleggingsrisico’s zijn het prijs- en kredietrisico.
- a. Prijsrisico
Prijsrisico is uit te splitsen in renterisico, valutarisico en marktrisico. De beleggingsdoelstellingen bepalen
de strategie die PFP volgt ten aanzien van het beleggingsrisico. In de dagelijkse praktijk ziet de
Beleggingscommissie toe op het prijsrisico conform de binnen PFP aanwezige beleidskaders en de
beleggingsrichtlijnen. De overallmarktposities worden periodiek gerapporteerd aan het Bestuur.
- a.1 Renterisico
Renterisico is het risico dat optreedt bij wijzigingen in de beleggingen als gevolg van de wijziging van de
marktrente. PFP is gevoelig voor wijzigingen van de marktrente omdat de duration van de beleggingen en
die van de (pensioen)verplichtingen niet gelijk zijn. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het
Bestuur zorgvuldig de voordelen (meer zekerheid) en de nadelen (kans op minder rendement) van meer
of minder duration matching af ten opzichte van de alternatieve strategieën.
In 2008 werd overgestapt naar Fiduciair Vermogensbeheer. Kenmerkend voor het risicoprofiel is een
(gedeeltelijke) afdekking van het inflatierisico door middel van Inflatie-Gekoppelde-Obligaties. Deze
obligaties betreffen Europese Staatsobligaties met een gemiddelde looptijd van 11 jaar. Hierdoor ontstaat
ook enige durationmatching. De lage rente was voor het bestuur aanleiding niet over te gaan op volledige
durationmatching. De keuze voor afdekking van het inflatierisico geeft in de verantwoording volgens het
FTK enige spanning. Het FTK-model toetst op nominale risico's, terwijl het fonds ook toetst op reële
risico’s.
12

- a.2 Valutarisico
De beleggingen in aandelen, onroerend goed en alternatieve beleggingen in vreemde valuta’s worden
(nagenoeg) volledig afgedekt.
- a.3 Marktrisico
Marktrisico is het risico dat door de ontwikkeling van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die
samenhangen met een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren)
waardewijzigingen plaatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben altijd direct invloed op het
beleggingsresultaat, omdat alle beleggingen worden gewaardeerd op reële waarde waarbij
waardewijzigingen onmiddellijk worden verwerkt in het saldo van baten en lasten. Spreiding binnen de
portefeuille (diversificatie) kan het marktrisico dempen. De beleggingsportefeuille van het pensioenfonds
kent bij ieder van de drie belangrijkste beleggingscategorieën (aandelen, vastgoed en obligaties) een zeer
brede spreiding over de verschillende belangrijkste regio's, doordat belegd wordt in regionale funds. Deze
funds weerspiegelen, met een gelimiteerde risicomarge, het verloop van de onderliggende regionale
beurzen (Europa, Verenigde Staten, Azië en de Opkomende Markten). Ook de beleggingen in hedgefunds
en private equity vinden plaats via regionaal gespreide fund of funds.
- b. Kredietrisico
Kredietrisico dat wordt gelopen op de verschillende beleggingsmarkten waarin PFP actief is, wordt op
dagbasis beheerd door de deskundigen van de Fiduciaire Vermogensbeheerder. Daarbij gelden strenge
restricties en wordt veelvuldig onderpand geëist. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van verschillende
tegenpartijen met een goede reputatie waardoor dit risico beperkt wordt. Ook hier geldt de kanttekening
dat, ondanks de genomen maatregelen, het tegenpartijrisico tijdens een periode waarin sprake is van een
systeemcrash, ook bij voorheen als solvabel geachte tegenpartijen, zich toch kan voordoen.
Verzekeringstechnische risico's
De pensioenverplichtingen kunnen in de tijd worden weergegeven door middel van een schatting van de
toekomstig uitgaande kasstromen. De verzekeringstechnische risico’s uiten zich in:
- Toeslagresultaten; wanneer het gevoerde toeslagbeleid afwijkt van de aannamen en/of loon- en
prijsstijgingen c.q. de franchiseontwikkeling wijken af van de aannamen.
- Verzekeringstechnische resultaten; indien de relevante aannamen en veronderstellingen niet
overeenstemmen met de werkelijkheid. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan het periodiek
aanpassen van de levensverwachtingen van de deelnemers (het langlevenrisico). Met name de
toename van de levensverwachtingen is een belangrijk aspect van dit risico.
Overige relevante verzekeringstechnische risico's zijn het overlijdens- en het
arbeidsongeschiktheidsrisico.
- Premieresultaten; indien de premie niet gelijk is aan de marktwaarde van de kasstromen die
voortvloeien uit de nieuwe pensioentoezeggingen.
Niet-financiële risico's
Twee belangrijke niet-financiële risico's zijn het operationele risico en het systeemrisico.
Operationele risico's
Operationeel risico is het risico dat optreedt bij de uitvoering van de pensioen- en beleggingsactiviteiten,
als gevolg van niet afdoende of falende interne processen, menselijk gedrag en systemen of als gevolg
van externe gebeurtenissen.
Het pensioenfonds heeft de uitvoering van de pensioen- en financiële administratie opgedragen aan
PBOD, met wie voortdurend afstemming plaatsvindt over deze risico’s.
Vermogensbeheer
PFP heeft het vermogensbeheer opgedragen aan Mn-Services, een grote professionele Nederlandse
vermogensbeheerder.
In 2009 is de organisatie voor wat betreft het Risicobeheer aangepast. Met betrekking tot de
risicobeheersing maakt Mn-Services gebruik van de afdelingen: Operational Risk Management, Risk
Control, Operational Risk Management en Investment Risk Management.
13

Samenvattend zijn de volgende zes uitgangspunten geformuleerd:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
invulling geven aan het mandaat tegen aanvaardbare risico’s door hoge professionele standaarden;
het beheersen van operationele risico’s op basis van helder verdeelde taken en
verantwoordelijkheden (accountability & functiescheiding);
voldoen aan wet- en regelgeving en interne regelgeving (rule & principle);
risicobewuste cultuur die vertrouwen en betrouwbaarheid stimuleert;
onafhankelijkheid en goede kwaliteit van de risicomanagementfunctie; en
coördinatie en samenwerking tussen risicomanagementdisciplines.
Mn-Services legt jaarlijks verantwoording af door middel van een SAS-70 II verklaring.
Administratie
Het pensioenfonds heeft feitelijk alle administratieve uitvoeringswerkzaamheden opgedragen aan PBOD.
Het risico dat PBOD tekortschiet wordt gemitigeerd doordat het bestuur van het pensioenfonds
vertegenwoordigd is in het bestuur van de uitvoerder PBOD. Dit stelt het bestuur in staat de kwaliteit van
de uitvoering aan te laten sturen en zonodig corrigerende maatregelen te laten nemen.
PBOD heeft besloten zich zoveel mogelijk te richten op haar kerntaken te weten de uitvoering van de
arbeidsvoorwaarden in de PBO-sector. Dit houdt in dat veel processen uitbesteed zijn. In 2006 werd
besloten gebruik te maken van een externe juridische adviseur, naast de externe accountant en actuaris.
In 2007 werd de automatiseringsomgeving van PBOD drastisch gewijzigd. Alle voor het pensioenfonds
belangrijke software draait, onder supervisie van de softwareleverancier, bij daartoe gespecialiseerde
application-service-providers. Hierdoor wordt de beschikbaarheid, beveiliging en back-up verzorgd door
professionele partijen. Ook de servers voor het interne netwerk worden inmiddels door een professionele
partij verzorgd. PBOD ziet toe op de kwaliteit van de uitvoering van de overeengekomen taken door
bedoelde externe partijen. PBOD levert hiertoe kwartaalrapportages.
Systeemrisico
Systeemrisico is het risico dat het mondiale financiële systeem en de internationale markten niet langer
naar behoren functioneren, waardoor beleggingen van PFP niet langer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan
niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor alle andere marktpartijen is dit risico voor PFP
niet beheersbaar. Dat dit risico bestaat is in 2008 pijnlijk duidelijk geworden.
Voor een nadere toelichting op de risico’s en het beheersingsbeleid wordt verwezen naar Risicobeheer en
derivaten in de jaarrekening.
14

3. Informatie over de verwachte gang van zaken
Beleidsmatige aspecten
In 2011 zal ongetwijfeld veel aandacht uitgaan naar de tot standkoming van het Pensioenakkoord en de
gevolgen daarvan op de bestaande pensioenrechten en aanspraken alsmede de huidige
pensioenregelingen van de Productschappen. Het Bestuur sluit ingrijpende veranderingen niet uit. Mede
in het licht van deze veranderingen en de toekomstverwachtingen voor de aangesloten instellingen (de
Productschappen) zal het Bestuur ook aandacht geven aan de positie van het fonds als uitvoerder.
Het Bestuur is voornemens de inventarisatie van de risico’s, volgens het FIRM-model van DNB, af te
ronden. Het Bestuur zal stelselmatig aandacht blijven besteden aan zijn eigen deskundigheid.
Communicatie
Inmiddels heeft de AFM ingezien dat het Toeslaglabel in veel gevallen tot onduidelijke informatie leidt en
heeft de verplichte hantering daarvan ingetrokken. Het Bestuur heeft besloten om het Toeslaglabel te
laten vervallen. Eén van de redenen is het feit dat bij PFP de toeslagverlening aan de deelnemers
(loonindex ) anders is dan de toeslagverlening aan de pensioengerechtigden en gewezen deelnemers
(consumentenprijsindex).
Het Uniforme Pensioen Overzicht (UPO) wordt regelmatig aangepast aan nieuwe voorgeschreven
standaarden. Gewerkt wordt aan het archiveren van de UPO in het persoonlijke pensioenportal dat naar
verwachting in 2011 beschikbaar zal zijn voor alle actieve deelnemers.
De deelname aan het Pensioenregister is eind 2010 gerealiseerd en is in 2011 in gebruik genomen.
Het Bestuur heeft het voornemen om in 2011 twee keer een Pensioenbulletin uit te geven.
Fiduciaire Vermogensbeheer
De Fiduciaire Vermogensbeheerder wordt jaarlijks geëvalueerd. Ook zal systematisch aandacht worden
besteed aan de positionering van de beleggingsportefeuille in een omgeving die veel volatieler is
geworden en waar, meer nog dan in het verleden, grote onzekerheden bestaan over de macroeconomische
ontwikkelingen. Bepalend voor de ontwikkeling van de dekkingsgraad zal zijn of de
economie te maken krijgt met inflatie of deflatie.
15

4. Bestuursaangelegenheden
Bestuursbeleid
Het Bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar negen keer vergaderd. Naast de jaarlijks
terugkerende onderwerpen premie-, indexatie en beleggingsbeleid kwamen onder andere de toename
van de levensverwachtingen, het Beperkt Onderzoek door DNB en de ALM-studie aan de orde.
Het herstel van de dekkingsgraad in 2009 naar 130,8% gaf het Bestuur in 2009 aanleiding de afname
van de premiekorting, zoals opgenomen in het beleidskader, vast te stellen op 3%. Dat betekende dat de
te betalen premie steeg van 12% in 2009 naar 15% in 2010. In 2010 echter daalde de dekkingsgraad,
met name als gevolg van de dalende rente en de kosten van de toename van de levensverwachtingen,
naar 124,7%. Deze daling, ook gelet op de onzekerheden over de economische ontwikkelingen en de
verwachtingen over de toekomstige rendementen leidde er toe dat het Bestuur eind 2010 besloot de
afname van de premiekorting, dit in afwijking van het beleidskader, vast te stellen op 6%. De te betalen
premie stijgt daardoor van 15% in 2010 naar 21% in 2011.
In afwijking van het beleidskader besloot het Bestuur om de toeslagverlening aan de
pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers niet te korten doch volledig toe te kennen, dit gelet op
de relatief bescheiden omvang van de toeslagverlening en de daarmee overeenkomende relatief
bescheiden financiële gevolgen voor de dekkingsgraad.
Voor de toeslagverlening aan de actieve deelnemers geldt dat in het reglement is opgenomen dat de
kosten van deze toeslagverlening worden verwerkt in de kostendekkende premie. Indien de
dekkingsgraad 105% of hoger is, wordt de toeslag aan de actieve deelnemers toegekend.
De in 2009 besloten (beperkte) wijzigingen van de pensioenreglementen werd in begin 2010
geïmplementeerd. Veel aandacht is besteed aan de financiële ontwikkelingen in 2010 en de invloed
daarvan op de beleggingsportefeuille. Met Mn-Services vond regelmatig overleg plaats, meestal via de
Beleggingscommissie maar ook via het Bestuur, als de omstandigheden daartoe aanleiding gaven.
Zo werd besloten tot verkoop van alle staatsobligaties van Spanje en Italië. De positie in Griekse
obligaties werd aangehouden in de aanname dat de ondergane forse afwaardering voldoende zou blijken.
Wel werd deze positie overgebracht van de matchingportefeuille naar de returnportefeuille.
Daarbij is steeds overlegd met de Raad van Toezicht, onder andere door middel van
overlegvergaderingen en ook door middel van een dialoog, zoals de motivering van het Bestuur
betreffende de besluitvorming over het premie- en toeslagenbeleid. Per saldo adviseerde de Raad van
Toezicht positief over alle relevante besluiten van het Bestuur.
Het Bestuur besloot onder meer tot het volgende:
-
-
-
-
-
-
-
een aangepast risicobudget op basis van de ALM-studie en het Beleggingsplan 2011;
een verdere verhoging van de technische voorziening met 1% naar aanleiding van het advies van
het AG betreffende de toename van de levensverwachtingen;
de doorsneepremie 2011 bedraagt 32% (2010: 32%)
de premieheffing in 2011 wordt, gelet op de ontwikkeling van de financiële positie, verhoogd van
15% naar 21%. De sector moet rekening houden met een verdere toename van de te betalen
premie;
de toeslag per 1 januari 2011 voor de actieven is 1,40% (2010: 1,21%), gelijk aan de stijging van
de PBO-loonindex;
de toeslag per 1 januari 2011 voor de pensioengerechtigden en slapers is 1,57% (2010: 0,71%),
gelijk aan de stijging van de consumentenprijsindex;
de franchisebedragen zijn voor 2011 vastgesteld op:
- nieuwe deelnemers € 12.651
- geboortejaar 1957 en eerder € 14.916
- geboortejaar 1958 t/m 1967 € 13.784
- geboortejaar 1968 en later € 12.651
DNB
In 2010 voerde DNB een zogenaamd Beperkt Onderzoek uit. De nadruk van dit onderzoek lag op het
besluitvormingsproces en de governance rondom het beleggingsbeleid; ook enige andere onderwerpen
kwamen aan de orde. DNB vroeg en ontving de notulen van alle vergaderingen in 2009 en 2010 van het
Bestuur, de Raad van Toezicht en de Beleggingscommissie. Daarnaast werd ten kantore van PBOD nader
onderzoek gedaan naar de fondsdocumenten en werden interviews gehouden met enige leden van de
Raad en het Bestuur, de Secretaris, de directeur van PBOD, de vermogensbeheerder, de actuaris en de
accountant. Afsluitend vond een gesprek met een bestuursdelegatie plaats waarin DNB de conclusies van
het onderzoek aan de orde stelde.
16

In de betreffende DNB-brief wordt gemeld:
‘In het algemeen merken wij op dat de conclusie bij het onderzoek is dat er op dit moment geen sprake
is van significante tekortkomingen in de bedrijfsvoering en aandachtspunten die directe inspanningen
van het Bestuur vergen.’
Wel werden enige opmerkingen met verzoek tot nadere toelichting geplaatst over de noodzakelijkheid om
voldoende deskundigheid en kritisch vermogen aan te wenden om in control te blijven ten opzichte van
de fiduciaire vermogensbeheerder. Daarnaast werd aandacht gevraagd voor het risicomanagement in
brede zin. Over enige meer technische aangelegenheden met betrekking tot berekeningen van de S-toets
werden vragen gesteld.
DNB heeft inmiddels aangegeven dat de beantwoording en de reacties van de zijde van het Bestuur geen
aanleiding geven tot verder opmerkingen.
Reglementen en Statuten
Aanpassingen in de relevante wetgeving en enige opmerkingen van DNB en de Visitatiecommissie gaven
aanleiding de pensioenreglementen en de statuten aan te passen. Deze aanpassingen zijn in 2010
geëffectueerd.
Naar de mening van DNB was artikel 18 van het pensioenreglement in strijd met de Pensioenwet. In dit
artikel wordt onder andere geregeld dat het jaarlijks verlenen van toeslagen aan de actieve deelnemers
onvoorwaardelijk is, mits de dekkingsgraad 105% of hoger is. DNB constateerde hierin een
onoverkomelijke tegenstelling. Deze opmerking was aanleiding voor de besturen van zowel PFP als PSB
om de CAO-partijen te informeren dat, onder instandhouding van de bedoeling van dat artikel, een
tekstwijziging noodzakelijk was. Artikel 18 is zodanig aangepast dat het jaarlijks verlenen van toeslagen
aan actieven voorwaardelijk is en toegepast wordt als de dekkingsgraad 105% of hoger is.
Raad van Toezicht
De Raad heeft kennis genomen van alle besluiten en heeft inzage in alle vergaderstukken van het
Bestuur. Op basis van de bepalingen in de Pensioenwet geeft de Raad adviezen en instemmingen over
alle zaken die een Deelnemersraad en/of een Verantwoordingsorgaan aangaan. Het Bestuur houdt
rekening met deze adviezen en instemmingen.
De Raad van Toezicht kwam in het boekjaar 2 keer bijeen, waarbij het Bestuur steeds aanwezig was.
Belangrijkste onderwerpen van overleg en advisering waren uiteraard de vaststelling van het premie-,
toeslag- en beleggingsbeleid eind 2010. Het Bestuur hield bij de definitieve besluitvorming rekening met
het overleg en de advisering van de Raad.
De Raad van Toezicht heeft verder kennis genomen van de opvattingen van DNB.
Klachten en Geschillen
Het Bestuur heeft een Klachten- en Geschillenreglement vastgesteld. Indien een geschil ontstaat tussen
het pensioenfonds en een belanghebbende bij het pensioenfonds, dient de belanghebbende zich te
wenden tot de administrateur (PBOD) van het pensioenfonds. Indien de administrateur en de
belanghebbende niet tot een oplossing van de klacht/het geschil komen, kan de belanghebbende zich
wenden tot het bestuur. Vervolgens bestaat de mogelijkheid dat de belanghebbende zich wendt tot de
Ombudsman Pensioenen.
17

5. Beleggingen
Fiduciair vermogensbeheer
Het vermogensbeheer is opgedragen aan Mn-Services te Rijswijk, die is aangesteld als Fiduciaire
Vermogensbeheerder door middel van een overeenkomst met een SLA. Mn-Services is verantwoordelijk
voor het adviseren over het op elkaar afstemmen van activa en passiva, de beleggingsstrategie, het
samenstellen van de beleggingsportefeuille, de selectie van operationele vermogensbeheerders, het
monitoren van die operationele vermogensbeheerders en het rapporteren over al die taken en
werkzaamheden aan het Bestuur van PFP. Mn-Services legt in het algemeen verantwoording af aan het
Bestuur, primair via de Beleggingscommissie.
Uitgangspunten
Het Bestuur heeft als belangrijke verantwoordelijkheid te zorgen voor een goed en betaalbaar pensioen,
uitgaande van de door de cao-partijen afgesproken pensioenregeling. Om dit te realiseren is onder
andere een gedegen beleggingsbeleid belangrijk.
Ieder jaar wordt het beleggingsbeleid opnieuw vastgesteld binnen het strategisch kader. Het strategisch
kader volgt uit de ALM-studie. Het beleggingsbeleid wordt beïnvloed door (de opvattingen over) de
internationale economische ontwikkelingen, door de samenstelling en de ontwikkeling van het
verzekerdenbestand en ook door wetten en regelgeving. Vooral het FTK heeft een belangrijke invloed op
het beleggingsbeleid. Op basis van de ALM-studies is de laatste paar jaar bijvoorbeeld besloten om het
risico van de mismatch in de duration van de vastrentende waarden-portefeuille en de technische
voorziening gefaseerd te verminderen.
De samenstelling van de beleggingsportefeuille is als volgt:
2010 2010 2009 2009
Asset in mln in % in mln in %
Matching portefeuille
Vastrentende waarden 246,7 55,7 256,0 60,8
Return portefeuille
Hoogrentende obligaties 57,2 12,9 49,7 11,8
Aandelen 76,8 17,4 68,2 16,2
Onroerend goed 21,6 4,9 20,6 4,9
Alternatieve beleggingen 24,6 5,6 20,7 4,9
Derivaten 3,0 0,7 4,5 1,1
Overig 12,7 2,8 1,3 0,3
Totaal 442,6 100,0 421,0 100,0
Beleggingsbeleid
Het beleggingsbeleid kent een strategisch niveau en een jaarplan op grond van het strategische beleid.
Bij het vaststellen van het strategische beleid worden op grond van de beschikbare analyses keuzes
gemaakt over de verdeling over de beleggingscategorieën op de lange termijn. Hierbij streeft het Bestuur
naar een zo hoog mogelijk rendement onder verantwoorde risico´s en gegeven de structuur van de
verplichtingen. Eventuele aanpassingen in het strategische beleid worden zorgvuldig verwerkt in de
jaarplannen, waarbij de marktontwikkelingen in ogenschouw worden genomen.
Spreiding beleggingen
Positieve en negatieve waardeschommelingen zijn onlosmakelijk verbonden met de beleggingsactiviteiten
van een pensioenfonds. Bij het beheer van het vermogen is het volledig voorkomen of afwenden van
risico’s niet mogelijk en zelfs niet gewenst. Zonder reëel risico is er immers geen reëel rendement. Wel
streeft PFP naar continu inzicht in de beleggingsrisico’s en worden maatregelen genomen om deze risico’s
te beheersen. Het belangrijkste instrument voor het Bestuur is de weloverwogen spreiding van de
beschikbare middelen over een groot aantal uiteenlopende beleggingscategorieën, die onderling zo min
mogelijk samenhang hebben in de uitkomst van de rendementen. Op deze wijze kunnen mindere
resultaten van de ene beleggingscategorie worden gecompenseerd door betere resultaten van andere
categorieën. Zodoende wordt het risico van de totale beleggingsportefeuille gereduceerd en wordt de
kans op een consistent en goed rendement vergroot.
18

Derivaten: defensief
Een belangrijk instrument bij de uitvoering van het vermogensbeheer is het gebruik van afgeleide
producten, derivaten genoemd. Derivaten zijn risicovol indien deze worden gebruikt voor speculatieve
doeleinden. PFP zet derivaten vooral defensief in, waarbij de beleggingsrisico’s op totaalniveau afnemen.
Met derivaten kunnen ongewenste en/of tijdelijke risico’s worden afgedekt, zoals het vreemdevalutarisico.
Voorts kunnen sommige beleggingsvormen door de inzet van derivaten met lagere kosten
worden gerealiseerd. Ook kunnen derivaten worden ingezet om snel en flexibel aanpassingen in de
portefeuille aan te brengen teneinde het risico/rendementprofiel van de beleggingsportefeuille op het
gewenste niveau te brengen.
2010: Wederom een bewogen jaar
Na het dieptepunt van de financiële markten in maart 2009, vond later dat jaar een onverwacht sterk
herstel plaats. Dat herstel zette begin 2010 door, na een aantal aarzelende eerste weken. Die aarzeling
werd ingegeven door zorgen over een dreigend bankroet van Griekenland, dat niet langer aan zijn
betalingsverplichtingen leek te kunnen voldoen. Het gevaar dat de Griekse schuldenproblematiek zou
uitstralen naar de rest van de eurozone, deed Europese beleidsmakers besluiten tot het uitspreken van
omvangrijke steun aan het wankelende Griekenland. De boodschap was eensluidend: de eurozone stond
niet toe dat de munt zou wankelen. Die boodschap en de steun aan Griekenland stelden de markten
aanvankelijk gerust.
Geleidelijk werd echter duidelijk dat ook andere landen in de Europese periferie diep in de problemen
zaten. Bovendien kwamen beleggers tot nader inzien, wat betreft hun vertrouwen in het steunpakket
voor Griekenland. De euro daalde verder, en de rente op staatsobligaties van gewantrouwde landen in
met name Zuid-Europa liep snel op. Om de onrust over de stabiliteit van de eurozone in te dammen,
besloten de Europese landen in mei 2010 tot het opzetten van een grootschalig noodfonds, de Europese
Financieel Stabilisatie Faciliteit (EFSF). Dit fonds, opgericht in nauwe samenwerking met het IMF, kent
een omvang g van 750 miljard j euro en dient als financieel vangnet g voor landen in financieringsproblemen.
g p
Naast de oprichting van het noodfonds ging de Europese Centrale Bank over tot het aankopen van
staatsobligaties. Ook werden verschillende kredietlijnen voor banken heropend.
Echter, ook deze stevige ingrepen zorgden slechts voor kortstondige opluchting in de financiële markten.
Beleggers leken zich te realiseren dat het succes van het noodfonds niet gegarandeerd is, maar afhangt
van de aanhoudende politieke wil in zowel de donerende als de ontvangende landen. Wanneer de pijn bij
de belastingbetaler voelbaar wordt, kan afnemend electoraal draagvlak leiden tot een groeiend politiek
populisme. De steuntoezeggingen en bezuinigingsafspraken zouden dan wel eens minder hard kunnen
blijken dan ze in eerste instantie op papier werden gezet.
De onrust in Europa werkte wereldwijd door. Bovendien begon ook de Amerikaanse economie af te
zwakken. Monetaire beleidsmakers en financiële markten raakten hierdoor in de zomermaanden in de
greep van de angst voor deflatie. De internationale financiële markten reageerden klassiek risicomijdend.
De internationale aandelenindex MSCI World daalde fors, de rentespreads op bedrijfsobligaties en
staatspapier van opkomende landen stegen en grondstoffenprijzen kelderden. Beleggers zochten veilig
geachte havens, naast veilige staatsobligaties vooral goud. De vlucht in veilige staatsobligaties van
onder meer de Verenigde Staten, Duitsland en Nederland zorgde voor een verdere daling van de
rendementen op dit staatspapier. Ook de voor pensioenfondsen relevante lange termijn swaprentes
daalden verder, tot ongekend lage niveaus. Een voorlopig dieptepunt in de stand van deze rentes werd
bereikt in augustus 2010, met voor de Nederlandse pensioenfondsen opnieuw sterk dalende
dekkingsgraden als gevolg.
De reactie van beleidsmakers liet evenwel niet lang op zich wachten. Eind augustus, op de jaarlijkse
centrale bank bijeenkomst in Jackson Hole, liet Federal Reserve voorzitter Bernanke voor het eerst
doorschemeren dat er waarschijnlijk een tweede ronde kwantitatieve verruiming zou volgen. Hoewel er
gerede twijfel bestond over het directe economische effect van kwantitatieve verruiming, was de
boodschap duidelijk; de Fed zou de afnemende groei, hoge werkloosheid en deflatoire trend niet
accepteren en alles in het werk stellen om de Amerikaanse economie op een hoger groeipad te krijgen.
Ditmaal was de boodschap in de financiële markten niet aan dovemansoren gericht. Zowel rentes, als
risicodragende beleggingen begonnen aan een stijging die tot het einde van het jaar zou aanhouden.
19

Dat betekende echter geenszins dat beleggers alle zorgen achter zich lieten. Met name de Europese
fiscale situatie werd nog altijd met zeer veel scepsis gevolgd en gedurende het vierde kwartaal laaiden de
spanningen daaromtrent weer in alle hevigheid op. De vonk hiervoor was dat de Europese leiders eind
oktober aangaven serieus na te willen denken over het voorstel van de Duitse bondskanselier Merkel om
obligatiehouders mee te laten delen in de kosten van toekomstige reddingsoperaties. Bovendien liep als
gevolg van de kwantitatieve verruiming in de Verenigde Staten de euro op ten opzichte van de dollar,
hetgeen de groeiperspectieven voor de Europese periferie niet ten goede kwam. Ditmaal viel Ierland ten
prooi aan de tucht van de markt. Op 21 november moest de Ierse premier Cowen uiteindelijk toegeven
dat het land financiële steun nodig had. In het weekend van 27 en 28 november kwamen de ministers
van Financiën van de eurozone bijeen in Brussel om de Ierse crisis te bezweren en uitstraling naar de
overige periferische landen te remmen. Er werd via leningen van het Europees Financieel Stabiliteit
Fonds, aangevuld door gelden van het IMF, de EU, Engeland, Denemarken en Zweden in totaal 85 miljard
euro aan Ierland ter beschikking gesteld.
Gevoerd beleid
Het jaar 2010 stond in onder andere in het teken van de herinrichting van de matchingsportefeuille. De
beleggingsportefeuille is verdeeld in een matching- en een rendementsportefeuille, respectievelijk 60
procent en 40 procent. Het belangrijkste doel van de matchingportefeuille is om te zorgen dat de
financiële positie niet te veel afhankelijk is van de rentestand. De rendementsportefeuille heeft als doel
om een overrendement te genereren zodat onder andere ook aan de toeslagenambitie van het
pensioenfonds kan worden voldaan.
De belangrijkste transacties in 2010 waren de volgende:
- in verband met de kredietcrisis in de periferische landen van de EU is besloten om in de nominaal
vastrentende portefeuille de Spaanse en Italiaanse staatsobligaties te verkopen en hiervoor Duitse
en Nederlandse staatsobligaties terug te kopen;
- in de inflatie gerelateerde obligatie portefeuille zijn Griekse obligaties gesepareerd en begin 2011
overgeheveld naar de returnportefeuille returnportefeuille. Bovendien zijn de Italiaanse inflaties gerelateerde
obligaties verkocht en Duitse obligaties teruggekocht.
Het beleid binnen de matchingportefeuille is naar aanleiding hiervan stringenter ingericht conform een
bepaald landenbeleid. Enkel AAA Euro Staatsobligaties met een beperkte kredietopslag kunnen in de
portefeuille worden opgenomen. Dit betreft de landen Nederland, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk.
Eind 2010 is ook een uitgebreide Asset & Liabilitiy Management (ALM) studie verricht. De uitkomsten
hiervan zijn onder andere verwerkt in het beleggingsplan 2011.
Beleggingsresultaten
Om het gerealiseerde rendement per beleggingscategorie op waarde te schatten, wordt dit afgezet tegen
een maatstaf. Dit betreft de maatstaf van het resultaat op de normportefeuille voor 2010. Aan de hand
van de ontwikkeling ten opzichte van deze normportefeuille kan worden getoetst of door actief beheer
waarde is toegevoegd.
Het Bestuur heeft er voor gekozen risico op rentedalingen voor een belangrijk deel af te dekken. Hierdoor
stabiliseert de ontwikkeling van de dekkingsgraad en is de vereiste reservebuffer lager. Het deel van het
risico dat hiermee verminderd wordt, kan ergens anders worden ingezet: daar waar PFP verwacht extra
rendement te kunnen halen.
20

Vermogenssamenstelling en rendement ultimo boekjaar:
Behaald Rendement
Portefeuille Verdeling rendement maatstaf
Matching portefeuille
Europese Staatsobligaties 0,0% 3,0% 2,4%
Langlopende obligaties Europa 31,7% 10,2% 10,2%
Inflatie-obligaties 10,0% -0,9% -1,0%
Bedrijfsobligaties 14,1% 5,1% 4,7%
Liquiditeiten 3,3% 0,4% 0,4%
Return portefeuille
Hoogrentende obligaties 13,0% 18,3% 17,0%
Aandelen 17,4% 21,8% 22,1%
Onroerend goed 4,9% 3,9% 3,9%
Alternatieve beleggingen 5,6% 17,1% 15,1%
Totaal portefeuille 100,0% 7,6% 7,3%
Toelichting op de performance
Het rendement van de beleggingsportefeuille op totaal niveau liet ten opzichte van het benchmark
rendement over 2010 een outperformance van 0,3% zien. De beleggingen die aan deze outperformance
bijdroegen zijn: Europese Staatsobligaties, obligaties opkomende landen, bankloans en hedge funds. Het
totale jaarrendement over 2010 was 7,6%.
Toelichting op de verschillende beleggingscategorieën
Vastrentende waarden
Een groot deel van het vermogen was in 2010 belegd in vastrentende waarden. Ook binnen deze
portefeuille vastrentende waarden wordt gestreeft naar vermindering van het risico door middel van
spreiding van de beleggingen. Deze spreiding vindt plaats door te beleggen in Europese staats- en
bedrijfsobligaties, in hoogrentende Amerikaanse en Europese bedrijfsobligaties, in bankleningen,
inflatieobligaties en in obligaties van opkomende markten.
Behalve over verschillende segmenten en wereldwijde regio’s zijn de beleggingen in vastrentende
waarden ook over verschillende debiteurenkwaliteiten. Hoe hoger de debiteurenkwaliteit van de lener is,
hoe lager het risico en hoe lager het te verwachten rendement. Andersom geldt dat voor lagere
debiteurenkwaliteiten steeds hogere rentevergoedingen worden ontvangen. Vanwege de risico’s bij
twijfelachtige debiteurenkwaliteiten, houdt PFP indirect scherp toezicht op de kredietwaardigheid van
partijen waaraan leningen worden verstrekt.
De obligatieportefeuilles lieten over het geheel een positief beeld zien. Als gevolg van de crisis omtrent de
overheidsschulden in de periferielanden van Europa daalde de 10-jaars Duitse rente. De beleggingen in
langlopende obligaties lieten een rendement zien van 10,2%. Wat betreft de overige obligatieportefeuilles
lieten met name de belegging in Amerikaanse en Europese hoogrentende bedrijfsobligaties hoge
rendementen zien (21,2% in USD, respectievelijk 14,3% in Euro). Ook de obligatieportefeuille van
opkomende landen heeft een uitstekend jaar achter de rug en liet een rendement zien van 23,4%.
Gedurende 2010 is echter een ook grote focus geweest binnen de matchingportefeuille (portefeuille
gericht om de pensioenverplichtingen zo goed mogelijk te volgen) op de kwaliteit van de debiteuren.
Hierdoor is onder andere besloten om onder andere Spaanse en Italiaanse staatsobligaties medio 2010 te
verkopen en de opbrengst te alloceren naar Duitse en Nederlandse staatsobligaties.
21

4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Japan 10 jaars
VS 10 jaars
Duitse 10 jaars
Aandelen
Aandelen vormen eveneens een belangrijke categorie in de beleggingmix. Aandelen geven op termijn een
hoger verwacht rendement dan vastrentende waarden. De afgelopen jaren hebben de
aandelenbeleggingen dan ook een belangrijke rol gespeeld in het op niveau en betaalbaar houden van de
pensioenen. Het hoger verwachte rendement van aandelen gaat gepaard met een hoger risicoprofiel van
deze beleggingscategorie. Dat hogere risico uit zich in een sterk schommelend resultaat van jaar tot jaar.
Ook binnen de aandelenportefeuille zijn de beleggingen over verschillende regio’s en segmenten. PFP
belegt in aandelen van beursgenoteerde ondernemingen in Europa, de Verenigde Staten, het Verre
Oosten en in opkomende markten.
Na de flinke stijging in 2009 wisten de aandelenbeurzen het koersherstel in 2010 verder uit tebreiden.
te breiden
Ondanks het behaalde goede absolute rendement, mede door het uitblijven van een double dip scenario,
was het geen gemakkelijk jaar voor beleggers. Het jaar kan grofweg in tweeën opgedeeld worden waarbij
het eerste deel van het jaar gekenmerkt werd door veel onzekerheid onder beleggers als gevolg van de
Europese schuldencrisis. Dit resulteerde in lagere beurskoersen in de eerste helft van 2010. Het tweede
gedeelte van het jaar werd juist gekenmerkt door optimisme onder beleggers naar aanleiding van onder
andere de steun aan Ierland en verdere monetaire verruiming door de Amerikaanse Centrale Bank, met
een behoorlijke rally als gevolg en een flinke stijging voor het jaar 2010.
Wereldwijd werden sterke positieve rendementen geboekt, vooral in de regio opkomende landen. Het
totaalrendement op aandelen kwam in 2010 uit op 21,8%.
Uit de volgende grafiek blijkt de ontwikkeling van de aandelenkoersen.
130
125
120
115
110
105
100
95
90
THE WORLD INDEX NET DIVIDEND
REINVESTED in Euro
22

Private equity
Gedurende 2010 behaalde de Private Equity portefeuille een relatief hoog positief resultaat. De sterke
stijging komt vooral voor rekening van belegging in de Harbourvest fondsen die nu meer naar een fase
van oogsten zijn doorgegroeid. Gedurende 2010 is een rendement van 23,9% (in USD) behaald.
Onroerend goed
Het jaar 2010 was wederom voor de vastgoedinvesteringen een lastig jaar. Over de gehele linie stonden
de waardes van het vastgoed onder druk. Dit heeft geleid tot verdere afwaarderingen. In de tweede helft
van 2010 is de vraag naar vastgoed met een hoge kwaliteit op goede locaties toegenomen. Binnen de
portefeuille onroerend goed wordt via fondsen belegd in kantoren, winkels en woningen in de regio’s
Noord-Amerika, Azië en in Nederland.
Het totaalrendement op de onroerend goed portefeuille kwam in 2010 uit op 3,9%.
Alternatieve beleggingen
De portefeuille alternatieve beleggingen maakt een belangrijk onderdeel uit van het spreidingsbeleid,
omdat de rendementen van de alternatieve beleggingen zich vaak min of meer onafhankelijk bewegen
van het resultaat op traditionele investeringen als aandelen en obligaties. Het rendement in deze
categorie in 2010 is 17,1% (in USD).
Binnen de portefeuille alternatieve beleggingen wordt belegd in Hedge Funds en grondstoffen
(commodities).
De voortzettende ontspanning in financiële markten en stijging van de aandelenmarkten zorgden voor
positieve rendementen bij de meeste hedge funds strategieën.
Het rendement in 2010 kwam voor Hedge Funds uit op 13,6% (in USD).
Commodities
De investeringen in grondstoffen bestaan voor een belangrijk deel uit energiedragers als olie en gas gas,
naast een kleiner deel metalen, edelmetalen, hout en landbouwproducten. Na een lastige eerste helft van
2010, stegen in de tweede helft van het jaar met name landbouwgrondstoffen, edelmetalen industriële
metalen. De energiesector is, mede door de aanwezigheid van ruime voorraden en overcapaciteit in de
productiemogelijkheden, achtergebleven ten opzichte van de index. De beleggingen in commodities lieten
in 2010 een rendement van 20,3% (in USD) zien. De investeringen in grondstoffen bestaan voor een
belangrijk deel uit energiedragers als olie en gas, naast een kleiner deel metalen, edelmetalen, hout en
landbouwproducten.
Uit de volgende grafiek blijkt de ontwikkeling van de olieprijs.
100
90
80
70
60
50
Prijs per vat ruwe Brent olie in $
23
Prijs per vat
ruwe Brent
olie in $

Valuta- en renteafdekking
Het beleid is erop gericht om met de beleggingen alleen risico te lopen als daar ook een verwacht
rendement tegenover staat. Risico’s op schommelingen in valutakoersen horen daar niet bij. PFP dekt dan
ook het risico af op schommelingen van de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en het Britse pond.
Ook de gevoeligheid voor renteschommelingen, die van grote invloed zijn op de waarde van de
pensioenverplichtingen en daarmee de dekkingsgraad, is voor een belangrijk deel (circa 70/75%)
afgedekt.
Risicobeheersing
Inflatierisico
De portefeuille heeft een belegging in inflatiegerelateerde obligaties, teneinde een toename van de
toekomstige inflatie (gedeeltelijk) te kunnen opvangen.
Marktrisico
De portefeuille wordt in principe samengesteld rekening houdend met het risicobudget dat opgenomen is
in het beleidskader. Zo is het maximaal te lopen risico gekoppeld aan de stand van de dekkingsgraad.
Het toegestane risiconiveau van de portefeuille daalde door de forse koersdalingen van de aandelen- en
vastgoedbeleggingen “vanzelf” in 2009. In 2010 is het beleid gecontinueerd dat in 2009 is ingezet: het
streven naar een beleggingsportefeuille met een lager risiconiveau. Dit beleid is eind 2010 naar
aanleiding van de ALM studie aangepast.
Omdat het Bestuur het verlenen van toeslagen een belangrijk onderdeel van zijn doelstellingen acht is in
de portefeuille een deel belegd in inflatiegerelateerde obligaties. Hierdoor ontstaat enige dekking tegen
reële risico’s. Hierdoor ontstaat echter wel een extra risico ten opzichte van het FTK, dat toetst op
nominale risico’s. Onder andere als gevolg van het extra risico voortvloeiende uit de inflatiegerelateerde
obligaties is het risico van de beleggingsportefeuille eind 2010 hoger dan het risicobudget volgens het
beleidskader. Gedurende 2010 is dat een bewuste keuze geweest. Rendement zonder risico bestaat niet;
een herstel van de dekkingsgraad moet vooral komen van een herstel van de beleggingsmarkten.
Door de mutaties in de marktwaarde van de aandelen loopt PFP koersrisico. In tegenstelling tot het
valuta- en renterisico kiest PFP er bewust voor om dit risico te lopen. Het doel daarvan is om een hoger
langetermijnrendement te realiseren. Het risico wordt actief bewaakt en waar nodig worden er
wijzigingen in de portefeuille aangebracht indien zich ongunstige marktbewegingen voordoen.
Ontwikkeling van het belegde vermogen
De ontwikkeling van het belegde vermogen in de afgelopen vijf jaren is in de volgende grafiek weergegeven.
Totaal belegd vermogen (* € 1.000)
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
2010 2009 2008 2007 2006
24
Totaal
Vastrentend
Aandelen incl. derivaten
Overig
Vastgoed

Ontwikkeling van de beleggingen
Asset mix
Bedragen (x € 1.000) Balans per Waarde- Balans per
Rubriek 01-jan Aankopen Verkopen mutaties 31-dec
Vastgoed 19.813 1.716 - 616 - 171 20.742
Aandelen 58.185 2.000 - 8.803 11.512 62.894
Vastrentende waarden 328.537 324.633 - 346.014 21.576 328.732
Derivaten 152 10.815 0 - 7.307 3.660
Overig 14.282 8.476 0 3.854 26.612
Totaal 420.969 347.640 - 355.433 29.464 442.640
Bedragen (x € 1.000)
Jaar 2010
Jaar 2009
Rubriek Waarde In % Waarde In %
Vastgoed 20.742 4,7 19.813 4,7
Aandelen 62.894 14,2 58.185 13,8
Vastrentende waarden 328.732 74,3 328.537 78,1
Derivaten 3.660 0,8 152 0,0
Overig 26.612 6,0 14.282 3,4
Totaal 442.640 100,0 420.969 100,0
Performance overzicht afgelopen vijf jaren
Performance incl.
valuta afdekking 2010 2009 2008 2007 2006
Onroerend goed 3,9% -5,0% -14,1% -10,3% 35,9%
Aandelen 21,8% 35,0% -40,1% 1,6% 11,5%
Vastrentende waarden 4,8% 8,9% 5,1% 1,9% -0,4%
Overig 11,1% 8,3% 21,2% 3,5% 2,0%
Performance 76% 7,6% 16 16,6% 6% -17 -17,0% 0% 21% 2,1% 10 10,9% 9%
25

6. Pensioenen
Wijzigingen in de regelingen
De regelingen zijn vastgesteld per 1 januari 2007. In 2010 is besloten tot de volgende aanpassingen in
het Reglement voor het basispensioen:
- aanpassing van het tabellenboek;
- op basis van de gewijzigde overlevingsgrondslagen en de renteontwikkeling zijn, voor de periode
van 1 januari 2011 tot 1 januari 2016, nieuwe flexibiliserings factoren (koopsommen) vastgesteld;
- de afkoopfactoren voor boekjaar 2011 zijn vastgesteld;
- de mogelijkheid van deeltijdpensioen - waarvan in de praktijk al gebruik wordt gemaakt - is vastgelegd.
Technische voorziening Pensioenverplichtingen
In boekjaar 2006 is de technische voorziening gewaardeerd tegen een (vaste) rekenrente van maximaal
4%. Vanaf 2007 is overgegaan op het FTK waardoor de waardering plaatsvindt rekening houdend met de
sterftetrend en op basis van de rentetermijnstructuur die door DNB wordt gepubliceerd.
De rentetermijnstructuur kan worden herleid naar één percentage. De interne rekenrente kwam per 31
december 2010 uit op 3,4% (2009: 3,8%). Het verschil in deze rentepercentages verklaart de grootste
mutatie in de VPV. De VPV nam met € 27,5 miljoen toe door de toepassing van de rentetermijnstructuur.
Als gevolg van het rekening houden met de gestegen levensverwachting is in het boekjaar een extra
bedrag van € 2,9 miljoen aan de VPV toegevoegd.
VPV (x € 1.000) 2010 2009 2008 2007 2006
Actieven 153.753 129.426 135.853 108.861 113.900
Slapers 42.033 34.867 34.878 27.250 26.686
Ouderdomspensioen 105.170 91.710 90.080 74.531 77.480
Partnerpensioen 41.482 39.527 41.080 35.293 41.636
Wezenpensioen 104 132 125 112 162
AO pensioen 3.869 4.191 5.124 4.955 5.515
Herverzekerde pensioenen - 17 - 19 - 22 - 22 - 26
Voorz.Pensioenverplichtingen 346.394 299.834 307.118 250.980 265.353
Voorz.Overlijdensuitkeringen 2.196 2.625 2.656 2.158 2.280
Voorz.Overlevingsgrondslagen 0 14.216 0 0 0
Totaal 348.590 316.675 309.774 253.138 267.633
Ontwikkeling aantallen
Een afname van de werkgelegenheid bij de werkgevers veroorzaakt niet direct een afname van het aantal
actieven (deelnemers met pensioenopbouw). Werknemers die gebruik kunnen maken van de
vroegpensioenregeling, de wachtgeldregeling of een afvloeiingsregeling, blijven nog jaren pensioen
opbouwen. Een afname bij de werkgevers is daardoor pas later zichtbaar in een afname bij PFP. Dit effect
is bij de verschillende volgende tabellen en grafieken nog steeds van toepassing. De tendens om
onderdelen van de productschappen te verzelfstandigen, waardoor de pensioenverzekering bij PFP niet
gecontinueerd kan/mag worden, heeft wel direct gevolgen voor de aantallen. In 2010 is een onderdeel
van een van de productschappen verzelfstandigd met een afname van 14 actieven tot gevolg. De
pensioenverzekering voor hen is ondergebracht bij de Eendragt.
Aantallen 2010 2009 2008 2007 2006
Actieven 909 936 931 975 1.024
Slapers 1.038 998 983 937 899
Ouderdomspensioen 500 507 506 532 554
Partnerpensioen 468 501 544 588 633
Wezenpensioen 10 10 8 8 12
AO pensioen 61 68 72 80 86
Subtotaal 2.986 3.020 3.044 3.120 3.208
Bijzonder partnerpensioen 264 259 255 282 269
Totaal 3.250 3.279 3.299 3.402 3.477
Bij echtscheidingen of ontbinding van geregistreerd partnerschap/samenwoning wordt het meeverzekerde
partnerpensioen als een zelfstandige (bijzondere) partnerpensioenaanspraak toegekend aan de ex-partner. De
actuaris en DNB blijven de bijzondere partnerpensioenen echter als een meeverzekerd pensioen beschouwen.
In alle andere overzichten blijft het aantal van de bijzondere partnerpensioenen buiten beschouwing.
26

In onderstaande grafiek wordt de ontwikkeling van de aantallen weergegeven.
1.200
1.000
800
600
400
200
0
2010 2009 2008 2007 2006
Mutatie overzichten
De volgende tabellen tonen de mutatieredenen.
Deelnemers
Slapers
Ingegaan OP
Ingegaan PP
Pensioen- Totaal
Totale populatie Actieven Slapers gerechtigden 2010
Stand per 1 januari 936 998 1.086 3.020
- nieuwe toetreding 47 0 0 47
- ingang pensioen - 23 - 12 48 13
- ontslag met premie-aanspraak - 49 49 0 0
- waardeoverdracht 0 - 8 0 - 8
- overlijden j
- 3 - 4 - 89 - 96
- afkoop 0 - 11 0 - 11
- andere oorzaken 1 26 - 6 21
Totaal 909 1.038 1.039 2.986
AOP
Ingegaan Wzp
In 2010 zijn er minder nieuwe toetredingen dan in 2009 en het aantal ontslagen in 2010 is hoger dan in het
jaar daarvoor. Per saldo is het aantal actieven daardoor afgenomen. Daarentegen is het aantal actieven dat
met pensioen is gegaan nagenoeg gelijk gebleven. Het aantal slapers (gewezen deelnemers) is in 2010 flink
toegenomen. Ten opzichte van voorgaande boekjaren hebben er in 2009 en 2010 fors minder
waardeoverdrachten plaatsgevonden.
Bij veel pensioenfondsen is de dekkingsgraad onder de 105% gekomen als gevolg van de lage rente en de
toegenomen levensverwachting. Bij dekkingsgraden onder de 100% zijn waardeoverdrachten niet toegestaan.
Omdat de gewezen deelnemers ook rekening houden met de indexatieverwachtingen van ons fonds ten
opzichte van de andere pensioenfondsen zullen uitgaande waardeoverdrachten, ook als de dekkingsgraden
weer boven de 100% zijn gekomen, beperkt blijven.
In het boekjaar hebben er enkele afkopen van kleine ingegane pensioenen plaatsgevonden. In 2011 krijgen de
gewezen deelnemers met een aanspraak die onder de wettelijke afkoopgrens ligt ook de mogelijkheid tot
afkoop aangeboden.
Naar soort Ouderdoms- Partner Wezen AO Totaal
pensioengerechtigden pensioen pensioen pensioen pensioen 2010
Stand per 1 januari 507 501 10 68 1.086
- ingang pensioen 35 18 1 - 6 48
- overlijden - 39 - 50 0 0 - 89
- andere oorzaken - 3 - 1 - 1 - 1 - 6
Totaal 500 468 10 61 1.039
27

Historische ontwikkeling van de aantallen pensioengerechtigden.
Pensioengerechtigden 2010 2009 2008 2007 2006
Ouderdomspensioen 500 507 506 532 554
Partnerpensioen 468 501 544 588 633
Wezenpensioen 10 10 8 8 12
Subtotaal 978 1.018 1.058 1.128 1.199
AO pensioen 61 68 72 80 86
Totaal 1.039 1.086 1.130 1.208 1.285
Zowel bij de pensioengerechtigden met een ouderdomspensoen als bij de partners met een ingegaan
partnerpensioen nemen de aantallen nog steeds af. Ook bij het aantal arbeidsongeschiktheidspensioenen is een
lichte afname te zien. Dit wordt veroorzaakt door een gewijzigd overheidsbeleid dat, al in 2006, heeft geleid tot
een aanpassing van het pensioenreglement. Het aantal nieuwe arbeidsongeschikten is daardoor zeer gering tot
nihil. Door pensionering neemt het aantal arbeidsongeschikten af.
De gemiddelde leeftijden laten het volgende verloop zien.
Gemiddelde leeftijd 2010 2009 2008 2007 2006
Actieven 49,1 48,2 48,2 47,6 46,9
Slapers 47,9 46,7 46,2 45,6 45,3
Ouderdomspensioen 77,6 77,8 78,0 78,2 78,5
Partnerpensioen 84,4 84,0 83,8 83,9 83,5
Wezenpensioen 20,0 18,9 17,6 14,7 15,0
AO pensioen 55,4 54,5 54,5 54,0 53,4
Gemiddelde leeftijd 59,2 58,6 58,9 59,1 59,2
Na jaren van daling van de gemiddelde leeftijden is de totale gemiddelde leeftijd in 2010 licht opgelopen. Dit
wordt onder andere verklaard door de afname van het aantal nieuwe (jonge) toetreders.
28

Leeftijdsverdeling
Alle deelnemers
De volgende grafiek laat de verdeling zien van de aantallen deelnemers naar leeftijdscategorie en de
verhouding van de aantallen mannen en vrouwen in die leeftijdscategorie.
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Tot 35 jaar 35‐45 jaar 45‐55 jaar 55‐65 jaar 65‐75 jaar 75‐85 jaar 85 en ouder
Pensioenuitkeringen
Uit de bovenstaande grafiek blijkt dat het merendeel van de pensioengerechtigden in de leeftijdscategorie
“85 jaar en ouder” vrouwen betreft. Uit onderstaande grafiek blijkt dat het grootste deel daarvan een
partnerpensioen ontvangt. Door hun te verwachten overlijden zal het aantal pensioengerechtigden van 85
jaar j en ouder in de nabije j toekomst ( (snel) ) afnemen.
De grafiek geeft ook een (groot) verschil in aantallen aan tussen de “oude jongeren” (categorie 55-65
jaar) en de “jonge ouderen” (categorie 65-75 jaar). Door pensionering zal dit verschil de komende jaren
afnemen.
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Tot 35 jaar 35‐45 jaar 45‐55 jaar 55‐65 jaar 65‐75 jaar 75‐85 jaar 85 en ouder
29
Man
Vrouw
AOP
Wzp
PP
OP
Slaper
Aktief

7. Actuariële cijfers
(bedragen x € 1.000)
De actuariële analyse van het saldo van baten en lasten is als volgt:
2010
2009
Actuariële analyse
Premieresultaat
(x € 1.000) (x € 1.000)
Premiebijdragen werkgevers 6.450 6.421
Premiebijdragen werknemers 3.327 3.311
Nodig voor pensioenopbouw in het jaar - 8.408 - 8.113
Premiekorting - 5.147 - 6.020
Subtotaal basispensioenregeling - 3.778 - 4.401
Resultaat vroegpensioenregeling - 175 - 117
Saldo premieresultaat - 3.953 - 4.518
Uitvoeringskosten
Beschikbaar uit premie 303 301
Beschikbaar uit voorziening 661 674
Benodigd voor administratiekosten - 944 - 1.151
Saldo uitvoeringskosten 20 - 176
Interestresultaat
Beleggingsresultaten 30.350 59.816
Rente diversen - 199 0
Rentetoevoeging VPV - 4.131 - 7.763
Indexering en andere toeslagen - 3.340 - 1.361
Wijziging marktrente - 27.544 9.349
Saldo interestresultaat - 4.864 60.041
Actuariële resultaten
Sterfteresultaat 337 - 660
Arbeidsongeschiktheidsresultaat 122 107
Stop-loss/herverzekeringspremie 240 661
Saldo actuariële resultaten 699 108
Overig resultaat
Resultaat op waardeoverdrachten - 329 70
Aanpassing overlevingstafels - 2.919 - 14.216
Saldo Overig resultaat - 3.248 - 14.146
Totaal - 11.346 41.309
Marktwaardering pensioenonderdelen
Vanaf 2007 worden de actuariële berekeningen uitgevoerd op basis van het Financieel Toetsingskader
(FTK) wat marktwaardering en gebruikmaking van de voorgeschreven DNB-rentecurve inhoudt.
Financiële positie
De dekkingsgraad ultimo 2010 komt uit op 124,7% (2009; 130,8%). Het op basis van het FTK
gedefinieerde minimaal vereist (eigen) vermogen voor nominale pensioenaanspraken was hiermee per 31
december 2010 aanwezig.
Ontwikkeling dekkingsgraad
De ontwikkeling van de dekkingsgraad wordt in onderstaande tabel zichtbaar gemaakt.
Dekkingsgraad
2010
2009
Stand per 1 januari 130,8% 118,4%
Nieuwe aanspraken -2,3% -2,0%
Uitkeringen 1,7% 1,0%
Toeslag -1,4% -0,5%
Wijziging rentetermijnstructuur -10,5% 3,7%
Beleggingsresultaat 8,1% 16,2%
Overige oorzaken -1,7% -6,0%
-6,1% 12,4%
Dekkingsgraad 31 december 124,7% 130,8%
Uit dit overzicht blijkt dat de daling van de dekkingsgraad met name is veroorzaakt door het effect van de
gedaalde rente op de technische voorzieningen. Het negatieve percentage bij overige oorzaken wordt vooral
veroorzaakt door de verhoging van de technische voorzieningen per 1 januari 2010 in verband met de invoering
van de AG Prognosetafel 2010-2060.
Bovenstaande methodiek wordt eveneens gehanteerd
30
door DNB ten behoeve van herstelplannen.

Premies
Kostendekkende RTS premie
De kostendekkende RTS premie is in 2010 bepaald op basis van de rentetermijnstructuur per 31
december van het vorige boekjaar en bedraagt € 9.478. Deze bestaat uit de volgende onderdelen:
2010 2009
Bedrag Bedrag
Kostendekkende RTS premie Als % pg (x € 1.000) Als % pg (x € 1.000)
a. Nominale pensioeninkoop 26,0% 8.105 26,0% 7.812
b. Kostenopslag 1,0% 303 1,0% 301
c. Solvabiliteitsopslag 4,0% 1.070 5,0% 1.523
d. Bijdrage aan voorwaardelijke onderdelen 0,0% 0 0,0% 0
Totaal 31,0% 9.478 32,0% 9.636
Bij deze berekeningen is rekening gehouden met de sterftetrend. In het percentage voor de nominale
pensioeninkoop van 26,0% is circa 6,0% toe te rekenen aan de koopsom voor de indexatieverlening aan
de actieve deelnemers per 1 januari 2011 met 1,40%.
Voor nieuwe aanspraken dient PFP ook over een weerstandsvermogen te beschikken. Om die reden dient
een solvabiliteitsopslag berekend te worden. De hoogte daarvan hangt af van het zogenaamde Vereist
Vermogen. Per 31 december 2009 bedroeg dit Vereist Vermogen 113,2%, waardoor de opslag uitkomt op
13,2% over de nominale pensioeninkoop (a) met als resultaat 4,0% (c).
Kostendekkende toetspremie (= gedempte premie)
De kostendekkende toetspremie gaat uit van een gestabiliseerde rentevoet van 4%. De kostendekkende
toetspremie komt voor 2010 uit op € 8.804.
2010 2009
Bedrag Bedrag
Kostendekkende toetspremie Als % pg (x € 1.000) Als % pg (x € 1.000)
a. Nominale pensioeninkoop 25,0% 7.510 23,0% 6.972
b. Kostenopslag 1,0% 303 1,0% 301
c. Solvabiliteitsopslag 3,0% 991 5,0% 1.359
d. Bijdrage aan voorwaardelijke onderdelen 0,0% 0 0,0% 0
Totaal 29,0% 8.804 29,0% 8.632
Doorsneepremie (= verschuldigde premie)
De doorsneepremie wordt vastgesteld op basis van de kostendekkende RTS premie, rekening houdend
met de dekkingsgraad van PFP. Beide grootheden hoeven echter niet gelijk te zijn aan elkaar.
2010
2009
Bedrag Bedrag
Doorsneepremie Als % pg (x € 1.000) Als % pg (x € 1.000)
Bijdrage werknemer 10,7% 3.240 10,7% 3.210
Bijdrage werkgever 21,3% 6.450 21,3% 6.421
Doorsneepremie 32,0% 9.690 32,0% 9.631
Overige premies 0,3% 87 0,3% 101
Totaal 32,3% 9.777 32,3% 9.732
Feitelijk betaalde premie
Gezien de gunstige financiële positie werd de doorsneepremie in 2010 niet volledig door werkgevers en
werknemers betaald. Op de doorsneepremie van 32,3% werd een premiekorting verleend van 17%punt,
waardoor de feitelijke premie 15,3% bedraagt.
2010
2009
Bedrag Bedrag
Feitelijke premie Als % pg (x € 1.000) Als % pg (x € 1.000)
Bijdrage werknemer 5,0% 1.514 4,0% 1.204
Bijdrage werkgever 10,0% 3.029 8,0% 2.407
Doorsneepremie 15,0% 4.543 12,0% 3.611
Overige premies 0,3% 87 0,3% 101
Totaal 15,3% 4.630 12,3% 3.712
31

Premieresultaat
Voor de toets op toereikendheid van de premie wordt de kostendekkende toetspremie, waarbij is
uitgegaan van een gedempte rekenrentevoet van 4%, vergeleken met de doorsneepremie. De
toegerekende doorsneepremie van 32% is toereikend.
Vergelijking van de kostendekkende RTS premie ad € 9.478 en de doorsneepremie ad € 9.777 levert een
overschot op van € 299. De ontvangen premie heeft hiermee een positieve bijdrage geleverd aan de
vereiste solvabiliteitspositie.
2010 2009
Toetspremie RTS Toetspremie RTS
Bedrag Bedrag Bedrag Bedrag
Premieresultaat (x € 1.000) (x € 1.000) (x € 1.000) (x € 1.000)
Kostendekkende premie 8.804 9.478 8.632 9.636
Doorsneepremie 9.777 9.777 9.732 9.732
Overschot 973 299 1.100 96
Premiekorting - 5.147 - 5.147 - 6.020 - 6.020
Tekort - 4.174 - 4.848 - 4.920 - 5.924
Gezien de gunstige financiële positie werd de doorsneepremie in 2010 niet volledig door werkgevers en
werknemers betaald. De kostendekkende premie is hiermee in 2010 niet voldaan. Op basis van de
kostendekkende toetspremie resulteert na premiekorting ad 5.147 een tekort van 4.174.
Toeslagverlening
Actieve deelnemers
De toeslagverlening aan de actieve deelnemers is gebaseerd op de loonindex en valt onder categorie D2
van de door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gepubliceerde toeslagenmatrix. Dit
houdt in dat de toeslagverlening voorwaardelijk is en gefinancierd wordt uit een opslag op de premie.
Indien de dekkingsgraad hoger is dan 105%, wordt er toeslag gegeven op de pensioenaanspraken van de
actieve deelnemers.
Per 1 januari 2011 is aan de actieve deelnemers een toeslag verleend van 1,40%. De koopsom voor deze
toeslagverlening wordt gefinancieerd uit de betaalde premie en is in het boekjaar 2010 verwerkt.
Pensioengerechtigden en slapers
De toeslagverlening aan pensioengerechtigden en slapers valt onder categorie D1 van de
toeslagenmatrix. Dit houdt in dat de toeslagverlening voorwaardelijk is en wordt gefinancierd uit de
beleggingsopbrengsten en reserves.
Per 1 januari 2011 bedroeg de verleende toeslag aan slapers en pensioengerechtigden 1,57%. Deze
toeslagverlening is gebaseerd op het resultaat van de prijsindex van oktober-oktober. De koopsom voor
deze toeslagverlening is ten laste gekomen van PFP.
32

8. Pensioenactualiteiten 2010
Uitvoering
Multi-Opf
Medio 2010 is de Pensioenwet gewijzigd in het kader van een drie-stappenplan van het vorige kabinet om
de uitvoeringsmogelijkheden uit te breiden. Deze wijziging maakt het mogelijk voor
ondernemingspensioenfondsen die werken voor verschillende ondernemingen die niet tot dezelfde groep
behoren om op te gaan in één ondernemingspensioenfonds (Multi-Opf). Het wetsvoorstel gaat uit van de
samenvoeging van reeds bestaande ondernemingspensioenfondsen. Een Multi-Opf kan dus niet als
zodanig worden opgericht voor niet tot dezelfde groep behorende ondernemingen. De betrokken
ondernemingspensioenfondsen moeten ten minste vijf jaar hebben bestaan alvorens samen te kunnen
gaan. Een van de redenen voor de wijziging van de Pensioenwet is dat vooral kleine
ondernemingspensioenfondsen het steeds moeilijker vinden om te voldoen aan de eisen van de
Pensioenwet. Zij hebben moeite om mensen met de benodigde kennis te vinden voor bestuur,
deelnemersraad en verantwoordingsorgaan. Daarom willen zij graag samengaan met andere
ondernemingspensioenfondsen. Onder de Pensioenwet geldt nu dat indien een pensioenfonds meerdere
pensioenregelingen uitvoert, deze pensioenregelingen één financieel geheel dienen te vormen. Dit houdt
in dat het niet mogelijk is om voor één regeling tot vermindering van rechten over te gaan zolang het
totale vermogen van het pensioenfonds nog voldoende is.
Door de wijziging van de Pensioenwet wordt hier voor een Multi-Opf verandering in gebracht. De
financiële risico’s, worden dus niet gedeeld, het FTK dient te worden toegepast op ieder oorspronkelijk
financieel geheel. Ten aanzien van het bestuur van het Multi-Opf wordt voorgesteld dat iedere
onderneming of groep van ondernemingen ten minste een lid namens de werkgever en een lid namens de
werknemer in het bestuur zitting heeft. Wat betreft de vertegenwoordiging in de deelnemersraad wordt in
het wetsvoorstel aangegeven dat iedere onderneming of groep van ondernemingen door ten minste een
deelnemer een pensioengerechtigde vertegenwoordigd moet zijn.
PPI
Eind 2010 is in het al genoemde kader de Wet introductie premiepensioeninstellingen (PPI) aangenomen.
De PPI betreft een nieuwe vorm van pensioenuitvoerder. De belangrijkste reden voor de introductie van
de PPI is om buitenlandse pensioenregelingen in Nederland uit te kunnen voeren. De vraag is of de PPI
ertoe zal leiden dat er meer buitenlandse pensioenregelingen in Nederland worden uitgevoerd. Naar
verwachting zal het aanbod van beschikbare premieregeling stijgen.
Tijdens de parlementaire behandeling heeft de regering benadrukt dat de PPI geen banksparen in de
tweede pijler introduceert. De PPI richt zich op arbeidsvoorwaardelijke pensioenregelingen, zoals we die
kennen in de tweede pijler tussen werkgever en werknemer. Banksparen is een individuele
oudedagsvoorziening in de derde pijler.
Daarnaast heeft de regering aangegeven dat de introductie van de PPI geen gevolgen heeft voor de
afspraken die zijn gemaakt ten aanzien van het bereik van pensioenfondsen (domein als product) ten
opzichte van verzekeraars. De PPI bevindt zich deels op het gebied van de verzekeraars, namelijk de
vermogensopbouw van premieovereenkomsten. Echter, gezien het feit dat een ieder vrij is om een PPI op
te richten, leidt dit niet tot oneerlijke concurrentie en zijn aanvullende aanspraken omtrent
taakafbakening niet noodzakelijk.
API
De Algemene Pensioeninstelling moet het sluitstuk van de nieuwe mogelijkheden vormen. Het nieuwe
kabinet heeft aangegeven dat er voor de invoering van de API een nauwe samenhang is met de
governance en de toepassing van het financieel toetsingskader. De invoering vindt daarom
noodzakelijkerwijs volgens een vergelijkbaar tijdpad plaats als het geschetste traject voor de aanpak van
genoemde onderwerpen.
Nieuwe Governance-modellen voor pensioenfondsen
Eind september 2010 heeft toenmalig minister Donner een voorontwerp tot wijziging van de Pensioenwet
in verband met aanpassingen van het bestuursmodel voor pensioenfondsen voor commentaar gezonden
naar de koepels van pensioenfondsen. De reden van dit voorontwerp is om te voorkomen dat het initiatief
wetsvoorstel van de leden Koser- Kaya en Blok tot wijziging van de Pensioenwet met betrekking tot de
medezeggenschap van pensioengerechtigde in pensioenfondsbesturen wordt aangenomen.
Het voorontwerp ziet op stroomlijning van de Governance en medezeggenschap, de versterking van
deskundigheid en de adequate vertegenwoordiging van alle risicodragers binnen het huidige paritaire
bestuursmodel. In het paritaire bestuursmodel gaat men uit van een bestuur bestaande uit
vertegenwoordigers van werkgever(organisaties) en werknemers(organisaties) en de mogelijkheid van
pensioengerechtigden.
33

De pensioengerechtigden krijgen een keuzerecht voor bestuursparticipaties. Daarnaast wordt intern
toezicht versterkt en wordt het mogelijk om externe deskundigen tot het bestuur toe te laten. Het
verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad worden geïntegreerd.
Naast het paritaire bestuursmodel worden er nog twee andere modellen uitgewerkt. Namelijk het extern
model en het gemengd bestuursmodel. De laatste is ook wel bekend onder de naam one tier board. In
het extern model zal het bestuur volledig bestaan uit externe deskundigen. In het gemengd model
worden de taken binnen het bestuurd verdeeld over niet-uitvoerende (algemeen bestuur) en uitvoerende
bestuurders (dagelijks bestuur).
Eind december 2010 heeft minister Kamp aangegeven dat het kabinet overweegt om het wetsvoorstel
eerst via internet ter consultatie aan te bieden, voordat het aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.
Versoepeling premiebeleid bij dekkingstekort door DNB
Als gevolg van de verbeterde levensverwachting en de gedaalde rente zijn de pensioenkosten in 2010
fors gestegen. Dit zou betekenen dat een aantal pensioenfondsen genoodzaakt zijn om een forse
premiestijging door te voeren willen zij blijven voldoen aan de eis van een minimale dekkingsgraad. DNB
is van oordeel dat in een situatie van dekkingstekort de premie moet bijdragen aan herstel. Echter, na
overleg met SZW heeft DNB besloten pensioenfondsen de mogelijkheid te bieden om voor de
premiestelling voor het jaar 2011 af te wijken van de eis dat de premie tijdens een dekkingstekort moet
bijdragen aan herstel. DNB stelt wel de voorwaarde dat het pensioenfonds vanaf de premiestelling voor
het jaar 2012 een sluitende financiële opzet heeft.
Rapport Waardeoverdracht Nieuwe Stijl
In oktober 2010 heeft een commissie van de drie pensioenkoepels en het Verbond van Verzekeraars het
rapport Waardeoverdracht Nieuwe Stijl aan de Stichting van de Arbeid (STAR) aangeboden. Aanleiding is
onder meer het advies van de STAR van 2009 inzake de bijbetalingsproblematiek bij waardeoverdrachten
die onder meer veroorzaakt wordt door de verschillende rekenregels tussen pensioenfondsen en
verzekeraars.
Conclusie van de commissie is het recht op waardeoverdracht te handhaven en een oplossing voor de
problematiek van de nabestaandenvoorzieningen en de bijbetaalproblematiek te ontwikkelen en de
mogelijkheid te bezien, mede in relatie tot de uitvoeringskosten, om waardeoverdracht onder de huidige
afkoopgrens verplicht te stellen, dit onder verval van de afkoopmogelijkheid. Verder is er volgens de
commissie geen reden de systematiek van de internationale waardeoverdracht aan te passen net als die
van de collectieve waardeoverdrachten.
Waardeoverdracht naar buitenlandse regeling
In de Pensioenwet is een nieuw artikel opgenomen inzake de waardeoverdracht naar een buitenlandse
pensioenregeling die wordt uitgevoerd door een uitvoerder in Nederland. De huidige bepalingen van de
wet gaan namelijk aan deze situatie voorbij, de wetgeving vormt daardoor geen consistent geheel. In dit
artikel wordt geregeld dat de normale plicht tot waardeoverdracht niet geldt indien de mogelijkheden tot
afkoop na de waardeoverdracht ruimer zijn dan op grond van de Pensioenwet.
Bijbetalingsproblematiek waardeoverdracht
In 2011 geeft minister Kamp mede prioriteit aan het acute knelpunt van de bijbetalingsproblematiek bij
waardeoverdracht. Hij deelt de zorgen van de Kamer dat hoge bijbetalingen bij waardeoverdracht de
arbeidsmarktpositie van oudere werknemers kunnen schaden.
FVP
Per 1 januari 2011 is de FVP-bijdrageregeling definitief ten einde gekomen.
Dit betekent dat werknemers van 40 jaar of ouder die op of na 1 januari 2011 WW-gerechtigd worden,
niet meer in aanmerking komen voor een bijdrage op grond van de FVP-bijdrageregeling. Werknemers
die tussen 1 januari 2010 en 1 januari 2011 werkloos zijn geworden, kunnen nog tot 1 januari 2011
onder voorwaarden aanspraken maken op de FVP-bijdrageregeling. Rekening dient gehouden te worden
met een FVP-verstrekkingspercentage lager dan 50% voor alle instroom na 1 januari 2010. Begin 2013
neemt het FVP-bestuur een definitief besluit over de hoogte van de het FVP-verstrekkingspercentage. De
betalingen van de FVP-bijdrage voor deze groep werknemers worden tot uiterlijk 1 januari 2014
opgeschort.
34

Beleidsregel Deskundigheid
DNB en de Stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) hebben eind 2010 een Beleidsregel
Deskundigheid gepubliceerd. Doel is te verduidelijken welke eisen DNB en AFM stellen aan deskundigheid
van beleidsbepalers van onder toezicht staande instellingen zoals pensioenfondsen en verzekeraars. De
Beleidsregel is gebaseerd op de bestaande wettelijke regels en bevat in dat opzicht ook geen nieuws.
Uitgelegd wordt hoe bepaalde begrippen worden opgevat en waarop wordt gelet bij de toetsing. Dat is
voor de praktijk zeker van belang.
De toezichthouders spreken uit dat dit ertoe kan bijdragen dat aan de regels niet alleen naar de letter,
maar ook naar hun aard en strekking invulling zullen geven, ook van individuele bestuursleden met een
specifieke rol of verantwoordelijkheid. Een bestuur zal de taken zo moeten verdelen dat deskundigheid bij
de vervulling van elk van die taken is gewaarborgd.
Pensioenregister
Het pensioenregister gaat het voor iedere burger mogelijk maken om via één website een totaaloverzicht
te krijgen van alle bij pensioenfondsen en pensioenverzekeraars opgebouwde pensioenaanspraken én van
de aanspraken op grond van de AOW. Een eind 2010 aangenomen wet verplicht elke pensioenuitvoerder
en de SVB tot medewerking hieraan. De website is per 6 januari 2011 beschikbaar.
Inhoud
Pensioenakkoord voorjaar 2010
De STAR heeft op 4 juni 2010 een akkoord gesloten over flexibilisering van pensioen en de AOW. Het
akkoord gaat hierbij uit van een stabilisering van de pensioenkosten en de AOW.
Aanleiding tot het pensioenakkoord is de constatering dat door de stijgende levensverwachting en de
hiermee gepaard gaande uitkeringsduur van pensioenen, de kosten van het pensioenstelsel zullen
stijgen. Verder wordt het huidige pensioenstelsel onvoldoende schokbestendig geacht. Meer
mogelijkheden om de pensioenen aan te passen aan financiële schokken worden dan ook noodzakelijk
geacht waarbij het aanpassen van de door de werkgever af te dragen pensioenpremie niet meer als
effectief wordt gezien.
De aanpassing van het pensioenstelsel aan de stijgende levensverwachting kan volgens het akkoord
vormgegeven worden door trapsgewijze verhoging van de pensioenleeftijd. Ook is het mogelijk uit te
gaan van een vaste forfaitaire uitkeringsperiode vanaf de rekenleeftijd die niet wordt aangepast aan de
stijging van de levensverwachting van toekomstige generaties.
Afgezien van de aanpassingen aan de leeftijdsverwachtingen hebben de sociale partners ook afgesproken
dat pensioenregelingen meer aangepast moeten worden aan de ontwikkelingen op de financiële markten.
De ambitie omtrent de hoogte van het pensioen moet meer afgestemd worden op de realiteit. Dit kan
volgens de partners door middel van een zogenaamd combinatiecontract. Dit bestaat voor een deel uit
een lagere pensioenopbouw met een grote mate van zekerheid en een deel dat volledig
resultaatafhankelijk is op basis van een bepaalde ambitie. Een andere mogelijkheid is het volkomen
flexibele reële contract, waarbij de hoogte van de pensioenen volledig afhankelijk is van de resultaten en
de ambitie.
Voor het resultaatafhankelijke deel van de regeling wordt de premie niet meer bepaald op basis van de
toegekende pensioenen, maar op basis van de beschikbare premie wordt een bepaalde ambitie
geformuleerd, die periodiek kan worden bijgesteld.
De financiering moet in evenwicht zijn met de mate van zekerheid die is beloofd, dit lijkt op de
consistentietoets zoals wij dit nu al voor toeslagenregelingen kennen.
Deze introductie van de mogelijkheid pensioenregelingen voor een deel voorwaardelijk te maken is een
vergaande omslag ten opzichte van het huidige stelsel. Nu kan immers alleen de toekenning van
toeslagen voorwaardelijk worden gemaakt, de basis van het pensioenstelsel ondergaat dus een
verschuiving naar meer onzekerheid.
Het zal werkgevers en werknemers nog steeds toegestaan zijn pensioenregelingen overeen te komen die
de genoemde voorwaardelijkheden niet kennen. Deze zekerheid dient dan echter wel vertaald te worden
in de premie die voor de pensioenregeling betaald dient te worden.
Om een en ander mogelijk te maken zal de pensioenwetgeving, waaronder het FTK en de fiscale regels
omtrent pensioenen, dienen te worden aangepast.
Met betrekking tot de AOW stellen de sociale partners voor dat deze periodiek wordt aangepast aan de
gemiddelde resterende levensverwachting waarbij de eerste verhoging naar 66 jaar per 2020 plaats kan
vinden. Verder wordt voorgesteld de AOW-uitkering met ingang van 2011 aan te passen aan de
ontwikkeling van de verdiende lonen.
35

Aanpak kabinet
Het Regeerakkoord van het nieuwe kabinet sluit op hoofdlijnen aan bij het Pensioenakkoord. De AOWleeftijd
gaat pas in 2020 naar 66. In het afgelopen jaar zijn volgens een brief van het kabinet van najaar
2010 verschillende aspecten van het pensioenstelsel en de AOW aan de orde gekomen: de verhoging van
de AOW-leeftijd en de flexibilisering van de toegang tot de AOW, de duurzaamheid van het
pensioenstelsel in het licht van het rapport van de commissie Goudswaard, de ‘governance’ van
pensioenfondsen in het licht van het rapport van de commissie Frijns, de evaluatie van het financieel
toetsingskader (FTK) en de rendementscriteria in het licht van het rapport van de commissie Don. De
discussie over deze aspecten is uitgemond in een Wetsvoorstel verhoging AOW-leeftijd. Een
kabinetstandpunt. Inzake de evaluatie van het financieel toetsingskader en het Pensioenakkoord van 4
juni jl. gesloten in de STAR.
Met het Pensioenakkoord hebben sociale partners getoond zich volgens het kabinet hun
verantwoordelijkheid in deze bewust te zijn en hun bereidheid laten blijken om de nodige veranderingen
aan te brengen, zowel waar het de pensioenleeftijd betreft als waar het de aanbevelingen van de
Commissie Toekomstbestendigheid Aanvullende Pensioenregelingen betreft. De wetgever zal de
wetgeving aan moeten passen om nieuwe contractsvormen mogelijk te maken. Het betreft dan een
aanpassing van de Pensioenwet in het algemeen en een uitbreiding van het FTK in het bijzonder.
Dit vereist een zorgvuldig proces, waarbij intensief overleg zal worden gevoerd met de sociale partners in
de STAR. De uitwerking van dit alles in een concreet wetsvoorstel zal tijd vergen. Tegelijk is er alle
partijen veel aan gelegen om zo nodig door invoering van nieuwe pensioencontracten ruimte te scheppen
binnen de dekkingsgraad. Indien het lukt om in januari 2011 op hoofdlijnen duidelijkheid te hebben over
de aanpak en de nieuwe contracten en de nodige wetswijzigingen, moet het mogelijk zijn om de nodige
wetswijzigingen in de loop van 2011 te realiseren, zodat de nieuwe situatie mee kan wegen op het
moment dat eind 2011 eventueel bij een aantal fondsen een aanpassing van de pensioenrechten moet
worden overwogen. Indien er voldoende zicht is op de aanpassing van de contracten, kan ook bezien
worden in hoeverre er specifieke maatregelen nodig en mogelijk zijn om de overgang naar die nieuwe
contractsvormen te faciliteren.
Aanbevelingen STAR inzake nabestaanpensioen
De STAR heeft in 2010 een dringend beroep gedaan op werkgevers, pensioenfondsen en
pensioenverzekeraars om in voorkomende gevallen deelnemers actief en tijdig te informeren over de
dekking van het partnerpensioen in de pensioenregeling waar men aan deelneemt en wat die dekking
inhoudt als men van baan wisselt, werkloos wordt of met pensioen gaat. De STAR beveelt partijen
betrokken bij pensioenregelingen met partnerpensioen verzekerd op risicobasis evenals de daarbij
betrokken pensioenfondsen en pensioenverzekeraars aan om na te gaan op welke wijze voorkomen kan
worden dat onbedoeld een deelnemer geconfronteerd wordt met een niet-toereikende dekking van het
partnerpensioen. Mocht desondanks toch daarvan sprake zijn, dan verdient het naar het oordeel van de
Stichting aanbeveling om de deelnemer alsnog een toereikende dekking van het partnerpensioen aan te
bieden. Daarbij kan dan ook worden aangegeven welke kosten voor de deelnemer hiermee zijn gemoeid.
De STAR beveelt partijen betrokken bij pensioenregelingen met partnerpensioen verzekerd op risicobasis
evenals de daarbij betrokken pensioenfondsen en pensioenverzekeraars aan erin te voorzien dat bij
tussentijdse beëindiging van de deelneming voor de vertrekkende deelnemer met een gehuwde partner of
een bij de burgerlijke stand geregistreerde partner gedurende een periode van maximaal 24 maanden
een standaardomruil plaatsvindt van een deel van het opgebouwde ouderdomspensioen in
partnerpensioen tot ten hoogste 70% van het opgebouwde ouderdomspensioen, tenzij de (ex)deelnemer
daartegen expliciet bezwaar maakt. Aanbevolen wordt de omruil naar partnerpensioen na ommekomst
van de gekozen tijdsperiode ongedaan te maken, tenzij betrokkene expliciet heeft aangegeven de omruil
in stand te laten.
Fiscaliteit
Aanpassing Witteveen-kader nodig naar aanleiding van Pensioenakkoord
Naar aanleiding van het Pensioenakkoord van 4 juni jl. dient het Witteveen-kader voor de aanvullende
pensioenregelingen per 2011 te zijn aangepast, zodat de gemaakte afspraken en aanbevelingen over
premiestabilisatie, het incorporeren van de stijging van de levensverwachting en de indexatie van de
(minimale) franchises aan de verdiende loonontwikkeling (in samenhang met de koppeling van de AOW
aan de verdiende lonen) verdisconteerd kunnen worden. Daarnaast zijn de sociale partners van mening
dat de overheid in het fiscale kader voor arbeidspensioenen genoeg ruimte dient te laten voor sectorale
flexibiliteit.
36

9. Pension Fund Governance
Algemeen
Door de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de Star-principes voor goed
pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance, "PFG") verankerd in het wettelijke kader. De 32
principes hebben betrekking op de volgende componenten: zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid
en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht.
Het beleid van het pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. De verantwoordelijkheid
hiervoor is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt in ieder geval het volgende in:
- het beheersen van bedrijfsprocessen en bedrijfsrisico’s;
- de integriteitrisico’s;
- voorkomen van belangenverstrengeling;
- de soliditeit van het pensioenfonds, waaronder wordt verstaan: het beheersen van financiële
risico’s en het beheersen van andere risico’s die de soliditeit van het pensioenfonds kunnen
aantasten;
-
Invulling Medezeggenschap, Verantwoordingsorgaan en Intern toezicht
Het Bestuur van PFP besteedt veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de
interne beheersing. Reglementair is vastgelegd hoe het Bestuur invulling geeft aan begrippen als goed
bestuur, verantwoording en intern toezicht.
Intern Toezicht
Gedragscode
Jaarlijks wordt door de bestuursleden en de secretaris de gedragscode getekend. Dit is ook dit jaar
gebeurd.
Deskundigheidsbevordering
-
-
het beheersen van de financiële positie op de lange termijn door periodiek een continuïteitsanalyse
te maken.
In afwijking van de meeste andere pensioenfondsen kent PFP al sinds 1948 een Raad van Toezicht. De
Raad van Toezicht is samengesteld uit drie werkgevers, drie werknemers en drie pensioengerechtigden.
Gelet op de opgedane goede ervaringen treedt de Raad van Toezicht op als zowel Deelnemersraad als
Verantwoordingsorgaan. De verantwoording die het Bestuur aflegt aan de Raad van Toezicht is onderdeel
van de jaarverslagcyclus.
Voor het intern toezicht is gekozen voor een Visitatiecommissie, die eens in de 3 jaar de beleids- en
bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de
regeling wordt aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn
voor (de dekkingsgraad van) PFP beoordeelt. De Visitatiecommissie is samengesteld uit 3 externe
deskundigen. Benoeming heeft in 2008 plaatsgevonden en de eerste visitatie heeft in 2009
plaatsgevonden.
Compliance officer
De compliancefunctie is uitbesteed aan het Nederlands Compliance Instituut. Het Bestuur overlegt ten
minste eenmaal per jaar met het NCI over de bevindingen en (nieuwe) ontwikkelingen.
Bij de deskundigheidsbevordering van het Bestuur en de Raad van Toezicht wordt uitgegaan van het Plan
van Aanpak van de Koepels.
Vanwege het grote belang van een solide beleid heeft het Bestuur besloten dat de onderstaande
kennisgebieden als volgt zijn toegekend:
Bestuur
Besturen van een pensioenfonds
Wet- en regelgeving, pensioenregelingen
37

Financiële Commissie (drie bestuursleden)
- Financieel-technische en actuariële aspecten
- Administratieve organisatie en interne controle
- Uitbesteding van werkzaamheden.
Beleggingscommissie (drie bestuursleden)
- Vermogensbeheer
Werkgroep Communicatie (drie bestuursleden)
- Communicatie
Van de betreffende bestuursleden wordt verwacht dat zij met betrekking tot de onderwerpen binnen het
kennisgebied over deskundigheidsniveau 2 beschikken.
In begin 2010 heeft het Bestuur, samen met het zusterfonds PSB, een studiedag inzake Risicobeheer
gevolgd. Daarnaast hebben 3 bestuursleden, tesamen met collega-bestuursleden van de andere
pensioenfondsen van de PZH-Groep een In-Company masterclass Uitbesteding van het vermogensbeheer
bijgewoond. Tevens heeft het Bestuur via SPO connects diverse seminars en congressen gevolgd.
De nieuwe leden van de Raad van Toezicht hebben in 2010 en zullen in 2011 relevante opleidingen
volgen. Tevens worden in 2011 themabijeenkomsten voor de voltallige Raad van Toezicht gepland.
Naleving wet- en regelgeving
Het Bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving.
Toezichthouder
In 2010 heeft een formeel overleg plaatsgevonden met DNB. Voor een toelichting hiervan wordt
verwezen naar hoofdstuk 4.
Juridische procedures
Er zijn in het verslagjaar geen juridische procedures tegen PFP aanhangig gemaakt.
Klachten
Er zijn in het verslagjaar geen klachten ingediend.
Verslag van de Deelnemersraad (Raad van Toezicht)
Algemeen
De Raad van Toezicht (de Raad) fungeert sinds 1 januari 2007 als Deelnemersraad en tevens als
Verantwoordingsorgaan. Hiertoe zijn in 2007 de statuten en het Huishoudelijk Reglement aangepast,
waarbij rekening is gehouden met de uitgangspunten van Pension Fund Governance. Hierbij zijn de
frequentie van het overleg met het Bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid
en de verantwoording van het orgaan vastgesteld.
Overleg
In het verslagjaar is de Raad twee keer bijeen geweest om van gedachten te wisselen over, in te
stemmen met en advies te geven over (voorgenomen) besluiten van het Bestuur. Er was hierbij sprake
van reguliere vergaderingen, waaraan ook werd deelgenomen door een afvaardiging van het Bestuur van
het pensioenfonds.
Onderwerpen
In het verslagjaar werd door het Bestuur een aantal besluiten genomen waarvoor instemming van de
Raad nodig was, dan wel waarop de Raad moest adviseren. Een van de belangrijkste onderwerpen
waarover het Bestuur en de Raad zich in 2010 hebben gebogen, was de vaststelling van de premie voor
het jaar 2011.
38

Instemming
Jaarverslagen 2009 (Jaarverslag, Jaarrekening, Actuarieel rapport, Rapport Waarmerkend Actuaris,
Accountantsverslag)
De Raad kon, na korte gedachtewisselingen en discussies met de opstellers van de verslagen, het bestuur
en PFP, instemmen met de concepten van de verslagen over 2009, zodat deze, na de verwerking van de
opmerkingen en aanvullingen, konden worden gepubliceerd.
Advies
Tijdens de reguliere vergaderingen werd de Raad gevraagd te adviseren over de volgende onderwerpen.
In alle gevallen adviseerde de Raad positief op de door het bestuur genomen besluiten.
Indexatie/ophoging opgebouwde pensioenaanspraken
Ondanks dat de financiële positie van PFP in 2010 als gevolg van de lage rente en de stijgende
levensverwachting niet verbeterde, legde het Bestuur het besluit voor om de ingegane pensioenen en
slapersrechten op basis van de prijsindex per 1 oktober 2010 te verhogen met de volledige toeslag. Dit in
afwijking van het beleidskader, omdat de actuele dekkingsgraad op het beslismoment feitelijk aanleiding
gaf een korting op de te verlenen toeslag toe te passen.
Als reden voor het voorstel werd het relatief geringe verschil (in euro’s) tussen volledige toeslag (1,57%)
en gedeeltelijke toeslag (0,98%) aangevoerd. Een bijkomend argument was de geringe invloed op de
dekkingsgraad (-/- 0,3%).
De Raad adviseerde het Bestuur na een levendige discussie om dit aspect nog eens goed te overdenken.
Overigens werd hierbij ook aangegeven dat de Raad een heroverwogen besluit, hoe dit dan ook zou
uitvallen, zou ondersteunen, omdat de door het Bestuur gekozen lijn verdedigbaar was.
Het voorstel de verhoging van de opgebouwde pensioenaanspraken van deelnemers aan te passen met
een percentage gerelateerd aan de verhoging van de lonen per 1 juli 2010 (1,40%) leverde verder geen
discussie op.
Basispensioenpremie
Omdat de financiële positie van PFP in 2010 als gevolg van de lage rente en de stijgende
levensverwachting niet verbeterde, legde het Bestuur het besluit voor om de korting op de
basispensioenpremie voor 2011 verder te verlagen en wel met 6%. Dit in afwijking van het beleidskader,
waarin is voorzien in stappen van 3%. Als belangrijkste redenen werden hiervoor opgegeven de
opwaartse druk door de almaar toenemende levensverwachting en het (te) grote verschil tussen de
volgens het beleidskader gewenste premie (28%) en de te betalen premie (18%) na de in
overeenstemming met het beleidskader doorgevoerde verhoging van 3%.
Omdat het voorgenomen besluit buiten het afgesproken beleidskader viel, ontstond binnen de Raad
wederom een levendige discussie, onder meer omdat de invloed van het verschil tussen een korting van
3% en van 6% op de dekkingsgraad ook gering was (-/- 0,3%).
Uiteindelijk adviseerde de Raad, ingegeven door een conservatieve benadering van de
pensioenproblematiek, de korting op de pensioenpremie met 6% te verlagen. Hierbij werd overigens wel
de kanttekening geplaatst dat dit geen precedent mag scheppen voor volgende jaren.
Beleggingsplan 2011
Door Mn-Services, de fiduciair vermogensbeheerder van PFP, werd in 2010 het beleggings- en risicobeleid
2011 gepresenteerd. Hierbij werd ruime aandacht besteed aan de ontwikkelingen in de eurozone en de
gevolgen daarvan voor de beleggingsportefeuille. Ook werd aandacht besteed aan de waardering van
risico’s en de wijze waarop gesignaleerde risico’s zouden moeten/kunnen doorwerken in de beleggingen.
Het Bestuur kon zich in grote lijnen vinden in de visie van Mn-Services, evenwel met de kanttekening dat
de Beleggingscommissie en Mn-Services de voor- en nadelen zullen afwegen van de door Mn-Services
voorgestelde uitbreiding van de categorie hedge funds ten koste van de positie in aandelen en dat nader
onderzocht zal worden hoe een bescherming tegen een forse koersdaling kan worden aangebracht.
Uitgangspunt voor het beleggingsbeleid 2011 is het Groei/Recessie-scenario.
AG-Prognosetafel 2010-2060
Het Bestuur heeft, conform de adviezen van Mercer en de Financiële Commissie, besloten tot toepassing
van de AG-Prognosetafel 2010-2060. Als gevolg hiervan wordt in de berekening van de voorziening
Pensioenverplichtingen en de kostendekkende premie rekening gehouden met een stijgende
levensverwachting. Als gevolg hiervan daalt de dekkingsgraad. Na een korte discussie adviseert de Raad
in positieve zin over het hanteren van de AG-Prognosetafel 2010-2060.
39

Statuten en reglement
Hoewel de statuten en reglementen in 2010 niet werden aangepast, is hierop al wel een voorschot
genomen. Dit mede als gevolg van het feit dat in het verslagjaar de samenstelling van de Raad, door het
overlijden van de heren Alting en Van de Fliert en het vertrek van de heer Ramekers, een aanzienlijke
wijziging onderging. Voor de komende jaren zal een rooster van aftreden worden opgesteld waardoor de
vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en gepensioneerden volgens een vast schema zullen
aftreden.
Vaststelling franchise
De Raad heeft positief geadviseerd op het voorstel om de franchise per 1 januari 2011 volgende de
gebruikelijke methode, waarbij de AOW voor alleenstaanden de basis vormt, te hanteren.
Tot slot
Het verslagjaar 2010 zal voor PFP de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin de financiële wereld
tot rust leek te zijn gekomen, maar alsnog werd opgeschrikt door problemen binnen de eurozone. Door
de enorme overheidstekorten in Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje werden nieuwe maatregelen
noodzakelijk, waarvan het Europese noodfonds de belangrijkste is. Naar verwachting zal de onrust op de
financiële markten nog wel even aanhouden, waardoor risicobeheersing en een prudent beleggingsbeleid
zich de komende jaren op blijvende aandacht mogen verheugen.
De ontwikkeling van de dekkingsgraad van PFP is (nog steeds) tevredenstellend en PFP nestelde zich in
2010 dan ook in de top drie van pensioenfondsen met een hoge dekkingsgraad in Nederland. 1)
Voor de Raad waren de ontwikkelingen, mede door de wijze waarop PFP en Mn-Services maandelijks en
per kwartaal rapporteerden, zeer goed te volgen. De Raad oordeelt dan ook (zeer) positief over de
informatievoorziening ten aanzien van de ontwikkeling van de vermogenspositie van het pensioenfonds.
Rest nog een bijzonder woord van dank aan de heren Norg en De Steur die door hun inzet en kritische
bijdragen in belangrijke mate hebben bijgedragen aan het functioneren van de Raad van Toezicht en voor
wie 2010 het laatste jaar was waarin zij zich voor de Raad en voor PFP hebben ingezet.
1 Bron: De Volkskrant van 30 oktober 2010, Economiekatern, pagina 5.
Verslag van het Verantwoordingsorgaan (Raad van Toezicht)
Algemeen
Het Bestuur legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht (de Raad) over het beleid en de wijze
waarop het beleid is uitgevoerd. Tevens legt het Bestuur verantwoording af over de naleving van de
principes voor goed pensioenfondsbestuur, zoals vastgesteld door de Stichting van de Arbeid op 16
december 2005.
De Raad heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het Bestuur, over het door
het Bestuur (uit)gevoerde beleid, alsmede over de beleidskeuzes voor de toekomst. De Raad legt zijn
oordeel ten minste éénmaal per jaar schriftelijk vast. Dit oordeel wordt, samen met de reactie van het
Bestuur daarop, opgenomen in het jaarverslag waarop het oordeel betrekking heeft.
De Raad heeft een adviesrecht ten aanzien van:
-
-
-
-
-
-
het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden;
het wijzigen van het beleid ten aanzien van de Raad;
de vorm, inrichting en samenstelling van het interne toezicht;
het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure;
het premie- en toeslagbeleid;
het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid.
40

De Raad heeft in het kader van zijn taakuitoefening in 2010 kennis genomen van het jaarverslag en de
jaarrekening 2009, de notulen van de bestuursvergaderingen, de reglementen, de ABTN en de resultaten
van de ALM-studie uitgevoerd met het oog op het beleggingsbeleid voor 2011.
De Raad heeft geen gebruik gemaakt van zijn recht op overleg met de externe actuaris en de externe
accountant.
Bevindingen
De Raad heeft de volgende bevindingen:
Goed pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance)
Het Bestuur is er volgens de Raad voldoende in geslaagd de principes voor goed pensioenfondsbestuur te
vertalen naar het fonds. In het verlengde hiervan heeft de Raad het Bestuur gevraagd na te gaan hoe het
beloningsbeleid van de fiduciair vermogensbeheerder Mn-Services in elkaar steekt. De Raad was met
name benieuwd of deze beloningsstructuur bepaalde perverse prikkels bevatte die de beheerders
mogelijk zou kunnen aanzetten tot onverantwoorde beslissingen. Mn-Services heeft in 2010 formeel
verklaard dat:
- fundmanagers niet extra worden beloond voor investeringen in bepaalde beleggingsproducten; en
- in het gehanteerde model géén incentives zijn opgenomen om bepaalde risico’s te nemen of te
stimuleren.
Daarnaast heeft Mn-Services aangegeven dat het gehanteerde beloningsbeleid aan alle eisen op dit
terrein van DNB en AFM voldoet.
De Raad acht deze verklaring voldoende.
Wetgeving en reglementen
Het Bestuur heeft zich in het verslagjaar op juiste wijze gehouden aan de geldende wet- en regelgeving,
de reglementen en de statuten van het pensioenfonds. Overigens zijn statuten en reglementen in 2010
niet onderhevig geweest aan wijziging.
Toeslagbeleid
In 2010 zijn toeslagen in principe toegekend conform het vastgestelde beleid, waarbij, wat betreft de
indexatie van ingegane pensioenen, in positieve zin van het beleidskader werd afgeweken. De Raad is
van mening dat het Bestuur hiermee zorgvuldig is omgegaan door de belangen van alle deelnemers in
zijn besluitvorming te betrekken.
Premiebeleid
Het premiebeleid is op zorgvuldige wijze, en met inachtneming van de belangen van alle (gewezen)
deelnemers, tot stand gekomen. Vanwege de verslechterde financiële positie van het pensioenfonds in
2010 kon de Raad zich vinden in het besluit van het Bestuur om opnieuw af te wijken van het
vastgestelde beleidskader. Rekening houdende met de belangen van zowel de nog actieve deelnemers,
als de gepensioneerden en slapers, kon hierdoor ook voor 2011 een weliswaar hogere (+6%) maar nog
altijd niet kostendekkende premie worden vastgesteld. Ook in het komende jaar zal de thans nog
bestaande premiekorting een aandachtspunt zijn voor het Bestuur en de Raad van Toezicht.
Beleggingsbeleid (inclusief Corporate Governance en Verantwoord Beleggen)
Ook in 2010 is het beleggingsbeleid zorgvuldig en prudent geweest. Dit blijkt uit het feit dat de
dekkingsgraad per ultimo 2010 zich boven de reservetekortgrens, en dus buiten de gevarenzone, bevond.
De Raad is dan ook van oordeel dat het Bestuur hierin op zorgvuldige wijze de juiste keuzes heeft
gemaakt.
Risicobeleid
Met in het achterhoofd de ontwikkelingen in de afgelopen jaren en de problemen die zich met
verschillende landen in de eurozone voordeden, was 2010 een jaar waarin vooral werd gekeken naar de
wijze waarop de risico’s (nog beter) konden worden beheerst en op welke wijze zo optimaal mogelijk zou
moeten worden ingespeeld op de ontwikkelingen. Gezien de vermogenspositie van het pensioenfonds per
ultimo 2010 is de Raad van oordeel dat dit in 2010 op adequate wijze is gebeurd en dat op dit gebied de
juiste keuzes zijn gemaakt om het hoofd te bieden aan de turbulente marktomstandigheden.
41

Financiële positie van het pensioenfonds
Hoewel de dekkingsgraad van het pensioenfonds per ultimo 2010 lager uitviel dan per ultimo 2009, bleef
de financiële positie van het fonds robuust. De afname van de dekkingsgraad kwam namelijk vooral door
de verrekening van nieuwe tabellen in verband met de togenomen levensverwachting.
Oordeel
De Raad constateert dat:
- de externe accountant gerapporteerd heeft dat voldaan is aan de relevante wet- en regelgeving en
dat er geen bevindingen zijn gemeld die reden geven tot zorg;
- de certificerend actuaris enkele kanttekeningen heeft opgenomen m.b.t. het premiebeleid en het
daaraan ten grondslag liggende beleidskader;
- de toezichthouders geen op- en/of aanmerkingen hebben gemaakt ten aanzien van het
functioneren van (het Bestuur van) het pensioenfonds.
Op grond van al het voorgaande komt de Raad tot het volgende oordeel:
- het Bestuur heeft ruim voldoende informatie verstrekt op basis waarvan de Raad zich een oordeel
heeft kunnen vormen;
- het handelen van het Bestuur is in 2010 in overeenstemming geweest met de statuten,
reglementen en andere fondsstukken;
- het Bestuur heeft in 2010 een consistent beleid gevoerd, waarbij de belangen van alle betrokkenen
voldoende zijn afgewogen en geborgd;
- het Bestuur heeft, gegeven de omstandigheden logische beleidskeuzes voor de toekomst gemaakt.
Aanbevelingen
De Raad beveelt aan om voort te gaan met de wijze waarop het beleid tot stand komt en vervolgens ook
wordt uitgevoerd.
Tot slot wil de Raad zijn waardering uitspreken over het gevoerde bestuursbeleid in het jaar 2010 en
spreekt tevens de wens uit dat deze lijn in de toekomst wordt voortgezet.
Reactie Bestuur
Het Bestuur weet zich gesteund door de adviezen en opmerkingen van de Raad van Toezicht en spreekt
zijn waardering uit voor de kritische en constructieve inzet. De aanbevelingen worden ter harte genomen.
Het Bestuur zal de Raad van Toezicht hierover terugrapporteren.
Tot slot
Het Bestuur spreekt zijn dank uit aan alle betrokkenen voor hun inzet en toewijding in het afgelopen jaar.
Rijswijk, 25 mei 2011
Namens het Bestuur:
C. Kuijvenhoven RA, N.W. Dijkhuizen,
voorzitter secretaris
42

STICHTING PENSIOENFONDS PRODUCTSCHAPPEN
Rijswijk
JAARREKENING
43

BALANS PER 31 DECEMBER
Na resultaatbestemming (x € 1.000)
ACTIVA
Beleggingen voor risico pensioenfonds (1)
2010 2009
Vastgoedbeleggingen 20.742 19.813
Aandelen 62.894 58.185
Vastrentende waarden 328.732 328.537
Derivaten 5.887 1.025
Overige beleggingen 24.437 16.938
Beleggingen voor risico deelnemers (2)
442.692 424.498
Beleggingen VP/IAP-regeling 32.960 34.288
Herverzekeringsdeel technische voorzieningen (3)
Vorderingen en overlopende activa (4)
17 19
Vorderingen inzake beleggingen 3.374 884
Overige vorderingen 1.339 935
Overige activa (5)
4.713 1.819
Liquide middelen 2.421 11.277
44
482.803 471.901

BALANS PER 31 DECEMBER
Na resultaatbestemming (x € 1.000)
PASSIVA
Stichtingskapitaal en reserves (6)
2010 2009
Stichtingskapitaal 1 1
Algemene reserve 86.176 97.522
Reserve bijzondere uitvoeringskosten 821 821
Technische voorzieningen (7)
86.998 98.344
Voorziening Pensioenverplichtingen 348.607 316.694
Overige technische voorzieningen (8)
Voorziening pensioenverplichtingen risico
deelnemers
Langlopende schulden (9)
32.960 34.288
Instellingen 5.633 5.242
Overige schulden en overlopende passiva (10)
Instellingen 657 524
Overige schulden 7.948 16.809
45
8.605 17.333
482.803 471.901

STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
BATEN
Premiebijdragen van werkgevers en werknemers (11)
Beleggingsresultaten risico pensioenfonds (12)
2010 2009
7.684 6.233
Directe beleggingsresultaten 6.727 748
Indirecte beleggingsresultaten 25.218 60.701
Kosten van vermogensbeheer - 1.595 - 1.389
Overige baten (13)
LASTEN
30.350 60.060
94 108
38.128 66.401
2010 2009
Pensioenuitkeringen (14) - 16.732 - 16.618
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (15) - 944 - 1.151
Mutatie Voorziening Pensioenverplichtingen (16)
Actuariële premies en koopsommen - 8.407 - 8.254
Koopsommen uit VP/IAP-regeling - 3.229 - 2.638
Indexering en overige toeslagen - 3.340 - 1.220
Vrijval voorziening stop-loss 283 703
Rentetoevoeging - 4.131 - 7.763
Pensioenuitkeringen 16.606 16.562
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 963 975
Wijziging marktrente - 27.544 9.349
Overdracht van rechten - 412 303
Aanpassing overlevingstafels - 2.919 - 14.216
Overige mutaties 215 - 703
- 31.915 - 6.902
Saldo overdrachten van rechten (17) 359 - 131
Overige lasten (18) - 242 - 290
- 49.474 - 25.092
Saldo van baten en lasten - 11.346
41.309
Resultaatbestemming (19)
Algemene reserve - 11.346
41.309
46

KASSTROOM
(x € 1.000)
Pensioenactiviteiten
2010 2009
Bijdragen van werkgevers en werknemers 7.280 6.245
Overgenomen pensioenverplichtingen 413 72
Uitkering herverzekering 4 4
Pensioenuitkeringen - 16.711 - 16.609
Afkopen - 21 - 9
Overgedragen pensioenverplichtingen - 54 - 203
Premies herverzekering - 43 - 37
Uitvoeringskosten - 944 - 1.151
Overige mutaties - 199 - 4.244
Mutaties vorderingen/schulden 977 4.036
Totale kasstroom uit pensioenactiviteiten
Beleggingsactiviteiten
- 9.298 - 11.896
Verkopen en aflossingen 357.729 256.214
Directe beleggingsopbrengsten - 263 2.275
Aankoop beleggingen - 345.105
- 267.205
Kosten vermogensbeheer - 1.595 - 1.389
Ov. kasstroom uit beleggingsactiviteiten - 10.324 11.480
Totale kasstroom uit beleggingsactiviteiten
Mutatie in geldmiddelen
Verloop Liquide middelen
442 1.375
- 8.856 - 10.521
Stand 1 januari 11.277 21.798
Stand 31 december 2.421 11.277
Mutatie in boekjaar
47
- 8.856
- 10.521

GRONDSLAGEN
Algemene toelichting
1.01 Activiteiten
Het doel van PFP is het nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan pensioengerechtigden en
nabestaanden terzake van ouderdom en overlijden; tevens verstrekt PFP uitkeringen aan
arbeidsongeschikte deelnemers.
1.02 Pensioenregelingen
Onderstaand wordt in hoofdlijnen een beschrijving gegeven van de pensioenregelingen zoals die gelden in
2010.
Eigenschappen van de pensioenregelingen
2010 Middelloon Aanvullend Vroegregeling
pensioen pensioen
Pensioensysteem Uitkering Premie Premie
Pensioenleeftijd 65 65 62
Maximum pensioengevend salaris geen geen geen
Toeslagen tijdens opbouw voorwaardelijk nvt nvt
Toeslagen na ingang voorwaardelijk voorwaardelijk voorwaardelijk
Franchise
In dienst op of na 1 januari 2006
In dienst voor 1 januari 2006 en geboortejaar:
€ 12.442 nvt nvt
- 1957 en eerder € 14.670 nvt nvt
- 1958 t/m 1967 € 13.556 nvt nvt
- 1968 en later € 12.442 nvt nvt
Pensioengrondslag (PG) 12 maanden
salaris+
jaarsalaris jaarsalaris
- Vakantietoeslag ja nvt nvt
- Eindejaarsuitkering ja nvt nvt
- Overige vaste salariscomponenten ja nvt nvt
Pensioenopbouwpercentage 1,90% fiscale ruimte 4,75% van het
jaarsalaris
Nabestaandenpensioen 60% van het
ouderdoms-
pensioen
Werkgeversbijdrage 2/3e deel van
15% over PG
Werknemersbijdrage 1/3e deel van
15% over PG
Werknemersbijdrage verhoging
nabestaandenpensioen naar 70%
Administratie/ uitvoeringkosten
60% van het
ouderdoms-
pensioen
Bij voorover-
lijden VP-kapitaal
nvt 1,90% van het
jaarsalaris
fiscale staffel 2,85% van het
jaarsalaris
1,0% over PG nvt nvt
1,0% van de PG +
4,0% van de
technische
voorziening
48
3,25% van de
storting + 0,15%
van de belegging
3,25% van de
storting + 0,15%
van de belegging

Middelloonpensioenregeling
De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling die voor elk deelnemersjaar voorziet in een
ouderdomspensioen ter grootte van 1,90% van de meest recentelijk vastgestelde pensioengrondslag voor
dat jaar. Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet wordt deze regeling gekarakteriseerd als een
uitkeringsovereenkomst.
Het partnerpensioen ten behoeve van de echtgeno(o)t(e), de wettelijk geregistreerde partner dan wel de
overeenkomstig de pensioenregeling aangemelde, met de deelnemer samenwonende partner is 60% van
het ouderdomspensioen; het wezenpensioen ten behoeve van de kinderen van de werknemers is 14%
van het ouderdomspensioen. Op vrijwillige basis kan het niveau van het partnerpensioen worden
verhoogd tot 70%. Tevens voorziet de pensioenregeling in een Anw-compensatie ter aanvulling of
vervanging van de nabestaandenuitkering uit hoofde van de Algemene nabestaandenwet (Anw).
Werknemers die wegens volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid in aanmerking komen voor een
IVA-uitkering, hebben recht op een aanvulling tot maximaal 80% van het jaarsalaris. In die situatie wordt
de opbouw van het pensioen zonder premiebetaling voortgezet.
De pensioengrondslag is 12 maal het maandsalaris verhoogd met de vakantietoeslag, eindejaarsuitkering
en andere door de werkgever voor de berekening van het jaarsalaris aangemerkte bedragen minus een
franchise. Deze franchise wordt jaarlijks door het Bestuur vastgesteld met als richtsnoer de ontwikkeling
van de AOW voor ongehuwden.
Voor de pensioenregeling wordt een doorsneepremie vastgesteld, als percentage van de
pensioengrondslag. Van deze premie komt 1/3 deel voor rekening van de werknemer en 2/3 deel voor
rekening van de werkgever. Voor de deelnemers is de toeslagverlening voorwaardelijk. Indien de
dekkingsgraad hoger is dan 105% wordt een toeslag gegeven op basis van de loonindex. De uit deze
toeslagverlening voortvloeiende lasten maken onderdeel uit van de kostendekkende premie.
Voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden is de toeslagverlening (op basis van de prijsindex)
eveneens voorwaardelijk. De uit deze toeslagverlening voortvloeiende lasten worden gefinancierd uit de
middelen van het pensioenfonds. Het Bestuur streeft in haar beleid naar het verlenen van toeslagen op
de ingegane en premievrije pensioenen. Of dit mogelijk is wordt jaarlijks beoordeeld door het Bestuur op
basis van de financiële situatie van het pensioenfonds. Het Bestuur hanteert daartoe de
beleidskeuzematrix als leidraad. Het Bestuur kan afwijken van de beleidskeuzematrix.
2. Grondslagen voor waardering van activa en passiva
2.01 Algemeen
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en
de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving voor Pensioenfondsen (RJ 610), uitgegeven door de Raad voor de
Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.
Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaardeerd op reële waarde. De overige activa en
passiva worden gewaardeerd op de verkrijgings- of vervaardigingprijs. Indien geen specifieke
waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de
staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen, waarmee wordt
verwezen naar de toelichting.
2.02 Vergelijking met voorgaand jaar
De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van
het voorgaande jaar.
2.03 Schattingen en veronderstellingen
Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het Bestuur
van het pensioenfonds zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor
de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW
vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende
veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.
49

2.04 Opname van actief, verplichting, bate of last
Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische
voordelen naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden
vastgesteld.
Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan
gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar
kan worden vastgesteld.
Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het
economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van
een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.
Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met
een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden,
waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld.
2.05 Vreemde valuta
Functionele valuta
Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per
balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten
voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per
transactiedatum.
Transacties, vorderingen en schulden
Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de
koers op transactiedatum. Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de
koers per balansdatum. De uit de afwikkeling en omrekening voortvloeiende koersverschillen komen ten
gunste of ten laste van de staat van baten en lasten.
2.06 Beleggingen voor risico pensioenfonds
De Pensioenwet schrijft waardering van beleggingen tegen marktwaarde voor. Het begrip marktwaarde is
te beschouwen als synoniem van reële waarde. Om aan te sluiten op het toenemende gebruik (ook
internationaal) van het begrip reële waarde (fair value ) wordt dit begrip gehanteerd.
2.07 Herverzekeringsdeel technische voorzieningen
Herverzekeringscontracten op risicobasis
Vorderingen uit herverzekeringscontracten op risicobasis worden als actief verantwoord op het moment
dat de onderhavige verzekerde gebeurtenis zich voordoet. De waardering vindt plaats op basis van de
contante waarde van de verzekerde uitkeringen uit hoofde van het contract, volgens de grondslagen van
het pensioenfonds.
2.08 Vorderingen en overige activa
Vorderingen worden opgenomen tegen de verkrijgingsprijs. Een voorziening wordt getroffen op de
vorderingen op grond van verwachte oninbaarheid.
Onder de overige activa zijn liquide middelen die als kas, banktegoeden en deposito’s die onmiddellijk
opeisbaar zijn dan wel met een looptijd korter dan twaalf maanden opgenomen.
Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder
kortlopende schulden.
2.09 Stichtingskapitaal en reserves
Stichtingskapitaal en reserves worden bepaald door het bedrag dat resteert nadat alle actiefposten en
posten van het vreemd vermogen, inclusief de voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het
pensioenfonds en overige technische voorzieningen, volgens de van toepassing zijnde
waarderingsgrondslagen in de balans zijn opgenomen.
De statutaire reserves en de overige wettelijke reserves die het pensioenfonds conform artikel 2:389 en
artikel 2:390 BW vormt, blijken op grond van artikel 2:373 lid 1 BW afzonderlijk uit de balans.
50

2.10 Technische voorzieningen
Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds
De voorziening voor pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds (VPV) wordt gewaardeerd
op actuele waarde (marktwaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde
van de beste inschatting van toekomstige kasstromen die samenhangen met de op balansdatum
onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn de opgebouwde
nominale aanspraken en de, inmiddels als gevolg van een bestuursbesluit, onvoorwaardelijke
(toeslag)toezeggingen. De contante waarde wordt bepaald met gebruikmaking van de marktrente,
waarvoor de actuele rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door DNB wordt gebruikt.
Bij de berekening van de VPV is uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement en
van de over de verstreken deelnemersjaren verworven aanspraken. Jaarlijks wordt door het Bestuur
besloten of de opgebouwde pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Alle per balansdatum bestaande
toeslagbesluiten (ook voor toeslagbesluiten na balansdatum voor zover sprake is van ex ante-condities)
zijn in de berekening begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige
salarisontwikkelingen.
Bij de berekening van de voorziening wordt rekening gehouden met premievrije pensioenopbouw in
verband met invaliditeit op basis van de contante waarde van premies waarvoor vrijstelling is verleend
wegens arbeidsongeschiktheid.
Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt rekening gehouden met de voorzienbare trend in
overlevingskansen.
De Technische voorziening is gebaseerd op de volgende actuariële grondslagen en veronderstellingen:
- De gehanteerde marktrente die gebaseerd is op de rentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door
DNB, rekening houdend met een looptijd van de uitkeringen.
- De overlevingskansen zijn afgeleid uit de AG Prognosetafel 2010-2060, startjaar 2011. Op deze
kansen zijn leeftijd- en inkomensafhankelijke correctiefactoren van toepassing. PFP hanteert de
correctietabel "Hoog".
- Voor de reservering voor het partnerpensioen wordt tot de pensioendatum iedere verzekerde
geacht een partner te hebben. Na de pensioendatum wordt uitgegaan van de werkelijke burgerlijke
staat. Voor mannelijke verzekerden wordt van een drie jaar jongere vrouwelijke partner uitgegaan.
Voor vrouwelijke verzekerden wordt van een drie jaar oudere mannelijke partner uitgegaan.
- Voor arbeidsongeschikte deelnemers is de reservering gebaseerd op de in uitzicht gestelde
pensioenaanspraken. Geen rekening is gehouden met revalideringskansen.
- Voor wezen wordt een voorziening aangehouden van 5% van de technische voorziening van
uitgesteld partnerpensioen bij uitgesteld ouderdomspensioen.
- De kostenopslag bedraagt 4% van de technische voorziening. In de premie is 1% van de
pensioengrondslagsom in verband met toekomstige administratie- en excassokosten opgenomen.
- De voorziening stoploss wordt gemaximeerd op twee jaarpremies voor arbeidsongeschiktheid voor
het nieuwe stoploss contract.
2.11 Langlopende schulden
Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.
3. Grondslagen voor bepaling van het resultaat
3.01 Algemeen
De in de staat van baten en lasten opgenomen posten zijn in belangrijke mate gerelateerd aan de in de
balans gehanteerde waarderingsgrondslagen voor beleggingen en de technische voorziening en worden
toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Zowel gerealiseerde als ongerealiseerde
resultaten worden rechtstreeks verantwoord in het resultaat.
3.02 Premiebijdragen van werkgevers en werknemers
Onder premiebijdragen van werkgevers en werknemers wordt verstaan de aan derden in rekening
gebrachte c.q. te brengen bedragen voor de in het verslagjaar verzekerde pensioenen onder aftrek van
kortingen.
51

3.03 Premiebijdragen risico deelnemers
Dit betreft ontvangen (vrijwillige spaar)bijdragen van deelnemers in het kader van de beschikbarepremieregeling.
3.04 Beleggingsresultaten risico pensioenfonds
Directe beleggingsopbrengsten
Onder de directe beleggingsopbrengsten wordt in dit verband verstaan rentebaten en -lasten, dividenden,
huuropbrengsten en soortgelijke opbrengsten.
Dividend wordt verantwoord op het moment van betaalbaarstelling.
Indirecte beleggingsopbrengsten
Onder de indirecte beleggingsopbrengsten worden verstaan de gerealiseerde en ongerealiseerde
waardewijzigingen en valutaresultaten. In de jaarrekening wordt geen onderscheid gemaakt tussen
gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Alle waardeveranderingen van
beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de staat van baten en
lasten opgenomen.
Kosten vermogensbeheer
Onder kosten van vermogensbeheer worden zowel de externe als de daaraan toegerekende interne
kosten verstaan.
Verrekening van kosten
Met de directe en indirecte beleggingsopbrengsten zijn verrekend de aan de opbrengsten gerelateerde
transactiekosten, provisies, valutaverschillen e.d.
3.05 Pensioenuitkeringen
De pensioenuitkeringen betreffen de aan deelnemers uitgekeerde bedragen inclusief afkopen. De
pensioenuitkeringen zijn berekend op actuariële grondslagen.
3.06 Pensioenuitvoerings- en administratiekosten
De pensioenuitvoeringskosten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.
3.07 Mutatie technische voorziening risico van het pensioenfonds
Pensioenopbouw
Bij de pensioenopbouw zijn aanspraken en rechten over het boekjaar gewaardeerd naar het niveau dat zij
op balansdatum hebben.
Indexering en overige toeslagen
Op grond van RJ 610.251 en 610.252 worden bij de berekening van de pensioenverplichtingen
aanspraken en rechten gewaardeerd naar het niveau dat zij op balansdatum hebben. Dit houdt in:
- dat uit een besluit tot toeslag genomen na de balansdatum op balansdatum geen verplichting
voortvloeit;
- dat financiële verplichtingen voortvloeiende uit besluiten die voor balansdatum zijn genomen
worden verantwoord (ook al wordt de toezegging pas in het volgend boekjaar verwerkt); en
- dat per balansdatum onvoorwaardelijke verplichtingen voortvloeiend uit het voldoen aan ex antecondities,
die niet aan een bestuursbesluit onderhevig zijn, worden opgenomen.
De toeslagverlening van het pensioenfonds aan de actieve deelnemers valt onder categorie D2 van de
door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gepubliceerde toeslagenmatrix. Dit houdt in
dat de toeslagverlening in principe voorwaardelijk is en de toeslagverlening gefinancierd wordt uit een
opslag op de premie. Indien de dekkingsgraad hoger is dan 105%, wordt er toeslag gegeven op de
pensioenaanspraken van de actieve deelnemers.
Per 1 januari 2011 is aan de actieve deelnemers een toeslag verleend van 1,40%. De koopsom voor deze
toeslagverlening wordt gefinancieerd uit de betaalde premie en is in het boekjaar 2010 verwerkt.
52

Rentetoevoeging
De pensioenverplichtingen worden contant gemaakt tegen de nominale marktrente op basis van de door
DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. De interesttoevoeging wordt tegen de rekenrente primo
boekjaar berekend over de beginstand en de mutaties gedurende het jaar.
Onttrekking voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten
De onttrekking wordt ten gunste van de rekening van baten en lasten gebracht in de periode waarin de
lasten bij de berekening van de voorziening waren voorzien.
Wijziging marktrente
De marktwaardeverandering op balansdatum als gevolg van de wijzigingen in de door DNB gepubliceerde
rentetermijnstructuur wordt in de rekening van baten en lasten opgenomen.
Aanpassing actuariele grondslagen
Het effect van de aanpassing van de actuariele grondslagen op de technische voorziening wordt ultimo
boekjaar in de rekening van baten en lasten opgenomen.
Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen
De overige actuariele baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.
3.08 Mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen
De mutatie herverzekeringsdeel technische voorzieningen betreft de wijzigingen in de waarde van het
herverzekeringsdeel technische voorzieningen.
3.09 Saldo overdrachten van rechten
De post saldo overdracht van rechten bevat het saldo van bedragen uit hoofde van overgenomen dan wel
overgedragen pensioenverplichtingen.
3.10 Overige baten en lasten
Overige baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.
4. Toelichting op het kasstroomoverzicht
Voor de opstelling van het kasstroomoverzicht is de directe methode gehanteerd, Hierbij worden alle
ontvangsten en uitgaven als zodanig gepresenteerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kasstromen
uit pensioenactiviteiten en kasstromen uit beleggingsactiviteiten.
53

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
ACTIVA
Beleggingen voor risico pensioenfonds (1)
Vastgoedbeleggingen
Onder vastgoedbeleggingen zijn participaties in beursgenoteerde vastgoedmaatschappijen of nietbeursgenoteerde
vastgoedbeleggingsinstellingen opgenomen. Participaties in beursgenoteerde
vastgoedmaatschappijen worden gewaardeerd tegen reële waarde, gebaseerd op de beurskoers per
balansdatum.
Belangen in niet-beursgenoteerde vastgoedbeleggingsinstellingen vinden plaats tegen de netto
vermogenswaarde. Bij afwezigheid van een opgave ultimo jaar van de fondsmanager wordt door de
Fiduciair Vermogensbeheerder Mn-Services een gefundeerde inschatting gemaakt op basis van een
marktanalyse.
Vastgoedbeleggingen 2010 2009
Stand begin boekjaar 19.813 28.944
Aankopen 1.716 524
Verkopen - 616 - 8.030
Waarderingsverschillen - 171 - 1.625
Stand einde boekjaar 20.742 19.813
Vastgoedbeleggingen naar soort 2010 2009
Indirect 18.909 17.843
In ontwikkeling 1.833 1.970
Stand einde boekjaar 20.742 19.813
De post vastgoedbeleggingen omvat beleggingen in vastgoed- of vastgoedbeleggingsinstellingen. Hieronder
vallen onder meer de investeringen in "(drie) limited partnerships" naar Amerikaans recht. Per "partnership"
wordt deelgenomen in de ontwikkelingen en exploitatie van een appartementencomplex in Texas (Verenigde
Staten).
Valuta's en afdekking Waarde Afdekking Waarde Afdekking
EUR 14.753 0 14.874 0
USD 5.989 5.769 4.939 4.904
20.742 5.769 19.813 4.904
Aandelen
Ter beurze genoteerde aandelen zijn gewaardeerd tegen de slotkoers op balansdatum.
Niet aan een beurs genoteerde aandelenfondsen worden gewaardeerd tegen de reëele waarde op basis
van de door de vermogensbeheerder van het aandelenfonds laatst afgegeven intrinsieke waarde, zijnde
een benadering van de reële waarde.
Aandelen 2010 2009
Stand begin boekjaar 58.185 113.520
Herclassificatie Private Equity naar overige beleggingen 0 - 8.351
58.185 105.169
Aankopen 2.000 7.100
Verkopen - 8.803 - 75.311
Waarderingsverschillen 11.512 21.227
Stand einde boekjaar 62.894 58.185
Binnen een aantal Mn Services Beleggingsfondsen waarin Productschappen belegt, worden stukken uitgeleend.
Voor het uitlenen van deze stukken ontvangen de betreffende beleggingsfondsen collateral als onderpand. De
opbrengsten van het uitlenen van de stukken worden binnen het beleggingsfonds herbelegd. Deze opbrengsten
hebben een positief effect op de participatiewaarde van het beleggingsfonds.
Aandelen naar soort 2010 2009
Beleggingsfondsenzonder beursnotering 62.894 58.185
Stand einde boekjaar 62.894 58.185
54

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Valuta's en afdekking Waarde Afdekking Waarde Afdekking
EUR 7.573 0 7.474 0
USD 20.586 19.828 18.788 18.655
GBP 5.323 4.749 4.452 4.607
JPY 5.072 5.092 4.785 4.718
Overige valuta 24.340 0 22.686 0
62.894 29.669 58.185 27.980
Vastrentende waarden
Beursgenoteerde obligaties zijn gewaardeerd tegen de biedkoers op balansdatum inclusief de opgelopen
interest ultimo jaar. Niet aan een beurs genoteerde beleggingsfondsen worden gewaardeerd tegen de
reële waarde op basis van de door de vermogensbeheerder van het beleggingsfonds laatst afgegeven
intrinsieke waarde, zijnde een benadering van de reële waarde.
Leningen zijn gewaardeerd tegen de actuele waarde op basis van de contante waarde van toekomstige
kasstromen. De deposito's zijn gewaardeerd tegen de reële waarde op de balansdatum.
Vastrentende waarden 2010 2009
Obligaties
Stand begin boekjaar 305.582 197.330
Aankopen 321.733 245.062
Verkopen - 345.964 - 172.621
Waarderingsverschillen 17.449 35.811
Marktwaarde einde boekjaar 298.800 305.582
Lopende rente 4.131 0
Stand einde boekjaar 302.931 305.582
Deposito's
Stand begin boekjaar 22.900 0
Aankopen 2.900 22.900
Marktwaarde einde boekjaar 25.800 22.900
Lopende rente 1 0
Stand einde boekjaar 25.801 22.900
Leningen op schuldbekentenis
Stand begin boekjaar 55 110
Verkopen - 50 - 53
Waarderingsverschillen - 5 - 2
0 55
Stand einde boekjaar 328.732 328.537
Binnen een aantal Mn Services Beleggingsfondsen waarin Productschappen belegt, worden stukken uitgeleend.
Voor het uitlenen van deze stukken ontvangen de betreffende beleggingsfondsen collateral als onderpand. De
opbrengsten van het uitlenen van de stukken worden binnen het beleggingsfonds herbelegd. Deze opbrengsten
hebben een positief effect op de participatiewaarde van het beleggingsfonds.
Valuta's en afdekking Waarde Afdekking Waarde Afdekking
EUR 292.555 0 298.361 0
USD 30.557 29.432 26.020 25.835
Overige valuta 5.620 0 4.156 0
328.732 29.432 328.537 25.835
Derivaten
Derivaten zijn financiële instrumenten die zijn afgeleid van meer traditionele producten als aandelen en
obligaties. Tot oktober 2008 betrof dit uitsluitend valutatermijncontracten. Met ingang van november
2008 is besloten dit verder uit te breiden. Derivaten kunnen nu omvatten valutatermijncontracten,
interest rate swaps, futures, swaptions, credit default swaps, contracts for differences en commodities.
Derivaten zijn gewaardeerd tegen reële waarde. Dit is de waarde waarvoor een contract ultimo jaar kan
worden afgewikkeld. De waarde wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare
waarderingsmodellen.
55

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
De ultimo jaar bestaande rechten en verplichtingen worden per derivatencontract gesaldeerd. Positieve
posities (na saldering) uit hoofde van derivatencontracten ultimo verslagjaar worden gepresenteerd onder
derivaten. Negatieve posities (na saldering) uit hoofde van derivatenposities ultimo verslagjaar worden
gepresenteerd onder verplichtingen uit hoofde van de beleggingen. Onder deze laatste post zijn ook
creditposities uit hoofde van credit support annexen (CSA) verantwoord.
De CSA-contracten hebben betrekking op derivatencontracten. De openstaande vorderingen en
verplichtingen van de derivatencontracten worden maandelijks per tegenpartij gesaldeerd. Bij een saldo
boven de contractueel vastgestelde grens wordt er onderpand gestort c.q. ontvangen van de tegenpartij.
Derivaten 2010 2009
Stand begin boekjaar 152 6.593
Mutaties 10.815 - 9.678
Lopende rente 368 0
Waarderingsverschillen - 7.675 3.237
3.660 152
Herclassificatie naar creditzijde 2.227 873
Stand einde boekjaar 5.887 1.025
De met betrekking tot de beleggingsportefeuille door middel van derivaten verkregen (positieve en negatieve)
posities op balansdatum zijn als volgt te specificeren naar onderliggende waarde:
Contract- Reële Contract- Reële
omvang waarde omvang waarde
Renteswaps 57.000 4.451 91.000 - 140
Commodities 12.357 996 11.576 502
Valutatermijncontracten 75.439 - 1.787 85.378 - 210
3.660 152
Overige beleggingen
DDe overige i bbeleggingen l i betreffen b t ff bbeleggingen l i in i hedgefunds h d f d en iin private i t equity. it DDeze worden d
gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde, zijnde een benadering van de marktwaarde. Bij afwezigheid
van een opgave ultimo jaar van de fondsmanager zal de Fiduciair Vermogensbeheerder Mn-Services een
gefundeerde inschatting maken op basis van een marktanalyse.
Overige beleggingen 2010 2009
Stand begin boekjaar 16.938 14.810
Aankopen 5.941 1.297
Verkopen - 2.296 - 200
Waarderingsverschillen 3.854 1.031
Stand einde boekjaar 24.437 16.938
Overige beleggingen naar soort
Private Equity 13.710 10.014
Hedge Funds 10.727 6.924
Stand einde boekjaar 24.437 16.938
Overige toelichtingen
Valutakoersen
Voor de omrekening van de posities in vreemde valuta per balansdatum zijn de volgende koersen
gehanteerd.
2010 2009
Eur - USD 1,34155 1,43475
Eur - GBP 0,85685 0,88847
Eur - JPY 108,80640 133,56805
56

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Methodiek bepaling marktwaarde
Bij de waardering van de beleggingen van PFP kan voor het grootste deel gebruik wordt gebruik gemaakt
van de volgende marktwaarde bepalingen:
- Direct; beursnotering in een actieve markt (waarop geen prijsaanpassingen worden uitgevoerd);
- Afgeleid;geen directe beursnotering maar andere uit de markt waarneembare data danwel een prijs
gebaseerd op een transactie in een niet actieve markt met een niet-significante prijsaanpassing
(gebaseerd op aannames en schattingen). Hier vallen o.a. de participaties in Mn Huisfondsen met
liquide beleggingen, leningen en derivaten onder;
- Modellen en technieken; marktwaardebepaling niet gebaseerd op marktdata, maar gebaseerd op
aannames en schattingen die de prijs significant beïnvloeden. Hier vallen o.a. de participaties in
Private Equity, Onroerend Goed en Infrastructuur onder.
Modellen en
Direct Afgeleid technieken Totaal
Vastgoedbeleggingen 20.742 20.742
Aandelen 62.894 62.894
Vastrentende waarden 209.112 119.620 328.732
Derivaten 5.887 5.887
Overige beleggingen 13.710 10.727 24.437
Stand einde boekjaar 209.112 202.111 31.469 442.692
Beleggingen voor risico deelnemers (2)
Beleggingen VP/IAP-regeling
Beleggingen voor risico deelnemers 2010 2009
Stand begin boekjaar 34.288 33.182
Mutaties - 1.328 1.106
Stand einde boekjaar 32.960 34.288
Voor een toelichting van deze post wordt verwezen naar de toelichting VP/IAP-regeling.
Herverzekeringsdeel technische voorzieningen (3)
Herverzekeringsdeel technische voorzieningen 2010 2009
Stand begin boekjaar 19 22
Mutaties - 2 - 3
Stand einde boekjaar 17 19
Deze post is de contante waarde van de te ontvangen herverzekerde pensioenaanspraken. Het betreft
pensioenuitkeringen voor ingegane ouderdoms- en (meeverzekerde) nabestaandenpensioenen, die zijn
herverzekerd.
Vorderingen en overlopende activa (4)
Vorderingen inzake beleggingen
Vorderingen inzake beleggingen 2010 2009
Te vorderen beleggingen 3.374 884
Stand einde boekjaar 3.374 884
De post te vorderen beleggingen behelst, binnen het door Mn-Services beheerde vermogen, een verstrekt
onderpand ad. € 3,3 mln (2009: € 0,7 mln) in verband met de uitstaande derivatencontracten.
57

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Overige vorderingen
Overige vorderingen 2010 2009
Leningen PBOD 194 255
Debiteuren 798 394
Instellingen (werkgevers) 95 256
Overige 252 30
Stand einde boekjaar 1.339 935
Overige activa (5)
Liquide middelen
Liquide middelen 2010 2009
Rabobank 1.769 816
Citibank (Mn-Services) 652 10.461
Stand einde boekjaar 2.421 11.277
De liquide middelen bestaan uit direct opeisbare tegoeden bij kredietinstellingen.
58

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
PASSIVA
Stichtingskapitaal en reserves (6)
Stichtingskapitaal en reserves 2010 2009
Stichtingskapitaal 1 1
Algemene reserve 86.176 97.522
Reserve bijzondere uitvoeringskosten 821 821
86.998 98.344
Algemene reserve
Algemene reserve 2010 2009
Stand begin boekjaar 97.522 56.213
Mutatie vanuit de resultaatbestemming - 11.346
41.309
Stand einde boekjaar 86.176 97.522
Reserve bijzondere uitvoeringskosten
Solvabiliteit
Reserve bijzondere uitvoeringskosten 2010 2009
Stand begin boekjaar 821 821
Stand einde boekjaar 821 821
De reserve is gevormd uit de toekenning van het VSM aandeel voor PFP als werkgever.
Solvabiliteit 2010 2009
Minimaal vereist vermogen (104,1% resp. 104,7%) 362.882 331.559
Vereist vermogen (111,8% resp. 113,2%) 389.730 358.468
Dekkingsgraad (op marktwaarde) 124,7% 130,8%
De buffers worden door het pensioenfonds berekend met behulp van de standaardmethode. Hierbij wordt voor
de samenstelling van de beleggingen uitgegaan van de feitelijke assetmix in de evenwichtssituatie.
De dekkingsgraad is berekend op basis van de technische voorziening op marktwaarde.
Technische voorzieningen (7)
Technische voorziening voor risico van het pensioenfonds
De Technische Voorziening voor risico van het pensioenfonds is naar categorieën van deelnemers
samengesteld:
Aantallen Totaal Aantallen Totaal
2010 2010 2009 2009
Deelnemers 909 153.753 936 129.426
Gewezen deelnemers 1.038 42.033 998 34.867
Pensioengerechtigden 1.039 150.625 1.086 135.529
Aanpassing overlevingstafels 0 0 0 14.216
Overigen 0 2.196 0 2.656
Stand einde boekjaar 2.986 348.607 3.020 316.694
In de grondslagen is onder 1.2 een korte beschrijving van de pensioenregelingen opgenomen.
59

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
In de Voorziening pensioenverplichtingen zijn de volgende mutaties opgetreden:
Voorziening Pensioenverplichtingen 2010 2009
risico pensioenfonds
Stand begin boekjaar eigen rekening 316.675 309.773
Actuariële premies en koopsommen 6.487 6.711
Koopsommen uit VP/IAP-regeling 3.229 2.638
Mutatie voorziening stop-loss 86 260
Vrijval voorziening stop-loss - 283 - 703
Toeslag gewezen deelnemers 894 365
Toeslag pensioengerechtigden 2.446 855
Toeslag deelnemers met pensioenopbouw 1.920 1.543
Overdracht van rechten 412 - 303
Interest 4.131 7.763
Pensioenuitkeringen - 16.606 - 16.562
Vrijval administratiekosten - 963 - 975
Sterfteresultaat - 212 722
Wijziging marktrente 27.544 - 9.349
Aanpassing overlevingstafels 2.919 14.216
Diversen - 89 - 279
31.915 6.902
Stand eind boekjaar eigen rekening 348.590 316.675
Voorziening pensioenverplichtingen herverzekerd 17 19
Stand einde boekjaar 348.607 316.694
Ten laste van het boekjaar moet de toegekende toeslag per 1 januari van het volgende jaar worden
opgenomen. De toegekende toeslagverlening in het boekjaar bedroeg voor de actieven 1,40% (2010: 1,21%)
en voor de inactieven 1,57% (2010: 0,71%).
Er is geen sprake van een achterstand in het verlenen van toeslagen, gemeten naar de ten tijde van het
toekennen van de toeslagen vigerende ambities.
De pensioenverplichtingen zijn in het boekjaar opgerent met 1,3% (2009: 2,5%), zijnde € 4,1 mln
7,8 mln). De interesttoevoeging is bepaald op basis van de 1-jaars RTS rente primo boekjaar.
(2009: €
Ultimo boekjaar bedraagt de rentetermijnstructuur 3,4% bij een duration van 16 (2009: 3,8% bij een duration
van 14). De rentetermijnstructuur is gelijk aan de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur.
Overige technische voorzieningen (8)
Voorziening pensioenverplichtingen risico deelnemers
Voorziening pensioenverplichtingen risico deelnemers 2010 2009
Saldo voorziening 32.960 34.288
Stand einde boekjaar 32.960 34.288
Voor een toelichting van deze post wordt verwezen naar de toelichting VP/IAP-regeling.
Langlopende schulden (9)
Van enkele instellingen zijn depots ontvangen voor de uitvoering van de betalingen inzake wachtgelden/of
afvloeiingsregelingen.
Langlopende schulden 2010 2009
Instellingen
Depot Landbouwschap 5.592 5.217
Depot NIVAA 41 25
Stand einde boekjaar 5.633 5.242
60

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Overige schulden en overlopende passiva (10)
Overige schulden en overlopende passiva 2010 2009
Instellingen 657 524
Overige schulden
Te betalen loonheffingen 404 387
Crediteuren 1.194 116
Te verwerken waardeoverdrachten 0 107
Verplichtingen uit hoofde van beleggingen 3.620 13.944
Derivaten 2.227 873
Diversen 503 1.382
7.948 16.809
Stand einde boekjaar 8.605 17.333
De post derivaten betreft, als onderdeel van het door Mn-Services beheerde vermogen, verplichtingen uit
hoofde van derivatencontracten (netto per derivatencontract) ad € 2,2 mln (2009: € 0,9 mln). Zie voor de
waardering van deze post de omschrijving bij de activapost "Derivaten".
De post verplichtingen uit hoofde van beleggingen heeft betrekking op CSA-contracten (zie activapost
"Derivaten"). Jaarultimo heeft JP Morgan hiervoor een borg gestort ad € 3,6 mln (2009: € 13,9 mln).
De borg contracten zijn apart met de tegenpartij geregeld en meestal wordt een aantal posities netto met de
tegenpartij geborgd. Hierdoor wordt niet voor individuele contracten de borg op hetzelfde moment terug
betaald als het settelen van het derivaten resultaat.
61

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Risicobeheer en derivaten
Beleid en risicobeheer
Voor risicobeheer heeft het Bestuur de beschikking over de volgende beleidsinstrumenten:
- ALM-beleid en duration-matching
- Dekkingsgraad
- Financieringsbeleid
- Premiebeleid
- Toeslagbeleid
- Herverzekeringsbeleid
- Risicobeleid alternatieve beleggingen
- Risicobeleid ten aanzien van uitbesteding.
Welke beleidsinstrumenten het Bestuur op welke manier zal hanteren wordt bepaald op basis van
uitvoerige analyses van de te verwachten toekomstige ontwikkelingen van de verplichtingen en de
ontwikkelingen op de financiële markten. Voor deze analyses gebruikt het Bestuur onder andere Asset-
Liability Management-studies (ALM).
Een ALM-studie analyseert de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende
beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario’s.
Op basis van de uitkomsten van deze analyses stelt het Bestuur jaarlijks beleggingsrichtlijnen vast
waarop het door PFP uit te voeren beleggingsbeleid wordt gebaseerd. De beleggingsrichtlijnen zetten
uiteen binnen welke grenzen en normen het beleggingsbeleid moet worden uitgevoerd, en richten zich op
het beheersen van de belangrijkste (beleggings)risico’s. Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt
gebruik gemaakt van derivaten die worden toegelicht in "S3".
Solvabiliteitsrisico
PFP wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met
risico's. De belangrijkste doelstelling van PFP is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor het
realiseren van deze doelstelling wordt gestreeft naar een toereikende solvabiliteit op basis van de
marktwaarde van de pensioenverplichtingen.
Het belangrijkste risico voor PFP betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat PFP niet beschikt over
voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op
basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder
worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van PFP zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat PFP de
premie voor de instellingen en de deelnemers moet verhogen en het risico dat er geen ruimte
beschikbaar is voor een eventuele toeslag van opgebouwde pensioenrechten. In het uiterste geval kan
het noodzakelijk zijn dat PFP verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen.
Ontwikkeling dekkingsgraad 2010 2009
Dekkingsgraad per 1 januari 130,8% 118,4%
Nieuwe aanspraken - 2,3% - 2,0%
Uitkeringen 1,7% 1,0%
Toeslagverlening - 1,4% - 0,5%
Wijziging Rentetermijnstructuur - 10,5% 3,7%
Beleggingsresultaten 8,1% 16,2%
Overige oorzaken - 1,7% - 6,0%
Dekkingsgraad per 31 december 124,7% 130,8%
62

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Tekort/surplus 2010 2009
(a) Technische voorzieningen volgens jaarrekening 348.590 316.675
Buffers:
S1 Renterisico 21.286 24.468
S2 Risico zakelijke waarden 22.732 21.181
S3 Valutarisico 5.280 4.658
S4 Grondstoffenrisico 6.864 3.566
S5 Kredietrisico 8.058 7.651
S6 Verzekeringstechnisch risico 9.946 9.385
Totaal van de risico's 74.166 70.909
Diversificatie-effect - 33.026 - 29.116
(b) Vereist eigen vermogen 41.140 41.793
Vereiste dekkingsgraad 111,8% 113,2%
Vereist vermogen (a+b) 389.730 358.468
Aanwezig vermogen 434.784 414.217
Tekort/surplus 45.054 55.749
Marktrisico
Marktrisico is uit te splitsen in renterisico, valutarisico en prijs(koers)risico. De beleggingsdoelstellingen
bepalen de strategie die de stichting volgt ten aanzien van het beleggingsrisico. De Beleggingscommissie
ziet toe op het marktrisico conform de binnen het pensioenfonds aanwezige beleidskaders en de
beleggingsrichtlijnen. De overallmarktposities worden periodiek gerapporteerd aan het Bestuur.
S1 Renterisico
Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de
pensioenverplichtingen veranderen als gevolg van ongunstige veranderingen in de marktrente. Maatstaf
voor het meten van rentegevoeligheid is de duration. De duration is de gewogen gemiddelde resterende
looptijd in jaren van de kasstromen.
2010 2009
x € 1.000 Duration x € 1.000 Duration
Vastrentende waarden 331.153 16 339.814 13
(Nominale) pensioenverplichtingen 348.607 16 316.694 14
De duration van de vastrentende waarden wordt zoveel mogelijk gematched met de duration van de
verplichtingen. Hierdoor zal een mutatie in de rentesfeer nauwelijk invloed hebben op de dekkingsgraad van
het fonds.
2010 2009
Uitsplitsing vastrentende waarden x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Liquide middelen en deposito's

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
S2 Prijsrisico zakelijke waarden
Prijsrisico is het risico dat door de ontwikkeling van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die
samenhangen met een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren)
waardewijzigingen plaatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben altijd direct invloed op het
beleggingsresultaat, omdat alle beleggingen worden gewaardeerd op reële waarde waarbij
waardewijzigingen onmiddellijk worden verwerkt in het saldo van baten en lasten. Spreiding binnen de
portefeuille (diversificatie) kan het prijsrisico dempen. Het prijsrisico kan ook afgedekt worden door
gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten (derivaten), zoals opties en futures.
De vastgoedbeleggingen en de aandelen kunnen als volgt naar sectoren en regio’s worden
onderverdeeld:
Vastgoedbeleggingen
2010
2009
Naar regio x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Europa 14.753 71,2 14.873 75,1
Noord-Amerika 1.833 8,8 1.971 9,9
Azië 4.156 20,0 2.969 15,0
Totaal 20.742 100,0 19.813 100,0
Vastgoedbeleggingen 2010
2009
Naar sector
Niet beursgenoteerd:
x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Kantoren 2.599 12,5 2.688 13,6
Winkels 3.516 17,0 3.404 17,2
Woningen 9.313 44,9 9.545 48,1
Composition Capital Asia 4.156 20,0 2.970 15,0
Overig 1.158 5,6 1.206 6,1
Totaal 20.742 100,0 100,0 19.813 100,0
Aandelen
2010 2009
Naar regio x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Europa 15.738 25,0 14.531 25,0
Verenigde Staten 20.586 32,7 18.788 32,3
Verre Oosten (inclusief Japan) 8.166 13,0 7.643 13,1
Emerging Markets 18.404 29,3 17.223 29,6
Totaal 62.894 100,0 58.185 100,0
Aandelen
2010 2009
Naar sector x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Financiële instellingen 15.855 25,3 12.779 22,0
Handels- en industriële bedrijven 22.146 35,2 20.833 35,8
Transport 0 0,0 1.800 3,1
Energie 4.605 7,3 5.829 10,0
Technology 9.439 15,0 6.284 10,8
Overig 10.849 17,2 10.660 18,3
Totaal 62.894 100,0 58.185 100,0
S3 Valutarisico
Het valutarisico is het risico dat de waarde van de beleggingen en verplichtingen verandert als gevolg van
veranderingen in valutakoersen. Het beleid van PFP is gericht op een volledige afdekking van
valutarisico's. Binnen de obligaties zijn enkele beleggingen die luiden in verschillende Europese valuta,
zoals SEK, NOK en CHF. Gezien de relatief kleine omvang van deze valuta's worden deze posities niet
afgedekt.
De belangrijkste valutarisico's die PFP loopt zijn de USD-, JPY- en GBP-risico's.
64

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
De valutapositie voor en na afdekking is als volgt weer te geven;
2010 2009
Valuta- Netto- Netto-
Voor derivaten positie (na) positie (na)
Valuta x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000
EUR 319.774 88.061 407.835 393.606
USD 81.209 - 78.220 2.989 543
GBP 5.323 - 4.749 574 - 155
JPY 5.072 - 5.092 - 20 67
Overige valuta 29.893 0 29.893 26.829
Totaal 441.271 0 441.271 420.890
S4 Grondstoffenrisico
Grondstoffen ofwel commodities vormen een beleggingscategorie waarin veelal indexfutures en swaps
worden gebruikt om exposure te krijgen in energie (olie), metalen, edelmetalen en agroprodukten. Het
grondstoffenrisico betreft het risico op fluctuaties in grondstoffenprijzen.
2010
2009
Contract- Reële Contract- Reële
GSCI non-natural Gas Total omvang waarde omvang waarde
Return index looptijd: x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 °x € 1.000
08/01/10 (1) 0 0 2.683 468
08/01/10 (2) 0 0 79 33
08/01/10 (3) 0 0 8.813 0
04/01/11 13.903 999 0 0
04/01/11 (G) 154 19 0 0
04/01/11 (62) 649 79 0 0
04/01/11 (GS) - 813 - 100 0 0
04/01/11 (G2) - 1.535 0 0 0
Totaal 12.358 997 11.575 501
S5 Kredietrisico
Kredietrisico is het risico van financiële verliezen voor PFP als gevolg van faillissement of
betalingsonmacht van tegenpartijen waarop PFP (potentiële) vorderingen heeft. Hierbij kan onder meer
worden gedacht aan partijen die obligatieleningen uitgeven, banken waar deposito’s worden geplaatst,
marktpartijen waarmee Over The Counter (OTC)-derivatenposities worden aangegaan en aan
bijvoorbeeld herverzekeraars. Een voor beleggingsactiviteiten specifiek onderdeel van kredietrisico is het
settlementrisico. Dit heeft betrekking op het risico dat partijen waarmee PFP transacties is aangegaan
niet meer in staat zijn hun tegenprestatie te verrichten waardoor PFP financiële verliezen lijdt.
Verdeling van de rating
2010 2009
in % van de vastrentende waarden x € 1.000 in % x € 1.000 in %
AAA 190.413 57,5 141.023 41,5
AA 28.810 8,7 30.923 9,1
A 34.440 10,4 82.915 24,4
BBB 24.836 7,5 21.408 6,3
Lager dan BBB 48.017 14,5 40.778 12,0
Geen rating 4.636 1,4 22.768 6,7
Totaal 331.153 100,0 339.814 100,0
S6 Verzekeringtechnische risico’s (actuariële risico’s)
De belangrijkste actuariële risico’s zijn het langleven-, overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico.
Het belangrijkste actuariële risico is het langlevenrisico (het risico dat deelnemers langer blijven leven
dan gemiddeld verondersteld wordt bij de bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen). Door
toepassing van de AG-prognosetafel 2010-2060 met adequate correcties is het langlevenrisico nagenoeg
geheel verdisconteerd in de waardering van de pensioenverplichtingen.
Het overlijdensrisico betekent dat PFP in geval van overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet
toekennen waarvoor door PFP geen voorzieningen zijn getroffen. Dit risico kan worden uitgedrukt in
risicokapitalen.
65

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat PFP voorzieningen moet treffen voor
premievrijstelling bij invaliditeit en het toekennen van een arbeidsongeschiktheidspensioen
(‘schadereserve’). Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen
de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat. De actuariële uitgangspunten
voor de risicopremie worden periodiek herzien.
PFP heeft het nabestaanden- en wezenpensioen op risicobasis herverzekerd bij een externe, onder
toezicht van DNB staande verzekeringsmaatschappij. Daarnaast is eveneens het arbeidsongeschiktheidsen
overlijdensrisico herverzekerd. De herverzekeringsovereenkomst betreft een stop-loss verzekering,
waarbij schade boven een eigen behoud ten laste van de herverzekeraar komen. Het huidige 5-jarige
contract is ingegaan per 1 januari 2007.
S7 Liquiditeitsrisico
Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen
worden omgezet in liquide middelen, waardoor PFP op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan
voldoen. Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het
hierbij om de kortere termijn. Dit risico wordt beheerst door in het strategische en tactische
beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities, rekening houdend met
directe beleggingsopbrengsten en andere inkomsten zoals premies.
De volgende zaken zijn van belang met betrekking tot het liquiditeitsrisico:
- de pensioenuitkeringen zijn en blijven de te ontvangen premiebedragen overtreffen, ook indien er
geen sprake is van premiekorting;
- om die reden worden er, behalve om beleggingstechnische redenen, door PFP voldoende
kasmiddelen aangehouden.
2010 2009
Totale Waarvan Totale Waarvan
beleggingen illiquide beleggingen illiquide
Categorie x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000
Vastrentende waarden 328.732 9.907 328.536 9.300
Zakelijke waarden 83.636 45.179 94.936 36.751
Overig 3.830 0 1.025 0
Totaal 416.198 55.086 424.497 46.051
Onder de illiquide beleggingen worden verstaan het BGI fund, private equity, hedge funds en onroerende
goederen.
S8 Concentratierisico
Grote posten kunnen leiden tot concentratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten
per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden opgeteld. Als grote post wordt
aangemerkt elke post die meer dan 2% van het balanstotaal uitmaakt.
In het algemeen geldt dat concentratierisico kan optreden als een adequate spreiding van activa en
passiva ontbreekt. Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille in
regio’s, economische sectoren of tegenpartijen. Een portefeuille van leningen die sterk sectorgebonden is,
kan door deze sectorconcentratie een verhoogd risico lopen. Indien aandelen in dezelfde sector worden
aangehouden is sprake van een cumulatief concentratierisico. Overigens beperken concentratierisico’s
zich niet uitsluitend tot de beleggingen.
Beleggingen geschieden over het algemeen als deelname in een beleggingsfonds. PFP is deelgerechtigd in
de achterliggende portefeuille van het fonds. Het concentratierisico wordt daarmee sterk gemitigeerd.
2010
2009
Tegenpartij x € 1.000 In % x € 1.000 In %
Franse staat 81.347 18,5 73.554 17,5
Duitse staat 69.226 15,8 43.585 10,4
Spaanse staat nvt 0,0 15.912 3,8
Nederlandse staat 26.344 6,0 nvt 0,0
Italiaanse staat nvt 0,0 32.554 7,7
Griekse staat 6.422 1,5 13.852 3,3
Citibank nvt 0,0 23.361 5,5
66

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
S9 Operationeel risico
Operationeel risico is het risico van een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van
gegevens, het verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke. Dergelijke risico’s worden door PFP
beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn
op gebieden zoals interne organisatie, procedures, processen en controles en kwaliteit geautomatiseerde
systemen. Deze kwaliteitseisen worden periodiek getoetst door het Bestuur.
Toeslagrisico
Het Bestuur heeft de ambitie om de pensioenen te indexeren. De mate waarin dit kan worden
gerealiseerd is afhankelijk van de ontwikkelingen in rente, rendement, looninflatie en demografie.
Uitdrukkelijk wordt opgemerkt dat de toeslagtoezegging voorwaardelijk is.
De zogenaamde reële dekkingsgraad geeft zicht op de mate waarin kan worden geïndexeerd (ook wel
aangeduid als de toeslagruimte). Voor het bepalen van de reële dekkingsgraad worden onvoorwaardelijke
nominale pensioenverplichtingen verdisconteerd tegen een reële, in plaats van de nominale
rentetermijnstructuur. Omdat er op dit moment geen markt voor financiële instrumenten aanwezig is,
waaruit de reële rentetermijnstructuur kan worden afgeleid, wordt gebruikgemaakt van een
benaderingswijze.
Systeemrisico
Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet
langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van PFP niet langer verhandelbaar zijn en zelfs,
al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor andere marktpartijen, is dit risico voor
PFP niet beheersbaar, indien dit zich op lange termijn zou voordoen.
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
Langlopende contractuele verplichtingen
Voor de tot ultimo 2014 afgesloten uitbestedingsovereenkomst met PBOD bedraagt de jaarlijkse
verplichting voor de stichting circa € 1,2 mln (2009; 1,2 mln). De totale verplichting voor de resterende
looptijd bedraagt circa € 4,5 mln (2009: € 6,1 mln).
Vooruitlopend op verwachte inkomende kasstromen bestaan er per balansdatum de volgende
investerings- en stortingsverplichtingen (zogenaamde voorbeleggingen). Deze worden hieronder
toegelicht:
2010 2009
Commitments Private Equity
Austin TX Brushy Creek GenCap XVIII $ 1.000 $ 0
HarbourVest Partners IV Fund LP $ 300 $ 450
HarbourVest Partners VII-Cayman Buyout Fund LP $ 570 $ 795
HarbourVest Partners VII-Cayman Venture Fund LP $ 330 $ 450
HarbourVest Partners V Fund LP € 3.025 € 4.025
Goodwell Microfinance Development Company € 95 € 95
Goodwell Microfinance Development Company II B.V. € 350 € 0
Mn Private Equity fonds € 7.500 € 0
Deelnemingen Onroerend goed
Composition Capital Asia Fund C.V. $ 2.953 $ 4.092
Voorwaardelijke verplichtingen
Er lopen geen juridische procedures tegen het pensioenfonds.
Niet toegekende toeslagen: inhaalambitie
Er is geen sprake van een achterstand bij het verlenen van toeslagen.
Overige transacties met verbonden partijen
PFP heeft in 2008 uitvoeringsovereenkomsten afgesloten met de werkgevers inzake de uitvoering van
het pensioenreglement.
De werkgevers dragen niet bij aan de pensioenuitvoerings- en administratiekosten.
67

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
Premiebijdragen van werkgevers en werknemers (11)
Premiebijdragen van werkgevers en werknemers 2010 2009
Doorsneepremie werkgever 6.450 6.421
Doorsneepremie werknemer 3.240 3.210
9.690 9.631
Korting doorsneepremie - 5.147 - 6.020
4.543 3.611
Diversen
Diverse premies 87 101
Koopsommen ingegane VP/IAP-uitkeringen 3.054 2.521
3.141 2.622
Totaal 7.684 6.233
De kostendekkende RTS premie is als volgt:
De kostendekkende premie is als volgt samengesteld: 2010 2009
Actuarieel benodigd 8.105 7.812
Opslag in stand houden vereist vermogen 1.070 1.523
Opslag voor uitvoeringskosten 303 301
Totaal 9.478 9.636
De kostendekkende, feitelijke en toetspremie volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt:
Premiegegevens 2010 2009
Kostendekkende RTS premie 9.478 9.636
Doorsneepremie 9.690 9.631
Feitelijk betaalde premie 4.630 3.712
Kostendekkende toetspremie 8.804 8.632
Beleggingsresultaten risico pensioenfonds (12)
De beleggingsresultaten betreffen de aan het verslagjaar toe te rekenen directe opbrengsten, de
gerealiseerde en ongerealiseerde waarderings- en koersverschillen (indirecte beleggingsresultaten) en de
aan de beleggingsactiviteiten toe te rekenen kosten.
Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 2010 2009
Directe beleggingsresultaten
Vastgoedbeleggingen 610 640
Aandelen 36 7
Vastrentende waarden 4.425 9
Derivaten 1.655 29
Liquide middelen 1 63
6.727 748
Indirecte beleggingsresultaten
Vastgoedbeleggingen - 171 - 1.625
Aandelen 11.512 21.227
Vastrentende waarden 17.395 35.809
Derivaten - 7.675 3.237
Overige beleggingen 3.854 1.031
Liquide middelen 303 1.022
25.218 60.701
Kosten
PBOD - 659 - 595
Mn-Services - 936 - 794
- 1.595 - 1.389
Totaal 30.350 60.060
De kosten zijn niet adequaat aan de beleggingscategorieën toe te rekenen. Derhalve wordt volstaan met het
vermelden van het totaalbedrag.
68

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
Overige baten (13)
Overige baten 2010 2009
Ontvangen uitkeringen herverzekeraar
Ouderdomspensioen 1 1
Partnerpensioen 3 3
4 4
Andere baten
Resultaat FVP-premie 90 104
90 104
Totaal 94 108
De Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP) is ingesteld om het pensioenverlies voor
werkloze werknemers te verminderen. Door samenloop van de pensioenverzekering in verband met wachtgeld
en de ontvangst van een FVP-bijdrage over dezelfde periode ontstaat het resultaat FVP-premie.
Pensioenuitkeringen (14)
Pensioenuitkeringen 2010 2009
Ouderdomspensioen - 8.518 - 8.185
Partnerpensioen - 5.156 - 5.429
Wezenpensioen - 40 - 34
Arbeidsongeschiktheidspensioen - 493 - 578
Overlijdensuitkeringen - 137 - 76
VP/IAP-uitkeringen - 2.367 - 2.307
Andere uitkeringen - 21 - 9
Totaal -16.732 -16.618
De post andere uitkeringen betreft de afkoop van pensioenaanspraken overeenkomstig artikel 66 PW welke in
2010 lager zijn dan Euro 420,69 (2009: Euro 417,74) per jaar.
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (15)
Deze betreffen de aan het verslagjaar toe te rekenen uitvoerings- en administratiekosten. Het deel van
de kosten dat betrekking heeft op het beheer van de beleggingen is in mindering gebracht op de post
Beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds.
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 2010 2009
Algemene kosten
Bestuur - 81 - 110
Bestuursbureau - 98 0
Voorlichting - 36 - 27
Advies en controle - 212 - 321
Diversen - 45 - 74
- 472 - 532
Personeel - 839 - 897
Detacheringsvergoeding 839 897
0 0
Administratiekosten PBOD - 1.131 - 1.214
Reeds toegerekend aan beleggingskosten 659 595
- 472 - 619
Totaal - 944 - 1.151
De Secretaris, directie en medewerkers van PFP vallen onder de CAO van de PBO-sector. Bij PFP (en PBOD) is
er geen bonusbeleid (geweest) en bestaat er geen koppeling tussen het salaris of anderzins en de behaalde
beleggingsperformance. In 2010 is in totaal een brutogratificatie van € 4,5 (2009: € 5) toegekend aan de 12
medewerkers.
69

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
De honoraria van de accountantsorganisatie overeenkomstig wetsartikel 2:382a BW zijn als volgt
samengesteld:
Honoraria accountantsorganisatie 2010 2009
Controle van de jaarrekening 31 34
Andere controleopdrachten 0 0
Fiscale adviesopdrachten 0 0
Andere niet-controle diensten 0 0
Totaal 31 34
Mutatie Voorziening Pensioenverplichtingen (16)
Mutatie Voorziening Pensioenverplichtingen 2010 2009
Actuariële premies en koopsommen - 8.407 - 8.254
Koopsommen uit VP/IAP-regeling - 3.229 - 2.638
Toeslagen - 3.340 - 1.220
Vrijval voorziening stop-loss 283 703
Interesttoevoeging - 4.131 - 7.763
Pensioenuitkeringen 16.606 16.562
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 963 975
Wijziging marktrente - 27.544 9.349
Saldo overdracht van rechten - 412 303
Aanpassing overlevingstafels - 2.919 - 14.216
Overige mutaties 215 - 703
Totaal - 31.915 - 6.902
Actuariële premies en koopsommen
Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het
effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale rechten
ouderdomspensioen
salarisontwikkeling.
en nabestaandenpensioen. Verder is hierin begrepen het effect van de individuele
Koopsommen uit VP/IAP-regeling
Voor de VP-regeling betreft dit direct ingaande vroegpensioenaanspraken. Voor de IAP-regeling betreft dit
direct ingaande ouderdomspensioenaanspraken en meeverzekerde partnerpensioenaanspraken.
Toeslagen
De verhoging van de voorziening pensioenverplichtingen uit hoofde van toeslagverlening van de aanspraken
van de pensioengerechtigden wordt in de rekening van baten en lasten opgenomen op het moment waarop de
toezegging wordt gedaan. In overleg met de accountant is besloten dat de toeslagverlening van de actieve
deelnemers per 1 januari van het volgende boekjaar reeds verwerkt dient te worden in het premieresultaat van
het huidige boekjaar.
Interesttoevoeging
De pensioenverplichtingen zijn in het boekjaar opgerent met 1,3% (2009: 2,5%), zijnde € 4,1 mln (2009: €
7,8 mln). De interesttoevoeging is bepaald op basis van de 1-jaars RTS rente primo boekjaar.
Onttrekking voor pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten
Vooraf wordt een actuariële berekening gemaakt van de toekomstige pensioenuitvoeringskosten (met name
excassokosten) en pensioenuitkeringen die in de voorziening pensioenverplichtingen worden opgenomen. Deze
post betreft de vrijval ten behoeve van de financiering van de kosten en uitkeringen van het verslagjaar.
Wijziging marktrente
Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing
van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt
verantwoord onder het hoofd wijziging marktrente. In 2010 is de rentetermijnstructuur gedaald van 3,8% naar
3,4%. Het effect hiervan is € 27,5 mln negatief.
70

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
Aanpassing overlevingstafels
Per 31 december 2009 is de voorziening verhoogd met 4,7%. Aanleiding hiervoor was de door het CBS
waargenomen recente toename van de levensverwachting en de verdere stijging van de levensverwachting in
de toekomst (de sterftetrend).
Eind augustus 2010 werd door het AG een nieuwe overlevingstafel gepubliceerd. In het boekjaar 2010 is voor
PFP omgerekend naar de nieuwste overlevingstafel van het AG met fondsspecifieke correctiefactoren "hoog".
De invoering van de AG prognosetafel 2010-2060 per 1 januari 2010 leidde ten opzichte van de oude AG
Prognosetafel 2005-2050 inclusief de CBS-opslag van 4,7%, tot een additionele stijging van de voorziening van
1%.
Saldo overdrachten van rechten (17)
Saldo overdrachten van rechten 2010 2009
Overgenomen pensioenverplichtingen 413 72
Overgedragen pensioenverplichtingen - 54 - 203
Totaal 359 - 131
Actuarieel resultaat waardeoverdrachten basisregeling 2010 2009
Kasstroom saldo waardeoverdrachten 359 - 131
Actuariele mutatie VPV saldo waardeoverdrachten - 412 303
Actuarieel resultaat - 53 172
Waardeoverdracht betreft de ontvangst of overdracht aan een pensioenfonds of pensioenverzekeraar van
respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante waarde van premievrije pensioenaanspraken
van deelnemers, die tot de ontslagdatum zijn opgebouwd. De ontvangen koopsommen worden aangewend voor
de inkoop van extra dienstjaren.
Overige lasten (18)
Overige lasten 2010 2009
Premies herverzekering
Arbeidsongeschiktheidsverzekering - 17 - 17
Kapitaal bij overlijden - 26 - 25
- 43 - 42
Rente diversen
Banken 0 12
Instellingen - 224 - 274
Overige 25 18
- 199 - 244
Overige lasten
Diversen 0 - 4
Totaal - 242 - 290
Resultaatbestemming (19)
Resultaatbestemming 2010 2009
Algemene reserve - 11.346
41.309
Totaal - 11.346
41.309
Aantal personeelsleden
Bij PFP zijn 12 werknemers in dienst.
Alle personeelskosten worden in rekening gebracht bij PBOD.
Bezoldiging bestuursleden / Raad van Toezicht
Het totaal van de verstrekte vakatievergoeding bedraagt in 2010 € 60 (2009: € 57). De leden van de
Raad van Toezicht ontvingen aan vakatiegeld in 2010 € 6 (2009: € 18).
71

STICHTING PENSIOENFONDS PRODUCTSCHAPPEN
Rijswijk
TOELICHTING
op de balansposten 2 en 8
Vroegpensioen- / Individueel Aanvullende Pensioenregeling
73

VP/IAP-Regeling Pensioenfonds Productschappen
Flexibel spaarpensioenregeling
Vroegpensioen
Het vroegpensioen maakte het mogelijk om voorafgaand aan het ouderdomspensioen te kunnen stoppen
met werken. Het beleid van de overheid is er echter op gericht om iedereen langer te laten werken. De
fiscale aftrekbaarheid van premies voor vroegpensioen is om die reden sterk verminderd. Voor
werknemers die na 1 januari 2006 in dienst zijn getreden is er geen vroegpensioenregeling meer van
toepassing. Voor de overige werknemers gelden er overgangsmaatregelen.
Als de verzekerde het dienstverband beëindigt bij een werkgever worden de aanwendingsmogelijkheden
voor het vroegpensioenkapitaal beperkt. Zonder dienstverband moet het vroegpensioenkapitaal uiterlijk
op de 62-jarige leeftijd worden aangewend voor de aankoop van een vroegpensioenuitkering of het
vroegpensioenkapitaal moet worden aangewend voor de aankoop van extra ouderdoms- en
partnerpensioen. Ook deze beslissing moet uiterlijk op de 62-jarige leeftijd zijn genomen. Uitstellen van
het vroegpensioen na de 62-jarige leeftijd zonder dienstverband is niet mogelijk.
Aanvullend pensioen
Het is mogelijk om vrijwillig gebruik te maken van het Individueel Aanvullend Pensioen (IAP) waarmee de
verzekerde het basispensioen kan verhogen. De premies worden op basis van een leeftijdsafhankelijke
staffel belegd in aandelen en /of obligaties. Met het gespaarde kapitaal wordt op de
pensioeningangsdatum extra ouderdoms- en partnerpensioen ingekocht. Als de verzekerde voor de
pensioeningsgangsdatum het dienstverband beëindigt dan zal op dat moment het gespaarde kapitaal
worden aangewend voor de inkoop van extra ouderdoms- en partnerpensioen. Het extra pensioen wordt
opgeteld bij het pensioen uit de basisregeling en uitbetaald vanaf de pensioeningangsdatum.
De jaarlijks maximaal in te leggen premie voor het IAP is afhankelijk van de leeftijd. De premie wordt
door de werkgever ingehouden op het brutosalaris. Over deze premie is men geen loonheffing
verschuldigd, waardoor de verzekerde netto dus minder betaalt.
OOntwikkeling t ikk li deelnemersbestand d l b t d vroegpensioen i
In de navolgende tabel is te zien hoe het deelnemersbestand in de loop der jaren zich heeft ontwikkeld.
Aantallen deelnemers 2010 2009 2008 2007 2006
Stand per 1 januari 962 991 1.048 1.302 1.388
Vermeerdering door:
- nieuwe toetreding 0 3 3 1 0
Vermindering door:
- waardeoverdracht - 4 - 4 - 23 - 27 - 21
- ingang VP/IAP pensioen - 22 - 20 - 17 - 23 - 16
- naar levensloop 0 - 7 - 17 - 141 - 43
- uitruil - 2 0 0 - 64 0
- overig 0 - 1 - 3 0 - 6
Stand per 31 december 934 962 991 1.048 1.302
74

Aandelendepot
Beleggingsbeleid
Medio 2009 is besloten om de beleggingsportefeuille te herstructureren. Dit besluit luidde om uitsluitend
passief te beleggen via een tweetal Vanguard fondsen. Voor circa 80% van de aandelenbeleggingen
wordt belegd in Vanguard Global fonds en voor circa 20% in Vanguard Emerging Markets fonds. Beide
fondsen zijn beursgenoteerd.
Dit beleid is in 2010 niet gewijzigd.
Ontwikkeling van de unitprijs
De portefeuille liet door de stijging van de aandelenkoersen een goed rendementsverloop zien. De
unitprijs steeg dit boekjaar met 12,2% naar € 8,83.
10,00
9,00
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
Obligatiedepot
Unitprijs aandelendepot
Beleggingsbeleid
De beleggingen in obligaties zijn volledig ondergebracht in Vanguard Euro Government Bond (een passief
beheerd indexfonds dat beursgenoteerd is). Het beleid van dit fonds heeft als doel om het rendement van
de Europese Staatsleningen Index te verkrijgen.
Als gevolg van de landencrisis in 2010 is besloten 1/3 deel van het obligatiedepot niet langer aan te
houden in staatsobligaties. De vrijgekomen middelen zijn aangehouden als kortlopende geldmiddelen bij
banken met een goede rating.
Ontwikkeling van de unitprijs
De unitprijs steeg dit boekjaar met 1,2% naar € 8,97.
10,00
9,00
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
Unitprijs obligatiedepot
75

Depositodepot
Beleggingsbeleid
Beleggingen in deposito's zijn ondergebracht bij banken met een goede rating. Er wordt alleen belegd in
kortlopende deposito's.
Ontwikkeling van de unitprijs
De portefeuille laat jaarlijks een stijging van de unitprijs zien als gevolg van rente op rente. De unitprijs
steeg in 2010 met 1,8% naar € 6,82.
7,00
6,50
6,00
5,50
5,00
4,50
4,00
Unitprijs depositodepot
Kosten
Op elke storting wordt direct 3,25% administratiekosten ingehouden. Daarnaast wordt jaarlijks 0,15%
van het totale belegde vermogen als administratiekosten geboekt.
76

BALANS PER 31 DECEMBER VP/IAP-REGELING
Na resultaatbestemming (x € 1.000)
ACTIVA
Beleggingen voor risico deelnemers (1)
2010 2009
Aandelen 8.123 9.178
Vastrentende waarden 24.197 24.867
Vorderingen en overlopende activa (2)
Overige activa (3)
PASSIVA
Technische voorziening voor risico deelnemers (4)
32.320 34.045
17 25
623 218
32.960 34.288
2010 2009
VP/IAP-regeling 32.300 34.072
Overige schulden en overlopende passiva (5) 660 216
77
32.960 34.288

STAAT VAN BATEN EN LASTEN VP/IAP-REGELING
(x € 1.000)
BATEN
Premiebijdragen voor risico deelnemers (6)
Beleggingsresultaten voor risico deelnemers (7)
2010 2009
257 329
Directe beleggingsopbrengsten 162 205
Indirecte beleggingsopbrengsten 1.073 3.074
Kosten van vermogensbeheer - 50 - 51
Overige baten (8)
LASTEN
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (9)
Mutatie technische voorziening risico deelnemers (10)
Saldo overdrachten van rechten (11)
Overige lasten (12)
1.185 3.228
0 5
1.442 3.562
2010 2009
- 8 - 9
1.772 - 890
- 3.206 - 2.662
0 - 1
- 1.442 - 3.562
Saldo van baten en lasten 0 0
78

GRONDSLAGEN
1. Algemene toelichting
1.01 Activiteiten
De activiteiten ten behoeve van de VP/IAP regeling bestaan uit het incasseren van premies, het beleggen
van de ontvangen premies en het verstrekken van een koopsom voor een direct ingaand vroegpensioen
bij de Stichting Pensioenfonds Productschappen.
Individueel Aanvullende Pensioenregeling
De individueel aanvullende pensioenregeling (IAP-regeling) is een vrijwillig beschikbare premieregeling.
Met het in deze regeling opgebouwde kapitaal kunnen de deelnemers extra pensioenrechten verwerven in
de basispensioenregeling.
Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet wordt deze regeling gekarakteriseerd als een premieovereenkomst.
De vrijwillige stortingen in de IAP-regeling worden, voor rekening en risico van de deelnemer, belegd in
de aandelen- cq obligatie- cq depositodepots samen met de VP-Regeling.
Bij de beleggingen van het voor en door de deelnemers opgebouwde kapitaal wordt rekening gehouden
met de leeftijd. Tot en met de 34-jarige leeftijd wordt uitsluitend belegd in aandelen.
Daarna wordt de verhouding aandelen en obligaties jaarlijks met 4% aangepast, waardoor voor de
deelnemer steeds minder in aandelen en steeds meer in obligaties wordt belegd. Op de 59-jarige leeftijd
is het volledige kapitaal belegd in obligaties. De deelnemer kan besluiten het kapitaal in deposito’s te
beleggen, waardoor zekerheid bestaat over de omvang van het kapitaal. De asset-mix van de
beleggingsportefeuille (de verdeling naar aandelen, vastrentende waarden en liquiditeiten) vloeit derhalve
voort uit de leeftijden van de deelnemers.
Met het kapitaal kan de deelnemer op de pensioeningangsdatum het basispensioen verhogen.
Vroegpensioenregeling
De Vroegpensioenregeling is een beschikbare premieregeling.
Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet wordt deze regeling gekarakteriseerd als een premieovereenkomst.
Als gevolg van het feit dat het werkelijke verloop van de carrière, de looninflatie en de behaalde
beleggingsrendementen in meer of mindere mate zal afwijken van de toegepaste veronderstellingen en
het feit dat er geen garantieregeling is, zal de einduitkomst kunnen afwijken van de doelstelling van 75%
van het salaris op de 62-jarige leeftijd.
Als gevolg van de wet Vut, Prepensioen en Levensloop is deze regeling per 1 januari 2006 voor
deelnemers geboren na 31 december 1949 gesloten. De door deze deelnemers opgebouwde
vroegpensioenkapitalen kunnen nog steeds aangewend worden voor vroegpensioen; premie kan echter
niet meer gestort worden.
Voor deelnemers die geboren zijn vóór 1 januari 1950 wordt de regeling ongewijzigd voortgezet.
Bij de beleggingen van het voor en door de deelnemers opgebouwde kapitaal wordt rekening gehouden
met de leeftijd. Vanaf de 25-jarige tot en met de 34-jarige leeftijd wordt uitsluitend belegd in aandelen.
Daarna wordt de verhouding aandelen en obligaties jaarlijks met 4% aangepast, waardoor voor de
deelnemer steeds minder in aandelen en steeds meer in obligaties wordt belegd. Op de 59-jarige leeftijd
is het volledige kapitaal belegd in obligaties. De deelnemer kan besluiten het kapitaal in deposito’s te
beleggen, waardoor zekerheid bestaat over de omvang van het kapitaal en de gewenste ingangsdatum
van de prepensionering. De asset-mix van de VP-beleggingsportefeuille (de verdeling naar aandelen,
vastrentende waarden en liquiditeiten) vloeit hierdoor voort uit de leeftijden van de deelnemers.
1.02 Risico's
Alle beleggingsactiviteiten zijn voor risico van de deelnemers. Alle beleggingen en liquide middelen staan
ter beschikking van de regeling.
2. Grondslagen voor waardering van activa en passiva
Voor de VP/IAP-regeling worden dezelfde grondslagen gehanteerd als voor de basisregeling.
79

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
ACTIVA
Beleggingen voor risico deelnemers (1)
De beleggingen voor risico deelnemers betreffen de beleggingen waarbij het beleggingsrisico niet bij het
pensioenfonds ligt. Alle beleggingen bestaan uit beursgenoteerde passieve indexfondsen.
Aandelen
Er wordt uitsluitend belegd in passieve beursgenoteerde aandelen. De marktwaarde is de beursnotering
per balansdatum.
Aandelen 2010 2009
Stand begin boekjaar 9.178 5.364
Aankopen 140 1.507
Verkopen - 2.020 0
Waarderingsverschillen 825 2.307
Stand einde boekjaar 8.123 9.178
Met ingang van medio 2009 wordt voor 80% belegd in een World Euro hedged fonds en voor 20% in het
Emerging Markets fonds. Beide fondsen noteren in Euro. Er zijn geen beleggingen meer die genoteerd zijn in
een andere valuta dan de Euro. Derhalve worden er geen valutatermijncontracten meer afgesloten.
Vastrentende waarden
Er wordt uitsluitend belegd in passieve beursgenoteerde vastrentende waarden. De marktwaarde is de
beursnotering per balansdatum. Deposito's worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de
nominale waarde.
Vastrentende waarden 2010 2009
Obligaties
Stand begin boekjaar 17.495 23.106
Aankopen 1.666 0
Verkopen - 7.241 - 6.373
Waarderingsverschillen 248 762
12.168 17.495
Deposito's
Stand begin boekjaar 7.372 4.200
Mutaties 4.657 3.172
12.029 7.372
Stand einde boekjaar 24.197 24.867
Vorderingen en overlopende activa (2)
Vorderingen en overlopende activa 2010 2009
Te vorderen rente 1 1
Instellingen 16 24
Stand einde boekjaar 17 25
Overige activa (3)
Liquide middelen 2010 2009
Geldinstellingen 623 218
Stand einde boekjaar 623 218
80

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
PASSIVA
Technische voorziening voor risico deelnemers (4)
Verloopoverzicht 2010 2009
Stand begin boekjaar 34.072 33.182
Mutaties - 1.772 890
Stand einde boekjaar 32.300 34.072
De mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers wordt berekend door de beginstand van
de voorziening van de eindstand af te trekken.
Overige schulden en overlopende passiva (5)
Uit hoofde van VP/IAP-regeling 2010 2009
Rekening-courant PBOD 5 5
Rekening-courant PFP 655 211
Stand einde boekjaar 660 216
81

TOELICHTING OP DE BALANS
(x € 1.000)
Risicobeheer en derivaten
Beleggingen voor risico deelnemers
2010 2009
Uitsplitsing vastrentende waarden x € 1.000 in % x € 1.000 in %
Liquide middelen en deposito's

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
Premiebijdragen voor risico deelnemers (6)
Premiebijdragen voor risico deelnemers 2010 2009
VP premie werkgever 72 122
VP premie werknemer 80 109
IAP premie werknemer 105 98
Totaal 257 329
Deze post betreft de bijdragen voor en van deelnemers in het kader van de beschikbare premieregeling.
De VP premie (4,75%) wordt maandelijks geïnd en is te splitsen in een premie voor werkgever van 1,90% en
voor werknemer van 2,85%. In het boekjaar is door een werkgever € 17 (2009: € 47) extra beschikbaar
gesteld aan VP premie.
De IAP premie is afhankelijk van de fiscale ruimte en is volledig voor rekening van de werknemer.
Beleggingsresultaten voor risico deelnemers (7)
Beleggingsresultaten voor risico deelnemers 2010 2009
Directe beleggingsresultaten
Vastgoed 0 9
Aandelen 0 35
Vastrentende waarden 162 161
162 205
Indirecte beleggingsresultaten
Aandelen 825 2.307
Vastrentende waarden 248 773
Derivaten 0 - 6
1.073 3.074
Kosten vermogensbeheer - 50 - 51
Totaal 1.185 3.228
De kosten van vermogensbeheer zijn niet adequaat aan de beleggingscategorieën toe te rekenen. Derhalve
wordt volstaan met het vermelden van het totaalbedrag.
Overige baten (8)
Overige baten 2010 2009
Sterfteresultaat 0 5
Totaal 0 5
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (9)
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 2010 2009
Administratiekosten - 58 - 60
Toerekening vermogensbeheer 50 51
Totaal - 8 - 9
Deze betreffen de aan het verslagjaar toe te rekenen uitvoerings- en administratiekosten. Het deel van de
kosten dat betrekking heeft op het beheer van de beleggingen is in mindering gebracht op de post
Beleggingsresultaten voor risico pensioenfonds.
Mutatie technische voorziening risico deelnemers (10)
Mutatie technische voorziening risico deelnemers 2010 2009
Premie-inleg - 257 - 329
Beleggingsopbrengsten - 1.185 - 3.228
Onttrekking voor administratiekosten 8 9
Overdracht van rechten 3.206 2.662
Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen 0 - 4
Mutatie boekjaar 1.772 - 890
83

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN
(x € 1.000)
Saldo overdrachten van rechten (11)
Saldo overdrachten van rechten 2010 2009
Ingang VP - 2.812 - 2.275
Waardeoverdracht - 17 - 21
Pensionering - 377 - 361
Diversen 0 - 5
Totaal - 3.206 - 2.662
Overige lasten (12)
Overige lasten 2010 2009
Overige lasten 0 - 1
Totaal 0 - 1
84

OVERIGE GEGEVENS
Actuariële verklaring
Opdracht
Door Stichting Pensioenfonds Productschappen te Rijswijk is aan Mercer Certificering B.V. de opdracht
verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar
2010.
Gegevens
De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de
verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds.
Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij
gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening.
In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de
controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensioenfonds
mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de
administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang
zijn.
Werkzaamheden
Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van
de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens en de bevindingen
van de accountant ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn
beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard.
Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht:
- heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen
en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en
- heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds.
Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de
resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de
waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan
nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds.
De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het
Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke
grondslag voor mijn oordeel.
Oordeel
De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregels en uitgangspunten,
als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de
balansdatum ten minste gelijk aan het wettelijk vereist eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke
maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een toereikende
solvabiliteit.
Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126
tot en met 140 van de Pensioenwet. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Productschappen
is naar mijn mening voldoende. Daarbij is in aanmerking genomen dat de mogelijkheden tot het
realiseren van de beoogde toeslagen beperkt zijn.
Amstelveen, 25 mei 2011
drs. W. Brugman AAG
verbonden aan Mercer Certificering B.V.
85

Aan het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Productschappen
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Verklaring betreffende de jaarrekening
Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2010 van Stichting Pensioenfonds Productschappen
te Rijswijk gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2010 en de staat van
baten en lasten over 2010 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde
grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van het Bestuur
Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het
stichtingskapitaal en de reserves en het saldo van de staat van baten en lasten getrouw dient weer te
geven, alsmede voor het opstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2
van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) en met inachtneming van het bepaalde in artikel
146 van de Pensioenwet. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als
het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van
materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle.
Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse
controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat
wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat
de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de
bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van
de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat
de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.
Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking
die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het
opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen
hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne
beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de
gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van
de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een
onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het
stichtingkapitaal en de reserves van Stichting Pensioenfonds Productschappen per 31 december 2010 en
van het saldo van de staat van baten en lasten over 2010 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van
het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) met inachtneming van het bepaalde in artikel 146
van de Pensioenwet.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen
Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken
naar aanleiding van het onderzoek of het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen,
overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW
vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het bestuursverslag, voor zover wij dat
kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Rotterdam, 25 mei 2011
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.
drs. F.J. van Groenestein RA
86

PERSONALIA BESTUURSLEDEN
Mr. Dr. F. Beekman
Functie in bestuur Plaatsvervangend secretaris
Geboortedatum
15 april 1957
Nationaliteit Nederlandse
Namens Werkgevers
Werkgever Productschap Zuivel
Beroep Secretaris
Bestuurslid sinds
01 januari 2007
Aftreding volgens rooster 31 december 2013
Nevenfunctie(s)
Voorzitter Financiële commissie
Aandachtsgebied Financiën, AO/IC, Pensioenzaken en Communicatie
J.P. Buwalda
Functie in bestuur Lid
Geboortedatum
12 maart 1933
Nationaliteit Nederlandse
Namens Pensioengerechtigden
Werkgever n.v.t.
Beroep n.v.t.
Bestuurslid sinds
01 december 2010
Aftreding volgens rooster 01 december 2013
Nevenfunctie(s)
Lid Financiële commissie
Aandachtsgebied Financiën, AO/IC, Pensioenzaken en Communicatie
Drs. M. Elema
Functie in bestuur Lid
Geboortedatum
22 oktober 1954
Nationaliteit Nederlandse
Namens Werkgevers
Werkgever Hoofdproductschap Akkerbouw
Beroep Secretaris
Bestuurslid sinds
01 januari 2007
Aftreding volgens rooster 31 december 2014
Nevenfunctie(s)
Lid Beleggingscommissie
Aandachtsgebied Beleggingen, Financiën, AO/IC en Communicatie
P. van der Graaf RE RA
Functie in bestuur Plaatsvervangend voorzitter
Geboortedatum
03 juni 1957
Nationaliteit Nederlandse
Namens Werknemers
Werkgever Productschap Tuinbouw
Beroep Afdelingshoofd Staf
Bestuurslid sinds
01 januari 2004
Aftreding volgens rooster 31 december 2014
Nevenfunctie(s)
Lid Beleggingscommissie
Lid Bestuur PBO-Dienstverlening
Aandachtsgebied Beleggingen, Financiën en AO/IC
87

W.F. de Graaf
Functie in bestuur Lid
Geboortedatum
20 oktober 1941
Nationaliteit Nederlandse
Namens
Vereniging Gepensioneerden PFP
Werkgever
nvt
Beroep
nvt
Bestuurslid sinds
01 oktober 2009
Aftreding volgens rooster 31 december 2015
Nevenfunctie(s)
Lid Beleggingscommissie
Bestuurslid Vereniging Gepensioneerden PFP
Aandachtsgebied
Beleggingen, Financiën en AO/IC
L. Hospers
Functie in bestuur Lid
Geboortedatum
02 juni 1966
Nationaliteit Nederlandse
Namens Werknemers
Werkgever Productschappen Vee, Vlees en Eieren
Beroep Manager Algemene Zaken
Bestuurslid sinds
01 januari 2004
Aftreding volgens rooster 31 december 2013
Nevenfunctie(s)
Lid Financiële commissie
Aandachtsgebied Financiën, AO/IC en Pensioenzaken
C. Kuijvenhoven RA
Functie in bestuur Voorzitter
Geboortedatum
26 juni 1949
Nationaliteit Nederlandse
Namens Werkgevers
Werkgever Productschap Tuinbouw
Bestuurslid sinds
01 februari 2000
Aftreding volgens rooster 31 december 2012
Nevenfunctie(s)
Voorzitter PBO-Dienstverlening
Aandachtsgebied
Beleggingen, Financiën en AO/IC
88

VERKLARENDE WOORDENLIJST
Actieve deelnemer
De werknemer die pensioen opbouwt via de pensioenregeling.
Actuariële grondslagen
De rekenrente, de actuariële kanssystemen en kostenopslagen, die bij de berekening van de
hoogte van de pensioenpremie en de voorziening pensioenverplichtingen worden gehanteerd.
Actuariële kanssystemen
De veronderstellingen die terzake van sterfte, gehuwdheid, arbeidsongeschiktheid en dergelijke
worden gemaakt.
Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN)
Pensioenfondsen dienen te werken volgens een actuariële en bedrijfstechnische nota. Hierin zijn de
financiële opzet van een pensioenfonds en de grondslagen waarop deze berust, gemotiveerd
omschreven. De ABTN moet in ieder geval een beschrijving omvatten van de financieringsmethode,
de wijze van berekening van de bijdragen en van de toereikendheidstoets, alsmede een
uiteenzetting van het beleggingsbeleid, een organogram en een mandaatregeling. De ABTN moet
aan De Nederlandsche Bank overgelegd worden.
Asset Liability Management (ALM)
Het op elkaar afstemmen van de beleggingen, de verplichtingen, en het premie- en toeslagbeleid.
Een ALM-studie wordt gebruikt om het meerjarig financieel beleid te optimaliseren uitgaande van
verschillende economische scenario’s.
AFM
Anw
AOW
Autoriteit Financiële Markten.
Algemene nabestaandenwet: voorziet in een uitkering bij overlijden van de man of vrouw met wie
de overledene was getrouwd of samenwoonde.
Algemene Ouderdomswet, ouderdomsvoorziening waarop iedere Nederlanden recht heeft als hij 65
wordt.
Arbeidsongeschiktheidspensioen
Financiële aanvulling uit het pensioenfonds op de wettelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering die
eindigt uiterlijk op de pensioenleeftijd.
Benchmark
Een objectieve meetlat waarmee het beleggingsresultaat wordt vergeleken.
Beschikbarepremieregeling (defined contribution)
Pensioenregeling waarvan de hoogte (defined contribution) van de uitkering afhankelijk is van de
betaalde premie en de daarmee behaalde beleggingsopbrengsten.
Deelnemer
De werknemer die op grond van een pensioenovereenkomst pensioenaanspraken verwerft jegens
een pensioenuitvoerder.
Deelnemingen/participaties
Financiële belangen in (beleggings)maatschappijen die niet beursgenoteerd zijn.
Dekkingsgraad
De dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen en de pensioenverplichtingen. Een
dekkingsgraad van 100% wil zeggen dat het fonds precies aan zijn pensioenverplichtingen van het
meetmoment kan voldoen.
89

DNB
De Nederlandsche Bank, de centrale bank die verantwoordelijk is voor het bewaken van de
financiële stabiliteit in Nederland en die toezicht houdt op pensioenuitvoerders.
Doorsneepremie
De door het Bestuur, na overleg met de wiskundige adviseur, vastgestelde gemiddelde actuariële
premie die nodig is voor de dekking van de uit het pensioenreglement voortvloeiende
pensioenkosten.
De doorsneepremie kan hoger of lager zijn dan de werkelijk benodigde actuariële premie.
Duration
Een maatstaf voor de rentegevoeligheid.
Financieel Toetsingskader (FTK)
Het financieel toetsingskader is onderdeel van de Pensioenwet en stelt voorschriften aan onder
meer de premiehoogte en de omvang van de aan te houden reserves.
Franchise
Het gedeelte van het salaris dat voor de premie- en pensioenberekening buiten beschouwing blijft,
omdat de AOW over dat deel reeds in pensioen voorziet.
Gewezen deelnemers
(Ex)deelnemers voor wie aanspraken aanwezig zijn, terwijl de dienstbetrekking beëindigd is.
Verdere opbouw van de aanspraken vindt niet plaats.
Herverzekering
Door middel van herverzekering worden de risico’s van voortijdig overlijden, dan wel van
arbeidsongeschiktheid, bij een andere (her)verzekeraar ondergebracht. In het geval van de
arbeidsongeschiktheidverzekering geldt dat niet alleen voor het arbeidsongeschiktheidspensioen,
maar ook voor de nog op te bouwen aanspraken op ouderdoms-, (huwelijks)partner-, en
wezenpensioen.
Indexering
Verhoging van het pensioen naar aanleiding van prijsstijging of loonontwikkeling. Geldt voor het
pensioen van pensioengerechtigden en slapers. Ook actieve deelnemers aan een
middelloonregeling hebben er mee te maken. Men noemt dit ook toeslag.
Middelloonregeling
Pensioenregeling waarbij het pensioen wordt berekend op basis van het gemiddelde salaris dat
tijdens de loopbaan is verdiend.
Nabestaandenpensioen
Pensioen dat doorgaans levenslang wordt uitgekeerd aan de partner (of kinderen) van de
deelnemer aan een pensioenregeling na diens overlijden. Ook: verzamelnaam voor pensioen
bestemd voor weduwen, weduwnaars, partners en wezen.
Opbrengstrendement
Het opbrengstrendement wordt berekend door de opbrengsten uit te drukken als een percentage
van het gemiddeld belegd vermogen.
Ouderdomspensioen
Levenslange uitkering waarop degene die deelneemt of heeft deelgenomen in een pensioenregeling
aanspraak kan maken wanneer hij de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt.
Partnerpensioen
Pensioen voor de achterblijvende partner bij overlijden van de deelnemer.
90

Parttimer
Een (ex-)werknemer die deeltijdarbeid (heeft) verricht.
Pensioenaanspraak
Het recht op toekomstige pensioenuitkeringen.
Pensioengerechtigden
Mensen die een pensioenuitkering ontvangen.
Pensioengrondslag
Het deel van het vaste jaarsalaris, inclusief vakantietoeslag, dat resteert na aftrek van de
franchise. De pensioengrondslag vormt de basis voor de berekening van het pensioen en de
pensioenpremie.
Pension Fund Governance (PFG)
Pension Fund Governance ofwel goed pensioenfondsbestuur. PFG stelt eisen op het gebied van
transparantie, verantwoording, intern toezicht en zeggenschap.
Pensioenverplichtingen
De in de toekomst aan pensioengerechtigden uit te keren bedragen.
Performance
Berekeningsmethode waarbij zowel de inkomsten als de gerealiseerde en niet-gerealiseerde
vermogensmutaties worden uitgedrukt als percentage van het tijdsgewogen geïnvesteerde bedrag.
Premievrije aanspraken
Indien de dienstbetrekking, anders dan door overlijden wordt beëindigd, wordt zonder verdere
premiebetaling aanspraak verkregen op de tot het tijdstip van dienstbeëindiging in
overeenstemming met het pensioenreglement tijdsevenredig gevormde aanspraken op ouderdoms-
, (huwelijks)partner- en wezenpensioen.
Private Equity
Beleggingscategorie waarbij wordt geïnvesteerd in aandelen van niet-beursgenoteerde bedrijven.
Slapers
Gewezen deelnemers die het dienstverband vóór het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd
hebben beëindigd met verkrijging van premievrije aanspraken.
Waardeoverdracht
Het meenemen van pensioenaanspraken naar een nieuwe pensioenuitvoerder.
91

OVERZICHT VAN AFKORTINGEN
ABP Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds
ABTN Actuariële en bedrijfstechnische nota
ALM Asset Liability Management
ANW Algemene Nabestaandenwet
AOP Arbeidsongeschiktheidspensioen
AOW Algemene Ouderdomswet
BNP Bruto Nationaal Product
BPP Bijzonder Partnerpensioen
CBS Centraal Bureau voor de Statistiek
CPB Centraal Planbureau
CPI Consumenten Prijsindex
CSO Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties
DNB De Nederlandsche Bank
ECB Europese Centrale Bank
FTK Financieel toetsingskader
FVP Financiering Voortzetting Pensioenverzekering
IAP Individueel Aanvullend Pensioen
MSCI Morgan Stanley Capital International
OP Ouderdomspensioen
Opf Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen
PBO Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie
PBOD PBO-Dienstverlening
PFP Pensioenfonds Productschappen
PP Partnerpensioen
PSB Stichting Pensioenfonds SER & Bedrijfschappen
PW Pensioenwet
SER Sociaal-Economische Raad
STAR Stichting van de Arbeid
SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
TE Tracking Error
UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen
VB Vereniging van Bedrijfspensioenfondsen
VP Vroegpensioen
VPL VUT, Prepensioen en Levensloop
VPV Voorziening pensioenverplichtingen
WAJONG Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten
WAO Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering
WAZ Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen
WW Werkloosheidswet
Wzp Wezenpensioen
92

PBO-DIENSTVERLENING
Samenstelling per 31 december 2010
Uitvoeringsorganisatie PBO-Dienstverlening
Directeur G. van der Schoor
Managementteam G. van der Schoor
L.C.M. Hazekamp
Secretariaat Mw. S.T. Karia-Soekra, afdelingshoofd
Mw. J.H.W. Honsbeek-Breden
Pensioenadministratie M.R. Mertens, afdelingshoofd
Mw. H.S. Drenth-Kartodikromo
A.C.A. Zouwer
Salarisadministratie en Pensioen- R.G. Houtman, afdelingshoofd
uitkeringen Mw. E.M. Leenman
P.L. van Tienen
Financiële Administratie L.C.M. Hazekamp, afdelingshoofd
B. Pakkert
W.H.F. Kouwer
Kantoorgegevens Laan van Zuid Hoorn 165
2289 DD Rijswijk
Postbus 3042
2280 GA Rijswijk
Telefoonnr.: 070 - 4138630
Faxnr.: 070 - 4138650
E-mail: info@pbod.nl
Website: www.pbod.nl
Accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.
Juridisch adviseur Mercer (Nederland) BV
93

Stichting Pensioenfonds Productschappen
Laan van Zuid Hoorn 165
2289 DD RIJSWIJK
Tel. 070 - 413 86 30
Fax 070 - 413 86 50
info@pbod.nl
Een uitgave van PBO-Dienstverlening